Сабақтың мақсаты: Мұхтар Әуезовтың шығармаларымен таныстыру.
Сабақтың міндеттері: білімділік - әңгіменің мазмұнымен таныстыру, тақырыбы мен идеясын ашу; дамытушылық - әңгіменің көркем тілін таныту; тәрбиелік - өнердің құдіретін таныту.
Типі: білік пен дағдыны қалыптастыру.
Түрі: дамыта оқыту.
Сабақтың барысы.
I. Ұйымдастыру бөлімі.
II. Үй жұмысын тексеру.
1. «Күй» поэмасының кейіпкері кім?
2. Халық күйшіге қандай тілек айтатын?
3. «Бозінген» күйінің тақырыбы.
4. Күй қай аспапта орындалады?
5. Бозінгеннің құлға айтар ойын тауып оқы.
III. Актуалдау.
1. Бозінгеннің зары бізге қалай жетті? (Күй арқылы)
2. Күйдің тарихы ше?
3. Шығарма авторы кім еді? (Ілияс)
4. Ілиястың өнерлі ауылдан шыққанын, өнерлі орта әрқашан өнерпазымен мақтанатынын айта келіп, жаңа сабақтың тақырыбы мен мақсаты хабарланды. (Өнердің құдіреті – жаңға дем)
IV. Жаңа сабақ.
1. Мұхтар Әуезовтың ұлы жазушы екенін айтып, бастауыш сыныпта оқыған шығармалары еске түсіріледі. Жазушының шығармаларын айта келіп, ойымды Шыңғыс Айтматовтың пікірімен дәлелдедім.
ХХ ғасырдың ғаламат басылымы - әлем әдебиеттерінің кітапханасындағы ұлы ескерткіштер жинағы 250 томының 2 томы Мұхтар Әуезовке тиесілі болуы кездейсоқ жәйт емес.
2. Әбіш Кекілбаевтың «Қазақ әдебиеті» газетінің 1988 жылғы 25 – қыркүйектегі «Әлем таныған Әуезов» мақаласы пайдаланылды.
Бұл тұста Мұхтардың атасы Әуездің Абайға сыбаға апарғаны, бала Мұхтардың жылағаны, Абайдың баланы алдына алып жұбатқан тұсы әңгімеленеді. Сол рухтан нәр алған Мұхтардың Абайға арнап жазылған «Абай жолы» кітабы көрсетілді. Сол кітаптан алынған үзінді екені айтылды.
3. Шығарма мұғалімінің мазмұндауымен қатар оқушылардың мәтіннен қажетті тұстарды табуымен жалғасады.
Дамыту кезеңі. 4. Оқушылар мәтінмен танысыңқырау үшін кеспе қағаздар таратылды.
№ 1. Абай әжесінің әңгіме сұрағанда қалай сұрайтын?
№ 2. Ерекшеленген сөздің мағынасын ашу.
Екі ақын Ұлжан үйін барлық осы үлкен ауылға қанбазар қып жіберді.
№ 3. Эпитетті тап.
Абайдың кітап ішінен де өмірі естіп білмеген ең бір сұлу, ең бір әсерлі, күшті жыры осы еді.
№ 4. Теңеуді тап. Бұл нақыл сөз кімнің сөзінде кездеседі?
Шешенің судай төгілген,
Тыңдаушың бордай егілген.
1. Бірнеше кекспе қағаз даярланып, оқушылар ауызша жауап береді.
2. Мәтіндегі оқиғадан хабардар болған соң жоспар құрылады.
Жоспар
Он үштегі Абайдың ауруы.
Әңгімешіл аналар.
Ақын қонақтар.
Дертке табылған ем.
Әжесі Зеренің айтқандары
Ертегі, аңыздар басынан кешкен оқиғалар
Анасы Ұлжанның айтқандары
өлеңді сөздер
Ақын қонақтардың айтқандары
Жыр бата-тілек
4. Семантикалық карта
Кейіпкерлері
Барлас
Зере
Абай
Ұлжан
Шығарманың аттары
«Еділ-Жайық»
+
«Қобыланды батыр»
«Жүсіп-Зылиха»
«Қозы Көрпеш-Баян сұлу»
«Жұпар қорығы»
«Өлеңді сөз»
5. Байкөкшеден «Қобыланды батырды» тыңдағаннан кейінгі Абайдың қойған сұрағы мәтіннен тауып оқылады. Көрсетілген жырлардың ауыз әдебиетінің үлгісі екендігі оқушылардың өткен білімдерін еске түсірумен айтылады.
V. Бекіту. 1. Әңгіменің кейіпкерлері Барлас пен Байкөкше туралы айтылады. Барлас-Дулат Бабатайұлы туралы айтылады. Байкөкше Балғынбайұлының Абаймен достық қарым-қатынасы әңгімеленеді.
2. Байкөкшенің Абай туралы көрген түсі оқылады.
(«Егемен Қазақстан» №188 2\ІХ. 1993 ж. Нысанбек Төреқұлов «Биік болмыс»).
3. «Тұжырым» кестесі толтырылады.
Мұғалімнің жетелеу сұрақтарына оқушылар жауап береді. «Әңгіменің басында Абай неге ауырады?» деген сұраққа оқушылар толық жауап бере алмайтындықтан мұғалім өзі айтуы тиіс. Қою сызықтың ішіндегі жазулар оқушылардың жауабынан соң ілінеді.
«Абай құлан-таза жазылып кетекн ғой» деген сөйлемін оқытып ойды қорыту. тАбай нәр алған бұлақтың бастауы ауыз әдебиеті екенін, Абайдың науқастан жазылуына өнердің әсері екенін айта келіп, бізге келген қонақпен, яғни жыршымен таныстырылды. (Алматыдағы Құрманғазы атындағы консерваторияның студенті, «Шабыт» фестиалінің жүлдегерінің орындауында терме тыңдалды.)
VI. Үйге: 1) әңгімені оқу; 2) «Әжем айтқан ертегі» (шығарма).
