?аза? ?дебиетінен ашы? саба? :А.Байт?рсынов "?гіз бен ба?а"
?аза? ?дебиетінен ашы? саба? :А.Байт?рсынов "?гіз бен ба?а"
Саба?ты? ма?саты:
Білімділігі: А.Байт?рсын?лыны? ?мірі мен шы?армашылы?ын таныстыру.Мысалды? мазм?нын ме?герте отырып, идеясын ашу
Дамытушылы?ы: О?ушыларды ?з ойын ашы? айту?а, еркін с?йлеуге, м?нерлеп о?у?а да?дыландыру. Танымды? ?абілетін дамыту, ?зіндік ой-пікірін ?алыптастыру.
Т?рбиелік: Жас ?рпа?ты жаман ?деттен жирендіру,білімділікке, адамгершілікке, м?дениеттілікке баули отырып, к?рсе?ызарлы?, к?ншілдік сия?ты жаман ?деттерден аула? болу?а т?рбиелеу.
-?деби ертегіні? жай ертегілерден ?андай айырмашылы?ы бар?
-«?йел-Ана» ертегісіндегі басты кейіпкер ?
«?йел-Ана » ?деби ертегісіндегі басты кейіпкерге мінездеме беру.
?йел -Ана
«?йел-Ана » та?ырыбына салып келген суреттерін та?та?а ілу. Тіл туралы ма?ал-м?телдерді срау.
III Жа?а саба?ты т?сіндіру.
?ызы?ушылы?ты ояту
Орысты? т?ржіма еттім мысалдарын,
?зірге ?олдан келген осы б?рім.
?ана?ат аз?а деген,жо??а сабыр,
?омсынып ?о?ырайма,??рбыларым.
А.Байт?рсыновты? ?мірі мен шы?армашылы?ы туралы м?лімет
А.Байт?рсын?лы 1873 жылы 18 ?а?тарда Тор?ай облысында, ел арасында беделді, ?айратты кісі Шоша??лы Байт?рсын ша?ыра?ында д?ниеге келген. А.Байт?рсын?лы хал?ымызды? тарихында ?лкен орны бар ?о?ам ?айраткері. А.Байт?рсын?лы-?ыры мен сыры мол адам. ?аза? тіліні? т???ыш ?ліппесі мен о?улы?ты? авторы. Ол жаз?ан мектеп о?улы?тары 1914-1915 жылдан 1928 жыл?а дейін пайдаланылды. «Тіл ??ралы» деген е?бегі бар. ?дебиет саласында «?дебиет таныт?ыш» атты к?лемді е?бегі бар. Ол-?дебиеттану ?ылымы мен ?аза? ?дебиеті тарихына арнал?ан т???ыш зерттеу ж?мысы.
А. Байт?рсынов а?ынды?ыны? бір ?айнар к?зі орыс поэзиясында жатыр.Ол орыс а?ындарын беріле о?ы?ан. А.Байт?рсыновты? мысал жанрына ден ?оюыны? ?лкен м?ні бар еді.Онда?ы адам гершілік та?ылымын ?аза? ?о?амы ?шін аса ?ажет деп т?сінді.Адам бойында кездесетін намыссызды?, жігерсіздік, алауызды?, жал?аулы? пен жа?ымпазды? сия?ты келе?сіз мінездерді сынау шенеуге келгенде, а?ын мысал жанрын та?дады. ?рт?рлі а?ындарды? бейнесін алып, солар ар?ылы ?ибратты т?жырымдар жасады.
А.Байт?рсын?лы ?алайда халы?ты ояту, оны? сансына, ж?регіне ?сер ету жолдарын іздеген а?ын айналып келгенде, ?лы Абай тап?ан со?па? орыс ?дебиеті ?лгілерін пайдалану,аударма жасау ісіне бет б?рды. Орысты? ?лы мысалшысы И.А.Крылов туындыларын аударып «?ыры? мысал» деген атпен 1909 жылы Петербургта бастырып шы?ар?ан. Т?пн?с?адан авторды? айтар ойынан алыстап кетпей, ?з о?ырмандарына ??ыны?ты етіп жеткізу айры?ша шеберлікті, даналы?ты талап етеді. Мысалда а?дар мен ??стар, ?сімдіктер ?лемі, оларды? іс-?рекеті, мінезі ар?ылы адам бойында?ы мінді, кемшілікті т?спалдап, ?жуа, к?лкі етеді.
Сонымен, ша?ын к?лмеді, о?и?алы, адам?а саба? боларлы? т?рбиелік, та?ылымды? м?ні бар шы?арманы мысал дейді.
Мысалдарда е?бекс?йгіштік,адалды?, ?арапайымдылы?,мейірімділік сия?ты жа?сы ?асиеттерді уа?ыздап, жа?ымсыз ?ылы?тарды мыс?ыл т?рінде к?лкі ете отырып, одан са?тандырады. Мысалдарда жануарлар мен ж?ндіктер адамдар істейтін ?рекеттерді жасайды. Б?лай к?рсетуді аллегория дейді. Я?ни,аллегория дегеніміз-астарлы,т?спал м?нді суреттеу. Мысал жанры ?аза? ?дебиетінде ?лы Абайдан бастау алады. А.Байт?рсынов, С.Д?нентаев, С.К?беев сия?ты а?ындар- Абай д?ст?рін ілгері жал?астырушы. Олар орыс мысалшысы И.А.Крыловты? туындыларына ?аза?ты? шапанын жауып, ?алпа?ын кигізді десе де болады. ?йткені ?аза? т?рмысына жа?ын суреттер ?осты да, б?л ?ле?дер халы?ты? т?л д?ниесіндей болып кетті.
Интерактивті та?тадан ба?а, ?гіз суреттері к?рсетіледі. О?ушылар?а т?сінік беріледі.
Б?гін танысатын мысалымыз «?гіз бен Ба?а»
Мысал ?нтаспадан ты?далады. Жоспар бойынша т?сіндіру.
1.?гізді? ш?лдеп келіп,су ішуі.
2.К?рсе?ызар ба?а.
3.Ба?аны? ?арнын керуі.
4.Ба?аны? жарылып ?луі.
5. «?лін білмеген ?лек»
О?улы?пен ж?мыс
О?ушылар?а «?гіз бен Ба?а» мысалын р?лдерге б?ліп о?ыту.
«Т?л?аны таны» Ахмет Байт?рсынов кім?
«Жедел жауап»
Мысал кейіпкерлерін ата.
Мысалда ?андай мінезді адамдар сыналады?
Ба?аны ?лекке сал?ан ?андай сезім?
?ыз?аныш пен ерегіске, к?ншілдікке бой алдыр?ан Ба?а ?андай к?йге душар болды?
Осы та?ырып?а сай ма?ал-м?телдер айтып к?рі?дер
Кестені толтыр
Шы?арманы? та?ырыбы
Автор ойы
Мені? ойым
О?ушыларды? ?атысуымен «?гіз бен ба?а» мысалы бойынша инсценировка ?ою.
О?ушылар?а «?гіз бен ба?а» мысалын р?лдерге б?ліп о?ыту.
-Осы о?и?адан кейін ?андай т?жырым жасау?а болады?
-Мысалды о?у ?ажет пе?
-А?ын Ба?а образы ар?ылы ?андай адамдарды бейнелеген?
-Мысалды? т?йінді ойы ?ай жерінде жазыл?ан?
Кейіпкер мінезін ашу
Ба?а ?андай?
?гіз ?андай?
«?арама ?айшылы?ты сипаттама»
Кейіпкер
Мінезі
Іс-?рекеті
Ма?ал-м?тел
Ба?а
?гіз
«Мені? ?асиетім»
Та?тада жазыл?ан кестеге назар аудары?дар. М?нда адамдар?а т?н ?асиеттер жазыл?ан. ?о?ам?а ?андай адамдар ?ажет? ?ажеттісін белгілейік.
Просмотр содержимого документа
«?аза? ?дебиетінен ашы? саба? :А.Байт?рсынов "?гіз бен ба?а"»
Ахмет Байтұрсынұлы. «Өгіз бен Бақа»
(5-сынып)
Сабақтың мақсаты:
Білімділігі: А.Байтұрсынұлының өмірі мен шығармашылығын таныстыру.Мысалдың мазмұнын меңгерте отырып, идеясын ашу
Дамытушылығы: Оқушыларды өз ойын ашық айтуға, еркін сөйлеуге, мәнерлеп оқуға дағдыландыру. Танымдық қабілетін дамыту, өзіндік ой-пікірін қалыптастыру.
Тәрбиелік: Жас ұрпақты жаман әдеттен жирендіру,білімділікке, адамгершілікке, мәдениеттілікке баули отырып, көрсеқызарлық, күншілдік сияқты жаман әдеттерден аулақ болуға тәрбиелеу.
-Әдеби ертегінің жай ертегілерден қандай айырмашылығы бар?
-«Әйел-Ана» ертегісіндегі басты кейіпкер ?
«Әйел-Ана » әдеби ертегісіндегі басты кейіпкерге мінездеме беру.
Әйел -Ана
«Әйел-Ана » тақырыбына салып келген суреттерін тақтаға ілу . Тіл туралы мақал-мәтелдерді сұрау.
III Жаңа сабақты түсіндіру.
Қызығушылықты ояту
Орыстың тәржіма еттім мысалдарын,
Әзірге қолдан келген осы бәрім.
Қанағат азға деген,жоққа сабыр,
Қомсынып қоңырайма,құрбыларым.
А.Байтұрсыновтың өмірі мен шығармашылығы туралы мәлімет
А.Байтұрсынұлы 1873 жылы 18 қаңтарда Торғай облысында, ел арасында беделді, қайратты кісі Шошақұлы Байтұрсын шаңырағында дүниеге келген. А.Байтұрсынұлы халқымыздың тарихында үлкен орны бар қоғам қайраткері. А.Байтұрсынұлы-қыры мен сыры мол адам. Қазақ тілінің тұңғыш әліппесі мен оқулықтың авторы. Ол жазған мектеп оқулықтары 1914-1915 жылдан 1928 жылға дейін пайдаланылды. «Тіл құралы» деген еңбегі бар. Әдебиет саласында «Әдебиет танытқыш» атты көлемді еңбегі бар. Ол-әдебиеттану ғылымы мен қазақ әдебиеті тарихына арналған тұңғыш зерттеу жұмысы.
А. Байтұрсынов ақындығының бір қайнар көзі орыс поэзиясында жатыр.Ол орыс ақындарын беріле оқыған. А.Байтұрсыновтың мысал жанрына ден қоюының үлкен мәні бар еді.Ондағы адам гершілік тағылымын қазақ қоғамы үшін аса қажет деп түсінді.Адам бойында кездесетін намыссыздық, жігерсіздік, алауыздық, жалқаулық пен жағымпаздық сияқты келеңсіз мінездерді сынау шенеуге келгенде, ақын мысал жанрын таңдады. Әртүрлі ақындардың бейнесін алып, солар арқылы ғибратты тұжырымдар жасады.
А.Байтұрсынұлы қалайда халықты ояту, оның сансына, жүрегіне әсер ету жолдарын іздеген ақын айналып келгенде, ұлы Абай тапқан соқпақ орыс әдебиеті үлгілерін пайдалану,аударма жасау ісіне бет бұрды. Орыстың ұлы мысалшысы И.А.Крылов туындыларын аударып «Қырық мысал» деген атпен 1909 жылы Петербургта бастырып шығарған. Түпнұсқадан автордың айтар ойынан алыстап кетпей, өз оқырмандарына ұғынықты етіп жеткізу айрықша шеберлікті, даналықты талап етеді. Мысалда аңдар мен құстар, өсімдіктер әлемі, олардың іс-әрекеті, мінезі арқылы адам бойындағы мінді, кемшілікті тұспалдап, әжуа, күлкі етеді.
Сонымен, шағын көлмеді, оқиғалы, адамға сабақ боларлық тәрбиелік, тағылымдық мәні бар шығарманы мысал дейді.
Мысалдарда еңбексүйгіштік,адалдық, қарапайымдылық,мейірімділік сияқты жақсы қасиеттерді уағыздап, жағымсыз қылықтарды мысқыл түрінде күлкі ете отырып, одан сақтандырады. Мысалдарда жануарлар мен жәндіктер адамдар істейтін әрекеттерді жасайды. Бұлай көрсетуді аллегория дейді. Яғни,аллегория дегеніміз-астарлы,тұспал мәнді суреттеу. Мысал жанры қазақ әдебиетінде ұлы Абайдан бастау алады. А.Байтұрсынов, С.Дөнентаев, С.Көбеев сияқты ақындар- Абай дәстүрін ілгері жалғастырушы. Олар орыс мысалшысы И.А.Крыловтың туындыларына қазақтың шапанын жауып, қалпағын кигізді десе де болады. Өйткені қазақ тұрмысына жақын суреттер қосты да, бұл өлеңдер халықтың төл дүниесіндей болып кетті.
Интерактивті тақтадан бақа, өгіз суреттері көрсетіледі. Оқушыларға түсінік беріледі.
Бүгін танысатын мысалымыз «Өгіз бен Бақа»
Мысал үнтаспадан тыңдалады. Жоспар бойынша түсіндіру.
1.Өгіздің шөлдеп келіп,су ішуі.
2.Көрсеқызар бақа.
3.Бақаның қарнын керуі.
4.Бақаның жарылып өлуі.
5. «Әлін білмеген әлек»
Оқулықпен жұмыс
Оқушыларға «Өгіз бен Бақа» мысалын рөлдерге бөліп оқыту.
«Тұлғаны таны» Ахмет Байтұрсынов кім?
«Жедел жауап»
Мысал кейіпкерлерін ата.
Мысалда қандай мінезді адамдар сыналады?
Бақаны әлекке салған қандай сезім?
Қызғаныш пен ерегіске, күншілдікке бой алдырған Бақа қандай күйге душар болды?
Осы тақырыпқа сай мақал-мәтелдер айтып көріңдер
Кестені толтыр
Шығарманың тақырыбы
Автор ойы
Менің ойым
Оқушылардың қатысуымен «Өгіз бен бақа» мысалы бойынша инсценировка қою.
Оқушыларға «Өгіз бен бақа» мысалын рөлдерге бөліп оқыту.
-Осы оқиғадан кейін қандай тұжырым жасауға болады?
-Мысалды оқу қажет пе?
-Ақын Бақа образы арқылы қандай адамдарды бейнелеген?
-Мысалдың түйінді ойы қай жерінде жазылған?
Кейіпкер мінезін ашу
Бақа қандай?
Өгіз қандай?
«Қарама қайшылықты сипаттама»
Кейіпкер
Мінезі
Іс-әрекеті
Мақал-мәтел
Бақа
Өгіз
«Менің қасиетім»
Тақтада жазылған кестеге назар аударыңдар. Мұнда адамдарға тән қасиеттер жазылған. Қоғамға қандай адамдар қажет? Қажеттісін белгілейік.
Еңбекқор
Әдепсіз
Көрсеқызар
Мейірімді
Ақымақ
Надан
Дарынды
Ізетті
Зиялы
Залым
Өз Отанын сүйетін патриот
Еріншек
Сауатты
Білімді
Мақтаншақ
Күншіл
«Соңғы сөзді мен айтамын...» Түйін: Бақа сияқты адамдарға қандай кеңес берер едіңдер? сұрағына оқушылардың пікірін тыңдау.
Бағалау.
Үйге тапсырма: А. Байтұрсынұлының өмірі мен шығармашылығын оқу.
