«??ды? ?азу—Е?септі? ата к?сібі» (?біш Кекілбаевты? «Шы?ырау» хикаяты бойынша)

Жанар Ыс?а??ызы Ермекбаева

?. Байсейітов атында?ы мектепке дейінгі ша?ын орталы?ы бар орта мектебіні? ?аза? тілі мен ?дебиет п?ніні? м??алімі, ?аратал ауданы,?анабек аулы.

Саба?ты? та?ырыбы: «??ды? ?азу—Е?септі? ата к?сібі» (?біш Кекілбаевты? «Шы?ырау» хикаяты бойынша)

Саба?ты? ма?саты:а) білімділік: о?ушыларды? ?біш Кекілбаевты? ?мірімен шы?армашылы?ы туралы білімдерін тере?дету.

«Шы?ырау» хикаяты жайлы, ??ды? ?азу—Енсепті? ата к?сібі екендігі жайлы толы? м?лімет беру.

?) дамытушылы?: ой-?рісін, ойлау белсенділігін, с?йлеу шеберлігін, тіл м?дениетін дамыту, с?здік ?орын молайту, шы?армашылы? ізденіске баулу, оларды? ой-пікірін ?алыптастыру.

б) т?рбиелік; елін, жерін, Отанын ?адірлеуге, адамгершілікке,сауапты іс жасау?а ж?не е?бекс?йгіштікке т?рбиелеу.

Саба?ты? ?діс-т?сілдері: «Ой тал?ы», іздену, с?здікпен ж?мыс.

Саба?та ?олдыныл?ан технология: Сын т?р?ысынан ойлау ж?йесіні? элементтері.

Саба?ты? к?рнекілігі: к?ркем ?дебиеттер, бейнелі суреттер.

П?н аралы? байланыс: география,Ата к?сіпті дамыту.

Саба?ты? барысы:

І.?йымдастыру.

А) О?ушыларды саба??а дайындау, ?тілу барысын таныстыру.

ІІ. ?й тапсырмасы:

1.?біш Кекілбаевты? ?мірі, шы?армашылы?ы

ІІІ.Жа?а та?ырыпты т?сіндіру. ?аза?стан халы? жазушысы ?.Кекілбаевты? «Шы?ырау» повесі – Ма??ыстауда?ы ?йгілі ??ды?шылар ?мірінен жазыл?ан шы?армасы.Повесть 1982 жылы жары??а шы?ты.Жазушы Ма??ыстауда?ы ??ды?тарды? тере?дігіне байланысты т?рліше аталатынына то?тал?ан: «?й?ыда?ы аруды? оянуы» е?бегінде екі ??лаштан ас?анды ??ды?,ал бес ??лаштан ас?ан ??ды?тарды шы?ырау дейді.??ды? суын ?олдап,ал шы?ырау суын тек шы?ырмен ?ана тартатынын ескерген.

Повестке басты негіз бол?ан-ел аузында?ы «А?отты нар» а?ызы.

?ашаннан хал?ымызды? материалды? игілік к?зі – тіршілік т?т?асы – су к?здері бол?ан. Ш?л далада?ы бірден-бір су к?зі ??ды?, ??ды?шылы? к?сіпке байланысты жазыл?ан «Шы?ырау» повесіне ар?ау бол?ан а?ыздар ж?не «А?ызды? а?ыры» романда?ы кейбір а?ыз ел аузынан жиналып, к?ркемдік шешімі т?р?ысынан с?з етілген. А?ызды? бірнеше н?с?асы ел аузынан жиналып,екшеле салыстырылып, жазушыны? к?ркемдік шешімімен ?орытыл?ан.

1. ?ызы?ушылы?ты ояту сатысы.Ой ?оз?ау. О?ушыларды т?рт топ?а б?ліп отыр?ызамын.?р топ?а с?ра?тар жазыл?ан кеспе ?а?азды таратамын.

2. 1. ??ды? ?азу к?сібі туралы не білесі?дер? ?зінді идеясы не?

3. Байсал бай Е?сепке ?ай жерден ??ды? ?азу?а ?тініш жасады?

4. Шы?ырау т?бінде Е?сеп ?андай жа?дай?а тап болды?

5. Е?септі? ерен е?бегі елге ?андай жа?сылы? ?келді?

6. Берілген жоспар бойынша м?тінді баяндап шы?у.

· Е?септі? со??ы ??ды?ы. Байсал байды? ??ды?ы. Ішке б?ккен сыр.

· ??ды? шегендеу. Болжам. К?к ?иыршы?.

· ??ды?шы ауылы. Ата к?сіп. ?араш ?улеті

· Жеті ?ат жер асты. Са?ылаулы жо? ?ара т?нек. ?ыл ар?ан.

· Т?ксиген сыз ?абыр?а. Емен к?бі. Т???иы? ойлар.

· О?ыс дыбыс. Суыл.

· ?міт жетегі. Тас?а со?ыл?ан ма?дай. Е?септі ?зінен бас?а ешкім естіген жо?.

· Ма?ына ел жолама?ан ?анды ??ды?- «Е?сеп ?лген».

1. Ма?ынаны ажырату.

С?змаржан. Жазушы-журналист ?.Спановты? «Ма??ыстаулы?тарды? су?а ?атысты с?здігі» ма?аласына с?йене отырып, шы?армада?ы ??ды?шылы? к?сіпке байланысты ?олданыл?ан с?здерге т?сініктеме.

?йкел- арабты? ортасы ойы?, д??гелек деген с?зі.

Шы?ыр – биіктігі кісі бойындай, не одан с?л ?зын, аша а?ашты? айыр басыны? арасына к?лдене? до?ала? орнат?ан ??рал.

Шы?ыр бала- к?лік ?стінде (ат не т?йе)т?рып, ??ды?тан шы?ырды тартатын адам.

Шы?ыр айыр – мы?ты та?тай а?аштан жасал?ан жо?ар?ы жа?ында екі ашасы бар, ?зынды?ы 1,5-2 метр шамалас ??рал.

?о?ырда? – сай бойына а?ын суларды? жиналатын орны.

Тас?а? – таулы жерлерде жауын, ?ар суы т?рып ?алатын ойы?.

Т?ран – асты таста?ты су жиналатын орын.

?орабасы – Шы?ырау ??ды?тарды? е? ал?аш?ы суы ?ордаланып, мол жиналып т?р?ан кезі (Келесі к?ні ондай мол су жиналмайды).

VII.Топтастыру стратегиясы бойынша Е?сепке мінездеме.

Е?сеп

Е?бекс?йгіш Ата к?сіпті дамытушы

??ды?шы Т?зімді

VIII.Таным дерек. «Шы?ырау» повесіндегі жиынты? бейнеге басты негіз бол?ан Ма??ыстауда ?зіні? ?лмес, ?шпес ?олта?басын ?алдыр?ан ?йгілі ??ды?шы-?араш Бейнеубай ??лшар?лы.

?араш Бейнеубай ??лшар?лы – шебер, аты а?ыз?а айнал?ан ??да?шы. Ол 1864 жылы ту?ан. Бабы? руыны? ??ламасы Таймас ишанны? ш?кірті бол?ан. ?ай жерде су шы?атынын білген керемет ??ды?шы, талай елді? ш?лін ?андырып, сауабын ал?ан ерекше ?абілетті, к?ріпкел адам болыпты. Ма??ыстау ойы, ?стірт ?стіндегі мол сулы жиырым?а жуы? ??ды?тарды? ?азушысы. Оны? революциядан б?рын?ы «?араш ?аз?ан» атал?ан ??ды?ы ?лі бар.

Интербелсенді та?тадан бейне суреттерге назар аударамыз.

1.Таспен шегенделген шы?ырау ??ды?.

2.Бекет атаны? мал суар?ан ??ды?ы

IX.Ой т?йіндеу.Білімді бекіту.

1.?.Кекілбаевты? «Шы?ырау» хикаяты бізді ?андай ?асиеттерге т?рбиелейді?

2.?аза?станда ауыз су м?селесі ?андай д?режеде?

О?ушыларды? білімін ба?алау.

?йге тапсырма: «??ды? ?азу – ?лкен сауап іс» ой тол?ау.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
««??ды? ?азу—Е?септі? ата к?сібі» (?біш Кекілбаевты? «Шы?ырау» хикаяты бойынша) »

Жанар Ысқаққызы Ермекбаева

Қ. Байсейітов атындағы мектепке дейінгі шағын орталығы бар орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі, Қаратал ауданы,Қанабек аулы.

Сабақтың тақырыбы: «Құдық қазу—Еңсептің ата кәсібі» (Әбіш Кекілбаевтың «Шыңырау» хикаяты бойынша)

Сабақтың мақсаты:а) білімділік: оқушылардың Әбіш Кекілбаевтың өмірімен шығармашылығы туралы білімдерін тереңдету.

«Шыңырау» хикаяты жайлы, құдық қазу—Енсептің ата кәсібі екендігі жайлы толық мәлімет беру.

ә) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мәдениетін дамыту, сөздік қорын молайту, шығармашылық ізденіске баулу, олардың ой-пікірін қалыптастыру.

б) тәрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке,сауапты іс жасауға және еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: «Ой талқы», іздену , сөздікпен жұмыс.

Сабақта қолдынылған технология: Сын тұрғысынан ойлау жүйесінің элементтері.

Сабақтың көрнекілігі: көркем әдебиеттер, бейнелі суреттер.

Пән аралық байланыс: география,Ата кәсіпті дамыту.

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру.

А) Оқушыларды сабаққа дайындау, өтілу барысын таныстыру.

ІІ. Үй тапсырмасы:

1.Әбіш Кекілбаевтың өмірі, шығармашылығы

ІІІ.Жаңа тақырыпты түсіндіру. Қазақстан халық жазушысы Ә.Кекілбаевтың «Шыңырау» повесі – Маңғыстаудағы әйгілі құдықшылар өмірінен жазылған шығармасы.Повесть 1982 жылы жарыққа шықты.Жазушы Маңғыстаудағы құдықтардың тереңдігіне байланысты түрліше аталатынына тоқталған: «Ұйқыдағы арудың оянуы» еңбегінде екі құлаштан асқанды құдық,ал бес құлаштан асқан құдықтарды шыңырау дейді.Құдық суын қолдап,ал шыңырау суын тек шығырмен ғана тартатынын ескерген.

Повестке басты негіз болған-ел аузындағы «Ақотты нар» аңызы.

Қашаннан халқымыздың материалдық игілік көзі – тіршілік тұтқасы – су көздері болған. Шөл даладағы бірден-бір су көзі құдық, құдықшылық кәсіпке байланысты жазылған «Шыңырау» повесіне арқау болған аңыздар және «Аңыздың ақыры» романдағы кейбір аңыз ел аузынан жиналып, көркемдік шешімі тұрғысынан сөз етілген. Аңыздың бірнеше нұсқасы ел аузынан жиналып,екшеле салыстырылып, жазушының көркемдік шешімімен қорытылған.

Қызығушылықты ояту сатысы.Ой қозғау. Оқушыларды төрт топқа бөліп отырғызамын.Әр топқа сұрақтар жазылған кеспе қағазды таратамын.
1. Құдық қазу кәсібі туралы не білесіңдер? Үзінді идеясы не?
Байсал бай Еңсепке қай жерден құдық қазуға өтініш жасады?
Шыңырау түбінде Еңсеп қандай жағдайға тап болды?
Еңсептің ерен еңбегі елге қандай жақсылық әкелді?
Берілген жоспар бойынша мәтінді баяндап шығу.

Еңсептің соңғы құдығы. Байсал байдың құдығы. Ішке бүккен сыр.
Құдық шегендеу. Болжам. Көк қиыршық.
Құдықшы ауылы. Ата кәсіп. Қараш әулеті
Жеті қат жер асты. Саңылаулы жоқ қара түнек. Қыл арқан.
Түксиген сыз қабырға. Емен күбі. Тұңғиық ойлар.
Оқыс дыбыс. Суыл.
Үміт жетегі. Тасқа соғылған маңдай. Еңсепті өзінен басқа ешкім естіген жоқ.
Маңына ел жоламаған қанды құдық- «Еңсеп өлген».

Мағынаны ажырату.

Сөзмаржан. Жазушы-журналист Ә.Спановтың «Маңғыстаулықтардың суға қатысты сөздігі» мақаласына сүйене отырып, шығармадағы құдықшылық кәсіпке байланысты қолданылған сөздерге түсініктеме.

Әйкел- арабтың ортасы ойық, дөңгелек деген сөзі.

Шығыр – биіктігі кісі бойындай, не одан сәл ұзын, аша ағаштың айыр басының арасына көлденең доғалақ орнатқан құрал.

Шығыр бала- көлік үстінде (ат не түйе)тұрып , құдықтан шығырды тартатын адам.

Шығыр айыр – мықты тақтай ағаштан жасалған жоғарғы жағында екі ашасы бар, Ұзындығы 1,5-2 метр шамалас құрал.

Қоңырдаң – сай бойына ағын сулардың жиналатын орны.

Тасқақ – таулы жерлерде жауын, қар суы тұрып қалатын ойық.

Тұран – асты тастақты су жиналатын орын.

Қорабасы – Шыңырау құдықтардың ең алғашқы суы қордаланып, мол жиналып тұрған кезі (Келесі күні ондай мол су жиналмайды).

VII.Топтастыру стратегиясы бойынша Еңсепке мінездеме.

Еңсеп

Еңбексүйгіш Ата кәсіпті дамытушы

Құдықшы Төзімді

VIII.Таным дерек. «Шыңырау» повесіндегі жиынтық бейнеге басты негіз болған Маңғыстауда өзінің өлмес, өшпес қолтаңбасын қалдырған әйгілі құдықшы-Қараш Бейнеубай Құлшарұлы.

Қараш Бейнеубай Құлшарұлы – шебер, аты аңызға айналған құдақшы. Ол 1864 жылы туған. Бабық руының ғұламасы Таймас ишанның шәкірті болған. Қай жерде су шығатынын білген керемет құдықшы, талай елдің шөлін қандырып, сауабын алған ерекше қабілетті, көріпкел адам болыпты. Маңғыстау ойы, Үстірт үстіндегі мол сулы жиырымға жуық құдықтардың қазушысы. Оның революциядан бұрынғы «Қараш қазған» аталған құдығы әлі бар.

Интербелсенді тақтадан бейне суреттерге назар аударамыз.

1.Таспен шегенделген шыңырау құдық.

2.Бекет атаның мал суарған құдығы