Презентация по казахской литературе на тему "Жамбыл Жабаевты? ?мірі мен шы?армашылы?ы"
Презентация по казахской литературе на тему "Жамбыл Жабаевты? ?мірі мен шы?армашылы?ы"
Жамбыл Жабай?лы (1846-1945) – ?аза? халы? поэзиясыны? ?йгілі т?л?асы, ?ле? с?зді? д?лд?лі, жырау, жыршы. Ту?ан жері – Жамбыл облысында?ы Жамбыл тауыны? етегі. Топыра? б?йыр?ан жері – Алматы облысыны? ?зына?аш елді мекені. Шы??ан тегі – ?лы ж?з Шапырашты тайпасыны? ішіндегі Екей руы.
Жамбылды? ?сіп-?нген топыра?ында ?н-к?й, а?ынды? –жыраулы? ?нер айры?ша биікке к?терілген. М. ?уезовты? «?аза? хал?ында ерекше дамы?ан айтыс ?нері ХІХ ?асырдан бергі жерде ?зге жерлерде саябырсып, Жетісу, о?т?стік ?лкелерінде шо?ырлана бастайды» деуінде ?лкен тарихи себеп бар. Біріншіден, ?аза?станны? ?зге ??ірлерін ертерек шарпы?ан отаршылды? ел ішіні? д?ст?рлі ?алпына ?ктемдігін ж?ргізіп, шыр?ын б?зып ?лгергенде, Жетісу алабы ?зірше ?а?аберісте еді. Екіншіден, б?л ??ірді? ертеден тамырын тере?ге жай?ан ?нерпазды? д?ст?рі шын м?нінде ХІХ ?асырдан бергі жерде айры?ша биік ?реге к?теріліп еді. Осы кезе?де Жетісу?а сонау Ар?адан ?лы Абайды? келуі, Біржан, Шашубай, балуан Шола? сия?ты дауылпаз ?нші-а?ындарды? келуі, Таластан – Жалайыр Т?бекті? келуі, о?т?стіктен – Майк?т пен Майлы?ожаны? келуі, Атыраудан – ??рман?азыны? келуі, с?з жо?, е? алдымен оларды? алыстан жа??ыры?ы жеткен ?лы ?нер мектебіне деген ?мтылыстарына байланысты еді.
Осындай ?нер бесігінде тербеліп ?скен Жамбылды? а?ынды? дарыны жас кезінен а? таныла баста?ан. Ол бозбала ша?ыны? ?зінде а? ?скен ортасын ?н мен жыр?а кенелтіп, тіптен к?ршілес ?ыр?ыз еліне де да??ы жайылып ?лгерген. Осы кезде ?рттей жалындап, ж?рт аузына іліккен жас Жамбыл Жетісуды? д?лд?л а?ыны С?йінбай?а жолы?ып, оны? ар?алы ?неріне ??ны?а ден ?ойып батасын алады. М?нан ?рі жал –??йры?ы с?зілген ж?йріктей арындап, сол кездегі Айк?міс, Ба?тыбай, Сары, Сарбас, Досма?анбет, Шашубай, ??ланаян ??лманбет сия?ты а?ынды?ты? жылжы?ан жор?а, жылми?ан ж?йріктерімен айтыс?а т?скен Жамбыл ?дайы шо?ты?ын асырып отыр?ан. Б?лар ?ана емес ?ыр?ызды? Балы?, Тыныбек, ?алы??л, Найманбай, ?ата?ан, Арыстанбек, Са?ымбек сия?ты а?ын-жырау, манасшылармен ?нер ?релестіріп, ?ыр?ызды? к?л-к?сір поязиясынан та?ылым алады, а?ынды? ?нерін одан ?рі шы?дай т?седі. Жамбыл енді а?ынды? суырыпсалмалы? ?неріне ?оса «К?р??лы», «Ша?мардан» сия?ты жыр-дастандарды апталап-айлап жырлап, а?ынды? жыраулы? ?нерін соны ?ырымен таныта бастайды.
Жамбылды? а?ын-жырау ретінде ?алыптаса баста?ан кезі Ресей отаршылдары – бір жа?ынан, ?о?ан ханды?ы – екінші жа?ынан, жергілікті жандайшаптар- ?шінші жа?ынан ?аза? хал?ын ?леуметтік саяси ?ыспа??а ал?ан ша? еді. Жаны сергек, санасы ?релі Жамбыл ?зіні? «Ша?ым», «Жыл?ышы», «Ш?бденге», «С?т сайланарда», «?степкеде», «Патша ?м?р? тарылды», «Зілді б?йры?» сия?ты ?ле?дерінде елді? ?леуметтік саяси ?мірін а?ынды? шыншылды?пен азаматты? жауапкершілікпен бедерлейді. Жамбыл ?азан т??керісінен кейінгі елді? саяси-?леуметтік ?міріндегі тарихи ?згерістерге ?лкен ?мітпен ден ?ояды. Оны? «Ту?ан елім» атты тол?ауы 1936 жылы жары? к?ріп, онан со? орыс тіліне аударыл?ан н?с?асы «Правда» газетінде жарияланып, ?арт а?ынны? да??ы б?кіл ?лемге жайылды. Хал?ына ?адірі артып, да??ы ?рлеген Жамбыл, шабыт т??ырына ?он?ан Алатауды? а? иы? ?ыранындай, жыр н?серін селдетеді. Оны? 1936-1945 жылдар аралы?ында шы?ар?ан жырлары 13 мы? тарма?тан асады екен. Ол ел ?міріндегі табыс пен жа??ыруларды, же?іс пен ерлік істерді ерекше шабытпен жырлайды. Ша?ын жыр-тол?аулар ?ана емес, оны? ?арт к?кірегінен «?теген батыр», «С?раншы батыр» сия?ты эпикалы? туындылар ?айта жа??ырып а?тарылады.
Жамбыл - ?рі эпик, ?рі айтыс а?ыны; абыз жырау ?рі жауынгер жыршы. Ол шын ма?ынасында?ы биік парасатты ?нерпаз, азаматты? саяси поэзияны ?алыптастырушы. Жамбылды? ?лылы?ы оны? тек а?ынды? шеберлігімен ?ана емес, сонымен бірге халы? поэзиясыны? б?та? жай?ан жа?а бір б?йтерегі болуымен, бас?аша айт?анда, халы? а?ындарыны? жасампазды? рухта?ы жа?а ?лы к?шін баста?ан даралы?ымен де ?лшенеді. Оны? с?здері ?ран?а айналып, ?зі халы? поэзиясыны? атасы аталды. Ол жырауларды? байта? эпикалы? д?ст?рін, ?аза? с?з ?неріндегі ?ажайып импровизациялы? ?рдісті б?тіндей жа?а арна?а б?рып, о?ан жа?а мазм?н дарытты. Жамбыл – ізгілік жолында?ы азатшыл азаматты н?сіліне, ?лтына б?лмеген шын м?ніндегі интернационалист а?ын. «Жамбыл жырлары те?із т?бінде шашылып жат?ан маржан секілді. Оны жинап алып хал?ыны? ?олына беру – бізді? ?р?айсымызды? азаматты? борышымыз» - деген еді С?кен Сейфуллин. Жамбыл - жырды? толассыз б?ла?ы, ?шпес ?негесі, тозбайтын асылы. Ол жасампаз ?рпа?пен сырласындай, ?имасындай м??гі бірге жасай береді.
Жамбылды? ?анатты шабытпен д?ниеге келген шы?армалары ?лемні? онда?ан тіліне аударылып д?ние ж?зіне тарады. Жамбыл к?зіні? тірісінде а? КСРО Мемлекеттік сыйлы?ыны? лауреаты ата?ын алып, ?зіні? де, хал?ыны? да да??ын д?йім д?ниеге паш етті. Жамбыл бейнесі ?аза? ?неріні? барлы? т?рінде, барша жанрында шабытпен бедерленіп, ?лтты? рухы биік ?лы т?л?асы екенін ?йгіледі.
1945 жылы 22 маусымда Жамбыл д?ние салды.
1946 жылы а?панда ?аза?стан ж?ртшылы?ы да??ты а?ынны? ж?з жылды?ын салтанатпен атап ?тті. Мерейтойына ?арай а?ынны? та?дамалы шы?армаларыны? академиялык жина?ы орыс ж?не ?аза? тілінде басылып шы?ты. Жамбыл Жабаев Ленин орденімен, Е?бек ?ызыл Ту ж?не «??рмет белгісі» ордендерімен марапаттал?ан.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Презентация по казахской литературе на тему "Жамбыл Жабаевты? ?мірі мен шы?армашылы?ы" »
Жамбыл Жабаев
Ленинградтық өренім
Жамбыл Жабаев
1846-1945
«Жамбыл деген – жай атым,
Халық – менің шын атым.»
Жамбыл Жабаев – 100 жасаған ақын
Жамбыл Жабаев халық ақыны, Жамбыл облысы Мойынқұм ауданында туған. Халық ауыз әдебиетінің ірі өкілі. Сүйікті шығармашылығы – айтыс. Батырлар туралы өз халқын қорғаған ерлік істері туралы жырлаған ақын. Соғыс жылдарында Қоршаудағы Ленинград қаласын қорғаған батырларға арнап жазған «Ленинградтық өренім» атты өлеңі көп ұлтты кеңес әдебиетінің ең үздік шығармасы. 1934 жылы Алматыда республикалық айтыстың лауреаты, СССР мемлекеттік сыйлығының лауреаты, 1941 жылы Ленин және Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталған .
Дмитрий Шостакович
7 Ленинградтық симфониясы. 1942 жылы жазылған. Ленинградтық қаһармандарға арналған.
Ленинградтық өренім.(Өлеңнің сатылай кешенді талдаудың сызбасы)
Ленинградтық өренім!
Ленинградтық өренім!
Мақтанышым сен едің!
Нева өзенін сүйкімді
Бұлағымдай көремін.
Көпіріне қарасам,
Көмкерген су көлемін,
Өркеш-өркеш жарасқан
Шоқылардай дер едім.
Сапырылған көк теңіз
Шомылдырып кемерін!
Шамы күндей жайнаған,
Аспанға үйлер бойлаған.
Арқа тұтып алыста,
Айбыным деп ойлағам!
Жасағам жоқ өмірді
Жау соққанын көргелі,
Төккенім жоқ терімді,
Шер қылғалы кеудені.
Жасалған жоқ салтанат
Жаудың болуға ермегі,
Жауда қалып Ленинград,
Жаралғам жоқ көнгелі!-
Жасағамын өмірді
Жау біткенді жеңгелі;
Саудыратып сүйегін,
Топыраққа көмгелі.
Судай тасып ел кегі.
Жолды кернеп қол кетті
Сендерге дем бергелі,
Нева алабын қорғаңдар,
Ленинградтың ерлері,
Ұрпаққа үлгі болыңдар,
Заманымның өрнегі.
Ленинградцы, дети мои!
Ленинградцы, дети мои!
Не затем вам, братья, служил,
Чтоб забрался ползучий гад
Ленинградцы, гордость моя!
Мне в струе степного ручья
В город сказочный, в город- сад
Виден отблеск невской струи.
Не затем к себе Ленинград
Если вдоль снеговых хребтов
Взор Джамбула приворожил!
Взором старческим я скользну
А затем я на свете жил,
Вижу своды ваших мостов
Чтобы сброд фашистских громил,
И балтийскую голубизну,
не успев отпрянуть назад,
Волчьи кости свои сложил
Фонарей вечерних рой,
У священных ваших оград.
Золоченых крыш острия…
Вот зачем на север бегут
Ленинградцы, дети мои!
Казахстанских рельс колеи,
Ленинградцы, гордость моя!
Вот зачем Неву берегут
Ваших набережных края,
Не затем я на свете жил
Ленинградцы, дети мои!
Чтоб разбойничий чуять смрад;
Ленинградцы, гордость моя!
Өлеңнің жасау тарихы
1941-1945 жылдар біздің Отанымыз үшін ең ауыр жылдар болды. Гитлер бастаған неміс басқыншылары соғыс жарияламай жерімізге енді. Нева жағасындағы Ленинград қаласы 900 күн қоршауда қалды. Халқымыз үшін бұл күндер – зұлмат күндер болды. Осы қайғылы жағдайға байланысты Жамбыл өзінің “Ленинградтық өренім” атты өлеңін арнады.
Глоссарий:
қоршау – блокада, осада;
Зұлмат –трагедия, бедствие;
Арнады – посвятил.
“Ленинградтық өренім” өлеңнің сатылай кешенді талдау сызбасы:
Авторы – Жамбыл Жабаев.
Тақырып – халықаралық достығы, Отанды сүйспеншілік.
Жанр түрі – поэзия (өлең).
Идеясы – автор тақырып арқылы өзінің сезімін, көзқарасын бейнелейді. Жауға – соққы беру, ленинградтық тұрғындарының ерлігін жырлау.
2 шумақ.
33 тармақ.
1 бунақ.
Әдеби теориялық ұғымдар: эпитеттер – көк, сүйкімді, заманымның өрнегі. Теңеу – бұлағымдай, өркеш-өркеш жарасқан, шоқылардай, судай.
Өлеңнің тәрбиелік мәні: бәр халықтар достасып, бірге жауға қарсы шығып, Отанымызды сүйіп, мақтаныш етіп, Елімізді құрметтеп, бірлік пен ынтымаққа ұмтылу.
Сөздік жұмысы
Өрен – жасөспірім ұрпақ, жеткіншек.
Көмкерген – жиектеген.
Айбын – қаһарлы, сұсты, зәрлі.
жау – дұшпан, шапқыншы.
Шер – қайғы-қасірет, уайым.
Берілген сөздерді аударып,
сөз тіркестерін жасаңдар.
Мәтінді оқып, берілген мәліметтерді қолданып, хронологиялық кесте жасау.
Жамбыл Жабаев (1846-1945) көрнекті қазақ ақын- импровизаторы. Жамбыл Жабаев 1846 жылдың 28 ақпанында қазіргі Алматы облысының Жамбыл ауданында дүниеге келген.Ол қазақ даласында танымал болды. Атақты оған қырғыз батыр эпосы «Манас» шығармасының үзіндісі мен шығыс поэмалары «Шахнамэ» және «Мың бір түн» әкелді.
Октябрь кезеңіне дейін Жамбылдың айтыстары мен өлеңдері сақталмады, ұрпақтан ұрпаққа ауызша беріліп отырған. Олардың кейбір бөліктері ғана қалған. Олардың ішіндегі аса танымалдары: «Менің әкеме», «Шабданға», «Шалтабайға», «Қалиге» т.б.
1916 жылғы ұлт- азаттық көтеріліс кезінде Жамбыл халықпен бірге болып, көтеріліске белсенді қатысады. Ақын өз өлеңдерімен көтеріліске қатысушыларды патша режиміне қарсы тұруға шақырды. Осы жылдары Жамбыл «Зілді бұйрық», «Патша әмірі таралды» атты өлең-жырларын шығарды.
Жамбыл 1917 жылғы қазан төңкерісінен куәгері болып, қазақ халқы өмірінің барлық жағынан жаңаруын өз көзімен көрді.
1919 жылы Жамбыл Жетісу ақындарының слётына қатысты. 1934 жылы Жамбыл халық өнерпаздарының I республикалық съездіне қатысып, нағыз халық ақыны екендігін дәлелдейді. 1936 жылы Мәскеуде қазақ өнерінің онкүндігі өткізілді.
1938 жылы Жамбыл шығармашылығының 75 жылдығына орай оған құттықтауларды сол кездегі танымал жазушылар мен Р.Роллан, К.Причард, М.Шолохов жіберді.
Ұлы Отан соғыс жылдары кезінде шығарылған «Мәскеу» және тағы да басқа өлеңдері жеңіске жетуге көп үлес қосты. Соғыс жылдарында Жамбыл жалынды, өткір өлеңдерімен халқымызды бейбіт елімізге тұтқиылдан тиген жаудан кек алуға жігерлендірді.
Өмірдің соңғы жылдарында жиі науқастанған Жамбыл 100 жасқа аяқ басқанда, 1945 жылы 22- маусымда қайтыс болды.
Жамбыл Жабаев өлеңдері қазақ поэзиясының дамуына көп үлес қосқан.
Хронологиялық кесте
№
жылдар
1.
1846
2.
оқиғалар
3.
1916
өлеңдері
Жамбыл дүниеге келді.
1917
Жамбыл көтеріліске қатысады.
4.
5.
“ Зілді бұйрық”, “Патша әмірі таралды”.
Қазан төнкерісінің куәгері болды
1919
1934
“ Менің әкеме”, “Шабданға”, “Шалтабайға”, “Қалиге”
Жетісу ақындарының слетына қатысты
6.
1 Республикалық слетіне қатысты
1936
7.
1938
Мәскеуде қазақ өнерінің онкүндігі өткізілді
8.
“ Мәскеу”
Ромен Роллан мен М. Шолохов 75 жылдығымен құттықтады
1945
Қайтыс болды
«Егер біз Жамбыл даналығын тәу етіп, ұлылығын ұлағат тұтып жатсақ, оның басты себебі Жамбыл арманының адамзаттық арман аңсарымен ұласып жатқандығында. Сондықтан да қазақтың Жамбылына адамзаттың Жамбылы ретінде құрмет көрсетіп, өлмес рухының алдында басымызды иеміз»
