Said Ahmad "Qorakoʻz Majnun" hikoyasi.

Namangan viloyati Yangiqo’rg’on tumani 40-umumiy o’rta ta’lim maktabi o’qituvchisi

Qurbanova Nigora Qodirjanovnaning 10- sinf Adabiyot fanidan Said Ahmad " Qorakoʻz Majnun" hikoyasi haqida Taqdimoti.

Said Ahmad

• Oʻzbek nasrining peshqadam arboblaridan biri Said Ahmad (Husanxoʻjayev) 1920 yili Toshkentning Samarqand darvoza mahallasida dunyoga keldi. 1939 yili oʻrta maktabni, 1941 yili esa oliy oʻquv yurtini tugatdi.
• Said Ahmad dastlab “Mushtum” jurnalida, Oʻzbekiston radiokomitetida (1942–1943), hozirgi “Oʻzbekiston ovozi” gazetasida (1942–1947), “Sharq yulduzi” jurnalida (1948–1950) ishlagan. Uning birinchi hikoyalar toʻplami “Tortiq” 1940 yilda nashr etiladi. Urush va urushdan keyingi yillarda Said Ahmad koʻplab felyeton, ocherk va hikoyalar yozgan. Uning “Er yurak” (1942), “Fargʻona hikoyalari” (1948), “Muhabbat” (1949) kabi toʻplamlari nashr etilgan. U “Xazina”, “Hayqiriq”, “Rahmat, azizlarim” kabi hikoyalarida Ikkinchi jahon urushining dahshatli oqibatlarini hayajonli tasvirlaydi, urush qahramonlarini ulugʻlaydi.

• Adib hikoyalarida Oybekning psixologik tasvir mahorati, Gʻafur Gʻulom yumori, Abdulla Qahhor bayonidagi ixchamlik mujassamdir. U hikoyalarida tasvirlaydigan har bir voqeadan falsafiy umumlashma chiqarishga, voqealarni lirik taʼsirchanlik bilan ifodalashga, badiiy tasvirlarning xilma-xilligiga erishishga intiladi. “Choʻl burguti”, “Oʻrik domla”, “Lochin”, “Odam va boʻri”, “Boʻston”, “Toʻyboshi” kabi qator asarlari Said Ahmad ijodida ham, oʻzbek nasrida ham yangilik boʻlgan.
• Adib hikoyalarining bosh qahramoni ichki dunyosi boy zamondoshlarimizdir. Yozuvchi “Togʻ afsonasi”, “Zumrad”, “Muhabbatning tugʻilishi”, “Koʻzlaringda oʻt bor edi”, “Poyqadam”, “Alla”, “Iqbol chiroqlari” asarlarida hayotiy xarakterlar yaratgan. Said Ahmad oʻzining hajviy hikoyalarida taraqqiyotimizga toʻsiq boʻlayotgan yaramas urf-odatlar ustidan kuladi, muhim maʼnaviy masalalarni oʻrtaga qoʻyadi. Uning “Xanka va Tanka”, “Lampa shisha” kabi oʻnlab hajviyalari fikrimiz dalilidir.

Said Ahmad " Qorakoʻz Majnun" hikoyasi

• San’atkor yozuvchining nigohi oddiy odamlar nazaridan  farq qiladi. Insonlar tabiatidagi juda nozik qirralarni, nafaqat  insonlar, balki hayvonlarga xos xususiyatlarni ham aniq va  ravshan ko‘radi. Muhtaram o‘quvchi! Agar yodingizda bo‘lsa, siz yozuvchi  Said Ahmadning «Ufq» trilogiyasidan parcha bilan o‘tgan  sinflarda  ta nishgan  edingiz.  Parcha  «Qochoq»  deb  nomlan- gan edi. O‘sha parcha siz o‘qigan ushbu «Qorako‘z majnun»  hikoyasiga qaysi bir tomondan o‘xshab ketadi. Ona va bola  munosabati, ular o‘rtasidagi mehr-muruvvat ildizlari. Agar shu  insoniy fazilat va ildizlar qurisa, oradagi ko‘ngil yaqinligi ham  barham topadi. 

• «Qorako‘z majnun» Said Ahmadning mustaqillik yillarida  yozgan eng yaxshi hikoyalari sirasiga kiradi. Hikoya voqeasi  juda murakkab emas. Keksayib qolgan Saodat aya bir necha  o‘n yillar  dan beri harbiyga ketib, o‘sha tomonalarda uylanib,  bola-  chaqali bo‘lgan o‘g‘li Bo‘rixonni kutadi. Xu  doning ber- gan kuni sahar namozida uni eslaydi.  Saodat aya tabiatida o‘zbekning chin muslima buvilariga  xos bu dunyosini ham, u dunyosini ham o‘ylashdek mulo- hazakorlik mujassam. O‘g‘lining xabarini nevarasi Anvardan  eshitgan kampir mulzam bo‘ladi. Adib kampirdagi bu o‘zga- rishni: «Birovga so‘zini bermaydigan errayim kampir  ning  shoxi sindi, ostona hatlamay uyda muqim o‘tirib qoldi», de- gan tarzda bayon qiladi.

  Kunlarning birida Saodat aya iti Qorako‘z bilan qizining  uyiga qarab yo‘lga chiqadi. Ularning borish va kelish jarayo- niga diqqat qarating. Yo‘l bo‘yi adib itning har bir harakati,  qiliqlari, sakrashi, shamoldek yelishi, xursandlig-u xafagar- chiligi, deylik, «bir qulog‘ini dikkaytirib, bittasini shalpaytirib  erkalik» qilishlarini, yo‘lda uchragan mushuklarni «tiraqayla- tib quvishi», «daraxtlardagi musichalarga irg‘ishlab» akillashi  kabi holatlarni – barcha-barchasini mahorat bilan tasvirlaydi.  Kampir itini o‘z uyining bir a’zosidek e’zozlaydi.

Shuning uchun ham u itiga qarab: «Abdumalik akangnikiga boramizmi,  Dilbar opangnikigami? Dilbar opang domda turadi. Itdan hazar qiladi. Seni uyiga kiritmaydi. Endi nima qilamiz?

•   Mayli, shunikiga boraylik. Yotib qolmaymiz. Chiqqunimcha hovlida  bolalar bilan o‘ynab turasan», – deb bemalol gapiradi. Yo‘l  bo‘yi Saodat kampir iti bilan shu zaylda suhbatlashib boradi  va suhbatlashib iziga qaytadi. Qaytsa, uyida uni g‘aroyib bir yangilik kutib turadi.  Bo‘rixon kelibdi, ya’ni kampirning «g‘oyiblari hozir» bo‘lib- di. Bu yangilik «Saodat ayaning yillab qalbida qalashib yot- gan g‘uborlarini» tarqatishi, «ko‘ksidan tog‘dek bosib yotgan  armonlarni» ushatishi lozim edi. Biroq voqelik o‘zgacha tus  oladi. Ona va bola uchrashuvi... 
• Hikoyada Saodat kampir vafotidan so‘ng yozuvchi ham  Qorako‘zning ruhiyatini siz o‘quvchilarga anglatish maqsadida  o‘tkir qalami bilan uning qora ko‘zlariga ikki tomchi yoshni  chizib qo‘yadi. Hikoya oxiridagi Qorako‘z majnunning o‘limi  o‘quvchini mahzun qiladi.

• Hikoya boshida Qur’oni karimning «Baqara» surasidan  oyat epigraf sifatida keltiriladi. Bu ko‘chirmalar aynan hi- koyadagi Bo‘rixon obraziga taalluqli ekanini hech qiynalmas- dan ilg‘ab olish mumkin. As’hobi kahf to‘g‘risidagi hadisi  sharif esa hikoyada xuddi ongli va oqil insondek tasvirlangan  Qorako‘z majnunga taalluqli, albatta.  Hikoyada juda katta ma’no-mazmun jamlangan. O‘zbe kona  urf-odatlar qadri noloyiq bir farzandning qilmishlarini ko‘rsatish  orqali ta’kidlanadi. To‘g‘risi, itning vafosi bir o‘g‘ilning ona  ko‘nglini vayron qilishiga nisbatan yuksak ma’naviy martaba- larda turishi hamma vaqt ulug‘vorlik kasb etadi.