Саба?ты? такырыбы: ?деби тіл жэне оны? нормалары. Саба?ты? ма?саты:
а) білімділік: о?ушылар?а эдеби тіл жэне оны? нормалары жайлЬі толы?
м?лімет бере отырып оларды? ой-пікірін ?алыптастыру.
?) дамытушылы?: ой-?рісін, ойлау белсенділігін, с?йлеу шеберлігін, тіл мэдениетін дамыту, с?здік ?орын молайту.
б) т?рбиелік; елін, жерін, Отанын ?адірлеуге, адамгершілікке, адалды??а,
е?бекс?йгіштікке тэрбиелеу.
Саба?ты? т?рі: ?алыпты саба?.
Саба?ты? ?дісі: т?сіндіру, суреттеу, салыстыру, с?ра?-жауап, с?здікпен ж?_мыс, ба?алау, бекіту, ?орытындылау.
Саба?ты? к?рнекілігі: дид. материалдар, кестелер, кеспе ка?аздары, тірек сызбалар.
Саба?ты? формалары: жеке баламен, топпен, сынып ?жымымен ж?мыс ж?ргізу.
Саба?ты? типтері: ?йымдастыру кезе?і, ?й тапсырмасын с?рау, жа?а саба?ты т?сіндіру, ?орытындылау, ба?алау.
Саба?ты? барысы:
а) ¥йымдастыру кезе?і.
- Сэлемдесу.
- Кезекші мэлімдемесі.
- Журнал бойынша т?гелдеу.
- Жа?а саба??а дайынды?.
э) ?й тапсырмасын с?_рау.
- ?ткен саба?та ?тілген ережені с?рау.
- Жатты?у ж?мысыны? орындалу барысын дэптерлерінен тексеру.
- Дэптерлерін алмастыру.
- О?ушыларды? берген жауаптарына карай білімдерін ба?алау.
б) Жа?а саба?ты т?сіндіру.
Б?гінгі жа?а саба?та о?ушылар?а «?деби тіл жэне оны? нормалары» та?ырыбы жайлы т?сіндіремін.
Тілді бір адам ?ана жасамайды жэне эркім ?з білгенінше с?йлей бермейді. Тіл ?зі ?ызмет ететін адамдарды? бэріне орта?, т?сінікті болуы керек. Ондай жалпы?а орта? тілді эдеби тіл дейді. эдеби тілді? т?ра?ты нормалары болады. Сол нормалар ар?ылы да эдеби тіл к?пшілікке т?сінікті эрі бэріне орта? болып келеді. К?ркем эдебиет тілі, ?ылыми эдебиеттер тілі, баспас?з тілі — б?рі де ?деби тілде жазылады. Тілді ?деби етіп т?ратын нормалар эр т?рлі. Лексикалыц норма - с?зді ма?ыналарына с?йкес ?олдану, грамматикалыц норма -грамматикалы? т?л?аларды? орынды ж?мсалуы, фонетикальщ норма - дыбыстарды? д?рыс ?олданылуы.
?деби тіл екі т?рде ?мір с?реді. Оны? бірі- ауызша тіл, екіншіс! - жазбаша тіл. Ауызша тіл ?й іші, отбасында ?ана емес, телерадио хабарларында, жиын-жиналыстарда с?йлеу, адамдарды? бір-бірімен бетпе-бет с?йлесуі, диалог ар?ылы, м??алімні? саба? т?сіндіруі, о?ушыны? жауабы жэне т. б. ар?ылы к?рінеді. Жазбаша тіл ойды ?а?аз?а жазу ар?ылы к?рінеді. ?р т?рлі кітаптар, к?ркем шы?армалар, о?улы?тар, газет-журналдар, ?ылыми е?бектер жэне т. б. жазбаша тіл ар?ылы беріледі. Ауызша, я?ни с?йлеу тіліні? ?з нормалары болады. Ауызша тілді? нормалары орфоэпияльщ нормалар деп аталады. Онда с?здерді? бір-бірімен тіркесіп ?олданылуында?ы бірізділік, ?ндестік са?талып отырады. Мысалы, Ац ?йден шыга келді ?нші жігіт деген с?йлем орфоэпиялы? норма бойынша: Аг ?йд?н шыга гелді ?нші жігіт болып айтылады. Екінші с?здегі бірінші у дауысты дыбысыны? эсерінен алды??ы ак с?зіні? со??ы ?ата? ? дыбысы ?я?данып, ? болып, ?йден деген с?зді? бірінші буынында?ы у деген еріндік дауысты дыбысты? эсерінен шы?ыс септікті? жал?ауында?ы (-ден) езулік дауысты е еріндік ? дыбысына айналып, ?йд?н болса,
келді деген с?зді? бірінші к дыбысы алды??ы с?зді? со??ы дауысты а дыбысыны? ?серінен ?я?данып, г болып (гелді) айтылады. Ал жазуда олар ескерілмейді, орфографиялы? норма негізінде жазылады. С?здерді? д?рыс айтылу нормалары орфоэпиялы? с?здіктерде беріледі де, д?рыс жазылу нормалары орфографиялы? с?здіктерде к?рсетіледі.
Міне, осылайша жа?а саба?ты т?сіндіріп бол?ан со? жатты?у ж?мыстарын орындатамын. Ал?аш?ы орындалатын тапсырма: 6-жатты?у ж?мысыны? орындалу шартын т?сіндіремін: Газет немесе журналда?ы тіл туралы жазыл?ан бір мэтінге орфографиялы?, орфоэпиялы? нормалар бойынша талдау жаса?дар. Келесі орындалатын тапсырма: С?ра?тар мен тапсырмалар.
- Баланы? тілі, е? алдымен, ана тілінде шы?ады дейміз. Осыны? себебі туралы
ойланып, пікірлері?ді айты?дар. - Ана тілі деген ??ымды сен ?алай т?сінесі?: ол сені д?ниеге экелген ананны? тілі ме,
элде ?зі? ?кілі болып саналатын хал?ы?ны? тілі ме? Ту?ан тіл дегенді ?алай т?сінесі?? - Ана тілі ар?ылы нені ?йреніп, білесі?дер?
- Мэдени жэне рухани байлы? дегенді ?алай т?сінесі?дер?
- Ана тілінде білім, тэрбие алу дегенді ?алай т?сінесі?дер?
6. Ана тілін білмеген адам ту?ан хал?ын, Отанын, елін с?йе ала ма?
- Ана тілінде бізге к?неден жеткен даналы?, шешендік, ерлік, елдік, ?нер, білім
туралы ?андай с?здерді (шы?армаларды) білесі?дер? - Ана тіліні? ?адір-?асиеті туралы ?з ойлары?ды жазы?дар.
9. ?аза? тіліні? ?о?амды? ?ызметі дегенді ?алай т?сінесі?дер?
Саба?ты? ?орытындысы:
- С?ра? ?ою аркылы жа?а саба?ты ?орытындылаймын.
- О?ушыларды? берген жауаптарына ?арай білімдерін ба?алаймын.
- ?йге тапсырма: ?зіндік ж?_мыс: Ана тілінде бізге к?неден жеткен даналы?,
шешендік, ерлік, елдік, ?нер, білім туралы ?андай с?здерді (шы?армаларды) о?ып, т?сінігін
айту.
