?БТ - ке ?аза? тілі п?ні бойынша дайынды? саба?ы

Ұлттық бірыңғай тестілеуге дайындық

Сабақтың тақырыбы:

Тіл білімінің салаларынан өткенді қайталау

1 – топ Ғылым таппай мақтанба, Орын таппай баптанба, Құмарланып шаттанба, Ойнап босқа күлуге. Бес нәрседен қашық бол, Бес нәрсеге асық бол, Адам болам десеңіз. 2- топ Тілеуің, өмірің алдыңда, Оған қайғы жесеңіз. Өсек, өтірік, мақтаншақ, Еріншек, бекер мал шашпақ – Бес дұшпаның, білсеңіз.

Сабақтың өтілу кезеңдері:

1. Үй тапсырмасы тексеру;

2. Есте сақтайық!

3. Фонетикалық, лексикалық талдау;

4. Ойлан тап!

5. Морфологиялық, синтаксистік талдау;

6. Терминдерді сөйлетейік.

7. Стиль түрлерін анықтаңыз.

8. Өз білімімізді сынайық.

9. Бағалау;

ҰБТ тапсырмаларын орындау барысында қазақ тілі ғылымының қандай салалары қамтылады?

Фонетика Лексика

Сөзжасам Морфология

• Синтаксис Стилистика

Үй тапсырмасы / Жеке жұмыс/

Тіке жауап тест (Ауызша жауап беріледі) 1) Ауа өкпеден кедергісіз шығып, үннен ғана тұратын дыбыстарды атаңыз. 2) Бір тілде сөйлесетін адамдардың бәріне түсінікті ортақ сөздерді не дейміз? 3) Сөз құрамындағы бір немесе бірнеше дыбыстардың тобынан жасалған фонетикалық бөлшекті атаңыз? 4) Көзге көрінбейтін, адамның ойлауы нәтижесінде ғана танылатын құбылыс, ұғым атауларын не дейміз? 5) Оқшау сөздердің түрлерін атаңыз? 6) Бір жаққа қаратылып, қимылдың, іс-әрекеттің орындалуын талап ету мағынасын білдіретін етістіктің рай түрі қалай аталады? 7) Сөзге алдымен жалғанатын қосымшаны табыңыз. 8) Лексиканың этимология саласы нені зерттейді? 9) Біреудің сөзінің автор тарапынан өзгеріске ұшырап берілуі қалай аталады? 10) «Х» әрпіне біткен сөздерге қосымша қалай жалғанады?

1)Дауысты дыбыс

2) Жалпылама лексика

3) Буын

4) Дерексіз зат есім

5) Қаратпа, қыстырма, одағай

6) Бұйрық рай

7) Жұрнақ

8) Этимология сөздердің шығу тегін зерттеп, олардың ең алғашқы мағынасының қандай болғандығын айқындайды.

9) Төлеу сөз

10) Х әрпіне біткен сөздерге жалғанатын қосымша әр уақытта жуан болады.

... х + жуан цех + та, цех +қа

Ақпанның жиырма алтысы

Сынып жұмысы

Есте сақтайық!

Менің айуларым

м, н, ң, й, у, л, р,

Эвфемизм мен дисфемизм

Әдеби тілдің үлгісіне жатпайтын дисфемизм сөзді белгілеңіз.

А. Қолды болу

В. Сөзуар

С. Қызыл өңеш

Д. Саңырау

Е. Қорасан

Табу сөз бен эвфемизм синонимдес.

Бірақ әдеби тілде табу көнерген, эвфемизм көркемдеуіш бейнелі құралы ретінде жұмалады.

Көп бағыныңқы сабақтас

Сатылы көп бағыныңқы сабақтас

Жарыспалы көп бағыныңқы сабақтас

Тамшылар жиі тырсылдап , нөсердің салқын екпіні төне бергенде, біз де үйге жеттік.

Қар еріп, күн жылынып, көктем келді.

Бағының

қы

Бағының

қы

басыңқы

Бағының

қы

Бағының

басыңқы

қы

Фонетикалық талдау / Жұппен жұмыс/ / жұбын бағалау/

Жу

сәнқой

Жіңіш

Дауысты дыбыс

о

ан

балгер

Мы-

сал-

а

Аш

құлын

ке

ә

ық

Қы

ә/о

дар

е

ұ/ы

сөзсіз

а/е

саң

Ерін

Көк гүл

ө/і

дік

Езу

о

ә

ұ/ы

ө

ө/ү

лік

Дауыссыз дыбыс

Қа

ұ

ұяң

а/е

қ/с

таң

і

ө

ө

Үнді

ү

ы

н/й

і

ө/ү

қ

б

Аш

Буын түрлері

р

с

-

Т ұ

ық

л/н

к

з

йық

-

бітеу

Буын үнде

г

құ

стігіне бағын

сән- қой

л

бай

бал- гер

қой

Ілге

Дыбыс

гер

лын

тын қосымша

үндес

кейінді

рін

тігі

ық

ді

сөз - сіз

көк- гүл

пал

ық

пал

сөз -сіз

көк- гүл

Сәйкесін табыңыз /Топпен жұмыс/ Топтар өзара бағалау/

1- топ

Синонимдік тұрақты тіркестер

1

Тасы өрге домалау

2

3

Қас пен көздің арасында

4

Ат тонын ала қашу

Азар да безер болды

Бағы жану

Бәйек болу

5

Кірпік қаққанша

Аузына құм құю

Аузына қақпақ болу

2- топ

1

Құрдай жорғалау

Антонимдік тұрақты тіркестер

2

Жүрегінің түгі бар

Бетінен оты шықты

3

Жолы болмады

Ит терісін басына қаптады

4

Дәріптеді, басынан сипады

Көрер таңды көзімен атырды

5

Су жүрек

Айы оңынан туды

Беті бүлк етпеді

Көз шырымын алды

Лексикалық талдау / Топпен жұмыс/ / Топтар өзара бағалау/

Лексика

Омоним

айт

Қыл

Синоним

+

Антоним

тима

сә

тен

әде

Неологизм

биет

куб

Термин

ұзын

+

Кірме сөз

Көнерген сөз

қыл

тұ

ша

Тұрақты сөз тіркес

+

қым

Кәсіби сөз

қолы ашық

Табу

+

ұлы

+

+

Диалект

ма

+

+

+

+

Ойлан тап! / Жеке жұмыс/ //ЖЖжжЖеке

Берілген мысалдардың ерекшелігін табыңыз.

• Алақай
• Ог, уг , рг
• Көкпеңбек (күшейткіш буын арқылы жасалған сын
• о, ө, ұ, ү,у
• «Құдатғу білік» Жүсіп Баласағұнидың «Құдатғу білік» түркі тілдес..
• Аспара
• ң,һ
• Эллада -
• -ғалы, - гелі
• Бүгін

Сөздерді тұлғасы мен құрамына талдау / Топпен жұмыс/

Мысалдар

Сөз тұлғасы

Сөз құрамы

негізгі

Жаздыгүні

туынды

Арба - арба

Дара

БАҚ

Күрделі

Жүйріктің

Біріккен

+

Қос сөз

Достық

+

Қысқарған сөз

Бет орамал

+

Тіркеске сөз

+

+

+

+

Сөйлем мүшелеріне талдау / Топтық жұмыс/

Сөйлемдер

бастауыш

Зәулім ағаштардың

анықтауыш

үзіліп түскен

Бұлар үш қабат үлкен үйдің баспалдағымен жоғары көтерілді.

толықтауыш

сары жапырақтары ауада қалқып жүр.

пысықтауыш

баяндауыш

Терминдерді сөйлетейік

• Полисемия
• Пунктуация
• Сингармонизм
• Афоризм
• Риторика
• Орфография

Өз білімімізді сынайық

1. Бірыңғай ашық дауыстылардан құралған сөзді табыңыз.

А)Көлік В) Қарлығаш С)Жалғыз Д) Дәрмен Е) Бауырмал

2. Қате жазылған біріккен сөзді көрсетіңіз.

А) әрдайым В) Кей жерде С) Еш нәрсе Д) Тас бақа Е) Еш жерде

3. Көнерген сөзді табыңыз.

А) Үнтаспа В) Күпі С) Әуежай Д) Диалект Е) Кереует

4. Бұйрықты сөйлемді көрсетіңіз.

А) Алатаудың көркің айтсаңшы, шіркін! В) Ауылға ақындар келді.

С) Осы жағдай сенің де есіңде болсын! Д) Мәселесі шешілді Е)Мен шебер бола алар ма екенмін?

5. Жақсыз сөйлемді көрсетіңіз.

А) Сырдың суы ышқынып ағады. В) Адамдар көмірді қауғамен тартатын.

С) Еңбек етсең емерсің. D) Енді кітапты оқымасқа болмайды. Е) Қар жауғалы, ойын тоқтап қалды.

6. Есім баяндауышты сөйлемді табыңыз.

А) Тура жүрсең, лебізің күймейді. В) Абырой–ар еңбегі. С) Адал дос жаныңды сақтайды.

D) Айыбы бардың тізесі қалтырайды. Е) Ашу жүйкені бұзады.

7. Есімдіктердің сөйлемдегі қызметін анықтаңыз.

Халық оған өзінің арғы бабасының атын берді.

A) Толықтауыш, бастауыш B) Пысықтауыш, анықтауыш

C) Анықтауыш, бастауыш D) Бастауыш, пысықтауыш E) Толықтауыш, анықтауыш

8. Шартты бағыныңқы сабақтасты көрсетіңіз.

A) Екеуі үйден шыққанда, қонақтардың соңы әлі тараған жоқ-ты. B) Мыңның түсін білгенше, бірдің атын біл.

C) Зейін қойып үйренбейінше, айтулы нәтижеге қол жеткізбесің анық.

D) Кітабын оқып болғандықтан, досына бере салды.

E) Тоғыз санына жеткізіп сый-сияпат жасау немесе айып салу дәстүрі қазақ арасында бертін келгенше сақталған .

9. Үтір қойылмайтын орынды анықтаңыз.

A) Одағай сөздер B) Қаратпа сөздер C) Қыстырма сөздерден кейін

D) Жалпылауыш сөзден кейін E) Бірыңғай мүшелердің арасына

Жауабы:

• 1 Д 6. В
• 2 Д 7. Е
• 3 В 8. С
• 4 С 9.Д
• 5 Д

Рефлексия

Топ оқушыларына бүгінгі сабақтан алған білімнің қаншалықты өмірде қажет екенін өз ойларымен қорытқызу;