Казахский язык. Лексика. С?з бен ма?ына

Туралиева Гаухар Далабайқызы

5- сынып Қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы

Лексика. Сөз бен мағына

Сілтеме

Оқу бағдарламасы, Жалпы білім беретін мектептің 5-сыныбына арналған қазақ тілі оқулығы. Алматы «Атамұра» 2015

Әдістемелік нұсқаулық. МАН ІІІ негізгі деңгей

Мақсаты

Сөз және мағына туралы оқулықты пайдаланып, түсініп оқуын ұйымдастыру; Топтық жұмыста оқушылар тапсырманы сыни тұрғыдан ойлап орындау;
Берілген тапсырманы орындауда диалогтік талдауын байқау;
Іздендіру, ойларын еркін айтуға дағдыландыру.

Күтілетін нәтиже

Тақырыпты біліп және түсініп, мысалдармен байланыстырып айта алады, өз пікірлерін талдап, қорытынды жасай алады.
Белсенділік танытады.
Постерге салған ойларының өмірге қажеттілігімен байланыстыра алады.
Ойларын еркін, шынайы жеткізе алады.

Негізгі идеялар

Оқушы өзі ойланып, өзі орындауға жағдай жасау. Оқушының өмірдегі біліміне, білетініне сүйену; жаңа теориялық ақпаратты беру арқылы оқушыға жаңа ойлау дағдысын, амалдарын қалыптастыруға ықпал жасау. Теориялық білімді практикамен ұштастыру, ойларын тиянақты жеткізе білу.

Оқыту әдістері

Диалогтік оқыту, «Ой қозғау»,«Миға шабуыл», «Тез ойла», «Өзіңнен өзің есеп ал» ,

«Соңғы сөзді мен айтамын» әдісі.

Сабақтың түрі

 Жаңа ұғым қалыптастыру сабағы

Тапсырма

Жаттығу орындау, мәтін жазу, метаграмма шешу, жеке тапсырма орындау

Керекті жабдықтар

Оқулық, интерактивті тақта

Сабақ барысы:

Сабақ кезеңдері

Мұғалім әрекеті

Оқушы әрекеті

Кіріспе

2 м

Үй тапс.

5 м

Топтық талдау

5 м

Жаңа сабақ

10 м

Мағынаны ашу.

Модуль 2. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету.

10 м

1 м

Қызығушылықты ояту.

Ұжымдық жұмыс

4 м

Жас ерекшелігіне сәйкес оқыту. Модуль 6

3 м

Қорытынды.

1м

Үй тапсырмасы

Бағалау.

1 м

Рефлексия.

2 м

1.Ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру.

Алақанды ашайық,

Жылулықты шашайық.

Сәттілік тілеп достарға,

Біз сабақты бастайық.

Диалогтік оқыту. Түрткі сұрақтар:

1. Мәтін дегеніміз не?

2. Мәтін неден құралады?

3. Мәтіннің қандай түрлері бар?

24-ж/у. Суреттер топтамасындағы 26-суретке жазбаша мәтін құрау.

25-ж/у. Өлең жолдарынан ойдың байланысуына қарай шумақтарды қайтадан құрастыру.

— Құп, атажан, жүгіріп

Қозыларға барайын.

Күркесіне иіріп,

Қарайын да санайын.

Деді кетті жүгіріп,

Байғасқаны ертіп ап.

Атасы мәз боп тұр күліп,

Қызыл арай кешкі шақ.

(Мәтінге қандай ат қоюға болады?) ( Қолғанат, Кішкентай көмекші)

«Ой қозғау» әдісі. Сынақтан өткізу сұрақтары:

Түйе тақырыбына әңгіме құрастыру.

1-топ. Әңгімелеу мәтіні

«Түйе төрт түлік малға жатады.»

Тірек сөздер: Не істеді? Не қылды? Қайтті? деген сұрақтарға жауап береді.

2-топ. Сипаттау мәтіні

«Түйе – сирақтары ұзын, өркешті жануар»

Тірек сөздер: Қандай? деген сұраққа жауап береді.

3-топ. Пайымдау мәтіні

«Түйе адамға пайдалы, себебі...»

Тірек сөздер: Неліктен? деген сұраққа жауап береді.

Мағынаны тану кезеңі

Тілдегі сөзді және сөздердің жиынтығын зерттейтін тіл білімінің саласы лексикология деп атайды. Бұл гректің «lexikos» сөзі, мағынасы – сөз дегенді білдіреді.Сонда «лексика» деген термин «сөздердің жиынтығы, сөздік құрам» дегенді білдіреді. Сөздер заттар мен құбылыстардың аты (кітап, адам, күн), түр-түсі (қызыл, жасыл), саны мен сапасы ( бес, алты, жақсы), қимыл-әрекеті ( отыр, тұр, жазды) деген мағыналарды білдіреді. Мыс: обл, бло, бол. Дыбыстардың тіркесінде мағына болмаса, сөз де болмайды. Сөз мағынамен тығыз байланысты болады. Дыбысталу – сөздің сыртқы қабығы, мағына – сөздің ішкі мазмұны. Қазақ тіліндегі сөздерді бірнеше топқа бөлеміз.

Сөз

Атауыш сөз                 Көмекші сөз                                       Одағай сөз

Ұлт                                    туралы                                                алақай
Атамекен                        үшін                                                   пай-пай
Кең                                     қарай                                                   паһ
Мектеп алды, арты сірә

( суреттер көрсету)

От - ат, таға – жаға, ана – ата.

Миға шабуыл стратегиясы

Оқулықпен жұмыс.(Ауызша орындау)

1-топ. 29-ж /у

2-топ. 30-ж /у

3-топ. 31-ж /у

Сергіту сәті

«Тез ойла» әдісі. Метаграмманы шешу

Егер С-дан бастасаң, Егер Ж-дан бастасаң,

Қыз баланың атымын. Бұйрықтың бірімін.

С-ны алып тастасаң, Ж-ны алып тастасаң,

Ағаш кесер затыңмын. Жануардың бірімін.

(Сара – ара) ( Жат – ат)

Бір құлаштай матамын,

Жуынғанда аласың.

Алғы әріпті өшірсең,

Ең әдепті боласың.

( Сүлгі – үлгі)

«Өзіңнен өзің есеп ал»

А – деңгейі. Қарама-қарсы сөздерді жазу

В - деңгейі. Мағынасы жуық, мағыналас сөздерді жазу

С – деңгейі. Берілген сөздердің бірнеше мағынасын табу.

Мыс: айт, қара, жаз, бас.

«Соңғы сөзді мен айтамын» әдісі.

1. Сөз деген не?

2. Сөз неден тұрады?

3. Сөзден не құралады?

33, 35-жаттыгу

Формативті, сумативті.

Бүгінгі сабақ барысында не білдің?

Бүгінгі сабақ барысында қай тапсырманы орындау қиындық келтірді?

Бүгінгі сабақ барысында қай тапсырма қай тапсырма жеңіл болды?

Тренингке қатысады.

Өтілген тақырып сұрақтарына жауап береді.

Дәптермен жұмыс жүргізеді.

1-топ. Әңгімелеу мәтіні

2-топ. Сипаттау мәтіні

3-топ. Пайымдау мәтіні

Жаңа сабақ бойынша түсінік қалыптастырады.

Берілген суреттердің атын айтып, мағынасын ашады.

Берілген тапсырмаларды ауызша орындайды.

Метаграмманы ұжым болып шешеді.

Оқушылар берілген тапсырманы жеке орындайды.

Сұраққа жауап береді.

Стикерге жазып ілу.