Білімділік:Махамбет,оның жалынды жырлары туралы түсінік беру.Махамбеттің қазақ әдебиетінде Исатай бейнесін ал,алғашқы жырлаушылардың бірі екендігін,өлеңдерінің Исатай қазасынан кейін шығуын,олардағы мадақтау,марапаттау,жоқтау үндерін таныту,Исатай бейнесін сомдаудағы метафоралардың рөлін түсіндіру.
Дамытушылық:Оқушылардың ойлай,салыстыру,ой қорыту,алған білімдерін өмірде қолдану сияқты қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: елге,жерге деген сүйіспеншілік сезімдерін ояту,ақын бойындағы ұлтжандылық,адамгершілік қасиеттерді үлгі ету.
Қиын да сұлу тағдыр десек те болмай ма, Махамбеттің тағдырын!? Оның есімін атағаннан - ақ жүзі жалпылдаған, көз жанары өңменнен өтетін, сөйлеген сөзі өткір, өлең мен оттан өрілген іспетті жарқын бейне көз алдымызға келмей ме?
Үстінде бадана көзді сауыты, басында батырлар киер дулығасы, "ер қаруы - бес қару" түгел батыр сар даламен арғымығын құйғыта келе жатқандай! Батыр боп шынықтырған да осы сар даласы!
Еділ мен Жайық арасын мекендеген Бөкей хандығында Нарын құмында Бекетай деген жерде дуниеге келген болашақ көтерілісші, жалынды ақынның атасы Құлмәлінің батырлық, билігі, шешендігі шартарапқа тараса керек. Дауылды жылдардың жалынды жыршысы Махамбет Құлмәлінің Өтемісінен туған.
Өзі бір өлеңінде:
Өтемістен туған он едік,
Онымыз атқа мінгенде,
Жер қайысқан қол едік, - дейді.
Хан тұқымын қараға теңестірген от ауызды, орақ тілді Махамбет тумысынан батыл болатын. Өзін мақтап өлең айтқызуға тырысқан хан беделін "Хан емессің, қасқырсың" өлеңінде төмендетуге жігері жеткен батыл азамат еді.
Махамбет Исатай ағасына қосшы бола жүріп, үстем тап өкілдерінің бұқараға жасаған қиянатын беттеріне басты. Жәңгір ханмен араздық қарулы көтеріліске ұласып, тарихтың парақтарын толтырды.
Махамбет жылаулар мұрасын мол білген екен. Өз өлеңдері де телегей - теңіз көп болған деседі. Ата жыраудан бала жырауға жетіп, халық санасында сақталып бізге жеткендері ақынның көтеріліс туралы өлендері. Ерлік пен елдікті ту еткен ақын - көтерілістің жалынды жыршысы бола білді. Ол әр уақытта жалтармады, тайқымады, үрейленбеді, өйткені онда өлім мен бейнеттен сескенбейтін жалынды жүрек бар еді.
Жайықтың бойы көк шалғын-
Күзерміз де жайлармыз.
Күлесті сынды күреңді,
Күдірейтіп күнде байлармыз.
Құдай істі оңдаса,
Ісім жөнге келгенде,
Қамалаған көп дұшпан
Әлі де болса қойдай қылып айдармыз, - деп
шалқаюы, оның Шалкиіз, Асан, Сыпыра, Доспанбет сынды батыр жыраулр мұрасын, олар негізін салған ерлік жырларды жақсы білгендігінен туған емес пе екен?!
ІІІ. Жаңа сабақ:
Кіріспе.Мұғалім сөзі
1.Махамбет Өтемісұлы- қазақтың көрнекті ақыны
2.Махамбет кім? (топтастыру әдісі)
3.Семантикалық карта
Ақынның өмір сүрген дәуірі
Туған жері
Ақынның жақын адамдары
Ақынның ерекше қасиеттері
ХІХғ.ІІжартысында өмір сүрген.
1804ж Орал облысы Нарындағы Бекетай құмында туған.
Ұлтуған,Типан атты әйелдері болған.Өзі он ағайынды.Махмұт,Нұрсұлтан балалары.
Өткір тілді,сөзге шешен,арабша,орысша тіл білген.Төкпе ақын,найзагер,жауынгер ақын,әділетсіздікке төзбейді,қазақ жанашыры.
4. «Тарланым» өлеңін мәнерлеп оқу(мұғалім)
5. Өлеңнің тақырыбын, идеясын ашу.
Өлеңнің тақырыбы
Идеясы
Менің пікірім
Ерлік поэзиясы
Батырлықты, достықты дәріптеу, туған жерін сүюге,әділдікке тәрбиелеу.
«Батыр- ел қорғаны»
ІҮ. Жаңа сабақты меңгерту
Сұрақ: Өлең кімге арналған? Кім туралы жазылған?
Жауап: Өлең Исатай Тайманұлына арналған.
Сұрақ: Исатай кім еді?
Жауап: Исатай – орыс отаршылдарына қарсы көтерілісті ұйымдастырушы, халық қамын ойлаған, зорлық-зомбылыққа төзбейтін, әділ,адал, батыл адам.Махамбеттің досы.
Сұрақ: Исатайдың сырт бейнесі, жан дүниесі, ақылдылығы қандай сөздермен , қалай бейнеленген? Исатай бейнесін дәптерге жазу. Исатай бейнесін осы сөздер ашып тұр ма?
Оқушы жауабы тыңдалады.
Сөздікпен жұмыс.
Ақынның көркем сөз жасау шеберлігі (өлеңнен эпитет, теңеу, метафораны табу)
Ү. Сабақты бекіту
Салыстыру әдісі
«Тарланым» өлеңіндегі Халық ауыз әдебиеті «Алпамыс батыр»жыры
Исатай бейнесі Алпамыс бейнесі
Атқан оғы Еділ-Жайық Алпамыстың жан түспес
тең өткен Қаһарланса көзіне
Атқанын қардай боратқан. Қ аланың аузын қан қылды,
Қақпаның аузын шаң қылды.
Сұрақ: Осы өлең жолдарынан Исатай,Алпамыс бейнелерінен қандай ұқсастықты байқадыңдар? Өлеңде қандай көркемдік тәсіл қолданылған?
Жауап: Ұқсастық бар. Гипербола-әсірелеу тәсілі қолданылған.
