Даналы?ты? ?лшемі бола білген философ-а?ынны? рухани м?расы шын м?нісінде, каза? хал?ыны? зерделі ойы мен ?мірі т?р?ысында?ы энциклопедця секілді. Абайды танып, белсенді игере отырып, сол кездегі каза? ?о?амыны? экономикалы?, саяси, к?кы?ты?, отбасылы?, м?дени-тарихи, моральды? хал-жайынан ай?ын да толык ма?л?маттар алу?а болады. Сонды?танда орта мектепті? ба?дарламаларына «Абайтану» п?ні енгізілді. Ба?дарламаны? негізгі ма?саты ?лы ойшылды? ?о?ам жайында айт?ан пікірлерімен т?лім –т?рбиелік м?ні бар ?ле?дерімен таныстыр.А?ын шы?армалары сусында?ан негізгі ?ш ?айнар к?зді айтатын болса?, ол е? алдымен Абай ?аза? еліні? ?лтгы? рухы мен менталитетін, оны? к?кейтесті арманы мен даналы? ойларын абызды? к?реге?ділікпен, ?ле?мен ?рнектеуді ?аза? эпосынан ?йренді.
?лы а?ын, композитор, философ, саясаткер, а?артушы, ?аза?ты? реалистік жа?а жазба ?дебиетіні? негізін ?алаушы. А?ынны? ар?ы тегі Орта ж?з Тобы?ты Ар?ын ішіндегі Олжай батырдан басталады. Олжайдан Айдос, ?айдос, Жігітек есімді 3 ?рпа? тарайды. Б?ларды? ?р?айсысы кейін бір-бір рулы ел болып кеткен. Айдосты? Айпара деген ?йелінен: Ыргызбай, К?тыба?, Топай.
Ана айт?анындай, шынында, б?ларды? ішінде Ыргызбай ортасынан оза шауып, ел бас?ар?ан. Ыргызбайдан ?ркер, Мырзатай, Жортар, ?скенбай тарайды. ?скенбай шаруа?а жайлы, билікке ?діл кісі бол?анды?тан, "Ісі? адал болса ?скенбайга бар,арам болса Ералы?а бар” деген м?тел с?з ?ал?ан.?скенбайды? ?йелі Зердеден ??нанбай туады.
??нанбай 4 ?йел ал?ан адам. Оны? б?йбішесі К??кеден – К?дайберді, інісі ??ттым?хамбетке айттырылып, ?алы?ды? кезінде жесір ?ал?ан со? ?зі ал?ан екінші ?йелі: ?лжаннан – Т??ірберді (Т?кежан), Ибра?им (Абай), Ыс?а?, Оспан, ?шінші ?йелі Ай?ыздан – Халиулла, Ысма??л туады. ?артай?ан ша?ында ?йленген е? кіші ?йелі Н?р?анымнан ?рпа? жо?. Абайді? " Атадан алтау, анадан т?ртеу едім дейтіні осыдан. Болаша? а?ын сабырлы мінезімен, ке? пейілімен ел анасы атан?ан "к?рі ?жесі” Зерені? таусылмайтын мол ?азынадай а?ыз ертегілерін естіп, абысын-ажын?а жайлы, мінезі к?нтерлі, ?зіл-?алжы?га шебер, ж?н-жобага жетік ?з анасы ?лжанны? т?рбиесінде ?сті. Абай ?уелі ауылда?ы ?абитхан молдадан сауатын ашады да, 10 жас?а тол?ан со? 3 жыл Семейдегі Ахмет Риза медресесінде о?иды. Б?л медреседе араб, парсы’ тілдерінде, негізінен, дін саба?ы ж?ргізілетін еді. ??рбыларынан ана??рлым зейінді бала о?у?а бар ы?ыласымен беріліп, ?здік ш?кірт атанады. Ол енді дін о?уын ?ана місе т?тпай, білімін ?з бетінше жетілдіруге ?мтылады. С?йтіп к?птеген шы?ыс а?ындарыны? шы?армаларымен, араб, иран, ша?атай (ескі ?збек) тілінде жазыл?ан ертегі, дастан, ?иссалармен танысады, Шы?ысты? Низами, Науаи, С??ди’, Хафиз, Фзули сия?ты ?лы ??лама, классик а?ындарына бауыр басады. Медресені? ?шінші жылында Абай Семей ?аласында?ы "Приходская школа?а” да ?осымша т?сіп, орысша сауатын аша бастайды. Біра? б?л о?уын ?рі жал?астыра алмай, неб?рі 3 жылдан со? оны? м?сылманша да, орысша да о?уы ая?талады. Абайды? бас?а балалардан алымдылы?ын а??ар?ан ??нанбай оны елге ша?ырып алып, ?з жанына ертіп, ?кімшілдік-билік ж?мыстарына араластырма? болады. С?йтіп 13 жаста?ы Абай ел ісіне араласады.
Білімді бекіту:
1.Абайтану п?ніні? ж?ргізілу себептері неде?
Білімді ба?алау:
?йге тапсырма:
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«"Адамзатты? Абайы" (Абайтану факультатив курсы)»
Күні: пәні: Абайтану 9- сынып
Сабақтың тақырыбы: Кіріспе.Адамзаттың Абайы
Сабақтың мақсаты:
а) пән туралы түсінік бере отырып,оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру;
ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге
тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, т.б
Сабақтың көрнекілігі:, кітаптар, т.б
Пәнаралық байланыс: тарих, әдебиет
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Даналықтың өлшемі бола білген философ-ақынның рухани мұрасы шын мәнісінде, казақ халқының зерделі ойы мен өмірі тұрғысындағы энциклопедця секілді. Абайды танып, белсенді игере отырып, сол кездегі казақ қоғамының экономикалық, саяси, кұкықтық, отбасылық, мәдени-тарихи, моральдық хал-жайынан айқын да толык мағлұматтар алуға болады. Сондықтанда орта мектептің бағдарламаларына «Абайтану» пәні енгізілді. Бағдарламаның негізгі мақсаты ұлы ойшылдың қоғам жайында айтқан пікірлерімен тәлім –тәрбиелік мәні бар өлеңдерімен таныстыр.Ақын шығармалары сусындаған негізгі үш қайнар көзді айтатын болсақ, ол ең алдымен Абай қазақ елінің ұлтгық рухы мен менталитетін, оның көкейтесті арманы мен даналық ойларын абыздық көрегеңділікпен, өлеңмен өрнектеуді қазақ эпосынан үйренді.
Ұлы ақын, композитор, философ, саясаткер, ағартушы, қазақтың реалистік жаңа жазба әдебиетінің негізін қалаушы. Ақынның арғы тегі Орта жүз Тобықты Арғын ішіндегі Олжай батырдан басталады. Олжайдан Айдос, Қайдос, Жігітек есімді 3 ұрпақ тарайды. Бұлардың әрқайсысы кейін бір-бір рулы ел болып кеткен. Айдостың Айпара деген әйелінен: Ыргызбай, Көтыбақ, Топай. Ана айтқанындай, шынында, бұлардың ішінде Ыргызбай ортасынан оза шауып, ел басқарған. Ыргызбайдан Үркер, Мырзатай, Жортар, Өскенбай тарайды. Өскенбай шаруаға жайлы, билікке әділ кісі болғандықтан, "Ісің адал болса Өскенбайга бар,арам болса Ералыға бар” деген мәтел сөз қалған.Өскенбайдың әйелі Зердеден Құнанбай туады. Құнанбай 4 әйел алған адам. Оның бәйбішесі Күңкеден – Кұдайберді, інісі Құттымұхамбетке айттырылып, қалыңдық кезінде жесір қалған соң өзі алған екінші әйелі: Ұлжаннан – Тәңірберді (Тәкежан), Ибраһим (Абай), Ысқақ, Оспан, үшінші әйелі Айғыздан – Халиулла, Ысмағұл туады. Қартайған шағында үйленген ең кіші әйелі Нұрғанымнан ұрпақ жоқ. Абайдің " Атадан алтау, анадан төртеу едім дейтіні осыдан. Болашақ ақын сабырлы мінезімен, кең пейілімен ел анасы атанған "кәрі әжесі” Зеренің таусылмайтын мол қазынадай аңыз ертегілерін естіп, абысын-ажынға жайлы, мінезі көнтерлі, әзіл-қалжыңга шебер, жөн-жобага жетік өз анасы Ұлжанның тәрбиесінде өсті. Абай әуелі ауылдағы Ғабитхан молдадан сауатын ашады да, 10 жасқа толған соң 3 жыл Семейдегі Ахмет Риза медресесінде оқиды. Бұл медреседе араб, парсы’ тілдерінде, негізінен, дін сабағы жүргізілетін еді. Құрбыларынан анағұрлым зейінді бала оқуға бар ықыласымен беріліп, үздік шәкірт атанады. Ол енді дін оқуын ғана місе тұтпай, білімін өз бетінше жетілдіруге ұмтылады. Сөйтіп көптеген шығыс ақындарының шығармаларымен, араб, иран, шағатай (ескі өзбек) тілінде жазылған ертегі, дастан, қиссалармен танысады, Шығыстың Низами, Науаи, Сәғди’, Хафиз, Фзули сияқты ұлы ғұлама, классик ақындарына бауыр басады. Медресенің үшінші жылында Абай Семей қаласындағы "Приходская школаға” да қосымша түсіп, орысша сауатын аша бастайды. Бірақ бұл оқуын әрі жалғастыра алмай, небәрі 3 жылдан соң оның мұсылманша да, орысша да оқуы аяқталады. Абайдың басқа балалардан алымдылығын аңғарған Құнанбай оны елге шақырып алып, өз жанына ертіп, әкімшілдік-билік жұмыстарына араластырмақ болады. Сөйтіп 13 жастағы Абай ел ісіне араласады.
