Абдулла Каххор - жызнь и творчество

Abdulla Q a h h o r

(1907-1968)

1907 -yilning 17-sentabrida Qo‘qon shahridan uncha uzoq bo‘lmagan Asht qishlog‘ida dunyoga kelgan.

• Uning otasi usta Abduqahhor temirchilik bilan shug‘ullanardi. Ustaning oilasida garchi juda ko‘p farzand tug‘ilgan bo‘lsa-da, ular orasidan faqat Abdullajongina yashab qolib, boshqalari go‘daklik chog‘laridayoq turli sabablarga ko‘ra nobud bo‘lishadi.

TA’LIM

• Avvaliga shahardagi sobiq xotin-qizlar gimnaziyasi o‘rnida tashkil qilingan internatda, keyin esa (1922—1924-yillari) o‘qituvchilar tayyorlanadigan texnikumda o‘qiydi.

• 1926-1930-yillar oralig‘ida O‘rta Osiyo davlat universiteti (hozirgi O‘zbekiston Milliy universiteti)ning pedagogika fakultetida o‘qiydi.

ILK TO`PLAM

Yozuvchining «Olam yasharadi» nomli birinchi hikoyalar to‘plami 1932-yilda chop qilindi.

taxalluslari

Norin shilpiq

Erkаboy

Mаvlon kufir

Gulyor

ASARLAR

• Agar «Qishloq hukm ostida» nomli dastlabki qissasi 1932-yilda chop etilgan bo‘lsa, 1934-yilda u «Sarob» deb atalgan yirik romanini yozib tugatadi.

• 1935—1939-yillar oralig‘ida adibning uchta «Hikoyalar» to‘plami, 1937-yilning oxirida esa «Sarob» romani o‘quvchilarga kitob shaklida taqdim etiladi.

Urushdan keyin - 1949-yilda Abdulla Qahhor qishloq xo‘jaligini jamoalashtirish (kolxozlashtirish) mavzusi yoritilgan «Qo‘shchinor» nomli romanini yozib, e’lon qiladi.

• Tanqiddan so`ng «Qo‘shchinor chiroqlari» nomi bilan 1951-yilda boshqatdan chop etiladi.

PYESALARI

• «Shohi so‘zana» (1951-y.)
• «Og‘riq tishlar» (1954-y.)
• «Tobutdan tovush» (1962-y.)
• «Ayajonlarim» (1967-y.)

QISSALARI

• «Sinchalak»
• «O‘tmishdan ertaklar»
• «Muhabbat» (tugallanmagan)
• «Zilzila» (tugallanmagan)

• Abdulla Qahhorning qator hikoyalari, hajviy asarlari, «Sinchalak» qissasi, «Qo‘shchinor chiroqlari» romani asosida telespektakllar, video va badiiy filmlar suratga olingan.

Abdulla qahhor - tarjimon

• M. Gorkiy. «Mening dorilfununlarim».

• Gogol. «Revizor».

• L. N. Tolstoy. «Urush va tinchlik» romani (I — II kitoblari).

• F.Gladkov. “Olovli ot”.

• M.Shaginyan. “Gidrosentral”.

• A.Serafimovich. “Temir oqim”.

1968-yilning 25-may kuni Moskvada vafot etdi.

Toshkentdagi Chig‘atoy qabristoniga dafn qilindi.

E’TIROF

• 1966-yil - «O‘tmishdan ertaklar» qissasi uchun Hamza nomidagi Davlat mukofotiga sazovor bo‘lgan.

• 1967-yil - Abdulla Qahhor adabiyot sohasidagi xizmatlari uchun O‘zbekiston xalq yozuvchisi unvoni bilan taqdirlandi.

• 2000-yil - «Buyuk xizmatlari uchun» ordeni bilan mukofotlangan.

ABDULLA QAHHOR HAQIDA XOTIRA ASARLAR

• “ Chorak asr hamnafas” .

Kibriyo Qahhorova. 1987-yil yozilgan.

• “ Abdulla Qahhor” .

Ozod Sharafiddinov.1988-yil yozilgan.

• “ Abdulla Qahhor mahorati”.

Matyoqub Qo‘shjonov. 1988-yil.

Abdulla qahhor uy-muzeyi

BILASIZMI?

1958-1968-yillarda yozuvchi yashagan va ishlagan uyda 1988-yil ochilgan.

Uy-muzey 4 ta xona, ayvon va asosiy kirish yo’lagidan tashkil topgan.

Muzey fondida 4498  eksponat bor (2009). Ularning ichida kitob, hujjat, magnitofon yozuvlari, qo’lyozma, fotosuratlar bor.

Telefon: 8-371-256-08-04

Abdulla qahhor uy-muzeyiga borish

“ o`g`ri” hikoyasi

HIKOYA HAQIDA

• Epigrafi: Otning o‘limi - Itning bayrami. (Maqol)
• Qahramonlari: Qobilbobo, kampiri, ellikboshi, amin, pristav, tilmoch, Egamberdi paxtafurush, qo`shnilar.

O!.. Ho‘kiz yo‘q, og‘il ko‘cha tomondan teshilgan... Dehqonning uyi kuysa kuysin, ho‘kizi yo‘qolmasin. Bir qop somon, o‘n-o‘n beshta xoda, bir arava qamish — uy, ho‘kiz topish uchun necha zamonlar qozonni suvga tashlab qo‘yish kerak bo‘ladi.

“ XAMIR UCHIDAN PATIRLAR…”

• “ Qobil bobo hamyonini qoqishtirib, borini ellikboshiga berdi, yana qancha duo qildi”.
• “ Aminning bu gapi Qobil boboga «Ma, ho‘kizing», — deganday bo‘lib ketdi. — Kam bo‘lmang, — dedi pulni uzatib,— yana xizmatingizdaman”.
• “ Bu bir hafta ichida kampir «duoning zo‘ri bilan qulf ochadigan» azayimxonga obdastagardon qildirgani qatnab, yarim qop jiyda, uch yelpishtovoq jo‘xori, ikki kalava ip eltdi, ammo ish chiqmadi”.
• “ Uchta tovuq, garchi biri kurk bo‘lsa ham, Qobil boboning o‘zidan chiqdi. Yuzta tuxumni qo‘ni-qo‘shni, yor-birodarlar o‘zaro yig‘ib berdi. Ammo bu tortiq bilan tilmochdan nari o‘tib bo‘lmadi”.
• “ «Yaxshilab tushuntirilgan» pristav bitta kulangir, bitta farangi tovuq, uch so‘m pul olganidan keyin… ”
• “… lekin «kichkinagina» sharti bor. Bu shart kuzda ma’lum bo‘ladi...”

Bilimingizni sinang!

• 1. Nima uchun yozuvchi «Otning olimi itning bayrami» maqolini epigraf qilib olgan deb o‘ylaysiz?
• 2. Hikoyada: «Dehqonning uyi kuysa kuysin, ho‘kizi yo‘qolmasin» jumlasining ishlatilish sababini aniqlang, jumlaning mazmunini izohlang.
• 3. Ellikboshining o‘zini tutishiga diqqat qiling. Og‘ilni taftish qilishdan uning maqsadi nima edi?
• 4. Hikoyadagi asosiy qahramonning Qobil bobo deb atalishiga e’tibor qildingizmi? Bu nomda biror yashirin ma’no bormi?
• 5. Hikoya boshida Qobil boboni sensiragan ellikboshi hikoya yakunida nima sababdan unga «siz»lab gapirdi deb o‘ylaysiz?

HIKOYA

HIKOYA HAQIDA

• Epigrafi: Xotin-qizlarning burun zamonda ko‘rgan kunini bilmaysizlar, qizlarim, aytgan bilan ishonmaysizlar!.. (To‘raxon oyi)

• Qahramonlari: Olim dodxoh, Unsin, Nodirmohbegim va boshq.

Bilimingizni sinang!

• 1. Nima sababdan dodxoning xayoliga go‘riston haqidagi fikr kelib qoldi deb o‘ylaysiz?
• 2. Qisman xotinlarini, asosan, o‘zini ovutish uchun go‘ristondan gap ochgan dodxoning gaplarini xotinlari davom ettirmaganliklari sababini izohlang.
• 3. Bir qo‘y uchun qabrga tunda pichoq sanchgan kishiga Unsinning salbiy munosabati dodxoga nima uchun yoqmaganligini tushuntirishga urinib ko‘ring.
• 4. Hikoyada: « Unsin dodxodan darrov yuzini berkitgancha chiqib ketdi» degan jumla bor. Kelinchakning shu harakati ma’nosini chaqib, sababini tushuntiring.
• 5. Unsin qo‘rqmaydigan ayolmi? U holda hikoyadagi: «Uning eti jivirlashib, sochi boshidagi ro‘molini bir qarich ko‘targanday bo‘ldi» tasvirini qanday izohlash mumkin?
• 6. Go‘ristondan chiqishda Unsin «...chap qo‘liga qattiq og‘riq kirganini» sezadi. Og‘riq nega, aynan, chap qo‘liga kirdi deb o‘ylaysiz?
• 7. Zo‘rg‘a hushiga kelgan Unsinning Nodirmohbegimdan hol so‘rashi sababini tushuntiring.

E’TIBOR INGIZDAN XURSA NDMIZ !