Қонақжайлылық – бабамыздан қалған әдет-ғұрып

Қонақжайлылық тақырыбы бойынша орыс тілінде оқытылатын 10 сыныпқа арналған қысқа мерзімді сабақ жоспары.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Қонақжайлылық – бабамыздан қалған әдет-ғұрып»

10 «Д»сыныбы. Қазақ тілі сабағы. Матайбаева Жадыра Серікбекқызы

Сабақтың тақырыбы: Қонақжайлылық – бабамыздан қалған әдет-ғұрып.

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: Қонақжайлылық дәстүрінің мән-мағынасын түсіндіріп, дүниетанымдарын кеңейту.

2.Дамытушылық: Оқушыларды өз ойын ашық айтуға, көркемдеп еркін сөйлеуге, мәнерлеп оқуға,шапшаң ойлауға дағдыландыру. Ізденімпаздыққа баулу.

3.Тәрбиелік: Адамдар арасындағы қарым-қатынас,сыйластық, бауырмалдыққа тәрбиелеу.

Сабақ әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, жаңа сөздермен жұмыс, жағдаяттық сұрақтар.

Сабақтың көрнекілігі: карточкалар, кестелер, суреттер.

Сабақ түрі: жаңа білім беру.

І. Ұйымдастыру кезеңі.

1)Оқушылармен амандасу, түгендеу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Өткен тақырыпты қайталау. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қою.

2) Жаңа сабақты түсіндіру.

ІІ. Жаңа білімді меңгерту. Жаңа тақырыпты тақтаға жазу.

Қонақжайлылық – дегеніміз не? Қазақ қонақты қалай қарсы алады? Қонақжайлылыққа байланысты қандай салт-дәстүрлер білесіңдер?

Қонақжайлылық - адамның келген қонаққа деген ілтипат пен әзетпен қарауы. Әр ұлтта өз мәдениетіне сай әр түрлі әдет ғұрыппен сипатталады. Қазақтардың қанына ана сүтімен даритын қазақ ұлтына ғана тән асыл қасиет.

Сондықтан да қонақты сыйлау, құрметтеу, қонаққа деген ілтипат көрсету бала кезден қалыптасады. Шақырылған қонақты әйел адамның жылы жүзбен бетіне күле қарсы алуы, хал ақуалын сұрап төрге отыргызып, дайындаған ас тағамдарын беріп, ренжітпей қайтаруы қонақты сыйлау мен оған көрсетілетін құрмет болып саналады.

Егер шақырылған қонақтардың ішінде келе алмағаны болса, әйелі сарқыт салып беріп, оған өз тарапынан сәлем айтады. Жоғарыда аталған құрмет тек қана шақырылған қонаққа көрсетілетін сый-сыяпат емес, ол кез келген уақытта келген қонаққа корсетіледі.

Егер келген қонақ асығыс болса, онда әйелі ауыз тию жосынын жасайды. Қонақты күту, сыйлау көбінесе әйел адамға қатысты болады. Сондықтан қазақ әйелдері қонақты сыйлау, күту мәселесін терең меңгерген және оны бала тәрбиесінде катаң ұстанады, егер үйде ата-анасы болмаған жағдайда баласы келген қонақты үйге кіргізіп, қонаққа шай береді.

Қазақтар арасында келген қонақты үйге кіргізбей сырттан қайтару ұят болып есептелініп, ата-анасына сын болған. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деген халық даналығында отбасында алған тәрбиенің кез келген уақытта көрініс табатындығын меңзейді.

Сондай- ақ, әйел адам қонақ келген кезде бала тәрбиесіне көп көңіл бөледі, қонақ отырғанда баласына ұрыспайды немесе дауысын көтеріп сойлемейді. «Қонағын сүймеген, баласын ұрады, не үйін сыпырады» деген мақал осыған қатысты айтылған.

Ертеде әйелдер ат тергеу мәселесіне өте абай болған, егер қайын ата, қайын аға, қайын ене, қайынапасымен аттас, көрші-қолаң, әріптес, таныс адамдары болса, олардың атын атамай аттеріс көрші, аттеріс бала, аттеріс аға, аттеріс апа деген атауларды жиі пайдаланады. Осыған қатысты қазақтар арасында аттеріс ұғымы кең қолданысқа ие.

2.Қонақ туралы жаңа сөздермен таныстыру. Сөздікпен жұмыс жасау.

алдыңғы қонақ соңғы қонаққа орын береді → погов. прежний гость уступает место новому
арнайы қонақ → официально приглашенный гость
ата-анаға қыз — қонақ → дочь в доме родителей — гость
бейтаныс қонақ → незнакомый гость
бұл қалада қонақ үй аз → в этом городе мало гостиниц
жаман өз үйіне өзі қонақ → дрянной человек и в своем доме гость
қонақ басты болу → фраз. долго обслуживать постоянно прибывающих гостей
қонақ бөлме → гостиная; комната для гостей
қонақ бір қонса — құт, екі қонса — жұт → если гость ночует один день — это благодать, если ночует два дня — беда
қонақ кәде → обычай гостеприимства; правило гостеприимства; иносказательный намек гостям, чтобы они освободили помещение для приготовления постели
қонақ қойдан жуас, май берсе де жей береді → гость смирнее овцы, если угостишь маслом и то съест (т.е. гость должен быть скромным)
қонақ қылу → угощать
қонақ үй → гостиница
қонақ үйде тіркелу → зарегистрироваться в гостинице
қонақ үйден шығып кету → выписаться из гостиницы
қонақ шақыру → звать гостей; приглашать гостей
құдайы қонақ → случайный гость (прибывший нежданно, без приглашения)
құтты қонақ → гость, приносящий счастье
сөзге қонақ беру → давать возможность говорить и другим (букв. давать возможность погостить словам)
сыйлы қонақ → почетный гость
үлкен қонақ үй → крупная гостиница

Қонақжайлыққа байланысты салт-дәстүрмен таныстыру, түсіндіру.

Шашу – осыпание. Во время радостного события (свадьба, сватовство и т.д.) на виновников торжества бросают конфеты или деньги. Дети с радостью собирают разбросанные конфеты. Казахи верят, что сладости, подобранные во время «Шашу» приносят удачу.

Обычай гостеприимства "Конакасы"

"Конакасы" (конак - гость, ас - угощение). Казахский народ славится своим гостеприимством. Встретить гостя с почетом, угостить его - знак щедрости. Все самое вкусное казахи всегда хранили для гостей. Гостей делили на три вида. "Арнайы конак" - специально приглашенный, "кудайы конак" - случайный путник, "кыдырма конак" – нежданный гость. Человека, не давшего "конакасы", штрафовали (штраф - лошадь, верблюд и т.д).

Обычай гостеприимства "Конаккаде"

"Конаккаде" (конак - гость; каде - подарок). Хозяин дома имеет право попросить своего гостя выполнить "конаккаде", то есть спеть песню и т.д. Казахи с ранних лет учат своих детей красноречию, играть на музыкальных инструментах, петь, слагать стихи. "Конаккаде" - испытание гостя в искусстве, а также залог веселого застолья.

Всячески старались уважить гостей, чтобы гость уходя, был благодарен хозяину и хозяйке за теплый прием и захотел снова прийти в этот дом и насладиться общением. Если же гости приходили с маленькими детьми, то их надо было обязательно угостить чем-нибудь вкусненьким и дать гостинец. Считалось, что если ребенок уйдет из гостей невеселым, то заберет из этого дома счастье. Провожая гостей им тоже полагалось дать гостинец, чтобы гость вспоминал дом добрыми словами.

ІІІ. Жаңа білімді бекіту.

Казахи гостеприимный народ и очень любят принимать гостей. Уважение к старшим, миролюбие и терпимость, которые закладываются в детстве, является основной национальной чертой казахов.

С древних времен гостеприимство было отличительной чертой казахского народа. Дорого гостя приглашали к дастархану, усаживали на почетное место и угощали самым лучшим, что было в доме.

В национальной культуре ритуалу угощения отводится особая роль – любое блюдо подается с определенным значением и к месту. Казахи знают, как с помощью конакасы (қонақ – гость, ас – угощение) можно помирить людей, оказать честь уважаемым гостям.

Праздничных дней, когда приглашают на дастархан, много: появление на свет новорожденного, день рождения, приход в дом невестки, выдача дочери замуж, праздник урожая, наурыз и другие, но во всех случаях собираются родственники, друзья – товарищи, делятся радостью, получают угощение.

Того, кто не умел принять гостя, угостить его как следует, осуждали. Это считалось недостатком не только одной семьи, но и всего рода (ру). За это платили штраф (айып), стыдили, плевали в лицо. Скупых высмеивали.

Особое внимание уделялось также культуре поведения за дастарханом. По казахским обычаям за трапезой было запрещено ругаться, говорить бранные слова, сплетничать, сидеть босым.

2.Жағдаяттық сұрақтарға жауап бер.

Сен анаңның рұқсатынсыз үйге қонақ әкелдің. Анаң дастарқан жасаудан қысылып, саған сөйледі. Анаңа не дейсің?
Отбасыңа қонақ көп келеді. Оған қарындасың ашуланады. Қарындасыңа қонақтың қадірлі екенін қалай түсіндіресің?
Үйге келген қонақ үй иесін болмағасын есік алдында тұрып қалды. Сен мұндай жағдайда не істейсің?

Сергіту сәті.

Оңға, солға бұрылдық,

Алға, артқа иілдік.

Тіземізді бүктіріп,

Қолды создық тік тұрып.

Үлестірмелі материалдар:

Қонақ туралы мақал-мәтелдермен жұмыс. Мән-мағынасын түсіндіру.

Қонағының алғысы алтыннан қымбат.	Благодарность гостя твоего, дороже золотого подарка его.
Келгенше, қонақ ұялар, келген соң, үй иесі ұялар.	Волнуется гость, когда в гости идет, хозяин волнуется, когда гость придет.
Қонақты сөзбен тойғыза алмайсын.	Гость не будет сыт словами.
Қонақ аз отырып, көп сынайды.	Гость немного посидит, да многое углядит.
Қонақ келді — ырысын ала келді.	Гость приходит — счастье в дом с собой приводит.
Қонақ келсе есікке, жүгіріп шық, кешікпе.	Если гость придет, беги к двери, не опоздай.
Сыйлы қонағың келсе, итіне сүйек таста.	Если пришел уважаемый гость, и собаке его кинь кость.
Қонағыңның алтынын алма, алғысын ал.	Золото у гостя не бери, а лучше благодарность проси.
Қонақ келсе, ет пісер, ет піспесе, бет пісер.	Когда гость приходит, мясо хозяин готовит, если мяса не имеет — лицо хозяина краснеет.
Құтты қонак келсе, қой егіз табады.	Когда желанный гость придет, овца двойню принесет.