Тэматыка і паводзіны герояў у баладах і рамансах Адама Міцкевіча

Аддзел адукацыі, спорту і турызму

Воранаўскага райвыканкама Гродзенскай вобласці

Дзяржаўная ўстанова адукацыі

“Навучальна-педагагічны комплекс

Тракельскія яслі-сад-сярэдняя школа”

Навукова-практычная канферэнцыя “Дарога ў будучыню”

Тэматыка і паводзiны герояў у баладах i рамансах

Адама Міцкевіча.

Выканала: Міхневіч Дзіяна, 15 гадоў,

навучэнка 9 класа

Кіраўнік: Валчэцкая А.М.,

настаўнік беларускай мовы і літаратуры

Тракелі 2014

ЗМЕСТ

Уводзіны ………………………………………………………………………………..3

ГЛАВА1 АСНОЎНЫЯ МАСТАЦКІЯ АСАБЛІВАСЦІ БАЛАД І РАМАНСАЎ АДАМА МІЦКЕВІЧА

1.1 Характэрныя мастацкія асаблівасці на прыкладзе балады “Першацвет”і “Рамантычнасць” ……………………………………………………………………...……...6

1.2 Рэчаіснасць падзей у баладзе “Вяртанне таты” і пакаранне за грахі ў баладзе “Лілеі” ……………………………………………………………………………...………..12

1.3 Любоў і пакаранне на прыкладзе балады “Люблю я” ………………….………18

1.4 Праўда і вымысел у баладзе “Пані Твардоўская” ……………………………...22

ЗАКЛЮЧЭННЕ ………………………………………………………………………26

СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ ………………………………………………..28

Уводзіны

Адам Бернард Міцкевіч лічыцца адным з найвялікшых польскіх паэтаў эпохі Рамантызму. У Беларусі і Літве таксама лічыцца нацыянальным паэтам. Яго рамантычная паэзія звязана з развіццём польскага нацыянальнага руху.

 Апроч роднага слова, навакольна жывога і літаратурнага, на мяне вялікі ўплыў аказала польская паэзія. Гэта найперш ды найбольш Адам Міцкевіч.

Адам Міцкевіч — таленавіты беларускі пісьменнік, які ў сваіх творах апяваў Навагрудчыну, прыгажосць і загадкавасць нашай краіны. Ён змалку ўвабраў у сябе хараство беларускай мовы і да канца жыцця надзвычай высока цаніў яе першародную славянскасць. Адам Міцкевіч мог размаўляць і пісаць на ёй, але, як і многія ягоныя сучаснікі — пісьменнікі — ураджэнцы Беларусі, замацаваўся ў грамадскай свядомасці і гісторыі літаратуры як польскі пісьменнік.

Да творчасці Міцкевіча можна аднесці шмат балад і легенд. Найбольш вядомымі з’яўляюцца: “Свіцязь”, “Свіцязянка”. Актуальнасць даследавання заключаецца ў тым, каб як мага паўней вывучыць асноўныя тэмы балад і рамансаў Адама Міцкевіча праз яшчэ мала даследаваныя творы. Навізна работы ў тым, што ў літаратуразнаўстве, хоць і адзначаўся факт даследавання некаторых балад і легенд, аднак не ўсе яны разабраны на больш глыбокім узроўні і больш дасканала.

Мэта даследавання: вызначыць характэрныя тэмы і рысы паводзін герояў у творах Адама Міцкевіча.

Задачы:

• вызначыць рамантычныя асаблівасці ў баладах і рамансах Адама Міцкевіча;

• выявіць уплыў фальклора на балады і рамансы;

• раскрыць асноўныя мастацкія асаблівасці твораў Міцкевіча;

• разгледзець рэальныя і фантастычныя вобразы ў баладах і рамансах пісьменніка.

Свае творы Міцкевіч пісаў на польскай мове, выкарыстоўваючы сюжэты беларускай гісторыі і фальклору. Як прадстаўнік рамантызму ў польскай літаратуры, Адам Міцкевіч паўплываў на творчую дзейнасць пачынальнікаў беларускай літаратуры.

Мова Адама Міцкевіча з'яўляецца ў вялікай ступені мовай польскай шляхты ў Беларусі і Літве, да якой належаў сам паэт і якая, з пункту гледжання граматычнай сістэмы і лексічных рэсурсаў, мае ў сабе мноства беларускіх элементаў, якія ўзыходзяць да мясцовых беларускіх гаворак. У сваёй творчасці правінцыялізм паэт уводзіў мэтанакіравана, тым самым падкрэсліваючы сваю лаканічнасць.

Многія навукоўцы, як гісторыкі літаратуры, так і мовазнаўцы, згаджаюцца з тым, што складана казаць пра мову паэта як пра мастацкі сродак, пакуль не будзе вывучаны аб'ём і характар ​​яго правінцыялізму. Прафесар Універсітэта імя Адама Міцкевіча Станіслаў Дабжыцкі ў сваёй працы “Некалькі назіранняў за мовай Міцкевіча” зарэгістраваў шматлікія моўныя факты, якія сустракаюцца ў творах Міцкевіча, якія выходзяць за межы літаратурнай польскай мовы.

Балада (ад правансальскага - танцаваць). У беларускім, як і ва ўсім славянскім фальклоры – ліра-эпічная песня з напружаным сюжэтам, дзе апавядаецца пра незвычайныя, часта трагічныя падзеі ў пэўным чалавечым жыцці са смуткам ці жальбою.

Першы зборнік вершаў Адама Міцкевіча ўяўляе сабой пачатак рамантызму - новую літаратурную эру ў Польшчы. Ён умяшчаў усяго чатырнаццаць балад і рамансаў, але іх склад і матывы сведчаць аб новым поглядзе мастака на свет.

У той жа час у самым пачатку “Балад і рамансаў” супрацьпастаўляе Міцкевіч пачуццё і веру, а забабоны і пачуцці - розуму. Адвяргае, падвергнуты халоднаму аналізу, спосаб разумення рэальнасці праз класіку. Больш адносіцца да звышнатуральных, таямнічых падзей, атрыманых з фантазіі, казачных легенд. Параўноўваецца з чалавекам з народа, які вывучае свет пры дапамозе знакаў, здагадак і інтуіцыі.

Ва ўсіх працах, уключаных у першы зборнік вершаў, Міцкевіч звяртае ўвагу на фальклор, які цалкам ігнаравалі класікі, чэрпае ідэі са скарбніцы песень і народных казак і знаходзіць дзеянні ў гуллівых абставінах. Таксама ацэнка чалавечых адносін абапіраецца на народны маральны кодэкс, мяркуючы, што “ніводнага злачынства без пакарання”, або “хто парушыць клятву, таму гора”.

Яшчэ адной рамантычнай асаблівасцю з'яўляецца жах, таямніца і казка. Аўтар знаходзіць іх у нязвычным часе, часта па начах. Героямі балад з’яўляюцца фантастычныя героі. Сярод іх мы сустракаем духаў, німфаў і ведзьмаў. Пагрозлівымі таксама з’яўляюцца крымінальныя схільнасці герояў, у тым ліку Пані з “Лілеі” і рабаўніка з “Вяртання таты”.

Балады і рамансы з'яўляюцца адным з першых спроб прадставіць новае ўспрыманне свету ў літаратуры. Вызначаюць задачы класічным песнярам.

Ва ўсіх творах, у тым ліку ў баладах і рамансах, у якіх мы знаходзім ноткі фальклора, акцэнтам з'яўляецца вера ў магчымасць зносін са светам жывых і светам мёртвых. Важнае становішча займае пытанне маральных прынцыпаў, спосаб разумення віны і пакарання. Вымярэнне справядлівасці грунтуецца на падставе таго, што няма віны без пакарання. Такім чынам прадстаўлена пытанне аб вінаватасці і пакаранні ў баладах Міцкевіча. Справядлівасць вымяраецца праз звышнатуральныя сілы (у “Лілеі” няверную жонку і братоў-здраднікаў карае муж-нябошчык, які прыходзіць, каб выканаць справядлівае рашэнне).

Творы Міцкевіча ствараюць старонку рамантычных здагадак, якія раней існавалі толькі ў тэорыі. Яны сведчаць аб існаванні не толькі прыгожай рамантычнай літаратуры, але і яе значэнні.

Сярод рамантычных здагадак, якія існуюць у цыклу Міцкевіча, можна выдзяліць наступныя:

- аральны народны кодэкс, спосаб разумення віны і пакарання;

- атмасфера жаху і таямніцы, фантастычныя элементы;

- мастацкія прыёмы ўзяты з народных вераванняў і апавяданняў;

- балада выходзіць з народнай літаратуры;

- наяўнасць фантастычных, загадкавых постацяў - русалак, чарцей, прывідаў, ведзьмакоў;

- звышнатуральнае, цяжкае для тлумачэння, загадкавыя падзеі (напрыклад, з’яўленне возера Свіцязь);

- існаванне адзінай падзеі; хуткае, справядлівае рашэнне ў фінале;

- суіснаванне рэалізму з фантастыкай.

ГЛАВА 1

АСНОЎНЫЯ МАСТАЦКІЯ АСАБЛІВАСЦІ БАЛАД І РАМАНСАЎ АДАМА МІЦКЕВІЧА

1.1 Характэрныя мастацкія асаблівасці на прыкладзе балады “Першацвет”і “Рамантычнасць”

“Першацвет” - гэта праца, якая распачала ўвесь міцкевічаўскі цыкл і якая істотна адрозніваецца ад наступных балад. Твор пачынаецца ад трэцяй асобы, якая інфармуе аб з’яўленні першай самай ранняй вясновай кветкі – першацвета. Наступныя радкі прымаюць ужо форму дыялогу, дзе размаўляюць паміж сабой Я і Кветка.

Размова апавядальніка (Я) у цяперашні час з’яўляецца прамой, уяўляе сябе сведкам нараджэння новага. Простая назва “першацвет” выступае вестунам вясны, пачаткам, з'яўленнем чагосьці новага, прабуджэннем да жыцця. Паэт, змяшчаючы гэты верш як першы ў зборніку, каментуе такім чынам сваю працу.

Гэтая “самая ранняя кветка” з’яўляецца сінонімам дэбютнага томіку Міцкевіча, г.зн. “Балад і рамансаў”. Ён таксама можа быць інтэрпрэтаваны ў больш шырокім кантэксце ў дачыненні да літаратуры ў цэлым і азначаць пералом, які адбываецца ўнутры яго. З'яўленне новых творчых тэндэнцый, магчыма, яшчэ сустрэнецца з неразуменнем:

Za wcześnie, kwiatku, za wcześnie,
Jeszcze północ mrozem dmucha,
Z gór białe nie zeszły pleśnie,
Dąbrowa jeszcze nie sucha.

Падстава для новай паэзіі не была належным чынам падрыхтавана, або змяненне будзе такім значным, таму што выраз “Я” поўны сумнення пра лёс “кветкі”, пра рэакцыю на яе з’яўленне. “Z gór nie zeszły stare pleśnie,” - кажа пісьменнік, звяртаючыся да снега, які растае вясной. Вобразна вызначаючы яго як цвіль, надае адходзячаму ў мінулае свету негатыўнае адценне. Цвіль - нешта старое, але якое яшчэ прысутнічае, што можа пагражаць новаму, якое толькі нараджаецца.

На чым можа палягаць рэкламная ў творы навіна? Так як гэта з'яўляецца сінонімам загалоўка першацвет, мы павінны прааналізаваць тое, што сказана пра яго:

W podłej trawce, w dzikim lasku

Urosłeś, o kwiatku luby!
Mało wzrostu, mało blasku,
Cóż ci daje tyle chluby?
Ni to kolory jutrzenki,
Ni zwoje tulipana,
Ni lilijowe sukienki,
Ni pierś róży malowana.

Кветка не так зарэкамендавала сябе як ружа, цюльпаны, лілеі. Сціплая, непатрабавальная, не ўражвае ані незвычайным колерам сваіх пялёсткаў, ані сваім памерам. Што ж тады бачыў у ёй пісьменнік, калі кажа пра яе “кветка любая”. Ён давяраў яе словам:

Czy dla bogów szukasz datku,
Czy dla druha lub kochanki,
Upleć wianek z mego kwiatku,
Wianek to będzie nad wianki ?

У рэшце рэшт, ён выбірае яе “вянком над вянкамі”. Гэты першацвет атаясамліваецца з прыгажосцю моманту і прыгажосцю маладосці, з нараджэннем прыгожага (у параўнанні з матыльком). Так кажа пра сябе:

Dni nasze jak dni motylka,
Życiem wschód, śmiercią południe;
Lepsza w kwietniu jedna chwilka
Niż w jesieni całe grudnie.

Паводле яго слоў, нават большае значэнне мае часовы характар ​​прыгажосці, чым сумная аднолькавасць, якая непазбежна прыводзіць да старасці.

Так разумеючы важнасць дзейнічаючай у Міцкевічавых вершах кветкі, а таксама аналізуючы гэты твор з фармальнага боку, можна сфармуляваць галоўныя патрабаванні новай літаратуры. Паэзія, тэмай якой з'яўляецца звычайны, банальны малюнак кветкі, які характарызуюцца банальным рытмам, рыфмай (“rąbek – ząbek, “motylka – chwilka”) і шматлікія памяншэнні (“światełka”, “perełka”, “trawce” itd.), ужываецца ў новых галоўных патрабаваннях паэзіі. “Mało wzrostu, mało blasku” - гэтыя словы азначаюць зварот да раней існуючых норм і звычаяў. Новая паэзія сыходзіць з высокіх частот, звяртаецца да зусім розных галін, шукае новыя крыніцы натхнення.

Прастата, натуральнасць - гэта самыя высокія адзнакі якасці літаратурнага твора. Гэтыя функцыі будуць памерам шматлікіх балад Міцкевіча. Памылкова рамантык параўнаў сваю кнігу з першацветам. Яе можна параўнаць з прыгожай і пахучай палянкай, на якой цвітуць розныя вясеннія кветкі.

Першацвет адрозніваецца ад іншых твораў Міцкевіча сваёй структурай – з’яўляецца больш лірычным. Яшчэ трэба звярнуць увагу на адну важную асаблівасць балад - паўтаральны жаночы матыў. Умілаваная Марыля павінна стаць сціплай адрасаткай “Вянка з першацветаў”.

Czym kochanki godzien rączek,

Powiedz, niebieska Marylko!

Za pierwszy młodości pączek

Zyskam pierwszą… ach! łzę tylko.

У гэтым пераканалася кветка. Гэтае пачуццё можа выклікаць толькі слёзы, якія будуць адхілены.

Przyjaciele i kochanka

Czy cię powitają mile?

Гэтае пытанне хвалюе паэта, апублікаваўшага балады і рамансы. Міцкевіч, аддаючы ў публікацыю сваі творы,быў у курсе яго інавацыі.

"Рамантычнасць" Адама Міцкевіча – гэта твор , які складаецца з двух частак. У першай паказана жыццё Карусі, дзяўчыны, якая страціла свайго каханага і якая сцвярджае, што, нягледзячы на мінулыя два гады пасля яго смерці, яна бачыць свайго Jasieńka і ў сярэдзіне дня размаўляе з ім на вуліцы. Гэтая звычайная сцэна з'яўляецца апраўданнем, каб паказаць розныя адносіны персанажаў ў адносінах да таго, што адбываецца і пошука адказаў на пытанні аб тым, дзе знаходзіцца ісціна. Другая частка мае характар рэфлексійна-палемічны і адлюстроўвае канфлікт тлумачэння рэальнасці, які існаваў паміж рамантыкамі і класікамі.

Дзень, горад і ўсе людзі. Зацікаўлівае дзяўчына, якая сцвярджае, што размаўляе з духам - мёртвым некалькі гадоў таму Jasieńkiem. Для Карусі ў сярэдзіне ночы здаецца, што яна адна з Jasieńkiem ў сваім доме, што можа пачуць яго мачыха. Размаўляе з ім аб тым, як яна баіцца і як цяжка ёй жыць цяпер у адзіноце. Чуе нават спевы пеўняў і бачыць у акенку бляск зораў. Сабраныя людзі бачаць дзяўчыну, якая цалкам страціла кантакт з навакольным светам, якая размаўляе з кімсьці, каго мы не бачым, і цалкам не рэагуе на зададзеныя ёй пытанні (двухразовае паўтарэнне слоў „Ona nie słucha” падкрэслівае яе замыканне ад рэальнага свету).

Так апісваюцца яе паводзіны:

To jak martwa opoka

Nie zwróci się w stronę oka,

To strzela wkoło oczyma,

To się łzami zaleje;

Coś niby chwyta, coś niby trzyma;

Rozpłacze się i zaśmieje.

Трагедыя гераіні набывае нязвыклы характар. Простая дзяўчына з народа з’яўляецца чалавекам вельмі ўражлівым, а таксама неверагодна самотным. Вялікія выпрабаванні азначаюць, што яна не можа функцыянаваць у рэальным свеце, гэты свет для яе з’яўляецца небяспечным, варожым, ніхто вакол не можа зразумець яе:

Źle mnie w złych ludzi tłumie,

Płaczę, a oni szydzą;

Mówię, nikt nie rozumie;

Widzę, oni nie widzą!

Размова Карусі адлюстроўвае стан, у якім знаходзіцца дзяўчына: гвалт слоў, эмацыянальныя выказванні, пытальныя і клічныя сказы – усё гэта выражае яе перажыванні і падкрэслівае хаатычнасць яе думак. 

Сабраныя людзі, якія назіраюць за паводзінамі дзяўчыны, сапраўды каханага Карусі не бачаць, але вераць, што яна можа бачыць дух памерлага чалавека:

„Mówicie pacierze! – krzyczy prostota

Tu jego duch być musi.

Jasio być musi przy swej Karusi,

On ją kochał za żywota!”

З думкай натоўпу згаджаецца апавядальнік “Рамантычнасці”:

I ja to słyszę, i ja tak wierzę,

Płaczę i mówię pacierze

Адразу яго погляд супрацьпастаўляецца думцы старога, які гаворыць людзям:

Ufajcie memu oku i szkiełku,

Nic tu nie widzę dokoła.

Стары з'яўляецца рацыяналістам, лічыць, што толькі ісціна з’яўляецца праўдай і рэальнасць мы павінны бачыць толькі з навуковага боку. Ён быў адзіным у натоўпе, які не верыў у тое, пра што гаворыць Каруся, і трактуе тых, хто думае, што яна гаворыць праўду, вельмі пагардліва:

Duchy karczemnej tworem gawiedzi,

W głupstwa wywarzone kuźni.

Dziewczyna duby smalone bredzi,

A gmin rozumowi bluźni.

Погляды старога адмаўляе апавядальнік-паэт - незвычйны чалавек з народа, але чалавек адукаваны, інтэлектуальны. Ён выказвае ўпэўненасць, што да праўды можна дайсці праз інтуіцыю, і інструментам для разумення з’яўляецца чалавечая душа:

„Dziewczyna czuje – odpowiadam skromnie –

A gawiedź wierzy głęboko;

Czucie i wiara silniej mówi do mnie

Niż mędrca szkiełko i oko.

Гэта не азначае, што Міцкевіч адмаўляе значэнне навукі і яе дасягненні. Пісьменнік размяркоўвае “праўду мёртвую” і “жывую”. Словы скіраваныя да старога паказваюць на тое, што „szkiełko i oko” не могуць быць вырашальнымі крытэрыямі пазнання свету. Навуковыя прылады выкарыстоўваюцца для вывучэння “ісціны мёртвых”, і таму “czucie i wiara” адкрываюць новыя перспектывы, пашыраюць гарызонт чалавечага пазнання.

На самай справе ён верыць, што мы можам бачыць „przed oczyma duszy”, больш таго, успрыманне свету чыста рацыянальным спосабам не дазволіць нам зразумець найбольш важныя пытанні. Ён выказвае меркаванне, што ёсць і іншая рэальнасць, для якой вопыт і розум проста бездапаможныя. Адсюль яго заклік: Miej serce i patrzaj serce!

Гэтая афарыстычная фармулёўка рашуча заканчваючы твор, з’яўляецца праграмнай заяўкай Міцкевіча, выраз пэўнага светапогляду на рэальнасць, новага рамантычнага пачуцця на свет. Назва твора “Рамантычнасць” падкрэслівае, што паэт спрабуе растлумачыць чытачу сэнс гэтага слова. У самым пачатку паэт вылучае новае вызнанне веры, што будзе пранізваць увесь збор твораў. Нічога дзіўнага, што твор надрукаваны ў зборніку, з якога пачынаецца польскі рамантызм, разглядаецца як праграмны твор, маніфест, палеміка ў тэорыі пазнання, голас у дыскусіі аб тым, як адбываецца пошук праўды аб свеце. 

Міцкевіч не абмяжоўваецца толькi інавацыйнымi ідэямi, яго гаворка адлюстроўваецца ў характэрным рамантычным жанру - баладзе. Няма тут нiякага ўвядзення, адразу мы знаходзімся ў цэнтры падзей. Экспрэсіўная гаворка дзяўчыны, яе незразумелае захаванне ў навакольным асяроддзі, увядзенне фантастычных элементаў цесна звязаны з характарам балады як жанру. Тым не менш, iснуе таксама баладная эпічнасць - апавядальнік назірае за падзеямi і робiць справаздачу чытачу, дазваляючы сабе таксама сфармуляваць больш лірычныя адносiны. Важнай асаблівасцю твора з’яўляецца таксама фальклор: для размяшчэння дзеяння паэт выбірае маленькі горад і гераіняй твора робіць простую дзяўчыну з народу, уносіць таксама элемент народнай веры ў звышнатуральны свет. Простая мова, народныя гаворкі і жаргонныя выразы аб'ядноўваюцца, каб больш выразна адсочваць свет герояў. У характэрным для рамантызму кiрунку паэт стварае характар гераiнi​​, якая паўстае ў вобразе кахаючай дзяўчыны. Незразуметая сярод людзей, адзінокая, яна знаходзiцца на краі псіхічнага захворвання. Усе гэтыя элементы з’яўляюцца наватарствам твора Міцкевіча.

1.2 Рэчаіснасць падзей у баладзе “Вяртанне таты” і пакаранне за грахі ў баладзе “Лілеі”

“Вяртанне таты” – гэта самая лепшая, побач з “Лілеяй”, балада Міцкевіча, дзе ідэальна прадстаўлены ўсе падзеі. Тыя падзеі, якія паказаны ў баладзе, з’яўляюцца вельмі драматычнымі. Вось маці кажа сваім дзецям, што вельмі хвалюецца, таму што іх бацька (як потым аказваецца купец) не вяртаецца з доўгага падарожжа. Згадвае небяспечныя для яго моманты: рэкі, якія разліліся, грозныя лясныя жывёлы і яшчэ больш небяспечныя рабаўнікі. Самота па мужу і глыбокая вера падказваюць ёй папрасіць дзяцей маліцца за бацьку. За горадам, на ўзгорку, знаходзіцца цудоўны абраз, туды павінны пайсці дзеці і шчыра маліцца.

Дзеці паслухмяна выконваць даручэнне маці, ідуць у назначанае месца, падаюць на калены, цалуюць зямлю і звяртаюцца да “Найсвяцейшай Троіцы”, пачынаюць “малітвы”, а затым разам спяваюць літанію “да Маці Божай”, якую просяць апекавацца над іх бацькам:

Старший из них начал петь литанию,
          Все с плачем молились, вторя:
"Нашего папу, о дева Мария,
          Спаси от лютого горя!"

Дзеці аказваюцца надзвычай пабожнымі, маюць з сабою малітоўнік, могуць зразумець драматычнасць моманту і глыбока, па-сапраўднаму маліцца.

Праз некаторы час да іх даходзіць гук праязджаючых вазоў, сярод якіх пазнаюць адзін знаёмы. Цёплае сямейнае прывітанне, выбухі радасці і нецярплівыя пытанні перапыняе нечаканы напад дванаццаці доўгабародых і вусатых рабаўнікоў. Перажыванні ўсіх зразумелыя:

Весь облик страшен звериный:
Острые сабли за поясами,
          В руках - ножи и дубины.

Рабаўнікі не толькі выглядаюць страшна, іх паводзіны з'яўляюцца жорсткімі і гвалтоўнымі. Рабаўнікоў просяць аб змілаванні, але яны крадуць усё, што толькі могуць:

Шайка не внемлет, - один выпрягает
          Коней, а рядом злодеи -
"Денег!" - вопят, кистенем угрожают.
          Застыли слуги, немея.

Гэтая велізарная блытаніна раптам перарываецца:

"Стойте!" - вдруг крикнул вожак, и вся шайка
          Сошла поспешно с дороги.

Выходзіць самы галоўны з рабаўнікоў уперад і загадвае пакінуць сям'ю купца ў супакоі. На дадзены момант апавядальнік дае яму свой ​​голас і дазваляе расказаць пра выпадак. Менавіта ад яго мы даведваемся, як рабаўнікі планавалі напасці на купца, як ён сам бачыў дзяцей, якія маліліся, і якое ўражанне яны аказалі на яго:

Тут и услышал я, как прозвучала
          Молитва детская богу.
Вздорной она мне казалась сначала,
          Потом внушила тревогу.

Кардынальная трансфармацыя яго паводзін выклікана бачаннем дзяцей, якія маліліся, гэта іх адданасць справе і шчырая вера зрабілі гэтую ўнутраную метамарфозу. Забойца тлумачыць гэта наступным чынам:

Вспомнил я дом свой, о прошлом тоскуя,
          И сердце горестно сжалось...
Вспомнил сыночка, жену молодую
          И вдруг почувствовал жалость.

Ён вельмі ўсхваляваны сцэнай, якую ўбачыў на пагорку, і просіць дзяцей за яго таксама памаліцца. Гэтая просьба з'яўляецца кульмінацыяй твора. Прастата ўяўлення дзяцей выяўляецца ў бачанні света, а таксама арганізацыя выказвання з'яўляецца кіруючым прынцыпам пры пабудове тэксту. Свет ў “Вяртанні таты” пазнаём з пункту гледжання дзіцяці, якое аказваецца, вядома, вельмі наіўным. Дзеці вельмі набожныя, з упэўненасцю вераць ў шчаслівае вяртанне дадому бацькі, прастадушна і ўпэўнена набліжаюцца да прадстаўленых падзей. У баладзе няма фантастычных герояў, але рабаўнікі былі прадстаўлены амаль як персанажы казак:

Густо они заросли волосами,
          Весь облик страшен звериный:
Острые сабли за поясами,
          В руках - ножи и дубины.

Наіўнай выдаецца вера ў глыбокія змяненні, якія адбыліся ў забойцы: пераўтварэнне рабаўнічага сэрца трактавана ў творы з натуральнай дзіцячай упэўненасцю і прастатой, верай ў яго відавочнасць.

Міцкевіч прама і вельмі дакладна распавядае пра драматычныя падзеі. Выбар слоўнікавай і моўнай структуры твора, імкненне да свецкіх, звычайных выразаў. Прастата “Вяртання таты” адносіцца да ўсіх слаёў балад.

Падсумоўваючымі “Вяртанне таты” ва ўсім цыкле балад Міцкевіча няхай будуць словы Часлава Згарэльскага, які думае, што гэты твор з усяго цыклу стаіць недзе асобна, у адрозненне ад любой іншай балады. Яна як бы казка для дзяцей, якая ўкрывае ў сваім апавяданні маральныя звычаі.

Дзіўна, але хочацца сказаць: распрацаваная прастата і наіўная натуральнасць у выбітных сенсацыйных падзеях становіцца відавочным следам і вяртаецца да ўзроўню наіўнасці дзяцей.

Тэматыкай балады “Лілеі” ў першую чаргу з’яўляюцца пачуцці і думкі, якія суправаджаюць мужазабойцу ад моманту забойства мужа аж да моманту, калі мярцвяк ўзнімаецца з магілы і захоплівае яе.

 Муж, які вяртаўся са сваімі двума братамі з вайны, хацеў хутчэй сустрэцца са сваёй жонкай, і, такім чынам, абагнаў братоў, і самы першы прыбыў да свайго дома. Гераіня твора забіла свайго мужа, таму што яна не хацела, каб ён даведаўся пра яе нявернасць у той час, калі той адсутнічаў. Пасля зробленага злачынства таемна пахавала цела і на магіле высадзіла лілеі. Але сумленне не пераставала мучыць яе, таму вырашыла пайсці да пустэльніка, каб расказаць пра сваю віну і атрымаць адпушчэнне грахоў. Жаданне атрымаць належнае пакаранне зыходзіла са страху вечнага пакарання. Пустэльнік запэўніў яе, што яна можа супакоіцца, таму што злачынства не раскрыецца:

Жить этой тайне вечно,

Так, знать, судил нам бог,

Смолчишь – и все в секрете.

Муж рассказать бы мог,

Да нет его на свете".

Прыйшлі да ўдавы браты загінуўшага брата, хутка пагадзіліся са смерцю яе мужа і перасталі чакаць яго. У сваю чаргу, яны самыя пачалі канкурыраваць за руку жонкі брата свайго. Яна не ведала, каго з двух братоў ёй выбраць. Таму яшчэ раз пайшла да пустэльніка, каб спытаць у яго савета:

Невестка, видя это,

Не в силах дать ответа

И просит обождать.

Она бежит опять

Туда, где на поляне

Ручей и старый бук.

К избушке мчится пани,

Стучится в дверь – тук-тук!

И старику с начала

Всю правду рассказала.

"Как быть, скажи, отец?

Пустэльнік сказаў няпраўду ўдаве, што можа ўваскрасіць яе мёртвага мужа, але гераіня не згаджаецца з гэтым, таму што да гэтага часу мучыць яе раскаянне. Тады пустэльнік параіў ёй, каб два браты ў дзень свайго вяселля сплялі вянкі з выбраных кветак і паклалі іх на алтар. Той мужчына, чый вянок пані выбярэ, будзе яе мужам. Калі ўдава выбрала адзін з іх, браты пасварыліся паміж сабой.

В неукротимой страсти

Так братья горячи!

Схватились за мечи

Яны не ведалі, што зрывалі лілеі з магілы свайго памерлага брата, тым самым зняважыўшы яго памяць. У момант гэтай спрэчкі ў дзвярах царквы з’яўляецца дух забітага мужа, які справядліва карае злачынцаў. Уся капліца разам з нявернай жонкай і братамі-здраднікамі правальваецца пад зямлю, а на яе руінах растуць лілеі.

Гісторыя, апісаная ў гэтай баладзе, адбываецца ў час праўлення Баляслава Мужнага. Ён, пасля вяртання з Кіева, загадаў сваім салдатам, якія вялі бітвы разам з ім, караць смерцю няверных жонак. У гэтым творы мы выразна назіраем праблему віны і пакарання, таксама як у Шэкспіра. Там адзін дрэнны ўчынак быў пачаткам наступнага. Адсюль вынікае, што няма ідэальнага злачынства, такога, якое ніколі не выйдзе на свет і за якое можна пазбегнуць адказнасці. Гісторыя, прадстаўленая аўтарам, паказвае, што існуюць строгія маральныя прынцыпы, за парушэнне якіх пагражае суровае пакаранне.

Удава, збіраючыся да пустэльніка, кіравалася страхам вечнага пакарання. Яна хацела, каб гнятлівы прывід яе памерлага мужа перастаў пераследваць яе. Не пакаянне за грахі, а страх за ўласнае жыццё было пабуджэннем гэтай справы. Вось чаму пачуццё віны не магло саступіць месца прабачэнню грахоў. Для гэтага неабходна сапраўднае пакаянне і жаль за грахі.

У працэсе пакарання віноўных важную ролю адыгрывае прырода. Пасаджаныя жанчынай на магіле мужа лілеі павінны былі маскіраваць тое, што хавала зямля і тую таямніцу злачынства. У той жа час гэтыя самыя лілеі сталі доказам забойства. Прырода, у залежнасці ад таго, у якой сітуацыі знаходзіцца герой, выкрывае разнастайныя таямнічыя знакі. Калі пасля забойства мужа гераіня бяжыць праз лес, суправаджаюць яе злавесныя гукі прыроды, дзьме вецер:

Вся в брызгах крови алой

Мужеубийца встала,

Бежит, по рощам рыщет,

По склонам и по долам.

Стемнело. Ветер свищет

Во мраке невеселом.

Прокаркал ворон в ухо,

Заухал филин глухо.

У гэтым твору даволі мяккая прырода паказвае свой ​​іншы, небяспечны і загадкавы твар. Гэта яна спрыяе выкрыццю злачынства і пакарання вінаватых, якія выступалі супраць яе. На падставе гэтага твора можна ўбачыць, што злачынства можна схаваць ад людзей, але не ад уласнай памяці, сумлення і прыроды, якая з'яўляецца назіральнікам за нашымі паводзінамі.

Гэты твор складаецца з частак, якія маюць розную колькасць радкоў. Няма ў ім рэгулярнай будовы. Мы можам вылучыць у ім рыфмы. Тут таксама ўтрымліваюцца наступныя стылістычныя сродкі: эпітэты (“речкою журчащей”, “глухом лесу”), метафары (“…Постройка задрожала, / Обрушился портал, / Разверзлась глубь провала, / И рухнул храм в провал. / Над ним, как на могиле, / Белеют чаши лилий / И так растут высоко, / Как пан лежит глубоко”), параўнанні (“И так растут высоко, / Как пан лежит глубоко”), клічныя сказы (“Да, едут! Как нежданно!”).

У баладзе аўтар выкарыстаў народныя матывы, а таксама народную фантастыку. У гэтым творы пераплятаюцца два сусвета: свет рэальных падзей са светам духаў, начны кашмар і таямнічыя падзеі. Дзякуючы ўведзеным у твор дыялогам і каментарам апавядальніка, які выконвае тут ролю дакладчыка, каментуючага суровыя падзеі, мы даведваемся пра ўнутраныя перажыванні герояў, іх пачуцці, матывы, якімі яны кіраваліся. Акрамя дыялогаў уведзены элементы драмы, якім пастаўлена задача характарызаваць паводзіны і адносіны персанажаў. Важнае месца займае прырода, якая стварае непаўторную атмасферу, а таксама з’яўляецца выдатным фонам для некаторых чалавечых паводзін:

Вся в брызгах крови алой

Мужеубийца встала,

Бежит, по рощам рыщет,

По склонам и по долам.

Стемнело. Ветер свищет

Во мраке невеселом.

Прокаркал ворон в ухо,

Заухал филин глухо.

1.3 Любоў і пакаранне на прыкладзе балады “Люблю я”

“Люблю я” - гэта першая ў храналагічным парадку балада Міцкевіча.

Марыля, яго каханая, аказалася жанчынай халоднай, нячулай:

Поклонников много съезжалось в усадьбу,
      И я привыкала к их лести.
Вниманием их я надменно кичилась.
      Толпа их под музыку бала
За мною, как шлейф по пятам, волочилась,
      Но всеми я пренебрегала.

Некаторыя моманты сумеснага шчасця ўжо адышлі ў мінулае, цяпер герой можа толькі ўспамінаць яе, шукае суцяшэння ў сваёй творчасці. Сябрам, якім накіроўвае свой уступны твор, хоча сказаць “які ён быў шчаслівы з ёю”. Устойлівую да заляцанняў Марылю закаханы хлопец “страшыў”, распавядаючы ў начы гісторыі пра замагільнае жыццё:

Однажды, когда ехал ночью я в Руту,
      На самом мосту, там, у кручи,
В упряжке вдруг вздыбились лошади круто.
      "Гей!" - крикнул, стегая их, кучер.

Цяпер пісьменнік пераходзіць да ўзнаўлення іншай гісторыі, якую ён раней апавядаў Mарылі. Пачынаецца непасрэдным зваротам да сваёй слухачкі (“Ты видишь, Марыля”), які малюе карціну найбліжэйшай ваколіцы. Першы і другі радок уяўляюць сабой канкрэтную тапаграфічную інфармацыю: гай, даліна, рака, мост, старая царква - выменены дэталі мясцовага наваколля. У дальнейшай частцы падаецца канкрэтная назва мясцовасці - Рута ( пра якую Міцкевіч згадвае ў лісце да сяброў, і якая сапраўды існуе ў Навагрудку). Сцэна, якую апісвае пісьменнік, з’яўляецца незвычайнай і страшнай.

Направо там заросль густая,
Налево долина, где вьется речушка,
      Горбатится мост, нависая.
Вон старая церковь и сруб колокольни,
      Там ухает филин уныло,
Малинник густой там разросся привольно,
      В малиннике ж этом - могилы.

Апоўначы адчыняюцца царкоўныя дзверы з гучным трэскам, званы самыя звіняць і можна пачуць нейкія таямнічыя гукі. Але гэта яшчэ не канец жахаў: магілы рухаюцца і можна ўбачыць мёртвых (“Могилы! в кустах зашевелят горбами, / И призраки страшные встанут"). Вандроўцы, якія заходзяць у гэтыя мясціны, сустракаюцца з рознымі перашкодамі: адзін зламаў вал, другі перакуліў воз. Апавядальнік, які апісвае сябе як рацыяналіста, вельмі скептычнага чалавека, у рэшце рэшт адчувае гэтыя цуды.

“Смеясь над чертями, не верил я чарам”

 Так гаворыць пра сябе, хоць і стары Андрэй, чалавек добра вядомы яму і які слухаў Марылю, неаднаразова папярэджваў героя перад небяспечнасцю. Апавядальнік там часта падарожнічаў. Пакуль у адзін цудоўны дзень, калі ён падарожнічаў па гэтай дарозе ноччу, на мосце не трэснуў вал ад воза. Герой сказаў:

"Остаться здесь в поле, к тому же средь ночи, -
      Сказал я, - вот это люблю я!"

Ён ледзь паспеў скончыць фразу, а тут - жудасная мярцвячка

Вдруг выплыл из вод серебристых:
Вся в белой одежде, как снег, белолица,
      В венке из мерцаний лучистых.
И замерло сердце, застынуть готово,
      От ужаса вздыбился волос.
Кричу: "Да прославится имя Христово!"
      "Во веки веков!" - слышу голос.

Дзяўчына, якая паказалася нашаму герою, аказалася грэшніцай і нясла на сабе цяжар пакуты, якую малады чалавек вызваліў ад вечных пакут адзіным словам “Люблю я”. Віною дзяўчыны была нячуласць. Марыля, такое мела імя, расказала, як раней з пагардай адносілася да сваіх жаніхоў, як злёгку адмятала іх пачуцці. Сярод іх быў таксама вельмі малады Юзя: малады, дабрадзейны, сарамлівы.

Марыля даводзіць да трагедыі хлопчыка. Няшчасны ў вачах амаль знікае.

Напрасно вздыхал он и таял всечасно:
      Влекло меня к странным утехам,
Меня забавлял лишь страдалец несчастный,
      Ему отвечала я смехом.

Следствам смерці Юзі былі запозненыя раскаянні Марылі і пазнейшая помства Юзі, які раптам наведаў дом Maрылі ў выглядзе прывіда. Ён схапіў дзяўчынку, “Сказал, и схватили меня злые духи”. І тады пачула яна прысуд за нячуласць свайго сэрца:

И вот - уже скоро год сотый -
Днем мучат, а ночью скитаюсь я глухо
      По зарослям топким болота;

Близ церкви у Юзя сижу на могиле,
      И долу и выси чужая,
Пугаю прохожих, чтоб ночью спешили,
      Подальше тот мост объезжая.

Дзяўчына знікае без завяршэння прароцтва. Зламаны аўтамабіль ужо адрамантаваны і можна рухацца далей у дарогу. Герой просіць яшчэ, каб за душы ў чысцы, якія пакутуюць, адгаварылі “Радуйся Марыя” тры разы. Сцэнарый апісаных падзей: ноч, старая царква, могілкі, вада і ўсё тое, што адбываецца на шляху да Руты, з'яўленне “жудаснага прывіду” і прывід Юзя ў апавяданні дзяўчыны, здаецца, устанаўліваюць пагрозлівы настрой. На самай справе гэта не так - паэтыка жаху становіцца амаль паэтыкай жарту. Прывід двойчы ўведзены ў дзеянне, прыносіць з сабой не столькі рамантычную атмасферу “цудаў”, колькі замаскіраваную жартаўлівасць высмейвання самога сябе праз забабоны аб страхах, якія прыходзяць пасля смерці з іншага свету.

Przyboś параўноўвае прывіды Міцкевіча з казкамі для дзяцей: “жудасць” пісьменнік разглядаў не зусім сур'ёзна, і менавіта тон апавядання прыняты напаўсур'ёзна, а на палову жартаўліва, тон належыць байкапісцу, які бавіцца з дзецьмі, зачароўвае нас у баладах .

Каму? Напэўна непахіснай да гэтай пары Марылі, чые паводзіны апісвае ў сваёй баладзе. Не было гэта гісторыяй, якою хацеў яе напалохаць, а хутчэй, каб пацешыць і зацікавіць чытачоў. 

Даследчыкі сцвярджаюць, што твор “Люблю я” ў развіцці баладавага мастацтва Міцкевіча займае пераходнае становішча. Stefania Skwarczyńska гаворыць, што балада “Люблю я” стаіць у творчасці Адама Міцкевіча на скрыжаванні рацыяналізму, поўнага сентыменталізму і пачатковага рамантызму. Балада пачынаецца з рамантычнай атмасферы, якую рацыяналізм больш не прыцягвае, але ён не паглыбіў рамантызм належным чынам і не перажыў. Асабліва ў галіне мовы мы бачым спляценне гэтых розных тэндэнцый. Пісьменнік спрабуе пераламаць звычаі ранейшай літаратурнай практыкі, імкнецца да дасягнення прастаты і натуральнасці мовы, але таксама застаецца пад уплывам старых звычак. Спрабуе спрасціць сінтаксіс і ўвесці адпаведныя словы з паўсядзённага жыцця, такія як: “дышло”, “вздыбілся”, ці нават цэлую фразу “ Ощеривши рот искривленный, лиловый,Таращит глаза остеклело”.

У баладзе “Люблю я” мы можам знайсці вельмі асабістую мову, тыповую для сентыментальнай паэзіі: “вьётся речушка”, “бледное пламя”. Пісьменнік таксама выкарыстоўвае вельмі папулярны ў сентыментальнай паэзіі страфічную сістэму: віршы адзінаццаці і васьміскладовыя размешчаны ў чаргаванні. Ён выкарыстоўвае іх, каб пабудаваць вельмі рытмічны тэкст. Рытм таксама ствараюць шматлікія паўторы і паралельныя канструкцыі, а ўсё гэта стварае дакладную меладычнасць.

1.4 Праўда і вымысел у баладзе “Пані Твардоўская”

Балада з той групы, дзе ўводзяць Мефістофелеўскую інтэрвенцыю ў свет баладнай рамантыкі.

Твор падобны да добра вядомай легенды пра пана Твардоўскага, які падпісаў абавязацельства, абяцаючы сваю душу д'яблу ў абмен на выкарыстанне яго паслуг. Міцкевіч факусуецца на кульмінацыйным моманце гэтай гісторыі, калі разумнаму герою атрымоўваецца перахітрыць самога д'ябла.

Твардоўскі, які з Мефістофелем на Лысай гары зрабіў запісы пра душу, падпісваючы абавязацельства на бычай скуры, пагадзіўся на здзелку з «д’яблам»:

Клялся ты на коже бычьей,

Что спустя два года сам

В Рим придешь свершить обычай,

То есть выдашь душу нам.

Твардоўскі не мае намеру выконваць свае абавязацельствы:

Ад служил тебе исправно,

Не жалел ни чар, ни сил,

Семь годков ты пожил славно,

Но о Риме позабыл.

Герой гуляе ў карты з кампаньёнамі ў карчме:

Курят люльки, пьют, хохочут,

Дым столбом, корчма вверх дном,

Свищут в пляске и топочут –

Стены ходят ходуном.

Сам Твардовский в этом хоре

Восседает, как паша,

По колено пану море:

"Гей, душа! Гуляй, душа!"

Серыя прамога разліку і гукапераймальных воклічаў перадаюць гукі гульні ў карчме, шум, мітусню, смех і хуткі тэмп падзей. Твардоўскі жартуе з размовы іншых таварышаў:

Видит пан вояку-хвата,

Что бахвалиться привык,

Свистнул саблей – нет солдата,

Зайцем стал он в тот же миг.

Пан судье из трибунала

Сунул золото под нос,

Лишь раздался звон металла,

Нет судьи – пред вами пес.

Пан сапожника-пьянчужку

Щелкнул по носу – и вот

Изо лба бедняги в кружку

Водка гданьская течет.

І ў гэты момант найлепшай забавы ў кубку з гарэлкай нечакана з'яўляецца Мефістофель. Ён прыбыў па Твардоўскага, таму што гэты выпадкова апынуўся ў карчме пад назвай “Рым”. Пакт д'ябла, які падпісаў, дазваляе герою атрымаць ад Мефістофеля яшчэ тры пажаданні. Здаецца, што самым страшным жаданнем будзе акунуцца ў святую ваду, што і робіць д'ябал. Аднак самае горшае яшчэ наперадзе:

"Нет! Еще одно осталось!

Тут спасует сатана!

Погоди, нечистый, малость,

Вон идет моя жена!

Груз твоих бесовских тягот

Я бы мог в аду принять,

Если б ты Твардовской на год

Взялся мужа заменять.

Обещай ей послушанье,

Угождать ей дай обет.

Если ж ты рассердишь пани,

Весь наш договор – на нет".

Гэты запыт выклікае паніку ў Мефістофеля, які ўцякае праз замочную свідравіну.

Гэтая балада аб тым, як можна перахітрыць д'ябла: Мефістофель тут не страшны, а смешны. Юнацкая весялосць, тая, якую мы ведаем з песень філарэцкіх, пеніцца і выкрыквае. Строфы гэтай балады нібы скачуць, здаецца, што рытм прытанцоўвае, а словы з’яўляюцца адлюстраваннем карчмоўскай мітусні, якія гучаць ад смеху, свісту, раптоўных скокаў, хуткіх жэстаў і размахаў.

Гэта гумар і гульня, якія непадзельна пануюць у “Пані Твардоўскай”, складаюцца ў асноўным з яе мастацкай пышнасцю. Пані Твардоўская працята камізмам. Усе элементы, якія пранікаюць і растлумачваюць адзін аднаго, працуюць разам у ідэальны спосаб у стварэнні камізму - багатага і шматмэтавага ў сваіх праявах. Крыніцы камічнасці балады выведзены са структуры прадстаўленага свету, а таксама са спецыфічнай канструкцыі мовы.

Камічна прадстаўлены свет у творы ў асноўным з-за персанажаў, якія тут з'яўляюцца. Ужо раней згаданы Мефістофель не страшыць, як належыць д’яблам, а пацяшае чытача:

Пан хлебнул, но что за чудо!

Кто там возится на дне?..

Черт?.. "Здорово, кум! Откуда?

С чем пожаловал ко мне?"

В кружке чертик из прожженных,

Истый немец с ноготок,

Изогнулся весь в поклонах,

Шляпу снял и на пол – скок.

Не з’яўляецца грозным, таму што ён не можа справіцца з хітрым Твардоўскім. Д’ябал не можа прымусіць яго выканаць складзеныя абавязкі, а калі ён адчувае, што ён блізка да дасягнення сваёй мэты, перапалоханы перспектывай правядзення цэлага года з жонкай Твардоўскага, бяжыць у паніцы. Такі д'ябал не можа напалохаць нікога. Выснова заключаецца ў наступным: Міцкевіч у баладзе “Пані Твардоўская”, накіроўваецца да фантастыкі, на гэты раз выкарыстоўваючы яе ў якасці аднаго з найважнейшых элементаў у стварэнні гумару ў творы.

Камічна намаляваныя і іншыя героі: Твардоўскі, яго жонка, нават спадарожнікі Твардоўскага з карчмы “Рым”. Шэльма Твардоўскі пацягвае са шклянкі гарэлку і выкрыквае: “Гуляй душа! Гуляй!”

Ён можа прыдумаць разнастайныя хітрыкі, жартуючы з таварышаў. Смешыць, палохае - так вызначаюцца яго паводзіны.

А названая гераіня, “жонка Твардоўскага”? Мы нічога пра яе не ведаем, акрамя рэакцыі Мефістофеля на апошняе жаданне Твардоўскага:

Груз твоих бесовских тягот

Я бы мог в аду принять,

Если б ты Твардовской на год

Взялся мужа заменять.

Обещай ей послушанье,

Угождать ей дай обет.

Если ж ты рассердишь пани,

Весь наш договор – на нет".

Мефістофель не мае намеру выконваць гэтае пажаданне.

Мы можам ўявіць сабе жанчыну, якая выклікала такі жах у д'ябла. Уся сітуацыя вельмі камічная: прапанова Твардоўскага, панічныя паводзіны Мефістофеля, проба бегчы праз дзверы, праз акно, а калі гэта не атрымалася, уцякае праз замочную свідравіну.

Таксама мова балады поўная слоўнага гумару. Камічнымі з’яўляюцца паводзіны Твардоўскага ў карчме: “Восседает, как паша”, “Изо лба бедняги в кружку / Водка гданьская течет”, апісанне Мефістофеля: “Ну и облик! – птичьи когти / И крючком изогнут нос”, а таксама супадзенне назваў мястэчка, куды павінен прыйсці герой, і карчмы, дзе балюе герой.

Мы можам убачыць, што камізм ахоплівае ўсе ўзроўні твора: падзеі, персанажы, мову, тое, што гаворыцца пра іх. Такім чынам, да твора “Пані Твардоўскай” мы можам аднесці тэрмін “паліфанія (шматгалоснасць) гумару”.

ЗАКЛЮЧЭННЕ

Міцкевіч - нацыянальны гонар польскага народа і гонар усяго перадавога чалавецтва. Творчасць Міцкевіча, адухоўленая вялікімі патрыятычнымі і гуманнымі ідэямі, у нашыя дні стала здабыткам шырокіх народных мас.

Адам Міцкевіч яшчэ пры жыцці набыў сусветную славу, аднак, можна з упэўненасцю сказаць, што сапраўднае ўсенароднае і сусветнае прызнанне ён здабыў толькі пасля перамогі польскага працоўнага класа і зацвярджэння народна-дэмакратычнай улады ў Польшчы.

Міцкевіч у сваіх баладах выкарыстоўвае сюжэты народнай паэзіі, фантастыку казак і паданняў. Але паэта прыцягнулі ў народнай творчасці не толькі фантастыка і яркія вобразы. У народзе Міцкевіч бачыў носьбіта гуманных пачуццяў, праўдзівых меркаванняў, высокага патрыятычнага духу.

У сваіх баладах ён імкнуўся ўвасобіць народныя паняцці аб справядлівасці, маральным абавязку, патрыятызме. У 1822 годзе быў выдадзены першы том твораў паэта, у які ўвайшлі яго балады і рамансы. Ідэі і тэмы, намечаныя ў баладах, Міцкевіч развіў у далейшым у сваіх буйных творах гэтага перыяду ў паэмах “Гражына” і “Дзяды”.

Проціпастаўленне пачуццям розуму з'явілася своеасаблівай формай барацьбы з рацыяналізмам эстэтыкі класіцызму, палажэнні якой былі ператвораныя “варшаўскімі класікамі” і беспярэчныя догмы, якія скоўвалі магчымасці мастацтва. Само паняцце “пачуццё” тлумачылася і разумелася рамантыкамі вельмі шырока: з ім звязвалі ўяўленне аб свабодным развіцці чалавечай асобы, аб магчымасцях увядзення ў жыццё ідэалаў гуманізму, аб свабоднай творчасці.

Балады і рамансы, уключаныя ў першы том паэтычных твораў Міцкевіча, арганічна звязаны з народнай паэзіяй. Пра гэта гавораць ужо падзагалоўкі: балады “Рыбка”, “Спявак” маюць падзагалоўкі “з народнай песні”, “на тэму народнай песні”; балада “Люблю я !” з'яўляецца, як адзначае аўтар, “пераказам сельскай песні”; балада “Уцёкі” напісаная, па словах Міцкевіча, на песні, якія ён чуў у Літве на польскай мове, і г. д.

Балады і рамансы Міцкевіча, у якіх з такой непасрэднасцю і пранікнёнай цеплынёй ён узнавіў вобраз сваёй каханай і распавёў пра нягоды непадзеленага кахання (“Пагорак Марылі” , “Люблю я !” і іншыя), уваскрашаюць у той жа час у скончанай мастацкай форме фантастычныя вобразы народнай паэзіі. Паэт адводзіць чытача ў казачны свет русалак, таямнічых зданяў, падземных зачараваных гарадоў і чароўных кветак. Сваім таямнічым жыццём жыве прырода; паэт як бы прыслухоўваецца да голасу лясоў, журчання рэчкі і шолаху травы. Загадкавая прырода на кожным кроку раскрывае перад чалавекам усё новыя і новыя таямніцы. Успрымаючы навакольнае, паэт адмаўляецца прытрымлівацца халоднага розуму, цалкам аддаецца ва ўладу свайго сэрца і сваіх пачуццяў. І ў той жа час фантастыка балад Міцкевіча цалкам рэальная ў сваёй аснове. Вынікаючыя вобразы народнай фантазіі паэт не адрывае цалкам ад рэалістычнага ўспрымання свету, яго “казачныя” вобразы маюць ярка выяўленую сацыяльную значнасць.

Можна зрабіць наступныя высновы з нашай даследчай працы:

• нам удалося прасачыць тэматыку ў баладах i рамансах Адама Мiцкевiча;

• мы адкрылi для сябе свет новых поглядаў на творчасць пiсьменнiка;

• разгледзелі паводзіны герояў у той, ці іншай сітуацыі;

• пазнаёмiлiся з яшчэ мала даследаванымi баладамi Мiцкевiча.

У гісторыю польскай і сусветнай літаратуры Міцкевіч увайшоў як паэт-змагар, палымяны патрыёт, прыхільнік братняга збліжэння ўсіх прыгнечаных народаў у іх сумеснай барацьбе за незалежнасць.

Да творчасці Міцкевіча звярталіся ўсе польскія пісьменнікі наступных пакаленняў. Лепшыя традыцыі паэзіі Міцкевіча працягваюць жыць у творчасці сучасных польскіх пісьменнікаў.

СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ

1. Аникин, В. П. Теория фольклора: Курс лекций/ В. П. Аникин. — М.: Книжн. дом, 2004. — 131 с.

2. Багамолава, А. М. Структурна-граматычнае выражэнне народна-паэтычнага эпітэта і яго функцыя ў баладных песнях/ А. М. Багамолава// Веснік ВДУ. – 2003. - № 3 (29). – С. 67-71.

3. Балашов, Д. М. Баллада о гибели оклеветанной жены (к проблеме изучения балладного наследия русского, украинского и белорусского народов)/ Д. М. Балашов // Русский фольклор: Народная поэзия славян. — М. —Л.: Наука, 1963. — С. 132 — 143.

4. Балашов, Д. М. Народные баллады/ Д. М. Балашов. – М. —Л.: Советский писатель, 1963. – 447 с.

5. Беларуская народная творчасць савецкага часу [Склад. В.А. Захарава; Пад рэд. Р.Р. Шырмы]. – Мн.: Выд-ва БДУ, 1978. – 208 с.

6. Беларускі фальклор: Энцыклапедыя: У 2 т. Т. 1.: Акапэла – куцця/ Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў і інш. – Мн.: БелЭн, 2005. – 768 с.

7. Брусевіч А. Фактары беларускай культуры ў творчасці Адама Міцкевіча. Гродна, 2008. – 128 с.

8. Восточно-славянский фольклор. Словарь научной и народной терминологии. — Мн.: Навука і тэхніка, 1993. — 246 с.

9. Грышан, А. І. Праблема дабра і зла ў фальклоры і ў сучаснай культуры / А. І. Грышан// Фальклор і сучасная культура: матэрыялы міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі, 22―23 красавіка 2008г., Мінск: [у 2 ч. / рэдкалегія: І. С. Роўда і інш.]. — Мінск: БДУ, 2008. — С. 66―71.

10. Гугнин, А. А. Народная и литературная баллада: судьба жанра/ А. А. Гугнин// Развитие поэтических жанров в литературе Центральной и Юго-Восточной Европы. - Москва,1995. - С. 75 — 81.

11. Зимнева, О. Н. Лексика русских народных баллад : автореф. дис. на соиск. учен. степ. канд. филол. наук / О. Н. Зимнева; [Курс. гос. ун-т]. — Курск, 2005. — 18 с.

12. Климчук В. А. Чей поэт Адам Мицкевич? Брест, 2003. – 73 с.

13. Лазарук, М. А., Ленсу, А. Я. Слоўнік літаратуразнаўчых тэрмінаў/ М. А. Лазарук, А. Я. Ленсу. — Мн.: Народная асвета, 1983. — 191 с.

14. Лецка, К. У святле фальклорных вытокаў: Народныя казкі, легенды, паданні, [балады]/ К. Лецка// Полымя. – 2003. - № 7. – С. 167 – 186.

15. Лойка А. Адам Міцкевіч і беларуская літаратура. Мн., 1959. – 173с.

16. Потемина, М. С. Балладный жанр в XX веке/М. С. Потемина// Актуальные проблемы литературы. - К., 2001. - С. 224—235.

17. Салавей, Л. М. Беларуская народная балада/ Л. М. Салавей. – Мн.: Навука і тэхніка, 1987. — 284 с.

18. Штэйнер, І. Ф. Варожасць балады вякоў: Беларускія балады і славянскія традыцыі/ І. Ф. Штэйнер. – Мн.: Навука і тэхніка, 1993. – 240 с.

19. Штэйнер, І. Ф. Роля фальклорных традыцый у станаўленні беларускай балады/І. Ф. Штэйнер// Узроўні фальклорных уплываў. — Мн.: Навука і тэхніка, 1982. — С. 133 — 141.

20. Яскевіч, А. Ля вытокаў жанру балады ў беларускай літаратуры/ А. Яскевіч. // Роднае слова. – 2001. — № 11. – С. 16 – 17.

21. Adam Mickiewicz. Zarys bibliograficzny. Warszawa, 1957.

22. Kronika życia i twórczości Mickiewicza. Warszawa, 1966.

23. Mickiewicz W. Źywot Adama Mickiewicza. Poznań. 1890. T. 1. S. 45.

24. Słownik języka Adama Mickiewicza, t. 1-7, Wrocław — Warszawa — Kraków, 1962—1971.

25. http://mickiewicz-museum.narod.ru/swiciaz.html

26. http://www.stihi-xix-xx-vekov.ru/mickevich25.html