М??а?али Ма?атаев .

Мұқағали Мақатаев

“ Мен туған жер Қарасаз баурайдағы ......”

Мұқағали (Мұқаметқали) Сүлеймен-ұлы Мақатаев 1931 жылы 9 ақпанда Алматы облысы Нарынқол ауданы Қарасаз ауылында туған. Балалардың үлкені – Мұқағали еді. Балалық шағы сұрапыл соғыс жылдарында өтті. Әкесі Сүлеймен соғыста қаза тауып, анасы Нағиман мен әжесі Тиынның тәрбиесінде өсті. Ол 10-11 жастан бастап өлең шығара бастайды.

«Менің анкетам » - Туған жерің? - Ұланымын Қарасаз деп аталатын ауылдың. - Туған жылың? - 1931. Құрдасымын Шәмілдің. - Шыққан тегің? - Шаруамын. - Білімің ше? - Орташа ғой.Алайда өзім жоғары бағалаймын. - Ана тілің? - Қазақша. Қысылғанда орысша да, немісше де бар.

• Қайда істедің? - Мынау «Еңбек кітапшамнан» тауып ал. Оқымаған, дипломсыз демесең, бір басымнан бар мамандық табылар. - Міндеттісің бе әскерге? - Міндеттімін. Міне мұнда көп мағына бар. - Мекен – жайың? - Жерде жүрген ақын деген пендемін, Қағаз, қалам, уақыт бер аздаған . Мен өмірді жырлау үшін келгенмін!

Әйелі – Лашын Әзімжанова. Тұңғыш қызы – Ләззат 1949 жылдың желтоқсанында дүниеге келіп, сәуірде суық тиіп қайтыс болған. Екінші қызы – Майгүл 1951 жылы мамырда дүниеге келген, 1962 жылы Алматыға көшіп келгеннен кейін машина апатынан қайтыс болады. Бұл қаза ақынға қатты соққы болады. Майгүлге арналған өлеңдер циклі баршылық. Қалған балалары – Жұлдыз, Айбар, Алмагүл, Шолпан.

Мұқағали орыс, неміс тілдерін жақсы білген.

1948-1949 жылдары ҚазМУ-дың филология факультетінде оқыған. К.Маркс атындағы кеңшарда (қазіргі «Текес») ауылдық кеңес хатшысы, мектепте мұғалім болды.

1952-1962 жылдары Қарасаздағы бастауыш мектепте орыс тілінің мұғалімі болып жұмыс істеген. 1970 жылы Жазушылар одағына мүшелікке қабылданып, 1973-1974 жылы Мәскеудегі әдебиет және өнер институтында оқыды.

Жас кезі

Ақынның тұңғыш өлеңдері «Қырман басында», «Қойшы бала - Әкітай», «Інімнің ойы», «Шебер». Өлеңдегі ұстазы – Қ.Аманжолов. Ақынның тұңғыш кітабы – «Ильич», ал кейінгі шығармалары «Ақ қайың әні», «Ару-ана», «Мавр», «Аққулар ұйықтағанда», «Қырандастар», “Чили – шуағым менің», «Шекарада», «Большевиктер», «Өмірдастан», «Арман», «Шолпан», «Досыма хат», «Отаным, саған айтам», «Райымбек! Райымбек!», «Қашқын», «Моцарт.Жан азасы» атты поэма-толғаулары бар. 650-ден астам лирикалық өлеңдері бар.

М.Мақатаев – қазақ тарихындағы ең оқырманы көп, қалың халық басты жанашыры болған суреткер. Ф.Оңғарсынова

Мұқағали Мақатаев XX ғасырдың екінші жартысындағы қазақ поэзиясының дамуына үлкен үлес қосқан ақиық ақын.

Ақиық ақын 1976 жылы 27-інші наурызда Алматы қаласында

қайтыс болды.

Мұқағали ағамыз жұбайымен

Баласы мен келіні

Мұқағали атындағы мұражайы

Шығармашылығы

“ Үш бақытым”

Ең бірінші бақытым – халқым менің,

Соған берем ойымның алтын кенін.

Ол бар болса, мен бармын, қор болмаймын.

Қымбатырақ алтыннан нарқым менің.

Ал екінші бақытым – тілім менің,

Жас жүректі тіліммен тілімдедім.

Кей-кейде дүниеден түңілсем де,

Қасиетті тілімнен түңілмедім.

Бақытым бар үшінші – Отан деген,

Кім мықты? – десе біреу, - Отан дер ем.

Оты сөнген жалғанда жан барсың ба?.

Ойланбай-ақ кел-дағы от ал менен.

Өмір деген не десем?

Өмір деген не десем,

Өмір деген осы ма?

Үрейлендің неге сен?

Үрікпе, жаным, шошыма!

Өзіңе-өзің жүк артып

Өмір деген тер төгу.

Бір нәрсеге құмартып,

Бір нәрседен жеркену.

Біреулерді алдау да

Біреулерден алдану.

Қор боп өтпей жалғанда

Қолдан келсе, жан бағу.

Кейде шалқып шаруам,

Кейде қашып берекем.

Өмір деген-жаным-ау,

Өзім екем, мен екем...

«Поэзия! Менімен егіз бе едің?»

Поэзия!

Менімен егіз бе едің?

Мен сені сезесің бе, неге іздедім?

Алауыртқан таңдардан сені іздедім,

Қарауытқан таулардан сені іздедім.

Сені іздедім кездескен адамдардан,

Шырақтардан, оттардан, жалаулардан,

Сені іздедім, жоғалған замандардан.

Сені іздедім сезімге у шараптан да,

Минуттардан іздедім, сағаттан да

Сені іздедім.

Іздемей тағат бар ма?

Сені маған егіз ғып жаратқан ба?

« Халыққа хат »

Туған халқым!

Қатемді кешір менің

Сенің арқан-сескенбей,есіргенім

Егерде жырың болмай,ұрың болсам

Алақанға саласың несін мені

Жоқ!

Менің жүрек емес төсімдегі

Ол бір от сенің ұлы көшіндегі

Өзіңнің жандырғаным,өшіргенің

Әзірге тастаған жоқ есім мені

Уа,жұртым!

Кешір мені!

Кешір мені!

Күзде

Сен- менің тынысым ең, тынысым ең,

Сен үшін өмір сүріп, тырмысып ем.

Жыл құсымен оралған жаным менің

Бірге аттанып кетесін жыл құсымен.

Күзі келіп, өмірдің жазы қайтып,

Қазы қайтып аттанар назы айтып,

Айдың көлдің бетінде сызат қалар

Қазы қайтып келгенше жазылмайтын.

Құстар кетті қоштасып көліменен

Жеріменен, тауымен, көгіменен

Жаным менің тағдырым жазбағайды,

Қош айтысар кезенді сеніменен

Қызылы жоқ қырманда- күзде міне,

Қайтқан құстың қараймын тізбегіне

Бара жатыр аттанып аққу қаздар

Біздің жақтан күдерін үзгені ме?

Мұқағали Мақатаевқа –

80 жыл

Қатыбас өмірден мен

пайда алмадым,

Ж ан ыммен жазған жырым –

жайған малым.

Қылышың емес пе едім

қы наптағ ы ,

Жоғалт тың неге ме ні

пайғам барым.

«Ән сал жаным »

Қарсы алмаса,

Құрсын қарсы алмасын.

Ән салып бер,

Әніңмен жан салмаған!

Ән сал жаным!

Әніңмен тербет мені

Бір сәтке тынсын, тірлік жер – көктегі!

Дала ұйысын

Дамылдап таулар атсын.

Таулар жатсын мәңгілік жөргектегі.

“ Сәби болғым келеді”

1.Құс та болғым келмейді қанатым бар,

Қанатым бар күмістен жаратылған.

Сәби болғым келеді, сәби болғым,

Бұл өмірден хабарсыз жаңа туған.

2.Тар бесігі – кең жаһан, тарылмаған,

Біреуге бар, біреуге табылмаған.

Сәби болғым келеді, сәби болғым,

Ана сүті аузынан арылмаған.

3.От та болғым келмейді жылуым бар,

Жылуым бар, керек пе, жылыныңдар.

Сәби болғым келеді, сәби болғым,

Күн сәулесі ойнаған тұлымымда.

4.Қанат қағып өмірге ұшарымда,

Кесілмесе бәрібір тұсауым да.

Сәби болғым келеді, сәби болғым,

Сәбиі жоқ ананың құшағында.

Қош сау

болыңыздар!