Есімдікті? т?рленуі

Күні: 23.11.2015 жыл

Пәні: қазақ тілі

Класы: 7 «Б»

Сабақтың тақырыбы: Есімдіктің түрленуі

Сабақтың мақсаты: Оқушылардың есімдік туралы жалпы түсінігін орнықтырып, оны жетік біліп, еркін қолдануын қалыптастыру.

Міндеттері: а)Оқушылардың есімдіктердің түрленуі бойынша алған білімдерін қайталау арқылы пысықтау, еске түсіру, бекіту; ә) оқушылардың танымдық қабілеттерін арттыру, қызығушылығын ояту, өз ойларын еркін жеткізе білуге дағдыландыру, сөздік қорын дамыту; б) түрлі жаттығу жұмыстарын орындату арқылы ізеттілікке, достыққа, шапшаңдыққа тәрбиелеу.
Түрі: аралас сабақ
Әдіс - тәсілі: түсіндіру, сұрақ - жауап, топтастыру, талдау, т. б
Көрнекілік: үлестірмелі тапсырмалар

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру.

а) Оқушылармен амандасу, түгендеу.

ә) Сабаққа қатысымын тексеру.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Сан есімнің сөйлемдегі қызметі
1 Сан есім дегеніміз не?
2 Сан есімдер мағынасына қарай неше топқа бөлінеді?
3 Сан есімдерге қандай жалғаулар жалғанады?

4. Сан есімдер құрамына қарай нешеге бөлінеді?

5. Жинақтық сан есімдер қалай жасалады?

6. Сан есім қай септіктерде тұрып, толықтауыш қызметін атқарады?

ІІІ. Жаңа сабақ

Есімдіктің түрленуі

Есімдіктер – есім сөздердің орнына жүретін сөз табы. Есімдіктер қандай сөздердің орнына қолданылуына байланысты зат және заттық белгі деген ұғымдармен ұштасып, жалпы зат және заттық белгі мағыналарына ие болады. Зат есім, сын еім және сан есімнің орнына жүретін сөз табы. Сондықтан ол орынбасар сөз табы деп те аталады. Есімдіктердің негізгі мағыналарын іштей топтастырып қарайтын болсақ, олардың кейбірі заттық ұғымдағы сөздер болып күрделі екі жікке бөлінеді. Яғни мен, сен, кім? не? есімдіктері заттық ұғымдағы сөздер де, бұл, сол, қай? есімдіктері заттың белгісі ұғымындағы сөздерге жатады.

Заттық ұғымдағы есімдіктер зат есімдер сияқты көптеліп те, жіктеліп те, тәуелденіп те, септеліп те өолданыла беретін болса, заттық белгіні білдіретін есімдіктер дәл өз мағынасында қолданылып тұрғанда, сөз өзгертетін формалардың ешқайсысын қабылдамайды.

Есімдік құрамына қарай екіге бөлінеді. Олар дара және күрделі есімдіктер. Дара есімдік бір ғана сөзден тұрады. Мысалы: мен, олар, біреу.

Күрделі есімдік екі түбірден тұрады. Мысалы: кімде-кім, өз-өзіне.

Есімдіктер құрамына қарай 7-ге бөлінеді. Олар: жіктец, сілтеу, сұрау, өздік, жалпылау, белгісіздік, болымсыздық..

Жаттығу жұмыстары.

76-жаттығу.

Оқып шығып, есімдіктерді табыңдар және заттық ұғымда жұмсалып тұрған есімдіктерді бір бөлек, заттық белгіні білдіріп тұрған есімдіктерді бір бөлек жазыңдар.

Тапсырма.

1. Мәтіннің тақырыбы неліктен адамгершілік мәселесі болып тұрғанын дәлелдеңдер.

2. Дар және күрделі есімдіктерге мысал келтіріңдер.

Үйге тапсырма.

Есімдік туралы мәлімет жазып келу.

Бағалау.

Сабаққа белсенді қатысқаны үшін оқушыларды бағалау.