Просмотр содержимого документа
«С?здерді? байланысу т?рлері мен синтаксистік ?атынастарды пысы?тау.»
Қазақ тілі
11 - сынып
Сабақ тақырыбы:
Сөздердің байланысу түрлері мен синтаксистік қатынастарды пысықтау.
Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі:
Конысбаева А.К.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Өткен тақырыптар бойынша жаттығулармен жұмыс жүргізе отырып оқушылардың алған білімдерін пысықтау.
Дамытушылық: Оқушылардың ауызша және жазбаша тілдік стильдерін дамыту, ойлау өрістері мен дүниетанымдық көзқарас шеңберлерін кеңейту. Шығармашылық іскерліктерін арттыру.
Тәрбиелік: Жақсы қасиеттерге, адамгершіліктерге баулу. Жақсы оқып, үлгілі, білімді болуға, достықта адал болуға шақыру.
Өткен тақырыптарға шолу, сұрақтар мен деңгейлік тапсырмалар
Қайталау сұрақтары:
Синтаксис нені зерттейді?
Сөз тіркесі дегеніміз не?
Сөз тіркесінің айрықша белгілерін ата!
Сөз тіркесінің түрлерін ата!
Сөз тіркесі бола алмайтындар!
Олардың бір-бірінен айырмашылығын ата!
7. Сөздердің байланысу тәсілдерін ата!
8. Сөздердің байланысу түрлерін ата!
Сөз тіркесінің түрлері
1.Есімді сөз тіркесі
2.Етістікті сөз тіркесі
Сөздердің байланысу тәсілдері:
1.Жалғау арқылы
2.Шылау арқылы
3.Орын тәртібі арқылы
4.Интонация арқылы
Сөздердің байланысу түрлері
1.Қиысу 2.Матасу 3.Меңгеру
4.Қабысу 5.Жанасу
І. Синтаксистік қатынастарды тауып талдау.
II . Жанасу, қабысу, меңгеру, матасуды табу.
Шоң жолшыбай Баянауылға соқты. Амандықтан соң Шоң төңірегіне көз салды. Екі үйдің іргесі көтеріліпті. Олардың қатарынан бес-алты адам тағы жер қазып жатыр.
Қиысу
Қабысу
Жанасу
Тест сұрақтары:
Етістікті тіркесті тап.
A ) Жақсының ашуы. C) Жаманның ашуы
B) Басы жеткенше D) Жаманның басы
2. Тұрақты сөз тіркесін тап:
A ) Дархан дала C) Мұзға отырғызып кету
B) Ғұмырнама D) Кедей-кепшік
3. Толықтауыштық қатынасты тап.
Пайда ойлама – ар ойла. C) Тағы да келді.
Өзің үшін үйрен D) Түс ауа қозғалды.
4. Қандай байланыс түрі : Мен естідім.
A ) Матасу C) Қиысу
B) Жанасу D) Меңгеру
5. Меңгеруді тап:
A ) Сынға түсті C) Аман келді
B) Біздің өлке D) Кең дала
6. Байланыс түрлеріне қатысты талдаудың қайсысы дұрыс емес?
A ) Тоғыз адам – қабысу C) Оқуға лайық – меңгеру
B) Кең бөлме – жанасу D) Алатаудың Жамбылы - матасу
7. Берілген ретіне қарай сөз тіркестерінің байланысу түрін анықта: Ағаштың бұтағы, хат алу, қалың орман.
A ) Матасу, қабысу, жанасу C) Қабысу, меңгеру, жанасу
B) Меңгеру, қиысу, қабысу D) Матасу, меңгеру, қабысу
8. Есімді тіркесті тап.
А) Үлкен үй. C) Тағы да келді.
В) Он шақты. D) Онға жуық.
9. Анықтауыштық қатынасты тап.
A ) Асығып сөйледі C) Бұлардың жағдайлары
B) Балуанмен күресті D) Ғалымнан басқа
10. Пысықтауыштық қатынасты тап.
A ) Жаман әдет C) Қатты қағаз
B) Жақтырмай қарау D) Жылқыны бағу.
11.Қазақ тілінде сөздердің байланысу түрі нешеу?А)3 в)2 с)4 д)512.Қиыса байланысқан тіркес қайсы?А)сол қолына в)шортанды көрсетті с)Дәмеш кемпір көрсетті д)мақтана көрсетті13.Сөздердің жіктік жалғауымен байланысы қалай аталады?а)қиысу в)меңгеру с)қабысу д)матасу14.Шылау арқылы байланысқан сөз.а)өзен жағасымен в)одан сұрадым с)Ертіс арқылы келді. Дболашақ қала15.Интонация арқылы байланысқан сөздер.А)алыс-жақын бәрі келді. В)Арман – әнші. С)үш-төрт кісі д)аман-саулық сұрау
I . Сөз тіркестерін жаз.
“ Ойлан”
“ Тап”
1. Зат есім+зат есім
1. Есімдік+зат есім
“ Ізден”
2. Сын есім+зат есім
1. Үстеу+етістік
2. Септеулік шылау + етістік
3. Сан есім+зат есім
3. Зат есім+етістік
2. Сын есім + етістік
3. Сан есім + етістік
II . Жаттығулар. 1. Түрлері .
№
Мысалдар
1.
Сөз тіркесі
Қара торы.
2.
Тұрақты тіркестер
Кетіп қалды.
3.
Күрделі сөздер
Үйде қалды.
4.
5.
Сары ала қой.
Жұмған аузын ашпау.
6.
Он сегіз.
7.
Жетпіс жыл.
8.
Асығып-үсігіп келді.
9.
Сіркесі су көтермейді.
10.
Мөлдір су.
2. Синтаксистік қатынас түрлері.
№
Сөз тіркесі
1.
Анық-тауыштық қатынас
Ажардың анасы.
2.
Толық-тауыштық қатынас
Шеберлікке үйрену.
3.
Пысық-тауыштық қатынас
Ақша бұлт.
4.
Ертемен тұру.
5.
Қаладан келді.
6.
Сексен метр.
7.
Балаларға айттым.
8.
Гүрілдеген трактор.
9.
Орманды аралау.
10.
Екеуміздің жолымыз.
3 . Сөздердің байланысу түрлері .
№
Мысалдар
1.
Қиысу
Алғашқы ойлар.
2.
Матасу
Қашықтық еңбегі.
3.
Меңгеру
Уақыттан озған.
4.
Қабысу
Сендер сөйлеңдер.
5.
Жанасу
Былтыр тапсырды.
6.
Үрейлене құлақ түреді.
7.
Білгенге маржан.
8.
Екі дос.
9.
Біздің ауыл.
10.
Сен таныссың.
Сөзжұмбақ шешу
Баланың әкесі. Қандай тіркес?
Меңгерудегі жоқ септік.
Пысықтауыштық және толықтауыштық қатынас ұқсастығы.