kopilkaurokov.ru - сайт для учителей

Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей

Своеобразие стиля в чувашских стихах

Нажмите, чтобы узнать подробности

Статья о разнообразных стилях в чувашских стихах. Материал будет полезен для учителей чувашского языка и литературы по теме «Своеобразие стиля чувашских стихов».

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Наладить дисциплину на своих уроках.
Получить возможность работать творчески.

Просмотр содержимого документа
«Своеобразие стиля в чувашских стихах»






Своеобразия стиля в чувашских стихах


Флегентова Валентина Николаевна

учитель чувашского языка и литературы

МБОУ «Азимсирминская СОШ»

Вурнарского района

Чувашской Республики




Ум с=мах


Эп\ хам=н т\пчев \ё\н темине «Татьян аппа хайлав\сенчи тем=сен пуянл=х\» тесе ят пат=м. Кун пек калама с=лтав\ пурах. Татьян аппа т\рл\ енл\ маттур ёын. В=л хал\ сак=р вун п\р ёулта. Апла пулин те пур ё\ре те ёитме \лк\рет. Килти \ёсене те хутш=нать, чиркъне те ёърет, с=в=-калав ёырма та \лк\рет, ял историй\пе те к=с=кланать,чылай ёемьен й=х тымар\ м\нле ёул-й\рпе аталаннине те п\лет.


Ман=н т\ллев:


1. Татьян аппа с=вви - калав\сенчи тем=сен пуянл=хне тупса пал=ртасси.

2. М\н-пур хайлав\пе паллашасси;

3. С=вви- калав\сене тема ушк=н\сем т=р=х пайласси;

4. Литератур=ри стиль п\лтер\шне пал=ртасси.


Ёак \ёе пурн=ёлама эп\ ун=н с=вви- калав\сене п\т\мпех вуласа тухр=м. Х=й\нпе канашласа ё\ннине п\лме т=р=шр=м. Ку таранчченех ёырса пын= кунч=к\семпе паллашр=м. Хаёатра пичетленн\ \ё\сене те тишкерсе тухр=м. В=рё= в=х=т\нче те чылай йыв=рл=х ч=тса ирттерн\скер с=ввисем чуна пырса ивеёё\, куё умне ч=н-ч=н Т=ван ё\р-шыв=н Асл= в=рёи тухса т=рать. /ёк\-ёик\ сиен\ ёинчен ёырн= с=ввисем паянхи кунш=н пит\ актуалл=. Хальхи в=х=тра ёамр=ксем те эрех патне ал т=саёё\. Ёак с=в=сем ачасене воспитани парас т\л\шпе те пит\ пыс=к п\лтер\шл\.

1



Юпшик ял\н историне тар=нн=н п\лни те пыс=к \ё, м\нш\н тесен хальхи в=х=тра =на ёамр=ксем п\лсех п\тереймеёё\. +ёта шырамаллине те =нкараймаёё\. Ку вара ачасемш\н те, ёит\ннисемш\н те паха материал пул\чч\. Ял историй\ «Ё\нтеръ ёул\» хаёатра 1995 ёулта пичетленн\. Эп\ в=л \ёпе т\пл\н паллашр=м. Т=ванл=х ёинчен ёырн= с=в=сен ушк=нне те тупса пал=ртр=м.

Ёапла вара, эп\ Татьян аппан \ё\сене тишкерес тесе в=л ёырн= \ёсене п\т\мпех тишкерт\м. С=ввисене темине кура ушк=нсем ёине уй=рт=м. Проза формипе ёырнисене те тупса пал=ртр=м. Хальччен ун=н \ё\сене никам та тишкермен, ушк=нсем ёине те пайламан. Эп\ чи малтан ун с=ввисене тишкерни манш=н пыс=к ё\н\л\х пулч\.



Т\п пай


Эп\ ёак т\пчев \ёне ёырма Татьян аппан ал ёыру халл\н упранакан с=ввисене, калав\сене тишкерсе тухр=м, тем=сем т=р=х пайлар=м. Т\п тем=сенчен п\ри – в=рё=.

В=рё= пуёланн= ёул в=л вунн=ри ача пулн=. Ку тем=па ёырн= с=в=сенче в=л пурн=ё йыв=р пулни, ёиме ё=к=р ёитменни, йыв=р \ёсем тун= чухне в=йл= ёынсен алли ёитменни ёинчен ёырн=. Х=й\н «В=рё= в=х=ч\сем» ятл= с=ввинче в=л ё=к=ра грампа виёсе пани ёинчен, =на канихвет выр=нне хурса ёин\ пирки калать. В=рё= хыёё=нхи ёулсем те ё=м=лах пулман. Ун пирки те каласа х=варн= х=й\н с=ввисенче. Ак= «Юпшикра ёапла пулн=» ал ёыр=в\нче ашш\сем в=рё=ра вилн\ пирки ачисем т=л=ха юлни ёинчен ёырн=. Анчах та ам=ш\сем ёине т=нипе ачисене ура ёине т=ратн=, чылай=ш\ в\ренсе =сл= ёын пулн=. В\сем те Т=ван ё\р-шыва хът\леме яланах хат\р пулн=. Ашш\сем пекех маттур ёынсем ъссе ёит\нн\.

Теп\р анл= тема в=л – юату теми.

«Савн= туса аса илсе» с=ввинче в=л юратн= ёынни, савн= юлташ\, каччи в=х=тс=р ё\ре к\ни ёинчен хурланса ёырн=. С=в=ра х=й\н ёамр=кл=х\ телейс\р килниш\н хурланни сис\нет. Анчах тем\н чухл\ к\тсен те пурн=ёа каялла тав=рма ёук. В=л малаллах ш=вать.

«Киккирикук сар автан» с=в=ра тем пек йыв=р пулсан та пурн=ёа малалла аталантармалли ёинчен калать, яланах п\ччен пур=нма ёук, м=ш=рне те тупмалла, й=х тымарне т=смалла. Ёак с=в=рах в=л п\р-п\рне кил\штерсе пур=нсан, =нланма т=р=шсан, юрат=ва упрама п\лсен ёак ё\р ёинчен в=л них=ёан та каяс ёукки ёинчен каласа х=варн=.

Ю

2

пшик ял\н историй\пе Татьян аппа яланах к=с=кланн=. +на в=л т\рл\рен к\некесенче те шыран=, анчах ё\ннине нимех те п\леймен. Х=й\н ашш\ каласа панинчен т\р\ссине ниёта та тупайман. Ёапла вара ун ёинчен с=в= ёырса хун=. В\сене с=в= темисен черетл\ ушк=нне к\ртме пулать. Унта калан= т=р=х, \л\к Юпшик ял\ тавра с\м в=рман кашласа ларн=. Ёав=нта юпл\ ёырма пулн=. Ёырма х\рринче ват юман кашласа ъсн\. Йыв=ёа никам та кърентермен. Ун=н п\р туратне те никам та т\к\нмен. Юмана яла пуёарса яракан ёын выр=нне хурса хисеплен\. К\ёех ёак выр=на Шупашкар т=р=х\нчи Пикшик ёынни килсе ёитн\. В=рман касса тыр= акн=, кил-ёурт ёав=рн=, ёемье ёав=рса ача-п=ча ёит\нтерн\. Ёав=н пек аталанса кайн= Юпшик ял\. Проз=лла с=ввисемпе калав\сенче те в=л т\рл\ тема хускатн=. Ак=, «Юпшик ял\н историй\» халапра в=л ял историне т\пл\ ёырса к=тартн=. Унта в=л ёав=н пекех ял ёыннисен 20 \м\р пуёлам=ш\нчи пурн=ё\пе й=ли-й\ркине т\пл\ ёутатса пан=, в=рё= хыёё=нхи тата 60-70 ёулсенчи колхозсен аталан=вне тишкерн\.


Эрех-с=рана Татьян аппа п\рре те кил\штермест. В=л унпа пачах та тусл= мар. Ачисемпе м=нук\сене те унран аякра т=ма хистет. Теп\р анл= Сар=лн= тема в=л – эрех сиен\. Эрех ёын пурн=ёне п\терни, ёемьесене аркатни ёинчен час-часах илтме пулать ун=н пуплев\-калаё=в\нче. Ёав=нпа та ун кунч=к\нче ун ёинчен ёырн= с=в= й\ркисене те тупса вулама пулать. Ак=, п\р с=ввинче в=л эрех-с=рана сим\с ё\ленпе танлаштарн=. +на пула ёынсем в=х=тс=р ё\ре к\реёё\, ёемйисене асаплантараёё\. Ку с=в=ра в=л публицистик=л=х с\м\ к\ртн\, м\нш\н тесен в\ё\нче ун=н ёав=н пек каласа х=варни т\л пулать: «Ёав=нпа та, т=вансем, ё\лен хыёё=н каяр мар, ёутёантал=к ырл=хпе сав=нса пурнма п\лер» - тен\.

Проз=лла с=ввисемпе калав\сенче те в=л т\рл\ тема хускатн=. Ак=, «Юпшик ял\н историй\» халапра в=л ял историне т\пл\ ёырса к=тартн=. Унта в=л ёав=н пекех ял ёыннисен 20 \м\р пуёлам=ш\нчи пурн=ё\пе й=ли-й\ркине т\пл\ ёутатса пан=, в=рё= хыёё=нхи тата 60-70 ёулсенчи колхозсен аталан=вне тишкерн\.

Татьян аппа чылай хайлав\нче т=ванл=х туй=мне аталантарас тем=на хускатн=. Т=вансем тусл= пур=нсан пурн=ёа малалла аталантарма та к=м=лл= 1тет С. Отрыванов х=й\н «Край Норусовский» к\некинче. Эп\ те унпа кил\шет\п. Татьян аппан т=ван\сем нумай. В\сем час-часах ун патне килсе ёъреёё\, йыв=р в=х=тра пул=шаёё\.

Х=й\н п\р с=ввине в=л т=ван апп=шне халалласа ёырн=. «Тавах, сана» тен\ в= ёак с=вва. Ам=ш\н куё\ курманнипе в=л ытларах апп=ш\пе ёърен\. П\ррехинче =на в=л ярм=ркк=на илсе кайн=. Татьян аппана вара унта пит\ кил\шн\. Унш=н в=л х=й сввинче апп=шне тав с=мах\ калать. /ёре анчах мар, т=вансен яланах тусл= пур=нмалли ёинчен калать Татьян аппа х=й\н хайлав\сенче. Т=ванл=х, тусл=х ёинчен калакан ытти с=ввисне те курма пулать ун=н \ё\сенче. Ак= «П\рле пур=нар» с=ввинче в=л т=вансен п\р-п\ринпе хутш=нмалли, пул=шмалли ёинчен ч\нсе калан=.


В=л тата ытти тем=сене те хускатать с=ва-калавра. Ялти ал-\ё =стисем ёинчен ёырн= с=в=сем те пур ун пултарул=х\нче. Унта в=л в\сен ылт=н аллисене мухтаса ёырн=. Ёут ёантал=к илемне курма, с=нама юратать асанне. В=л – ч=н-ч=н ёутёантал=к тус\. Ку тем=па ёырн= с=в=сем те пур ун=н \ё\сенче. Пире те в=л ёут ёантал=ка юратма, с=нама, упрама в\рентет.

Публицистика стил\ в=л – к\неке стил\н п\р т\с\. Ку стиль хаёат-журналта, теле- е радиопередач=сенче, пухура е митингра тухса каланисенче пал=рать. Ку стил\н т\п т\ллев\ - хал=ха е ун=н пыс=к ушк=нне х=в шух=шна =нлантарасси, =на ху майл= ёав=расси. Ытларах чухне ку стиль х\рълл\, ёав в=х=трах \нентерълл\ пулма пултарать. Ёапла вара Татьян аппа с=ввисем те ёак стиле п=х=наёё\. Уйр=мах в=рё= темипе ёырн= с=ввисенче тата \ёк\-ёик\ темипе ёырн= с=ввисенче ёак стиль т\с\ куёк\ретех тухса т=рать.


Хыё с=мах

3


Ёапла вара, эп\ Татьян аппан с=вви-калав\сене п\т\мпех тишкерсе тухр=м. Мана ун=н хайлав\сем пит\ к=м=ла кайр\ё. Хам=н та ун пекех ёырас к=м=л ёуралч\. М\нш\н тесен ун \ё\сене вулан= май куё умне эп пур=накан таврал=х, т=ван ял, эп\ ёыв=х п\лекен ёынсен с=нар\сем тухса т=раёё\. Т\пчев \ё\ ёырн= май ман=н ёак=н пек калас килет: Татьян аппа =сл= та маттур ёын. В=л пурне те астума, кирл\ япаласене ёырса хума т=р=шать. С=вви-калав\сенче паянхи пурн=ёш=н та актуалл= ыйтусем хускатать, ч\нсе калать, в=рё= темипе тата эрех сиен\ ёинчен калакан с=ввисене публицистик=лл=х с\м\ к\ртнине т\пчесе п\лт\м, ютти тем=па ёырн= с=ввисене вара проз=лл= с=в=сем пулнине тупса пал=ртр=м, м\нш\н тесен лирик=лла с=нар кунта аякран п=хса т=рса пурн=ё пул=м\сене с=нани кур=нать, вулакана пурн=ё йыв=рл=х\се курма, с=нама в\рентет.


Ман=н ёак=н пек п\т\млетъ т=вас килет:


Татьян аппа х=й с=ввисемпе калав\сенче т\рл\ тем=сем хускатн=:

1. В=рё= темипе ёырн= с=в=семпе калавсем;

2. Юрату туй=мне в=ратаканнисем;

3. /ёк\-ёик\ сиен\ ёинчен ёырнисем;

4. Ял историй\ ёинчен калакан халапсем;

5. Т=ванл=ха упрама хистекен с=в=сем.


С=ввисене в=л ытларах публицистика с\м\ к\ртсе ёырн= в=л. Ку енне ытларах в=рё= темипе ёырн= с=в=сене тата эрех-с=ра сиен\ ёинчен калакан хайлавсене к\ртн\. В=рё= ан пулт=р тесе пурин те п\рле кар т=рса к\решмеллине ч\нсе калан=. В=рё= ёынсен пурн=ёне пыс=к шар илсе килме пултарни ёинчен калан=. Эрех-с=рана пар=нсан та пурн=ё йыв=рл=ха к\рсе ъкме пултарассинчен ас=рхаттарн=, йыв=рл=хпа к\решме ч\нн\.

Ял пуёланса кайни , ёут ёантал=к илем\ ёинчен калаканнисене проз=лла с=в= хапипе ёырн=.

Ку т\пчев \ёне ёырма эп\ хам нумай т=р=шр=м. Веёех вуласа тухр=м. Хайлавсене тем=сем т=р=х ушк=нласа пыт=м. Татьян аппапа х=й\нпе канашлар=м. В=л та мана ёак \ёре пыс=к пул=шу пач\. Т\пчес \ё ман=н малалла та аталанать-ха, м\нш\н тесен ку \ёре эп\ ун=н с=вви-калав\сенчи тема пуянл=хне к=на к=тартас тер\м. Малаллахи \ёре вара Татьян аппа пур енл\ маттур ёын пулнине , юрра-ташша та =ста, ялти чылай ёынн=н й=х аталан=в\н историне те п\лнине каласа. Кунч=кне к\ртет.


Использованная литература



1. Абрамов В.А., Печников О.И. Сочинени м\нле çырмалла? – Шупашкар, 1998.

2. Краснов Г.В. С=вӑ тата калав çырас =стал=х. Илемл\ текст поэтики. В\рентӱ пособий\. –

Шупашкар, 2005.

3. Пушкин В.Н. 4-6 классенче калав жанрне в\рентесси. Шкул реформи тапх=рӗнче



Ч=ваш ч\лхипе литератури в\рентесси. – Шупашкар, 1988

4. Савельев А. С. Литература урок\нче илеме туйма врентесси. Ч=ваш ч\лхипе литера-

тури в\рентессин х=ш-п\р ыйт=вӗсем.- Шупашкар, 1984




















































Хушса пани

В=рё= ёинчен ёырн= с=в=сем

Пире в=рё= кирл\ мар,

В=рё= пулни пыс=к шар.

В\лерч\ аттесене,

В\лерч\ пиччесене.

Т=л=х ъср\ё ачасем

Х=рах юлч\ё ам=шсем.

Пиёсе ёитн\ пикесем

Юратн= каччисене

+сатр\ё в=рё= хирне.

Нумай в=х=т к\тсе пурнч\ё.

Тавр=нмар\ё килнелле.

Килеймер\ё, кураймар\ё,

/м\р п\ччен т=рса юлч\ё

Хитре в=р=м сар х\рсем.

В=рё= п\терч хал=ха,

Ё=тр\ хал=х=н юнне.

П\терч\ в=л хулана

Белорусь ё\р\ ёинче

Ё\рпе витр\ Хатыне.

Пурте п\рле пух=нар,

В=рёа хир\ё кар т=рар.

«Тылра»

Тылра пур=накана та

Йыв=р пулч\ пур=нма.

Выё тут=лл= хыр=мпа

К

1

ун\н-ё\р\н \ёлеме.

Тырне акса пухмалла,

Патшал=ха памалла.

Ёав т=шмана ё\нтерме

П\т\м в=я хумалла.

Ача-п=ча вак-т\век,

Мучипе килемисем

Путе уя тухатч\ё,

Юлашки в=йне пухса

Колхозсенче \ёлетч\ё.

1945 ёулта Май=н 9-м\ш\нче

Сар х\велл\ =ш= кун

В=рё= чар=ннине п\лсе,

Чупса ёитр\ Юпшика

Уйкасран Павел Максимч.

Сав=нтарч\ хал=ха,

Хурлантарч\ х=шсене.

Ч\р\ юлнисем ёавах

Килч\ё май\пен ялах.

Килеймер\ё вилнисем

Юлч\ё-ёке в\сем унтах.

Манар мар-ёке в\сене,

Тытасч\ \м\р асра.



Юрату темипе ёырн= с=в=сем

Сар ял каччи сар= теё,

Хурамалти хура теё.

Ни сарри ёук, ни хури ёук

И

2

кк\рен п\ри те ёук.

Савн= туса шыраса кайр=м эп\ Мускава,

Мускав хули - Раёёей ч\ри,

Тупаймар=м савнине.

П\ччен юлн= карч=ксем,

Х=рах юлн= хусахсем,

Пурте п\рле пух=нар!

Савнисене шыраса

Тепре Мускава каяр.

Савн= туса аса илсе

Сылт=м алла ручка тытр=м,

Сулахайне тут=р тытр=м.

Ёырас тер\м ёак юрра

Сан валли к=на.

Уй-хире тухатт=м,

Савнине куратт=м.

К=м=л уё=латч\,

Сав=нса юрлатт=м.

Сав=нса юрлар=м ёир\м икк\ре

Савни вилсе кайр\

Ёир\м в\ёё\ре.

К\тмен вил\м килч\,

Савнине в=л курч\,

Х=йпе илсе кайр\

Каялла ямар\.

Савни кайн=ранпа

Ал= ёул та ёитр\.

Ал= ёул к\тсен те

К

3

аялла килмер\.

Эх, савни, савниё\м,

Сана ал ёул к\тр\м,

Ёитм\л ёул к\тсен те,

Каялла килейм\н.

Сар х\велл\ к\рхи кун

Т=вас тен\чч\ туйне,

К\р килмер\ сар х\велл\,

Т=ваймар=м=р туйне.

/ёк\-ёик\ сиен\ ёинчен

Сим\с ё\лен – ёут ё\лен

Сим\с ё\лен хал=ха,

Илч\ х=й\н аллине.

М\нле х=т=лмаллине,

Шутламастп=р хам=р та.

Малтан ашш\-ам=шне,

Кайран ачи-п=чине

Илсе кай\ ш=т=ка

Тек нихёан тухас ёукла.

Шух=шл=р-ха, т=вансем.

Т=вансемпе юлташсем

Х=т=ласч\ ё\лентен,

Ё\лен кулли пулар мар.

Сар х\велл\ ыр кунра

Т\р\с-т\кел пур=нар,

Тур= пан= кун-ёула

Хисеплесе ирттерер.

Эпир килн\ ё\р ёине,

В

4

=х=тл=х пурнма к=на.

Ёав=нпа та, т=вансем

Ё\лен хыёё=н каяр мар.

Ёут ёантал=к ырл=хпе

Сав=нса пурнма п\лер.




















5

1 Край Норусовский

10








Получите в подарок сайт учителя

Предмет: Литература

Категория: Прочее

Целевая аудитория: 7 класс

Скачать
Своеобразие стиля в чувашских стихах

Автор: Флегентова Валентина Николаевна

Дата: 14.10.2017

Номер свидетельства: 432309


Получите в подарок сайт учителя

Видеоуроки для учителей

Курсы для учителей

ПОЛУЧИТЕ СВИДЕТЕЛЬСТВО МГНОВЕННО

Добавить свою работу

* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт

Удобный поиск материалов для учителей

Ваш личный кабинет
Проверка свидетельства