Алдар к?се. ?ожанасыр

Та?ырыбы: ?ожанасыр. Алдар к?се

Саба?ты? ма?саты: 

1. О?ушыларды? ?ожанасыр, Алдар к?се туралы білетін а?паратттарын ке?ейту. Іздендіру ар?ылы жа?а та?ырыпты ме?геруге ы?пал ету.
2. О?ушы бойында адамды? ізгі ?асиеттерді ?алыптастыру?а, жа?сы мен жаман ?асиеттерді ажырата білуге, адамгершілікке, адалды??а баулу?а орта ??ру.
3. О?ушыларды? ?зі?дік ізденісін, ойлау ?абілетін дамыту?а, с?здік ?орын молайту?а, с?йлеу м?дениетін дамыту?а, ?з пікірін ашы? та еркін жеткізуге жа?дай жасау.

Саба?ты? міндеті:

1.  ?з пікірін жеткізе білуге ?йрету;
2. Шы?армашылы? ж?мыстар ар?ылы д?ниетанымын ке?ейтуге жа?дай ту?ызу;
3. О?ушыларды жеке, ж?пта, топта ж?мыс жасай білуге ба?ыттау.

К?тілетін н?тижесі:

1. ?ожанасыр мен Алдар к?се туралы білімді толы? ме?гереді.
2. Жеке, ж?пта, топта ж?мыс жасау барысында белсенділігі, п?нге ?ызы?ушылы?ы артады.

Саба?ты? платформасы: О?ушылар ?ожанасыр мен Алдар к?се туралы а?ыздарды білуі тиіс.

Н?тижені ба?алау: Талдау ар?ылы

Саба?ты? т?рі: аралас саба?

Саба?ты? технологиясы: СТО

Саба?ты? формасы: Сыни ойлау жазуды дамыту.

?дісі: Сын т?р?ысынан ойлау технологиясыны? стратегиялары

К?рнекілігі: Кітап к?рмесі, кеспе ?а?аздар, бейнетаспалар, суреттер

П?наралы? байланыс: сурет, музыка  

Сыныпты? барысы. ?йымдастыру

-С?леметсіздер ме, балалар! Д?птерлері?е б?гінгі к?нді жазы?дар. Б?гінгі ?тілетін та?ырып – «?ожанасыр. Алдар к?се». Се?дерді? ?ожанасыр мен Алдар к?се туралы білімдері?ді ке?ейте отырып, жа?а м?ліметтермен толы?тыра отырып ме?герту мені? басты ма?сатым болып табылады.

       I саты. ?ызы?ушылы?ын ояту. ?нтаспадан к?лкі естіледі.

• Балалар, біз б?гін к?лкі ?леміне аттанамыз. ?ожанасыр мен Алдар к?сені? ?ызы?ты хикаяттарын естігенде езуімізге еріксіз к?лкі оралады.

      ?ожанасыр – ?аза?, ?ыр?ыз, ?збек ауыз ?дебиетінде орта? кейіпкер. Ол “ауылы аралас, ?ойы коралас ”, ?ыз алысып, ?ыз берісіп ??да – жекжат болып кеткен к?рші елдерді? ежелгі м?дени байланысыны? ку?сі. ??гімелер саранды? пен са?илы?ты, жал?аулы? пен ?и?арлы?ты ?ткір сатира мен ажуалап сынау ар?ылы адамды жаман ?дет, жат мінездерден аула? болу?а баулуды ма?сат т?ткызды. ?ожанасыр ??гімелерінде (а?ызда) о?аш ?ылы?ы, а??ал мінезі ?жуа – к?лкі ту?ызып отыр?анымен, негізі т?йінінде ?лкен т?рбие – т?лім тол?ыны  аны?тай ?алады;  о?ушы о?ып к?ле отырып шынды?ты т?сінеді.

     Осындай халы? арасына ке? тара?ан к?лкі сы?а? а?ыз -??гімелерді? бір тобы Алдар к?се  атымен байланысты ту?ан. К?се образы – ?арапайым халы?ты? к?лкіні сара? байлар?а, оны? ?кілдеріне ?арсы ж?мсау,  оларды келеке – маза? ету тілегінен  ту?ан образ. Сендерге ?йге тапсырма ретінде  сы?а? ??гімелерді? кейіпкерлері ?ожанасыр   мен Алдар к?се туралы м?ліметтер ?арастырып келуге берілген болатын. ?р топ ?здері? ?келген м?ліметтері?ді орта?а салындар.

 ?р топ ?з м?ліметтерін, о?ып, жинап келген деректері мен ?зіндік ой-пікірлерін орта?а салады.

М??алім ?орытындысы :

- Мулла (молла) Насреддин

Афанди (т?жік ?збек, ?й?ыр – ?пенді).

   «Ходжа» парсы хал?ыны? тілінен аудар?анда «?ожа». Ал?ашында Орта Азияда б?л атау «а? с?йек» (т?рікше “ак суюк”)  деп атал?ан екен.

     Насреддин араб тілінде «Сенім же?ісі» (Победа Веры) деп аударылады.

     ?ожанасырды? ??лпытасында ол м?сылман жыл  санауы бойынша «680 жылы д?ниеге келіп, 386 жылы ?айтыс болыпты».  Я?ни,  д?ниеге келместен б?рын ?мірден оз?ан. ?абіріні? бір жа??а ?исайып т?р?ан ?з алдына, онда ?ожанасырды? ?ай к?ні д?ниеге келгені мен ?айтыс бол?аны туралы на?ты дерек те жо?. Тіпті кейбір ескерткіштерде ол адал досы ?рі «к?лігі»- есекке теріс отыр?ан к?йде бейнеленген. С?йтсе, есекке теріс отыру – ?ожеке?е т?н ?ылы? бо?ан сы?айлы.Сонды?тан шы?ар, т?рік елінде циферблаты стрелка?а ?арсы ж?ретін са?аттар е? тартымды к?десей ретінде саналады.

I Ма?ынаны ашу

№1

• Бейнетаспа?а  назар аудары?дар («Алдар к?сені? шайтанды алдауы» мултьфильмі к?рсетіледі) 

        Ал “Алдар к?сені? шайтанды алдауы” деген ??гімені? сюжеті, ??рылысы бас?аша болып келді. Халы? ??ымында шайтанды ешкім алдай алмайтын болса, б?л ?нгімеде Алдар к?се ?зіні? кулы?ымен шайтанды да алып кетеді. Оны? ?тірік ?ліп тірілуі, шайтан?а ?азы алдыруы, ?лкендігін б?лдап, шайттаны? мойнына мініп ?амшымен сабауы, шайтандар ?ор?аттын тікен арасына ты?ылып, ала ?апта?ы алтынды алып ??тылып кетуі ар?ылы адам айласы шайтанды да же?еді деген идеяны білдіреді. Алдар к?се туралы а?ыздарды? ?ай – ?айсысы болмасын оны тап?ырлы?ты? ?кілі етіп ж?не ол ?андай іс- ?рекет жасаса да жаз?ырмай, с?йікті  етіп к?рсетуі Алдарды? ел санасынан ?намды кейіпкер т?рінде т?ра?ты орын ал?анды?ын а??артады.

№2

• Енді сендер ?йден ?здері? дайындап ?келген к?ріністері?ді к?рсеті?дер. (?р топ дайында?ан к?ріністерін к?рсетеді.)

№3        М?тінді о?ып, «?ожанасыр мінездес» дегенді ?алай т?сінетіндерін орта?а салу, тал?ылау.

    Абайды? ?ожанасыр мінездес ?иясбай деген досы бол?ан. Бірде Абай ?й – ішімен есеп ж?нінде ??гімелесіп отырса:

• Абай а?а,  сіз есеп білесіз бе? – деп с?рапты, ?иясбай ?асында шынта?тап жатып.
• Аздап, ?иясжан,-депті Абай.
• Аздап білсе?із, екі ж?з ешкіні? м?йізі ?анша болады?
• Т?р ж?з болады да.
• П?лі, Абай а?а, сен де есеп білемін деп ма?танасы?- ау,- депті ?иясбай,- сонша к?п ешкіні? ішінде м?йізі сын?ан кемдері болмай ма екен?- деп мырс-мырс еткенде, ?й іші де ду к?ліпті.

• Балалар, «к?се»  деген с?зді ?алай т?сінесі?дер? (?нтаспадан «Мен Алдармын, Алдармын» атты ?н ты?далады)

Ой тол?ау. І, ІІ топ «Мен ?ожанасырмын» деп, ?ожанасырды? атынан с?йлейсі?дер, ІІІ, ІV топ «Мен Алдармын, Алдармын» деп бастай отырып, ?ле? жолымен ая?тайсы?дар.

 ?орытынды

Жалпы а?ызды? проза тобына жататын м?раларды жина?тай келгенде айтарымыз – жергілікті халы?ты? м??гілік жасайтын а?ыз - ?псаналар саласы бір ?ана уа?ытта?ы о?и?аны? не ??былысты? хабаршысы емес, талай ?асыр?ы халы?ты? жина?ан білімі мен т?жірибесі, ба?алы тарихнамасы ж?не салт-санасы мен таным-т?сінігі, т.б. сенімдерді? сипатын бойына жина?тап, сол ар?ылы хабарламалы?,  ма?л?матты? м?нін са?тап ?ана ?оймай, келешек буындар?а ?ибрат беретін, ?лгі алу?а ?ндейтін ж?дігерлер болып табылады.

Ба?алау

Топ басшылары топ м?шелерін ба?алайды. Топбасшыны? о?ушылар е?бегін талдауын м??алімні? ?зі ?орыта отырып ба?алайды

?й тапсырмасы: ?р о?ушы ?з басынан ?ткізген ?ызы?ты о?и?аларын жазып келеді.                             

Пайдаланыл?ан ?дебиеттер

1. Я.Мадалиев «Т?ркі халы?тары ?дебиетіндегі ?ожанасыр, зерттеу м?селелері», ?аза? тілі мен ?дебиеті журналы №1 2010 жыл. 130- бет.
2. ?ожанасырды? олжасы. Алматы «Атам?ра» 2005 жыл
3. Насреддин Хожа 200 ?зіл. Алматы, 2001 жыл
4. Бес ?асыр жырлайды
5. Алдар к?се. ?аза? ертегілері.Алматы 2001 жыл
6. Алдар к?се мен жауырын. Алматы «Аруна» 2001 жыл
7. Энциклопедия