?аза? тілі мен ?дебиеті саба?тарында рухани адамгершілік т?рбие мен білім беруді? ма?ыздылы?ы
?аза? тілі мен ?дебиеті саба?тарында рухани адамгершілік т?рбие мен білім беруді? ма?ыздылы?ы
?аза? тілі мен ?дебиеті саба?тарында рухани адамгершілік т?рбие мен білім беруді? ма?ыздылы?ы
?аза? хал?ы – с?з ?адірін, ?з ?адірім деп білген халы?. Ке?дігін де, елдігін де, кеме?герлігі мен к?семдігін де с?зге сый?ыз?ан. Дана хал?ымыз ?рпа? т?рбиесіне ерте кезден – а? ерекше м?н берген. Болаша?та елімні? ар?а с?йер азаматы, келешегімні? иесі деп ?рпа?ыны? іс ар?ылы адамгершілікке т?рбиелейтін алмастай ?ткір ойлы с?здері ар?ылы зердесіне жеткізе білген.
Біз, ?аза? деген намысшыл, Отаншыл халы?ты? ?рпа?ымыз. Бізді? бойымызда бостанды?ты а?сап, елім деп ?ткен ата-бабаларымызды? ?аны бар. Сол ар?ылы ?уат алып, ерте?ге деген сенімімізді ны?айта т?су – б?гінгі ?рпа? алдында т?р?ан міндетіміз болып табылады.
Ол ?шін Отан?а, елге деген с?йіспеншілікті ?р о?ушы бойына адамгершілік ??ндылы?тарымен сі?іруіміз керек.
О?ушыларды рухани – адамгершілікке т?рбиелеу, болаша?ына жол сілтеу – б?гінгі кезек к?ттірмейтін м?селе.
Адамзат баласыны? алдында 3 ай?а?ты зор міндеттер т?р : бірі – бейбітшілік, екіншісі – руханият, ?шіншісі – таби?атты ?ор?ау, h?м са?тап ?алу. Б?ларды? ?ай – ?айсыда бізді? тіршілігімізді? басты ба?дары. М?ны? ішінде, ?сіресе, «руханият е? ма?ыздысы» деп Елбасымыз Н. Назарбаев баса айт?ан болатын.
Осы т?р?ыдан келгенде, ?аза? хал?ыны? ?лы а?ыны А. ??нанбаевты? ?ле?дері мен ?ара с?здері о?ушылар?а ерекше рухани т?рбие береді, адамгершілікке ?ндейді. ?лы а?ын Абайды? ?ара с?здеріні? кім ?шін болса да, т?рбиелік м?ні зор. ?йтсе де, білімге ?мтылушы жастар ?шін айры?ша ??нды. Адамны? ?олын ба?ыт?а жеткізетін ілім - білімді игеру де жастарды? ?олынан келетін іс. Сонды?тан білімге ?мтыл?ан жастар ?лы а?ынны? б?л айт?андарын берік есте са?тауы ?ажет. Есте ?за? са?тау ?шін ?рине, шы?армашылы? ж?мыс та керек. 8 «А» сыныбында Абай ??нанбаевты? 31 ?арас?зін ?ттік. Б?л № 31 ?ара с?зінен бас?а 3 топ?а ?ш - ?штен ?ара с?зін б?ліп бердім. І топ?а ілім – білімге ?мтылу?а б?гет жаса?ан наданды?, ма?танша?ты? мінездерді шенеуге арнал?ан № 6,8,11 ?ара с?здеріндегі наданды?, м?дениетсіздік, жал?аулы? ж?не ауызбіршілікті? болмауы т?різді ?асиеттерден бойды аула? салу?а ?ндейтін с?здері берілсе, ІІ топ?а № 3,17,41 ?ара с?здері, ал ІІІ топ?а № 15,18,36 ?ара с?здері ар-?ят, адамгершілік м?селесін ?оз?айтын тапсырма беріліп, ?р топ о?ушылары жа?ымсыз мінездерден бойды аула? ?стап, жа?сылы??а бой т?зеу керек екенін ??гімеледі. Атап айтсам, Ізбасаров Н?рд?улет № 36 ?ара с?зіні? м?тін таби?атына ??іліп, асыл с?з ?леміні? м?нін былай тар?атты.
« ?ят кімде болса, иман сонда » деп Абай атамызды? тілімен ал?ы с?зін бастады. Кейде сыныптас ??рбыларым « ?ялмас н?рседен ?ял?ан болып, ?стаз алдында басын т?мен салып т?рады, ?тірік, жал?ан ?ялу – а?ыма?ты? » дей келе, ?ят та адам бойында?ы адамшылы?ты? бір ??ндылы?ы екенін естен шы?армауымыз керек деген ой айтып, с?зін ая?тады.
К?дірбаева ?сем, біз, ?лы а?ынымыз А. ??нанбаевты? ?з д?уірінде айтылып кеткен аталы с?здеріні? к?ні б?гінде ?з ?мірімізге ?ажеттілігін ??ынудамыз. Оны? ?р ?ара с?здерінде адамгершілікке баулы?ан, т?рбиеге негізделген асыл с?здері ар?ылы рухани азы? алды?, адамды? сипатта бой т?зеуіміз керек, – деді.
Міне, ?лы а?ынны? ?ара с?здерін о?ып, талдату ар?ылы о?ушыларды имандылы??а, кішіпейілдікке, адамгершілікті? асыл ?асиеттеріне т?рбиелей аламыз. Осы саба?ты Бекжанова А?ерке Абай атамызды? ?з с?зімен былай ?орытты:
Тере? ойды? т?бінде те?із бар,
Тесіле к?п ?араса, к??іл ??ар – деп, ??рбыларына білуге ??мар болайы?, ізденуден жалы?пайы? деген ой тастады.
6 «А» сынып о?ушысы Ж?мабеков ?ділет т?мендегідей ой ?оз?ады. «?лтын с?йген ?лы перзент хал?ыны? м??гі жадында ?алады» демекші, Рыс??лды? Т?рар?а кішкентай кезінен ??ла?ына ??й?ан ?сиеті бар болатын.
Шал?ай?ан?а шал?ай,
Пай?амбарды? ?лы емес!
Е?кейгенге е?кей,
?ке?нен ?ал?ан ??л емес! – деп жасы? болмауын тіледі.
Т?рар сол ?сиетті ?зіне ?немі ?стан?анын мына о?и?а т?сынан а??ардым.
Сталин Т?рарды? батылды?ы мен шапша?ды?ына ?арап ?ызметтестер арасында «Шы??ысхан» деп атайтын.
Бірде Кремльді? ?лкен залына Сталин ?ткізіп жат?ан ке?еске 2 минут кешігіп, р??сат па? – деп Т?рар с?райды.
Сталин ед?уір ?нсіз т?рып: - А, Т?ркістанны? Шы??ысханы т?рлет! – дейді. Сол кезде Т?рар: - Т?рде грузинні? князі отырып ?ал?ан екен, ма?ан осы жерде жарайды деп, бос орын?а отыра кетеді. Зал сілтідей тынып ?алады. Сталин – десе деген шы?ар. Ол орынсыз айтса да кешірімді. Ал, Рыс??лов кім? Біра? ?аза?ты? ?ара домала? баласы бойын тік ?стап, аспай – саспай орын?а жай?асуы, ?кені? бар а?ылыны? бір тамшысын да т?кпей, к?кірек ?алтасына ??йып ал?анын а??ару ?иын емес.
Міне, на?ыз ер ?рекеті осындай болу керек. ?й, б?лем жарады?, Т?рар а?а!- деп риза болдым. ?зім сол ортада бол?андай, керемет ?серде болдым. Міне, бізде жалта? болмай, турашыл болып ?суіміз керек. Т?рар а?а д?рыс айтты, Сталин болса ?айтсін, ?йтеуір пай?амбардан ту?ан жо? ?ой.
Міне, ?з ш?кірттеріме адамгершілікті? ізгі ?асиеттерін бойына сі?іртіп, е?бекс?йгіш, ?негелі, намысшыл, ?з елін с?йетін абзал азамат болып ?суіне ?дебиет саба?ында к?ркем шы?арманы о?ып, талдату, шы?армашылы? ?абілетін дамыту ар?ылы ?лкен жетістікке жол ашылуда деп, с?зімді ?орыт?ым келеді.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«?аза? тілі мен ?дебиеті саба?тарында рухани адамгершілік т?рбие мен білім беруді? ма?ыздылы?ы»
Ақтөбе қаласы
№32 мектеп – гимназиясының
Қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі
Р.Қ.Қуанышева
Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында рухани адамгершілік тәрбие мен білім берудің маңыздылығы
Қазақ халқы – сөз қадірін, өз қадірім деп білген халық. Кеңдігін де, елдігін де, кемеңгерлігі мен көсемдігін де сөзге сыйғызған. Дана халқымыз ұрпақ тәрбиесіне ерте кезден – ақ ерекше мән берген. Болашақта елімнің арқа сүйер азаматы, келешегімнің иесі деп ұрпағының іс арқылы адамгершілікке тәрбиелейтін алмастай өткір ойлы сөздері арқылы зердесіне жеткізе білген.
Біз, қазақ деген намысшыл, Отаншыл халықтың ұрпағымыз. Біздің бойымызда бостандықты аңсап, елім деп өткен ата-бабаларымыздың қаны бар. Сол арқылы қуат алып, ертеңге деген сенімімізді нығайта түсу – бүгінгі ұрпақ алдында тұрған міндетіміз болып табылады.
Ол үшін Отанға, елге деген сүйіспеншілікті әр оқушы бойына адамгершілік құндылықтарымен сіңіруіміз керек.
Оқушыларды рухани – адамгершілікке тәрбиелеу, болашағына жол сілтеу – бүгінгі кезек күттірмейтін мәселе.
Адамзат баласының алдында 3 айғақты зор міндеттер тұр : бірі – бейбітшілік, екіншісі – руханият, үшіншісі – табиғатты қорғау, hәм сақтап қалу. Бұлардың қай – қайсыда біздің тіршілігіміздің басты бағдары. Мұның ішінде, әсіресе, «руханият ең маңыздысы» деп Елбасымыз Н. Назарбаев баса айтқан болатын.
Осы тұрғыдан келгенде, қазақ халқының ұлы ақыны А. Құнанбаевтың өлеңдері мен қара сөздері оқушыларға ерекше рухани тәрбие береді, адамгершілікке үндейді. Ұлы ақын Абайдың қара сөздерінің кім үшін болса да, тәрбиелік мәні зор. Әйтсе де, білімге ұмтылушы жастар үшін айрықша құнды. Адамның қолын бақытқа жеткізетін ілім - білімді игеру де жастардың қолынан келетін іс. Сондықтан білімге ұмтылған жастар ұлы ақынның бұл айтқандарын берік есте сақтауы қажет. Есте ұзақ сақтау үшін әрине, шығармашылық жұмыс та керек. 8 «А» сыныбында Абай Құнанбаевтың 31 қарасөзін өттік. Бұл № 31 қара сөзінен басқа 3 топқа үш - үштен қара сөзін бөліп бердім. І топқа ілім – білімге ұмтылуға бөгет жасаған надандық, мақтаншақтық мінездерді шенеуге арналған № 6,8,11 қара сөздеріндегі надандық, мәдениетсіздік, жалқаулық және ауызбіршіліктің болмауы тәрізді қасиеттерден бойды аулақ салуға үндейтін сөздері берілсе, ІІ топқа № 3,17,41 қара сөздері, ал ІІІ топқа № 15,18,36 қара сөздері ар-ұят, адамгершілік мәселесін қозғайтын тапсырма беріліп, әр топ оқушылары жағымсыз мінездерден бойды аулақ ұстап, жақсылыққа бой түзеу керек екенін әңгімеледі. Атап айтсам, Ізбасаров Нұрдәулет № 36 қара сөзінің мәтін табиғатына үңіліп, асыл сөз әлемінің мәнін былай тарқатты.
« Ұят кімде болса, иман сонда » деп Абай атамыздың тілімен алғы сөзін бастады. Кейде сыныптас құрбыларым « Ұялмас нәрседен ұялған болып, ұстаз алдында басын төмен салып тұрады, өтірік, жалған ұялу – ақымақтық » дей келе, ұят та адам бойындағы адамшылықтың бір құндылығы екенін естен шығармауымыз керек деген ой айтып, сөзін аяқтады.
Кәдірбаева Әсем, біз, ұлы ақынымыз А. Құнанбаевтың өз дәуірінде айтылып кеткен аталы сөздерінің күні бүгінде өз өмірімізге қажеттілігін ұғынудамыз. Оның әр қара сөздерінде адамгершілікке баулыған, тәрбиеге негізделген асыл сөздері арқылы рухани азық алдық, адамдық сипатта бой түзеуіміз керек, – деді.
Міне, ұлы ақынның қара сөздерін оқып, талдату арқылы оқушыларды имандылыққа, кішіпейілдікке, адамгершіліктің асыл қасиеттеріне тәрбиелей аламыз. Осы сабақты Бекжанова Ақерке Абай атамыздың өз сөзімен былай қорытты:
Терең ойдың түбінде теңіз бар,
Тесіле көп қараса, көңіл ұғар – деп, құрбыларына білуге құмар болайық, ізденуден жалықпайық деген ой тастады.
Әдебиет сабағының күре тамыры – көркем мәтінмен жұмыс жасату. Көркем шығарманы оқыту – оқушының сөз қадірін түсініп, рухани дүниесі кеңейіп, эстетикалық талғамы жетіліп, ұлтжанды, елжанды болып өсуге итермелейді. 6 «А» сыныбының оқушылары каникул күндері Ш.Мұртазаның « Қызыл жебе » романын оқып, автордың шалқар шабытын сезініп, әр кейіпкер әрекетін төмендегідей талдады.
6 «А» сынып оқушысы Жұмабеков Әділет төмендегідей ой қозғады. «Ұлтын сүйген ұлы перзент халқының мәңгі жадында қалады» демекші, Рысқұлдың Тұрарға кішкентай кезінен құлағына құйған өсиеті бар болатын.
Шалқайғанға шалқай,
Пайғамбардың ұлы емес!
Еңкейгенге еңкей,
Әкеңнен қалған құл емес! – деп жасық болмауын тіледі.
Тұрар сол өсиетті өзіне үнемі ұстанғанын мына оқиға тұсынан аңғардым.
Сталин Тұрардың батылдығы мен шапшаңдығына қарап қызметтестер арасында «Шыңғысхан» деп атайтын.
Бірде Кремльдің үлкен залына Сталин өткізіп жатқан кеңеске 2 минут кешігіп, рұқсат па? – деп Тұрар сұрайды.
Сталин едәуір үнсіз тұрып: - А, Түркістанның Шыңғысханы төрлет! – дейді. Сол кезде Тұрар: - Төрде грузиннің князі отырып қалған екен, маған осы жерде жарайды деп, бос орынға отыра кетеді. Зал сілтідей тынып қалады. Сталин – десе деген шығар. Ол орынсыз айтса да кешірімді. Ал, Рысқұлов кім? Бірақ қазақтың қара домалақ баласы бойын тік ұстап, аспай – саспай орынға жайғасуы, әкенің бар ақылының бір тамшысын да төкпей, көкірек қалтасына құйып алғанын аңғару қиын емес.
Міне, нағыз ер әрекеті осындай болу керек. Әй, бәлем жарадың, Тұрар аға!- деп риза болдым. Өзім сол ортада болғандай, керемет әсерде болдым. Міне, бізде жалтақ болмай , турашыл болып өсуіміз керек . Тұрар аға дұрыс айтты, Сталин болса қайтсін, әйтеуір пайғамбардан туған жоқ қой.
Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз – оқу, егеменді еліміздің тірегі – білімді ұрпақ.
Міне, өз шәкірттеріме адамгершіліктің ізгі қасиеттерін бойына сіңіртіп, еңбексүйгіш, өнегелі, намысшыл, өз елін сүйетін абзал азамат болып өсуіне әдебиет сабағында көркем шығарманы оқып, талдату, шығармашылық қабілетін дамыту арқылы үлкен жетістікке жол ашылуда деп, сөзімді қорытқым келеді.
