Етістікті? с?йлемдегі ?ызметі

Та?ырыбы: Етістікті? с?йлемдегі ?ызметі.
Ма?саты: а) етістік тарауы бойынша ал?ан білімдерін пысы?тау, етістікті? с?йлемдегі ат?аратын ?ызметі жайлы т?сіндіру;
?) о?ушыларды? ойлау, шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту, шешен с?йлей білуге да?дыландыру;
Б) келтірілген мысалдар ар?ылы о?ушыларды? кітап?а деген ?ызы?ушылы?тарын арттыру, ?лылардан ?ла?ат алу?а т?рбиелеу.
?діс - т?сілдері: т?сіндіру, талдау, семантикалы? картамен ж?мыс, тест, ойын.
К?рнекілігі: кесте, семантикалы? карта, СКТ талдау ?лгісі, ?лестірмелі материалдар, интерактивті та?та.
П?наралы? байланыс: музыка,.

Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру кезе?і.
ІІ. ?й тапсырмасын тексеру. Т?йы? етістікті ?атыстырып с?йлем ??рау.

ІІІ. ?ткен та?ырып бойынша білім - білік да?дыларын тексеру, жа?а та?ырып?а дайындау.
1. Екеуі де к?п с?йлемейтін. К?семше ?ай с?йлем м?шесіні? ?ызметін ат?арып т?р?
А) Бастауыш
?) баяндауыш
Б) аны?тауыш
2. Аны?тауыш болып т?р?ан есімшені тап.
А) Баланы? ?ыты?ына тиетіні – осы жері.
?) К?шкен ауылды іздеп табалы?.
Б) ?ял?анды кешірмейтін ?ке мінезі Абай?а м?лім.
3. Бастауыш ?ызметін ат?ара алмайтын етістікті? т?л?асы
А) Есімше
?) Т?йы? етістік
Б) К?семше
4. К?семшені? жіктелмейтін ж?рна?ын к?рсет.
А) – ?алы, - гелі
?) – ып, - іп, - п
Б) – а, - е, - й
5. С?йлемдегі пысы?тауыш ?ызметін ат?арып т?р?ан к?семшені тап. А?с?йек ойынында ?ыз балалар мен ер балалар араласып ойнай береді.
А) ойнай
?) береді
Б) араласып
6. Жа?пен де, ша?пен де байланысты болмай, ?имылды?, іс - ?рекетті? атын білдіретін етістікті? т?рі.
А) к?семше
?) есімше
Б) т?йы? етістік
7. Т?йы? етістікті? ерекшелігі.
А) к?птелмейді
?) жіктелмейді
Б) т?уелденбейді

І?. Жа?а саба?. Кесте ар?ылы т?сіндіру.
С?йлем м?шелері
Ереже
Бастауыш - Есімше мен т?йы? етістік атау септігінде т?рып, бастауыш болады.
(О?у – білім б?ла?ы)
Баяндауыш - Етістіктер жіктеліп келіп, баяндауыш болады. (Мен биыл бітіремін.)
Толы?тауыш - Есімше мен т?йы? етістік атау ж?не ілік септіктерінен бас?а септіктерде т?рып, толы?тауыш болады. (Білгенге маржан, білмеске арзан.)
Пысы?тауыш - ?имылды? ?р т?рлі ?асиетін білдіріп, пысы?тауыш болады. (Ол к?лімсіреп ?арады)
Аны?тауыш - Есімшелер ж?не ілік септігіндегі т?йы? етістік аны?тауыш болады. (О?уды? шегі жо?)
?. Жатты?у орындату. 215 - жатты?у.
?айран ?алдым – не істедім?– баяндауыш, ?ызы??андай – ?андай?– аны?тауыш, танытты – ?айтті?– баяндауыш, ?збей – ?алай?– пысы?тауыш, о?ып отыратынына – несіне?– толы?тауыш, жетті - ?айтті?- баяндауыш.
216 – жатты?у. С?йлем м?шелеріне талдату.
?І. Кестемен ж?мыс. Берілген кесте бойынша с?йлем ??рау. Етістік бес с?йлем м?шесіні? де ?ызметін ат?ару керек.
?ІІ. Компьютерден музыка ты?дату. ?ндегі етістіктерге сатылай кешенді талдау жасату.

1. Б?л с?з ?ш ??рамнан т?р: са?ын+ды+м
2. Т?л?асына ?арай: негізгі
3. ??рылысына ?арай: дара
4. Лексикалы? ма?ынасы: ?имыл
5. Грамматикалы? ма?ынасы: етістік, жедел ?ткен ша?, ашы? рай, жіктік жал?ауыны? І жа?ы жекеше т?рі
6. С?ра?ы: ?айттім?
7. С?йлемдегі ?ызметі: баяндауыш

1. Б?л с?з екі ??рамнан т?р: елжіре+ген
2. Т?л?асына ?арай: негізгі. Себебі с?зді? ?рі ?арай б?лшектенбейтін, ма?ына беретін б?лігі.
3. ??рылысына ?арай: дара, себебі бір ?ана негізгі т?бірден т?р.
4. Лексикалы? ма?ынасы: н?зік, мейірімді
5. Грамматикалы? ма?ынасы: етістік, есімше т?л?алы, ІІІ жа?,
6. С?ра?ы: ?андай?
7. С?йлемдегі ?ызметі: аны?тауыш

?ІІІ. «Та?ия тастама?» ойыны. О?ушылар?а с?ра?тар ?ою.
1. Есімшені? ж?рна?тарын ата.
2. На? осы ша? ?алай жасалады?
3. Т?йы? етістік ?алай жасалады?
4. К?семше с?йлемде ?андай ?ызмет ат?арады?
5. Етістікті? с?йлемдегі негізгі ?ызметі.

ІХ. Саба?ты бекіту. Семантикалы? карта. О?ушыларды? ?р?айсысына таратып беру. О?ушылар белгілеп бол?ан со?, д?рыс жауабын интерактивті та?тадан шы?ару.
--------- Бастауыш Баяндауыш Аны?тауыш Толы?тауыш Пысы?тауыш
Б?гін бізге келерсі?.
Естігенді ?мытпас?а т?рт т?рлі себеп бар.
Болатын бала бесігінде б?л?ынар.
Мен с?йлескелі келдім.
Темекі шегу денсаулы??а зиян
Нанды жерге тастау?а болмайды.
Сауыс?анны? тама?ы шо?уменен табыл?ан.

Х. ?йге тапсырма. Пысы?тау?а арнал?ан с?ра?тар.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Етістікті? с?йлемдегі ?ызметі »

Етістіктің сөйлемдегі қызметі

Жарияланды 25-10-2013, 14:26 Категориясы: Қазақ тілі және әдебиеті

Тақырыбы: Етістіктің сөйлемдегі қызметі.
Мақсаты: а) етістік тарауы бойынша алған білімдерін пысықтау, етістіктің сөйлемдегі атқаратын қызметі жайлы түсіндіру;
Ә) оқушылардың ойлау, шығармашылық қабілеттерін дамыту, шешен сөйлей білуге дағдыландыру;
Б) келтірілген мысалдар арқылы оқушылардың кітапқа деген қызығушылықтарын арттыру, ұлылардан ұлағат алуға тәрбиелеу.
Әдіс - тәсілдері: түсіндіру, талдау, семантикалық картамен жұмыс, тест, ойын.
Көрнекілігі: кесте, семантикалық карта, СКТ талдау үлгісі, үлестірмелі материалдар, интерактивті тақта.
Пәнаралық байланыс: музыка,.

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. Тұйық етістікті қатыстырып сөйлем құрау.

ІІІ. Өткен тақырып бойынша білім - білік дағдыларын тексеру, жаңа тақырыпқа дайындау.
1. Екеуі де көп сөйлемейтін. Көсемше қай сөйлем мүшесінің қызметін атқарып тұр?
А) Бастауыш
Ә) баяндауыш
Б) анықтауыш
2. Анықтауыш болып тұрған есімшені тап.
А) Баланың қытығына тиетіні – осы жері.
Ә) Көшкен ауылды іздеп табалық.
Б) Ұялғанды кешірмейтін әке мінезі Абайға мәлім.
3. Бастауыш қызметін атқара алмайтын етістіктің тұлғасы
А) Есімше
Ә) Тұйық етістік
Б) Көсемше
4. Көсемшенің жіктелмейтін жұрнағын көрсет.
А) – ғалы, - гелі
Ә) – ып, - іп, - п
Б) – а, - е, - й
5. Сөйлемдегі пысықтауыш қызметін атқарып тұрған көсемшені тап. Ақсүйек ойынында қыз балалар мен ер балалар араласып ойнай береді.
А) ойнай
Ә) береді
Б) араласып
6. Жақпен де, шақпен де байланысты болмай, қимылдың, іс - әрекеттің атын білдіретін етістіктің түрі.
А) көсемше
Ә) есімше
Б) тұйық етістік
7. Тұйық етістіктің ерекшелігі.
А) көптелмейді
Ә) жіктелмейді
Б) тәуелденбейді

ІҮ. Жаңа сабақ. Кесте арқылы түсіндіру.
Сөйлем мүшелері
Ереже
Бастауыш - Есімше мен тұйық етістік атау септігінде тұрып, бастауыш болады.
(Оқу – білім бұлағы)
Баяндауыш - Етістіктер жіктеліп келіп, баяндауыш болады. (Мен биыл бітіремін.)
Толықтауыш - Есімше мен тұйық етістік атау және ілік септіктерінен басқа септіктерде тұрып, толықтауыш болады. (Білгенге маржан, білмеске арзан.)
Пысықтауыш - Қимылдың әр түрлі қасиетін білдіріп, пысықтауыш болады. (Ол күлімсіреп қарады)
Анықтауыш - Есімшелер және ілік септігіндегі тұйық етістік анықтауыш болады. (Оқудың шегі жоқ)
Ү. Жаттығу орындату. 215 - жаттығу.
Қайран қалдым – не істедім?– баяндауыш, қызыққандай – қандай?– анықтауыш, танытты – қайтті?– баяндауыш, үзбей – қалай?– пысықтауыш, оқып отыратынына – несіне?– толықтауыш, жетті - қайтті?- баяндауыш.
216 – жаттығу. Сөйлем мүшелеріне талдату.
ҮІ. Кестемен жұмыс. Берілген кесте бойынша сөйлем құрау. Етістік бес сөйлем мүшесінің де қызметін атқару керек.
ҮІІ. Компьютерден музыка тыңдату. Әндегі етістіктерге сатылай кешенді талдау жасату.

1. Бұл сөз үш құрамнан тұр: сағын+ды+м
2. Тұлғасына қарай: негізгі
3. Құрылысына қарай: дара
4. Лексикалық мағынасы: қимыл
5. Грамматикалық мағынасы: етістік, жедел өткен шақ, ашық рай, жіктік жалғауының І жағы жекеше түрі
6. Сұрағы: қайттім?
7. Сөйлемдегі қызметі: баяндауыш

1. Бұл сөз екі құрамнан тұр: елжіре+ген
2. Тұлғасына қарай: негізгі. Себебі сөздің әрі қарай бөлшектенбейтін, мағына беретін бөлігі.
3. Құрылысына қарай: дара, себебі бір ғана негізгі түбірден тұр.
4. Лексикалық мағынасы: нәзік, мейірімді
5. Грамматикалық мағынасы: етістік, есімше тұлғалы, ІІІ жақ,
6. Сұрағы: қандай?
7. Сөйлемдегі қызметі: анықтауыш

ҮІІІ. «Тақия тастамақ» ойыны. Оқушыларға сұрақтар қою.
1. Есімшенің жұрнақтарын ата.
2. Нақ осы шақ қалай жасалады?
3. Тұйық етістік қалай жасалады?
4. Көсемше сөйлемде қандай қызмет атқарады?
5. Етістіктің сөйлемдегі негізгі қызметі.

ІХ. Сабақты бекіту. Семантикалық карта. Оқушылардың әрқайсысына таратып беру. Оқушылар белгілеп болған соң, дұрыс жауабын интерактивті тақтадан шығару.
----------------------------------------------- Бастауыш Баяндауыш Анықтауыш Толықтауыш Пысықтауыш
Бүгін бізге келерсің.
Естігенді ұмытпасқа төрт түрлі себеп бар.
Болатын бала бесігінде бұлқынар.
Мен сөйлескелі келдім.
Темекі шегу денсаулыққа зиян
Нанды жерге тастауға болмайды.
Сауысқанның тамағы шоқуменен табылған.

Х. Үйге тапсырма. Пысықтауға арналған сұрақтар.

Етістіктің сөйлемдегі қызметі

Жарияланды 21-04-2013, 00:21 Категориясы: Бастауыш сынып

Сабақтың мақсаты: Етістіктің сөйлемдегі қызметі бойынша білім беру. өз ойын тиянақты жеткізуін қамтамасыз ету, шығармашылыққа баулу, логикалық ойлауын дамыту. Оқушыларды жаттығулар орындату арқылы ізеттілікке, шапшаңдыққа тәрбиелеу.
Түрі: қайталау сабақ
Әдісі: сұрақ - жауап, түсіндіру, қызығушылығын арттыру.
Көрнекілігі: Венн диаграммасы, сызбалар, слайд.

Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушылардың назарын сабаққа аудару..
2. Үй жұмысын тексеру.
Жаттығу жұмысын тексеру арқылы өткен сабақты еске түсіру.
Тастан тасқа секіріп,
Жем тереді... (кекілік)
Айбат шегер алыстан
Аң патшасы... (арыстан)

3. Жаңа сабақ.
Жақсы балалар, етістік жайында жалпы білімдеріңізді көрсете алдыңыздар. Бүгінгі жаңа сабағымызда етістікпен тікелей байланысты. Жаңа сабағымыздың тақырыбы: Етістіктің сөйлемдегі қызметі. Дәптерімізді ашып бүгінгі күн мен сабақтың тақырыбын жазып қояйық. Осы бүгінгі сабағымызға қандай мақсат қояр едіңіздер?(оқушылардың жауабын алу. Өз ойымызды жүйелі жеткізе отырып, танымдылығымызды дамыту)

Мұғалім: Экрандағы сөзжұмбаққа көзімізді жүгіртейік. Сөзжұмбақтың шешімін табу.
«Ойлан тап» Дара етістіктерді күрделі етістіктерге айналдырып жаз, сөйлем құра.
Жазды, айтты, оқыды, барды, келді.
Үлгі: Жазып жатыр. Айнаш әжесі туралы шығарма жазып жатыр.

Оқулықпен жұмыс.
12 - жаттығу. Көп нүктенің орнына тиісті, етістіктерді қойып, сөйлемдерді көшіріп жаз.
Жыршы жыр.... Ақын өлең.... Дәрігер ауруларды....
Мұғалім балаларды.... Сауыншы сиыр....

Тақтамен жұмыс.
Деңгейлік тапсырма: «Сәйкесін тап»
Оқысаң... -------------------- сусын ішесің
Аяғың ауырса... ----------- күн жылынады
Көп ұйықтасаң ------------ қолыңмен сүртпе
Шөлдесең... ---------------- басың ауырады
Көзің ауырса... ------------- көп жүрме
Жаз шықса... --------------- түсінесің

Сергіту сәті.
Венн диаграммасы арқылы сабақты бекіту.
Зат есім ----------------- Етістік
Бағалау.
Үйге тапсырма: 15, 16 – жаттығу.

қазақ тілі әдебиет пәнінің мұғалімі Қалиева Ақжанай Еркінбайқызы

Тақырыбы: Етістіктің сөйлемдегі қызметі.
Сабақтың мақсаты: Етістіктің сөйлемдегі қызметі бойынша білім беру. Топпен жұмыс істеу дағдысын дамыту, өз ойын тиянақты жеткізуін қамтамассыз ету, шығармашылыққа баулу, логикалық ойлауын дамыту. Оқушыларды жаттығулар орындату арқылы ізеттілікке,шапшаңдыққа тәрбиелеу.
Түрі: Сайыс сабақ.
Көрнекілігі: Сатылай кешенді талдаудың сызбасы, ағаш, үлестірмелі қима қағаздар, оқулық, тірек кесте.
Сабақтың барысы:
1.Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушылардың назарын сабаққа аудару.Бағалау парағын тарату.
2.Үй жұмысын тексеру.
Үйге берілген тапсырманы орындай отырып, «Етістік ағашын өсіреміз.»Мына үстелдің үстіндегі жапырақтарды ала отырып,артында жазылған сұрақтарға жауап беріп,жапырақты ағашқа ілеміз.Ал ендеше іске сәт!
Сұрақтар:
1.Етістік нені білдіреді?
2.Етістіктің неше шағы бар,атаңыз.
3.Осы шаққа мысал ойлаңыз.
4.Өткен шақтың түрлерін атаңыз.
5.Есімшенің жұрнақтарын атап беріңіз.
6.Көсемшенің жұрнақтары ,атаңыз.
7.Етістіктің райларын атаңыз.
8.Тұйық етістікке бірнеше мысал ойлаңыз.
9.Етістік тұлғасына қарай қалай бөлінеді?
10.Етістіктің мағыналық түрлерін атаңыз.
11.Құранды етістік дегеніміз не?
12.Қалып етістіктерін атап беріңіз.
3.Жаңа сабақ.
Жақсы балалар,етістік жайында жалпы білімдеріңізді көрсете алдыңыздар.Бүгінгі жаңа сабағымызда етістікпен тікелей байланысты.Жаңа сабағымыздың тақырыбы:Етістіктің сөйлемдегі қызметі.Дәптерімізді ашып бүгінгі күн мен сабақтың тақырыбын жазып қояйық.Осы бүгінгі сабағымызға қандай мақсат қояр едіңіздер?(оқушылардың жауабын алу. Тұрлаулы және тұрлаусыз мүшелерді еске түсіре отырып,жаңа сабақты игеру.Сөйлемдегі сөздерді сөйлем мүшелеріне дұрыс талдай білуге дағдылану.Өз ойымызды жүйелі жеткізе отырып,танымдылығымызды дамыту)
Мұғалім:Жақсы рахмет.Ал енді тақтадағы сөйлемдерге назар аудара отырып етістіктердің атқарып тұрған синтаксистік қызметін тауып көрелік.(әр топ дәптерлеріне берілген тапсырманы орындайды)
1.Мен биыл мектепті бітіремін.(баяндауыш)
2.Оқу-білім бұлағы.(бастауыш)
3.Білгенге – маржан,білмеске – арзан.(толықтауыш)
4.Ол күлімсіреп қарады.(пысықтауыш)
5.Оқудың шегі жоқ.(анықтауыш)
Мұғалім:Тапсырмаларды орындағандарын тексеремін.Неге бұлай деп ойлайтындарын сұрай отырып,өз түсініктері бойынша ереже қорытқызамын.Оқушы жауабын тыңдағаннан кейін,мұғалімнің толық түсінігі беріледі.
Оқулықпен жұмыс.
Білімімізді әрі шыңдап көрелік,енді оқулықтағы 210-жаттығуға назар аударыңдар.
Тапсырма.Мәтіннен 5 етістікті теріп алып,шақтарын және райларын ажыратқызу.
Тақтамен жұмыс.
Қане екі баланы тақтаға шақырып,осы мәтіннен етістікті таңдатып біріне математикалық,екіншісіне морфологиялық талдау жасатайық.
Мысал:Мұнда келгелі Еламанның аяғы     жерге   тимеді.
Шығармашылық жұмыс.
Деңгейлік тапсырма:
1.Берілген сызбалар арқылы шағын әңгіме немесе сөйлем құрату.
2.Етістіктер тұрлаулы да,тұрлаусыз да мүше болуы шарт.
1.Бастауыш     анықтауыш анықтауыш толықтауыш баяндауыш
2.Баст. тол. Пысық. Баянд.
3.Анық. тол.     күрделі баянд.
4.Баст.    пысық.     Баянд.
5.Баст.    анық.     Толықт.   Баянд.
6.Баст.   баянда.
ҰБТ-ға дайындық мақсатында 5 сұрақтан дайындалған тест жұмысын орындайық.Сағат тілімен дәптерлеріңді ауыстырып өздерің достарыңның жұмысын тексеріп бағалайсыңдар.
1.Етістік сөйлемде қандай мүше болып тұр?
Аққу қолға тез үйренеді.
А)Бастауыш.
В)Баяндауыш.
С)Тұрлаусыз мүше.
Д)Толықтауыш.
Е)Пысықтауыш.
2.Анықтауыш қызметіндегі есімшені табыңыз.
А)Баймақан Жомарттың бөлмесіне кірген.
В)Шығармаңыз осы үйден табылады.
С)Ердің атын еңбек шығарады.
Д)Ыстаған сабаның исі мұрынды жарып тұрар.
Е)Батырға таяқ та жарақ.
3.Толықтауыш қызметіндегі етістік қатысқан сөйлемді белгілеңіз.
А)Бала теңіз жаққа ұзақ қарады.
В)Ол бұл жолы сізден жеңілгенін мойындады.
С)Ақырын басып сынаққа кірді.
Д)Қарауыл тауының басынан төңірек түгел көрінді.
Е)Бүгін түске дейін жұмысын тез аяқтады.
4.Пысықтауыш болатын сөзді көрсетіңіз.
Қасқыр Ақбілек отырған қостың аузына келіп қалды.
А)Қасқыр
В)Ақбілек
С)Қостың аузына
Д)Аузына
Е)Келіп қалды
5.Толықтауыш қызметіндегі етістікті анықтаңыз.
А)Мен өтірік айту дегенді білмеймін.
В)Ойы-Дөңқараның бергі түбегіне жету.
С)Мұқата сөйлеген Шұғылдың сөзін Хакімде есітті.
Д)Амалсыз реніштен қиналып отырып шыдапты.
Е)Үй иесі су киімін шешті.

Тапсырма.Сөзжұмбақ шешу.
К ү н д е л і к
Ұ с т а з
С ә у і р
С у
О т а н
К ө м і р
К ө к т е м
1.Оқушыға күнде еріп жүретін не?
2.Шәкіртке жанашыр,
Мейірбан кім жаны асыл?
3.Көктем айы
4.Жылт-жылт етеді,
Жырадан өтеді.
5.Оттан да ыстық не?
6.Аз сөз-алтын,көп сөз- …
7.Жыл мезгілі.
Жаңа сабақты бекіту.
Оқушылар бір-біріне сұрақ қою арқылы бекітіледі.
Оқушыларды бағалау.
Үйге тапсырма:Етістіктің сөйлемдегі қызметін түрлендіре отырып шағын ертегі құрастырып келу.