Д. Исабеков «Ата үміті» Кейіпкерлер бейнесі

Cабақ жоспары

БАҒАЛАУ ПАРАҒЫ 27.04.2018ж

Оқушының аты-жөні ________________________________________

Сынып _______

1 Білу 2 мин

Мәтін мазмұнын түсініп, сәйкестендіру. Жауап толық 6 ұпай

________ұпай

2 Түсіну 5 мин

Сұрақтарға түсініп жауап беруге дағдыландыру. Мұғалім бағалауы: толық жауап 2 ұпай, жартылай 1 ұпай

____ұпай

3. Қолдану Семантикалық карта “Кімнің сөзі?” 3 мин

Ойлау дағдыларын, есте сақтау қабілеттерін дамыту. Толық жауап 10 ұпай

4. Талдау 5 мин

Өзіндік ой қорыту дағдыларын жетілдіру. Әсері мол 2 ұпай, әсері аз 1 ұпай

І жұп

Қарттың Омаш туралы ойлары. Қарттың ойы арқылы

Омаш бейнесін берудегі жазушының сөз қолданысы.

ІІ жұп

Қарттың көнбіс мінезін беруде қандай көркемдік тәсіл

қолданылған?
« ...кәрі емендей тұлғасы шыбықтай иіліп, еңгезердей

жігіттің айтқанына құлдық ұрып, құрдай жорғалады,

шыбықтай идірген, құлдай жорғалатқан ана бір жапырақ

жаман неменің қамы...»
___ ұпай

5. Жинақтау 3 мин. Дәлелі толық 2ұпай, дәлелі аз 1, ділелі жоқ 0 ұпай

1.Жұп. Шығарма үзіндісі неліктен «Ата үміті» деп аталған? Сенен атаң қандай үміт күтеді деп ойлайсың?

2.Жұп. Обал, сауап, адал, арам тәрізді ұғымды қалай түсінесің? Бұл ұғымдар шығармада қалай берілген?

___ұпай

6. Бағалау. Толық ашты 2ұпай, шала ашты 1ұпай, аша алмады 0ұпай

РАФТ

Роль –

Аудитория –

Форма –

Тақырып –

____ұпай

7. Рефлексия. Жауаптардың біреуінің астын сыз

Жаңа жерге келгелі екі күн өткенімен, екеуі бір десте дермене ора алмады. Салқындау болар деп шайланы тігіп еді, түн баласы екеуі де елегізіп шықты. Бұл адырда ұры да, қасқыр да, жын-жыбыр, дию-пері де атымен жоқ деп, өзіне тығыла түскен немересінің көңілін қанша алдаусыратқанмен, шалдың өз басы әрбір тысырға құлақ түріп, бозторғай шырылдағанша көз іле алмады». Дулат Исабековтің «Дермене» повесінен үзінді осы аттас дәрілік шөптің қан-шалықты пайдалы екенін білуге ынтықтырады. Дермене – мен тұратын ауылдың да атауы. Оңтүстік өңірде көп өсетін емдік қасиетті шөп арнайы күтімге алынғанын білетінмін. Осы шаруашылықпен 50-жылдардан бері Дермене кеңшары айналысқан. Асыл шөп жайлы ел аузында аңыз желісі бар: «Ертеде елді ағайынды қос жігіт басқарыпты. Мамыражай бір күні сырттан жау тиеді. Хандықты басып алады. Биліктен айырылған екеудің бірі қаңғырып кетеді де, екіншісі осы жерде көптің бірі болып қалады. Арада жылдар өтеді. Жатжұрттық хан қайтыс болады. Тұрғылықты халық қайтадан байырғы қалпына оралады. Ағайынды жігіттің үлкені бауырын іздеуге кіріседі. Жан-жаққа хабаршы жібереді. Ауыл-ауылға сұрау салады. Дүниенің төрт бұрышын шарлап жүргенде, інісінің дерегі шығады. Хабар жеткенімен, кері оралуға намыстанған бауыры жатжұрттық болып қала беруді таңдайды. Мұны түсінген ағасы ақ шүберекке бір түп дерменені түйіп, сәлемшілерден беріп жіберіпті. Орамалдың түйінін жазып, дермененің хош иісін емірене иіскеген жігіт ағыл-тегіл жыласа керек. Шіркін, туған ауылдың иісі-ай!.. Көп ұзамай атамекенге оралыпты». Дермене – асыл шөп. Бойы 50 сантиметрге дейін өсетін жартылай бұталы, көпжылдық өсімдік. Оңтүстік Қазақстанда, Арыс,Түркістан аймағында жиі кездеседі. Улы өсімдік. Әсіресе, гүл жармай тұрғанда, жапырақтарында улы зат – сантонин пайда болады. Сол себепті, одан жасалған дәріні дәрігердің кеңесінсіз пайдалануға болмайды. Ел ішінде дермененің адам ағзасына зияны сонша тимейтіндей қарапайым екі рецепті бар. Дермене – жусанның бір түрі. Көпсабақты, балауса кезінде сабақтары түкті әрі сарғылт жасыл болады. Өсе келе, сабағы тыңайып қатаяды. Түксіз қызғылт сары түске енеді. Тамыры жуан, тармақтанған, сүректі. Дермененің төменгі жапырақтары сағақты. Ұзындығы 2,5-4 сантиметрдей және тілімденген. Жоғарғы бөлігіндегі жапырақтары бүтін, айыл пішінді, қысқа. Дермене Қазақстанның шөлді өңірлерінде өседі. Орта Азияда, Тәжікстанда көп кездеседі. Дермененің ел ішінде бірнеше атауы бар. Мысалы, дәрмене, дермене жусан. Халық медицинасында оны жүрек талмасы бар науқастарға пайдаланады. Дәрілік шикізат ретінде тамырымен есепсіз жұлынғандықтан, бүгінде қатары қатты сиреген. Дермене туралы ақпарат жинау барысында, осы аттас ауылымның да шежіресін жете біліп алдым. 1974-78 жылдар аралығында Сиқым Жиренбаев аға басқарып тұрғанда, біздің кеңшар миллионер атаныпты. КСРО аймағына танымал болған екен. Мен тұрып жатқан Дермене кеңшары фармацевтикалық өндірістің дамуына қосқан қомақты үлесі үшін талай-талай сыйлық алған. Ауыл маңында өсетін дәрілік шөптер кеңестік кезеңде Қызыл Кітапқа енгізілген екен. Соған қарамастан, күні бүгінге дейін шалғынды-шөптесін алқап жыртылуда. Түрлі дақылдар егілуде. Қызанақ, қарбыз, қауын, жеміс ағаштары жаппай отырғызылған. Әрине, көкөніс, жеміс те керек. Бірақ өңірдің экологиялық ахуалының сақшысы – тұрғындары болуы тиіс қой. Осыны ойласам, жаным ауырады. Арыс өзені Дермене ауылын айналып ағып өтеді. Бойына талай сыр бүккен өзен жағалауы – сан ғасырлар куәсі. Көне Отырар шежіресі, әл-Фараби бабамыздың іздеріне, Абылай ханның жан-тәсілім еткеніне куә болған өзен. Бертін келе, айрықша дарын иесі Шәмші атамды тәнті еткен табиғат сыйы. «Өзіңмен Арыстың, бойында таныстым» ән әуенін тудырған өңір. Кезінде КСРО астанасы Мәскеуге тікелей қараған ауылымның тұрғындары ауырамын деп еш қорықпайды. Себебі – туған өлкемде дәрілік шөп көп. Кейде мен Арыс өзенінің бойында қоныстанған дерменелік тұрғындар қандай бақытты деп те ойлаймын. Тек Табиғат-Ана сыйының бағасын біліп, қатарын молайтуға дағды ала алсақ болғаны…

Дулат Исабеков

“ Ата үміті” әңгімесі

Бүгінгі сабақтың айдары

6 О

8 Л

10 М

1 П

14 О

3 Й

2 А

16 Л

4 Д

7 Й

12 А

13 Р

17 А

5 А

11 А

15 Й

9 А

Пайда ойлама, ар ойла.

Үй тапсырмасын пысықтау

1) “Әдебиет шынжыры” Д. Исабековтің өмірі мен шығармашылығы туралы сұрақтарға жауап беру.

1. Әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік ұлттық университетін бітірген жылы?

2. Қазақ Совет энциклопедиясы бас редакциясында аға ғылыми редакторы болған жылдар?

3. Жұлдыз" журналында бөлім меңгерушісі болған кезең?

4. "Жалын" баспасында редакция меңгерушісі болған уақыт?

Әдебиет шынжыры

1942, 1966, 1967-68,

1968-70, 1971-76, 1976-80,

1980-88, 1988-97, 1997

Д. Исабеков

1966 ж. - Әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік ұлттық университетін бітірген;

1968-70 ж. - Қазақ Совет энциклопедиясы бас редакциясында аға ғылыми редактор;

1971—76 ж. - "Жұлдыз" журналында бөлім меңгерушісі;

1976—80 ж. - "Жалын" баспасында редакция меңгерушісі;

1980-88 ж. - Қазақстан Республикасы Мәдениет министр репертуарлық-редакциялық коллегияның бас редакторы;

1988— 97 - жылы Қазақ теледидарының бас редакторы, "Жазушы" баспасының директоры,

Қазақстан Жазушылар одағының хатшысы;

1997 жылдан Қазақстан Республикасы Мәдениеттану ғылым зерттеу институтының директоры.

Дермене

Әңгіменің құрылысы бойынша сәйкестендіріңіз

Әңгіменің басталуы

Омашпен күтпеген кездесу, Омашпен серіктес болуы

Әңгіменің дамуы

Тоқсанбай мен Ергешбайдың дермене ору үшін жаңа жерге қоныс аударуы немесе көшіп келуі

Әңгіменің байланысуы

«Жарлы болсаң да, арлы бол». Жалғыз баласын жетілдіру үшін ақ ниет тілеген Тоқсанбай.

Әңгіменің шиеленісуі

Ауылға оралған Тоқсанбай мен Ергешбай. Ауылды ауызашарға шақырып той жасауы

Әңгіменің шарықтау шегі

Тоқсанбай мен Ергешбайдың Омашпен серіктес болудан бас тартуы, олардың арасындағы кикілжің

Әңгіменің шешімі

Күтпеген жағдай. Омаштың дермене ұрлап әкелуі

Дұрыс жауаптар

Әңгіменің басталуы

Тоқсанбай мен Ергешбайдың дермене ору үшін жаңа жерге қоныс аударуы немесе көшіп келуі

Әңгіменің дамуы

Омашпен күтпеген кездесу, Омашпен серіктес болуы

Әңгіменің байланысуы

Күтпеген жағдай. Омаштың дермене ұрлап әкелуі

Әңгіменің шиеленісуі

Тоқсанбай мен Ергешбайдың Омашпен серіктес болудан бас тартуы, олардың арасындағы кикілжің

Әңгіменің шарықтау шегі

Ауылға оралған Тоқсанбай мен Ергешбай. Ауылды ауызашарға шақырып той жасауы

Әңгіменің шешімі

«Жарлы болсаң да, арлы бол». Жалғыз баласын жетілдіру үшін ақ ниет тілеген Тоқсанбай.

Екі жақты түсіндірмелі күнделік

Оқушының пікірі

Шығарманың сені ерекше толқытқан тұсы.

Шығармадағы оқиғалардың сен үшін ең шиеленісті, түйінді тұсы.

Шығарманың тақырыбы немесе көтерілген негізгі мәселе қандай?

Семантикалық карта “Кімнің сөзі?”

Шығармадан үзінді

Қорықпаңдар, мен де өздеріңдей адаммын. Бұйыртса үшеуміз серіктес боламыз.

Тоқсанбай

Омаш

Құдайдың ұрған жері осы болды. Мынау асығатын емес

Ергешбай

Ой, жаппар ием-ай, ертең де күн бар еді ғой.

Бұл кіс дермене ұрлап келді ме?

Торғайдың жұмыртқасын жеуге болмайды дейсіңдер, неге, әбден болады.

Обб-аа-й, мына біреуін қараңыз, балапан боп қапты.

Өлтірсең де айтып өлтірші, не істемек ойың бар?

Неужели мені какой-нибудь торғай үшін ақиретте сотқа тартады?

Ораза айтқа деп жинап жүрген тиын-тебенің бар еді-ау осы

Аулақ! Мілисаң өзіңе! Сенейін, сенбейін, болар іс болды.

Семантикалық карта “Кімнің сөзі?”

Шығармадан үзінді

Қорықпаңдар, мен де өздеріңдей адаммын. Бұйыртса үшеуміз серіктес боламыз.

Тоқсанбай

Омаш

Құдайдың ұрған жері осы болды. Мынау асығатын емес

Ергешбай

Ой, жаппар ием-ай, ертең де күн бар еді ғой.

Бұл кісі дермене ұрлап келді ме?

Торғайдың жұмыртқасын жеуге болмайды дейсіңдер, неге, әбден болады.

Обб-аа-й, мына біреуін қараңыз, балапан боп қапты.

Өлтірсең де айтып өлтірші, не істемек ойың бар?

Неужели мені какой-нибудь торғай үшін ақиретте сотқа тартады?

Ораза айтқа деп жинап жүрген тиын-тебенің бар еді-ау осы

Аулақ! Мілисаң өзіңе! Сенейін, сенбейін, болар іс болды.

Талдау

І жұп

Қарттың Омаш туралы ойлары. Қарттың ойы арқылы

Омаш бейнесін берудегі жазушының сөз қолданысы.

ІІ жұп

Қарттың көнбіс мінезін беруде қандай көркемдік тәсіл

қолданылған? « ...кәрі емендей тұлғасы шыбықтай иіліп, еңгезердей

жігіттің айтқанына құлдық ұрып, құрдай жорғалады,

шыбықтай идірген, құлдай жорғалатқан ана бір жапырақ

жаман неменің қамы... »

Сергіту сәті

жинақтау

І жұп

Обал, сауап, адал, арам тәрізді ұғымды қалай түсінесің? Бұл ұғымдар шығармада қалай берілген?

ІІ жұп

Шығарма үзіндісі неліктен «Ата үміті» деп аталған? Сенен атаң қандай үміт күтеді деп ойлайсың?

БАҒАЛАУ РАФТ стратегиясы:  «РАФТ» (роль,  аудитория , форма, тақырып) стратегиясы бойынша оқушылар оқылған мәтінге байланысты  топтарға бөліне отырып , түрлі рольдерді орындау арқылы хабарламалар жасайды. Мысалы, президент (роль) болып, белгілі бір тақырып бойынша халыққа (аудиторияға) үндеу (форма) жолдауы мүмкін, немесе радиодан, теледидардан сөйлеу т.б. 

Роль –

Аудитория –

Форма –

Тақырып –

Бағалау шкаласы

Бағалау

Ойлау деңгейі

Критерий

Білу

Дискриптор

Сәйкестендіріңіз

Түсіну

Қолдану

Ұпай

Жеткізе алады

Сұраққа нақты жауап беру.

6

Жауап толық

Өз ойын дәлелді жеткізуі

Талдау

2

Дәлел толық

Жауап шала

Жинақтау

Өз ойын әсерлі жеткізуі

1

Жауап жоқ

10

Бағалау

Ойын дәлелді жеткізді

Әсері мол

0

Тақырыпты ашуы

Әсері аз

Дәлелі толық

2

Әсері жоқ

1

Дәлелі аз

2

Толық ашты

2

Шала ашты

1

Дәлелі жоқ

0

0

Аша алмады

1

0

Бағалау қорытындысы:

19-24 балл баға 5

13-18 балл баға 4

7-12 балл баға 3

Рефлексия

1.Мен сабақта жұмысты былайша жасадым 2.Сабақтағы жұмысыма менің 3.Сабақ маған мынадай көрінді 4.Сабақ барысында мен 5.Менің көңіл-күйім 6. Сабақ материалдары маған

7. Берілген үй тапсырмасы маған

активті / пассивті көңілім толады / көңілім толмайды тез өтіп кетті / ұзақ бітпестей көрінді шаршаған жоқпын / шаршап кеттім көтеріңкі болды / түсіп кетті түсінікті / түсініксіз пайдалы / пайдасыз қызықты / жалықтырып жібереді. қиын / оңай жеңіл, қызықтырады/ ауыр

Үйге тапсырма:

“ Адамгершілік – ардың ісі” тақырыбына шығарма жазу

Сау болыңыздар!