Жүсіпбек Аймауытов "Әнші" әңгімесі /Презентация/

Ж.Аймауытов “Әнші” әңгімесі.  

Ж.Аймауытов (1889 -1931)

Ж.Аймауытов (1889 -1931) аса көрнекті қазақ жазушысы, ақын, аудармашы, әдебиет- танушы, педагог, әдеби – сын мақалалардың авторы. Павлодар облысы, Баянауыл ауданы, Қызыл Ту ауылында туған. 5 жасынан бастап ауыл молдасынан хат таныған. Оқу оқып жүргенде көп қиыншылық көрген, бала оқытып нан тауып жеген. Мұғалімдік оқу бітірген. Шығармашылығы 1918 жылдан басталды. «Ақ білек», «Қартқожа», т.б көптеген шығармалары бар.

Сабақтың мақсаты:

• Біліктілік – әңгіменің тақырыбын, жазушының идеясын мәтінге сүйсіне отырып ашу, композициялық құрылысына, көркемдік ерекшелігіне талдау жасау, ән құдыреті мен Әмірқанның бейнесін ашу;
• Дамытушылық – өнер тақырыбының өміршеңдігі туралы ұғымды дамыту, ұжымдық және топтық жұмысқа шапшаңдыққа баулу, өз ойын еркін жеткізе білуге дағдыландыру, шығармашылық қабілеттерін дамыту;
• Тәрбиелік – оқушыларды өнер құдыретін құрметтеуге баулу, ұлттық құндылығымызбен намысымызды қорғай білуге үйрету, ұлтжандылыққа, ұйымшылдыққа, белсенділікке тәрбиелеу.

• Сабақтың барысы:
• Сабағымыздың тақырыбы: Ж.Аймауытовтың «Әнші» әңгімесі (әдеби-теориялық талдау) Мақсатымыз ән құдіреті мен әнші Әмірқанның бейнесін тану, әңгімеге әдеби-теориялық талдау жасау.
• Әнші әңгімесінің кейіпкерлері Әмірқанның прототипі –Әміре Қашаубаевтың өнегелі өмірі жайлы әңгімені талдай отырып, ғибратты ғұмыры мен таланты жайлы деректерді жинаймыз.

Үй тапсырмасын бекіту:

• Өткен сабақты тексеруге арналған тест сұрақтары
• 1. Жүсіпбек Аймауытов әдебиетпен әуестенуді қай жылдан бастаған?
• А) 1910 жыл; Ә) 1909 жыл; Б) 1912 жыл; В) 1908 жыл; Г) 1907 жыл;
• 2. Жүсіпбек Аймауытов Семейде оқыған кезінде:
• А) күреспен шұғылданған
• Ә) ән,күй шығарған;
• Б) сатира жазумен шұғылданған;
• В) Зерттеу жұмыстарымен айналысқан;
• Г) домбыра тартып, ән салып, спектакельдер қойып;
• 3. Ж.Аймауытов шығармаларының ішінен романдарын көрсет:
• А) «Нұр күйі», «Шернияз»; Ә) «Ақбілек», «Қартқожа»;
• Б) «Қанапия мен шәрбану», « Ел қорғаны»;В) «Мансапқорлар», «Ел қорғаны»;
• Г) «Рабиға», «Ақбілек»
• 4. «Әнші» әңгімесіндегі «шүленгір» сөзінің мағынасы:
• А) шұңқыр; Ә) үлкен; Б) мырза; В) кәрі; Г) жас;
• 5. Сұлтанмахмұт рухына арналған драмалық шығармасы:
• А) «Мансапқорлар»; Ә) «Қанапия мен Шәрбану»; Б) «Шернияз»; В) «Әнші»

6. Ж. Аймауытов поэзиялық шығармаларын көрсет:

А) «Ұран», «Әскер марсельезасы»; Ә) «Ақбілек», «Қартқожа»;

Б) «Шернияз», «Канапия»; В) «Ел қорғаны»;

Г) «Рабиға», «Мансапқорлар»;

7. Ж.Аймауытов ғылымының қай саласында зерттеу еңбектерін жазды?

А) Педагогика, психология

Ә) Медицина, математика;

Б) Музыка;

В) философия

Г) жаратылыстану;

8. Ж.Аймауытов ?

А) Үш бәйтеректің бірі; Ә) үш дана тұлғаның бірі; Б) жеті өнерлінің бірі;

В) бес арыстың бірі; Г) үш ағартушының бірі;

9.Ж.Аймауытов У.Шекспир, В.Гюго, Г. Мопассан, А.С.Пушкин шығармаларын:

А) сынады; Ә) аударды; Б) зерттеді; В) талдады; Г) жинақтады;

10. Ж.Аймауытовтың қазасына не себеп болды?

А) Оба ауруы; Ә) шешек ауруы; Б) Құрт ауруы; В) Оқыс оқиға; Г) жалған айып;

ЖЕТІШАТЫР ҚАЛАСЫНЫҢ КӨРНІСІ

Әміре Қашаубаев Иса Байзақовпен бірге

Қашаубаев Әміре

(1888-1934) - қазақтың атақты әншісі. Туған жер

Әміре Қашаубаев, Құрманбек Жандарбеков, Иса Байзақов, Шарбану

Дәстүрлі орындаушылардың VIII Республикалық конкурсы. Әміре Қашаубаев

Ғибыратты ғұмыр

1888 жылы қазіргі Шығыс Қазақстан облысының Абыралы ауданындағы Дегелең тауында дүниеге келген.

Дегелең тауы, Абыралы өңірі 1949 жылдан бастап ядролық сынақ жүргізу аймағына айналған. 1980 жылдардың аяғында Олжас Сүлейменов ядролық сынаққа қарсы « Невада -Семей » қозғалысын бастап, Абай, Шәкәрім, Мұхтар, Әміре сынды алыптардың туған жерінде атом бомбасының жарылмауы үшін күрекен. Бұл бастаманы еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев қолдап, ядролық қарудан бас тартып, « Ядролық қарусыз әлем » идеясымен бүкіл әлемге танылды. Қазір ел бейбіт өмір сүруде.

1925 жылы Мәскеудің үлкен театрында, Париждің концерт залында бүкіл еуропаны таңқалдырған өзінің атақты 11 концертін берді.

1925 жылы Қызылордада алғаш ашылған Ұлт театрының тұңғыш әртісі болып қабылданды.

1927 жылы германияға шақырылып, кеңетік этнографиялық аснамбльдің құрамында Майындағы Франфруктың үлкен театрында 9 концерт табысты өтті.

1934 жылы 6 қарашада жұмбақ жағдайда қайтыс болды. 1925 жылы Парижге Кеңе одағынан келген делегация құрамында қазақ бар естіген Мұстафа Шоқай Әміре аялдаған қонақ үйге барып жолығады. Концерттен бос уақытта Мұстафа Әміреге қаланы аралатып, серуендеп бірге суретке түседі. Екеуі кездескенде Мұстафа Әміреден елдің жайын, Ахмет Байтұрсынұлы мен Міржақып Дулатовтың қалын сұрап, оларға сәлем жолдаған деген деректердің бәрі - ақиқат. Әміре елге келген соң ОГПУ – дың тыңшылары тергеп, « Мұстафа Шоқайдың кеңестегі тыңшысы » деп қыспаққа алады. ОГПУ-дың толассыз тергеуі, қудалауы, үйін тінтуі әншінің түбіне жеткен. 1934 жылы әміре дүниеден өтер алдында Мәскеуден дыбыс жазу мамандары келіп әндерін күй табаққа жазуды жоспарлаған, алайда күйтабаққа жазатын сәтте Әміреге рұқсат етілмеген. Дәл осы жылдың 7 қарашасында қазан төңкерілісінің 17 жылдығына арнап Е. Брусиловскийдің « Қыз Жібек » операсының премьерасы сахнада қойылатын болған.

Әміре осы операда негізгі рөлдердің бірінде ойнауы тиіс еді.

Бірақ 6 қарашаға қараған түнде Әміре жұмбақ жағдайда қаза тапты.

Денесі Алматы көшелерінің біріннен, театр маңынан табылған.

Есіл ер, әлемге әйгілі қарапайым қазақ әншісі 46 жасында бақилық болды.

Әңгіменің өтетін орны, ерекшелігі

Тақырыбы

Тарихи негізі

Әнші әңгімесі

Кейіпкерлердің көңіл-күйі

Ұлттық көрініс

Мінезі

Сезімі

Әншілік мектебі

Әнші Әмірқанның бейнесі

Негізгі ерекшелігі

Бірлестігі

Әз-Наурыз мерекесіне дайындық

• 1 тапсырма: -Біз атадан балаға мирас болып келе жатқан қандай әдет-ғұрып салт-дәстүрін білеміз?
• 2 тапсырма: Бала шыр етіп дүниеге келгеннен бастап, үлкен азамат болып, қартайғанға дейінгі халқымыздың дәстүрлі той мерекелерін кім атайды?
• /

Сөздікпен жұмыс:

А) Жетішатыр –

Ә) жанторсық -

Б) орамал тастау –

В) таң асып тұрған –

Г) бір қоржынбасы -

Әмірханның мінездемелік сипаты.

1. Әншінің қарапайымдылығы:

2. Әншінің орындаушылық шеберлігі:

3. Әншінің өнерге сүйіспеншілігі:

4.Әншінің адамға үйірсектігі:

5.Азаматтық тұлғасы:

6. Ән салу шеберлігі:

7. Махаббатқа адалдығы:

“ Балқадиша” әнінің мәтіні:

Қызы едің Ыбекеңнің

Балқадиша,

Өзенді өрлей біткен, шіркін-ай, тал Қадиша!

Сексен қыз серуенге шыққан кезде,

Ішінде қара басың, па, шіркін, хан Қадиша!

Дегенде Балқадиша, Балқадиша,

Бұралған белің нәзік, шіркін-ай, тал Қадиша!

Бір емес, екі жеңгең келіп отыр,

Рұқсат бізден Сізге, амал не, бар Қадиша!

Дегенде Балқадиша, Балқадиша,

Боларсың біздің сөзге, дүние-ай, зар Қадиша!

Бұлаңдап асау тайдай жүрген басың,

Боларсың қандай жанға, дүние-ай, жар, Қадиша!

Басынан Жыландының құлағаным,

Кекілін телжиреннің, шіркін-ай, сылағаным,

«Кетті» деп Балқадиша естігенде,

Құшақтап құз-жартасты, шіркін-ай, жылағаным!

Қорытынды:

• «Адам боп келіп өмірге, адам боп өту – көп қиын» екендігін біз білеміз, керемет дарын иесі болған Әміре Қашаубаев өмірде адами қасиеттерін жоғалтпаған. «Өнер – таусылмас азық, жұтамас байлық» деп өнерге ғана бас иіп өткен біртуар өнер иесінің бойындағы жақсы мінез-құлықты өз бойларыңа үлгі етіп ала біліңдер! Өнерді бағалай білейік!

Үйге тапсырма:

• Әміре Қашаубаевқа хат...

Назарларыңызға рахмет!!!

Сау болыңыздар!!!