?.Ша??ытбаев "Сабала?" ?ле?іне саба? жоспары

Просмотр содержимого документа
«?.Ша??ытбаев "Сабала?" ?ле?іне саба? жоспары »

Сынып: 5 П?н: ?аза? ?дебиеті К?ні:

Саба?ты? та?ырыбы: ?.Ша??ытбаев «Сабала?» ?ле?і

Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: ?.Ша??ытбаевты? ?мірімен таныстыру, “Сабала?” ?ле?ні? деректік негізі, а?ын тілі, ?лтжандылы? м?ні зор екендігіне к?з жеткізу, а?ынды? рухы биіктігін таныту.
Дамытушылы?: о?ушыны? м?тінді м?нерлеп о?у, талдау ж?ргізе білуге, ?з ойын а?ын тілімен де ?деби тілімен де жеткізе білуге жа?дай ту?ызу.
Т?рбиелік: о?ушыларды ?лтжанды болу?а, Отанын с?йе білуге, еліні? ерте?гі болаша? жастар екеніне сенімін арттыру.

Саба?та ?олданылатын ?діс-т?сілдер: баяндау, т?сіндіру, с?ра?-жауап, СТО, Кубизм ?дісі, INSERT пара?ы.

Саба?та ?олданылатын к?рнекіліктер: слайд, Абылай хан?а байланысты видео-ролик, семантикалы? карта.

П?наралы? байланыс: тарих

Саба?ты? т?рі: жа?а саба?

Саба?ты? типі: аралас саба?

Саба?ты? барысы:

І. ?йымдастыру

О?ушылармен амандасу;
О?ушыларды т?гендеу;
О?у кабинетіні? тазалы?ына назар аудару;
О?ушыларды? назарын саба??а аудару.

ІІ. ?й тапсырмасын тексеру

С?леметсіздер ме, о?ушылар. ?ткен саба?та біз М??а?али Ма?атаевты ?ткен болатынбыз. О?ушылар б?ріміз білеміз а?пан айында М??а?алиды? ту?анына мектебімізде «Дари?а ж?рек» ?деби-музыкалы? кеш ж?не «М??а?али о?улары» сайысы ?ткен болатын. Бізді? сыныбымыздан ?ыздар «М??а?али о?уларына» ?атысып, Жадыра 15 ?ле?ді жаттып І орын, Арда? ІІ орын, Малика ал?ыс хатпен марапаттал?ан болатын. Ал енді орта?а Темур мен Азамат М??а?али ?ле?дерін жат?а бізге айтып берсе. Сыныпты 5 топ?а б?лдім. І топ «Жалын», ІІ топ «Т?лпар», ІІІ топ «Жігер», І? топ «Дарын», ? топ «Болаша?».

Топпен ж?мыс барысы:

Жеке ж?мыс
Ж?ппен ж?мыс
Топпен ж?мыс
Орта? шешім

ІІІ. Жа?а саба?

Балалар біз б?гін ?.Ша??ытбаев «Сабала?» ?ле?імен танысамыз. Д?птерлері?ізді ашып, б?гінгі к?нді, та?ырыпты жазып ?оямыз. Енді мен сіздерге ?.Ша??ытбаевты? ?мірімен ?ыс?аша ?ана таныстырып ?тсем.

?уанды? Ша??ытбаев
(1925-2001)
?.Ша??ытбаев А?т?бе облысы ?араб?ла? ауданында д?ниеге келген. ?л-Фараби атында?ы ?аза?ты? ?лтты? Университетіні? филология факультетін бітірген. ?мір жолында ?стазды? жолдан ?ткен. "Ар ма, республикам" (1974), "Лирика" (та?дамалылар, 1976), кітаптарын шы?арды. 1980—1987 жылдар аралы?ында "Жыр жа?аны", "Г?лтол?ын", "Саршатамыз", "Жыл ??сы" атты лирикалы? шы?армалары жары? к?рді.

Ал енді о?ушылар «Сабала?» ?ле?іе м?нерлеп о?иы? (о?ушылар о?иды).

С?ра?-жауап ?дісі ар?ылы «Сабала?» ?ле?ні? мазм?нын ашамыз.

Б?л ?ле? кім туралы жазыл?ан?
?аза? хал?ы кімдермен со?ысады?
Абылай кім? Сабала? кім?

С?здікпен ж?мыс

А?ыра?ай – жерді? аты

Сарбаздар – ?скер

Ома?аса – ??лауды? бір т?рі

Д?бірі – шуы, дыбысы

Т?зде – далада

Абылай хан туралы толы? м?лімет алу ?шін видео-роликке назар аударса?.

Абылай хан

Абылай (?білманс?р) хан — (1733—1737) билік ??р?ан. Абылай хан (1711-1781) ?аза? Ордасыны? ханы, ?аза? мемлекетіні? тарихында?ы аса к?рнекті мемлекет ?айраткері, ар?ы тегі Жошы хан, бергі бабалары ?аза? ордасыны? негізін сал?ан ?з-Ж?нібек, одан со? е?сегей бойлы ер Есім хан, Сал?ам Ж??гір хан. Абылай – Ж??гір ханны? бесінші ?рпа?ы. «А?табан ш?бырынды» жылдарында жетім ?алып, ?йсін Т?ле биді? ?олына келеді. Аш-жала?ашты?тан ж?деген ??іне, ?сіп кеткен шашына ?арап Т?ле би о?ан «Сабала?» деп ат ?ойып, т?йесін ба?тырады. ?білм?мбет т?рені? жыл?ысын да ба?ады. Абылай хан жиырма жасында «Абылай, Абылай» деп ?ран салып, ?алдан Серенні? ?лын Шарышты ?лтіреді. Абылай хан – ?ш ж?зді? басын ?ос?ан хан, к?рші жат?ан ?лы Ресей мен ?ытай елдер арасында досты? ?арым-?атынасты орнат?ан демократ. Ол тек 25 жасында ?білм?мбет ?айтыс бл?анда ?ана та??а отырады. Оны? а?ылшысы, ке?есшісі – Б??ар жырау. Ол со?ыс?а Абылайды? ?анды к?йлек жолдастары ?аракерей ?абанбай, ?анжы?алы Б?генбай, Ша?ша? Ж?нібек, ?ара?алпа? ?ылышбек, Шапырашты Наурызбай, т.б. ?аза?ты? белгілі батырлары тізе ?оса ?атысады. 1781 жылы мамыр айында Абылай хан Т?ркістанда ?айтыс болады. С?йегі Т?ркістан ?аласында?ы ?ожа Ахмет Яссауи кесенесіні? ішінде ?абырхана мен А?сарай арасында?ы д?лізде жерленген. Абылайды? артында 12 ?йелінен 30 ?л, 40 ?ыз ?алды. Оны? ?лкен ?лы У?ли ?кесі ?айт?аннан со? та??а отырады. Абылай ?а?арлы хан болуымен ?атар, ?аза? хал?ыны? рухани ?асиетінен еркін сусында?ан дарынды к?йші ретінде де белгілі. Ол - «А? тол?ын», «Алабайра?», «Б?лан жігіт», «Д?ние ?алды», «Жетім торы», «?айран елім», «?ара жор?а», «?оржы??а?пай», «Майда жел», «Сада??а??ан», «Сары бура», «Ша?ды жары?», т.б. к?йлерді? авторы.

?аза? хал?ыны? жадында Абылай ?ажырлы мемлекет ?айраткері, батыл ?олбасшы, дарынды дипломат ретінде са?талып келді. Оны? есімі т?уелсіздік символына, жауынгерлік ?ран?а айналды.

О?ушылар Абылай ханны? ?мірімен ?ыс?аша ?ана танысып ?ттік. Ал енді хан деген с?зге ассоциация ??рамыз.

Хан

І. Композиялы? талдау

О?и?аны? басталуы: ?аза?-?алма? со?ысы
О?и?аны? байланысы: ?аза? хал?ыны? же?іліске ?шырауы
О?и?аны? дамуы: ?білм?мбетті? шешімі
Шары?тау шегі: Сабала?ты? «Абылай, Абылай» деп жау?а шы?уы
О?и?аны? шешімі: ?аза? хал?ыны? же?іске жету

ІІ. Кубизм ?дісі

1.А?ыра?айда?ы ?аза?-?алма? со?ысын а?ын ?алай суреттейді?
2. Со?ысты? ?рбір с?тінен мысал келтіре отырып, ?білм?мбет ханны? бейнесіне салыстырмалы мінездеме бері?дер.
3. “... Абылай та?ы туа ма ?аза?тан,
Тосып келем, сол – ендігі арманым” – деген ?ле? жолдарында?ы а?ын арманыны? ма?ыздылы?ы неде?
4. Сабала? кім? Ол неге “Абылай да Абылай” деп ?ран салды?
5. Сарбаздар ?атары сиреп ?ал?анын а??ар?ан сол кездегі ?аза? ханы ?білм?мбет ?андай к?йге т?сті, нендей шешімге келді?
6. ?алма?тар?а тосыннан тиген ?аза? жауынгерлеріні? майдан даласында?ы ерен ерліктеріні? ?ле?дегі к?рінісін м?тіннен о?ып бер.

ІІІ. Семантикалы? картамен ж?мыс

Зерттеу объектісі

?ле? ??рылысы

Те?еу

Кейіптеу

Синоним

Антоним

?деби теориялы? ??ымдар, ?ле?ні? к?ркемдік тіліне талдау

16 шума?ты, 4 тарма?ты, 11 буынды, 3 буна?ты

?аршы?адай, таудай.

?лік тосып, ескі, мыл?ау молалар

Ай?ас, ?аржау, шабу, шаншу, шабысты, айысты, ?а?ысты

... деп ыза?а ?білм?мбет буынды. ?алды кенет ж?зі жайнап жадырай

І?. Саба?ты бекіту

«5 минутты? эссе» стратегиясы о?ушылар ша?ын эссе жазады()

1-топ. “Абылай хан?а та?зым”
2-топ. «Абылай хан?а хат»
3-топ. «Тосып келем, сол – ендігі арманым ...»
4-топ. «Сабала??а жас буыннан хат»
5-топ. «Егер де мен Абылай хан болсам …»

?. Саба?ты ?орыту

INSERT пара?ы ар?ылы саба?ты ?орытамын.

Білемін

Мен ?шін жа?алы?

Білгім келеді

Абылай хан ?ш ж?зді? басын ?ос?анын тарх п?нінен ?ттік

Абылай хан бірнеше к?йлерді? авторы екенін саба?тан білдім.

Абылай ханны? 12 ?йеліні?, 30 ?лдары мен 40 ?ыздарыны? есімдерін білгім келеді

?І. ?й тапсырмасын беру

“Сабала?” ?ле?нен ?зінді жаттау. Абылай хан туралы ?осымша а?парат жинап келу.

?ІІ. Ба?алау

Ба?алау пара?ы
Топ аты: _________
Топ басшысы:_________

О?ушыны? аты-ж?ні

Ассоциация

Жоспар

Семантикалы? карта

Кубизм

5 минутты? эссе

?орытынды ба?а

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Оқушының аты-жөні

Ассоциация

Жоспар

Семантикалық карта

Кубизм

5 минуттық эссе

Қорытынды баға

Сынып: 5 Пән: қазақ әдебиеті Күні:

Сабақтың тақырыбы: Қ.Шаңғытбаев «Сабалақ» өлеңі

Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Қ.Шаңғытбаевтың өмірімен таныстыру, “Сабалақ” өлеңнің деректік негізі, ақын тілі, ұлтжандылық мәні зор екендігіне көз жеткізу, ақындық рухы биіктігін таныту.
Дамытушылық: оқушының мәтінді мәнерлеп оқу, талдау жүргізе білуге, өз ойын ақын тілімен де әдеби тілімен де жеткізе білуге жағдай туғызу.
Тәрбиелік: оқушыларды ұлтжанды болуға, Отанын сүйе білуге, елінің ертеңгі болашақ жастар екеніне сенімін арттыру.

Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер: баяндау, түсіндіру, сұрақ-жауап, СТО, Кубизм әдісі, INSERT парағы.

Сабақта қолданылатын көрнекіліктер: слайд, Абылай ханға байланысты видео-ролик, семантикалық карта.

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Сабақтың типі: аралас сабақ

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру

Оқушылармен амандасу;
Оқушыларды түгендеу;
Оқу кабинетінің тазалығына назар аудару;
Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

Сәлеметсіздер ме, оқушылар. Өткен сабақта біз Мұқағали Мақатаевты өткен болатынбыз. Оқушылар бәріміз білеміз ақпан айында Мұқағалидың туғанына мектебімізде «Дариға жүрек» әдеби-музыкалық кеш және «Мұқағали оқулары» сайысы өткен болатын. Біздің сыныбымыздан қыздар «Мұқағали оқуларына» қатысып, Жадыра 15 өлеңді жаттып І орын, Ардақ ІІ орын, Малика алғыс хатпен марапатталған болатын. Ал енді ортаға Темур мен Азамат Мұқағали өлеңдерін жатқа бізге айтып берсе. Сыныпты 5 топқа бөлдім. І топ «Жалын», ІІ топ «Тұлпар», ІІІ топ «Жігер», ІҮ топ «Дарын», Ү топ «Болашақ».

Топпен жұмыс барысы:

Жеке жұмыс
Жұппен жұмыс
Топпен жұмыс
Ортақ шешім

ІІІ. Жаңа сабақ

Балалар біз бүгін Қ.Шаңғытбаев «Сабалақ» өлеңімен танысамыз. Дәптерлеріңізді ашып, бүгінгі күнді, тақырыпты жазып қоямыз. Енді мен сіздерге Қ.Шаңғытбаевтың өмірімен қысқаша ғана таныстырып өтсем.

Қуандық Шаңғытбаев
(1925-2001)
Қ.Шаңғытбаев Ақтөбе облысы Қарабұлақ ауданында дүниеге келген. Әл-Фараби атындағы Қазақтың Ұлттық Университетінің филология факультетін бітірген. Өмір жолында ұстаздық жолдан өткен. "Ар ма, республикам" (1974), "Лирика" (таңдамалылар, 1976), кітаптарын шығарды. 1980—1987 жылдар аралығында "Жыр жаһаны", "Гүлтолқын", "Саршатамыз", "Жыл құсы" атты лирикалық шығармалары жарық көрді.

Ал енді оқушылар «Сабалақ» өлеңіе мәнерлеп оқиық (оқушылар оқиды).

Сұрақ-жауап әдісі арқылы «Сабалақ» өлеңнің мазмұнын ашамыз.

Бұл өлең кім туралы жазылған?
Қазақ халқы кімдермен соғысады?
Абылай кім? Сабалақ кім?

Сөздікпен жұмыс

Аңырақай – жердің аты

Сарбаздар – әскер

Омақаса – құлаудың бір түрі

Дүбірі – шуы, дыбысы

Түзде – далада

Абылай хан туралы толық мәлімет алу үшін видео-роликке назар аударсақ.

Абылай хан

Абылай (Әбілмансұр) хан — (1733—1737) билік құрған. Абылай хан (1711-1781) Қазақ Ордасының ханы, қазақ мемлекетінің тарихындағы аса көрнекті мемлекет қайраткері, арғы тегі Жошы хан, бергі бабалары қазақ ордасының негізін салған Әз-Жәнібек, одан соң еңсегей бойлы ер Есім хан, Салқам Жәңгір хан. Абылай – Жәңгір ханның бесінші ұрпағы. «Ақтабан шұбырынды» жылдарында жетім қалып, үйсін Төле бидің қолына келеді. Аш-жалаңаштықтан жүдеген өңіне, өсіп кеткен шашына қарап Төле би оған «Сабалақ» деп ат қойып, түйесін бақтырады. Әбілмәмбет төренің жылқысын да бағады. Абылай хан жиырма жасында «Абылай, Абылай» деп ұран салып, Қалдан Сереннің ұлын Шарышты өлтіреді. Абылай хан – Үш жүздің басын қосқан хан, көрші жатқан ұлы Ресей мен Қытай елдер арасында достық қарым-қатынасты орнатқан демократ. Ол тек 25 жасында Әбілмәмбет қайтыс блғанда ғана таққа отырады. Оның ақылшысы, кеңесшісі – Бұқар жырау. Ол соғысқа Абылайдың қанды көйлек жолдастары Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Шақшақ Жәнібек, Қарақалпақ Қылышбек, Шапырашты Наурызбай, т.б. қазақтың белгілі батырлары тізе қоса қатысады. 1781 жылы мамыр айында Абылай хан Түркістанда қайтыс болады. Сүйегі Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Яссауи кесенесінің ішінде Қабырхана мен Ақсарай арасындағы дәлізде жерленген. Абылайдың артында 12 әйелінен 30 ұл, 40 қыз қалды. Оның үлкен ұлы Уәли әкесі қайтқаннан соң таққа отырады. Абылай қаһарлы хан болуымен қатар, қазақ халқының рухани қасиетінен еркін сусындаған дарынды күйші ретінде де белгілі. Ол - «Ақ толқын», «Алабайрақ», «Бұлан жігіт», «Дүние қалды», «Жетім торы», «Қайран елім», «Қара жорға», «Қоржыңқақпай», «Майда жел», «Садаққаққан», «Сары бура», «Шаңды жарық», т.б. күйлердің авторы.

Қазақ халқының жадында Абылай қажырлы мемлекет қайраткері, батыл қолбасшы, дарынды дипломат ретінде сақталып келді. Оның есімі тәуелсіздік символына, жауынгерлік ұранға айналды.

Оқушылар Абылай ханның өмірімен қысқаша ғана танысып өттік. Ал енді хан деген сөзге ассоциация құрамыз.

Хан

І. Композиялық талдау

Оқиғаның басталуы: Қазақ-қалмақ соғысы
Оқиғаның байланысы: Қазақ халқының жеңіліске ұшырауы
Оқиғаның дамуы: Әбілмәмбеттің шешімі
Шарықтау шегі: Сабалақтың «Абылай, Абылай» деп жауға шығуы
Оқиғаның шешімі: Қазақ халқының жеңіске жету

ІІ. Кубизм әдісі

1.Аңырақайдағы қазақ-қалмақ соғысын ақын қалай суреттейді?
2. Соғыстың әрбір сәтінен мысал келтіре отырып, Әбілмәмбет ханның бейнесіне салыстырмалы мінездеме беріңдер.
3. “... Абылай тағы туа ма қазақтан,
Тосып келем, сол – ендігі арманым” – деген өлең жолдарындағы ақын арманының маңыздылығы неде?
4. Сабалақ кім? Ол неге “Абылай да Абылай” деп ұран салды?
5. Сарбаздар қатары сиреп қалғанын аңғарған сол кездегі қазақ ханы Әбілмәмбет қандай күйге түсті, нендей шешімге келді?
6. Қалмақтарға тосыннан тиген қазақ жауынгерлерінің майдан даласындағы ерен ерліктерінің өлеңдегі көрінісін мәтіннен оқып бер.

ІІІ. Семантикалық картамен жұмыс

Зерттеу объектісі	Өлең құрылысы	Теңеу	Кейіптеу	Синоним	Антоним
Әдеби теориялық ұғымдар, өлеңнің көркемдік тіліне талдау	16 шумақты, 4 тармақты, 11 буынды, 3 бунақты	Қаршығадай, таудай.	Өлік тосып, ескі, мылқау молалар	Айқас, қаржау, шабу, шаншу, шабысты, айысты, қағысты	... деп ызаға Әбілмәмбет буынды. Қалды кенет жүзі жайнап жадырай

ІҮ. Сабақты бекіту

«5 минуттық эссе» стратегиясы оқушылар шағын эссе жазады()

1-топ. “Абылай ханға тағзым”
2-топ. «Абылай ханға хат»
3-топ. «Тосып келем, сол – ендігі арманым ...»
4-топ. «Сабалаққа жас буыннан хат»
5-топ. «Егер де мен Абылай хан болсам …»

Ү. Сабақты қорыту

INSERT парағы арқылы сабақты қорытамын.

Білемін	Мен үшін жаңалық	Білгім келеді
Абылай хан Үш жүздің басын қосқанын тарх пәнінен өттік	Абылай хан бірнеше күйлердің авторы екенін сабақтан білдім.	Абылай ханның 12 әйелінің, 30 ұлдары мен 40 қыздарының есімдерін білгім келеді

ҮІ. Үй тапсырмасын беру

“Сабалақ” өлеңнен үзінді жаттау. Абылай хан туралы қосымша ақпарат жинап келу.

ҮІІ. Бағалау

Бағалау парағы
Топ аты: _________
Топ басшысы:_________