Презентация к уроку по литературному чтению на марийском языке "Тел"

тел

Мары литература

урок 4 класс

Мары писательвлін телшї пєрттўм анжыктымышты

А. Мичурин –Азмекей «Тел»

Г. Матюковский «Телїм нырышты»

Презентацим

Тебокаева Т.Г.

йімдїлен

Декабрь (тел тїлзї)

Тошты им кашарта, тел жепїм тїнгілеш.

22-23 декабрьын сек кїтїк кечї ді сек кужы йыд лиэш

™ штїн, ўштїн пуалеш,

Шокшы жепет іштілтеш.

Йыдпел вецїн пїл толеш.

Ошын кайын, лым лымеш.

Мамык ганьы, ялававлі,

Мадылдалын, лымжы вала.

Иктї – весї дон ушнен

Шїнзеш лымет аварген

Январь

(У и тїлзї)

У ин тїнгілтїшїжї, телїн покшалжы .

Шалга телет, ўштї телет,

Нері циліок.

Кож укшланжы ош лым нелї-

Ійїнен процок.

А кымдыкеш ошын веле

Каеш хоть мажок …

Февраль (поран тїлзї)

Иділыкышты сек кїтїк тїлзї.

Йыдвашт шалгыш вужге поран,

Лўдїш ыльы ліктішіт.

Лымым оптыш аран – аран,

Шанет , ак цірнї, векіт…

А .Мичурин – Азмекей (Ятманов Александр Степанович) 1912 – 1985

Мары природын мастар мырызыжы

Звениговский районын

Изи Моламас солаэш шачын

Халык шая « Телїм лым шукы вазеш гїнь, кінгїжїм яжо шурны шачеш »

Халык шая – тидї икті – маэш тымдышы, халыкын шанымашыжым келгїн пачын пушы сїлнї шая

Тїнгілтїшлін мычашым моаш

шалгаш ак шўдї

• Тел ўштї …
• Кінгїж араван толеш, …
• Лым шукы, …
• Шошым дон кінгїж …
• Ышан эдем кінгїжїмок, …
• Нырым яжон пышкыдемдет, …

( киндї шукы, телїм пукшат, шалгаш ак шўдї, тел гишін шана, сўсекїш шукы киндым оптет, тел тирїн толеш )

тел тирїн толеш

киндї шукы

телїм пукшат

тел гишін шана

сўсекїш шукы киндым оптет

Халык пілївлі Пїсї ышан эдемвлін игечїм, сінділїк вїлнїш цилі їлїмішїм тїшлїмїштї гїц лікшї шаявлі. Нїнїм халыкын ыш пайдажы маныт.

Тїнгілтїшлін мычашым моаш

• Коти окня вїдїм йуэш-…

Труба гїц лікшї шїкш кўшкї тєр куза гїнь, …

• ™ штї толмы анзыц пїлгомышты …

• Мамык гань лым лымеш гїнь, … кечї шокшемді.
• Комбывлі пел ял мычкы шалгат -…
• Коти камака вїкї куза гїнь, … ўштї лиэш.
• Морен йыле ошемеш- … тел йїле толеш.
• Пытіриш лым ялеш пижеш гїнь, …

лывыргы игечї лиэш.

ўштї толеш .

шїдїрвлі яргатан йылат

ўкшїкті.

шыла.

Тыштывлі

Икті – мам піліш келесїмї кїтїк сїлнї шая

Тыштывлі

• Телїм, онгжым кідїртен,

Лым вїлецїн колталта.

Кінгїжїмжї, пўгїртен,

Тек лыкышты шалгалта.

• Киддїмї- ялдымы – рисуя

• Олен толеш – урмыж кеі.
• Нырышты ош алаша кыдалыштеш.

ечї

™ штї

лым

поран

эх , махань сусужы…

Мїнь яратем пиш тел кечїм…

Геннадий Матюковский(1926 -1994) (Матюков Геннадий Иванович )

Мары Эл

Республикын

халык поэт

Кырык мары

районыштыш

Кыльыкал солаэш

шачын

Кеквлін їлїмішїштїм кыце – гїнят куштылташ манын , шылдыран тінгвлінім телїм пукшыда, нїнїлін тотлы качкышым пуэн миді.

Мызы(рябчик)

Сузы (глухарь)

Кыдыр (тетерев)

Енот пи (енот)

Мєскі (медведь)

Нергї (барсук)

Шўлї (ёж)

Мімнін йыдвел хынывліні

Цїлдїр (свиристель)

Єрш (снегирь )

Куги казаля (чечётка)

Лымгек (пуночка)

Творческий піші

« Солашты тел»,

«Телшї сад», «Пїтіриш лым» темывліэш шайыштмашым сирїді.

Тїнгілмї фразывлім

кашартен пїтірїді :

Мїнь тагачы ум пілен нілїм .…

Нелї ыльы …..

Мїнь ынгыленім …………

Їнде мїнь кердім ………

Мїньїм єрїктірїш ........ .....

Тонышы піші

• Тетрадьыштышы 3- шы пішім їштіш.
• Урокышты чангымы план семїнь шайыштмашын содержанижїм шайышташ йімдїлілтіш.
• Тїнгілмї шайыштмашым сирен пїтіріш.

Уроклан тау