Ыбырай мен Абайды? а?артушылы? педагогикалы? м?раларын саба?та ?олдану

Абай  ??нанбаев пен Ыбырай  Алтынсаринні? а?артушылы? педагогикалы? м?раларын ?аза? тілі мен ?дебиеті саба?ында пайдалану.

?лиас?арова Мейрамк?л ?уанышбек?ызы

           Жазба ?дебиетімізді? реалистік арнада ?алыптасып даму тарихыны? ар?ы бастауында ?ос б?йтеректей т?л?аланып Ыбырай мен Абай ?атар т?р.Осынау ай?ын шынды?ты біз б?ріміз де білетін сия?тымыз.Екі ?лы т?л?а –Ыбырай Алтынсарин мен Абай ??нанбаевті? ?мірінде де, шы?армашылы?ында да бір-біріне ??састы? ?ндестік к?п.

           Біріншіден,екеуіні? де азан ша?ырып ?ой?ан аты Ибра?им, екіншіден Ыбырайды? атасы- шынжыр бала?, ш?бар т?с Бал?ожа болса,Абайды? ?з ?кесі- ??нанбай да ру ішінде ?стемдік ж?ргізген адам.Ыбырай да,Абай да зорлы?шыл,озбыр ата жолын ?умай а?артушы-демократты? ба?ытты ?ста?ан.Екеуі де Крылов мысалдарыны? негізінде ?ле?дер шы?арып сол кездегі келе?сіз жайларды сынап-мінейді.

          Ыбырай халы? ?амын жеп, «Мені? ?немі ?мтыл?ан тілегім – ?алай да пайдалы адам болып шы?у еді» десе,Абай да «елге пайдалы,адамгершілігі бар,?діл басшы болсам ?ана жа?сы адам боламын деп», «Сахараны бас?ан ?ара т?н т?некті ?а? жарып,жал?ыз ?олда жалынды жал?ыз шыра? ?стап,хал?ына бет н?с?ап: «Та?ы? белден батады,к?ні? сонау жа?тан шы?ады » деп кеткен а?ын еді.

           Неткен ??састы?.?Б?л ?ндестік хал?ын,?лтын ?ла?аттаудан,ел намысын ?з пайдасынан жо?ары ?ойып,оны? ілгері басуын ма?сат т?т?ан.

Ыбырай «?нер-білім бар ж?рттарды?» «Тастан сарай сал?ызып,айшылы? алыс жерлерден к?зді ашып-ж?м?анша жылдам хабар ал?ызып»тыр?анын айтып,Абай «?ылым таппай ма?танба» деп халы?ты ?нер-білім ?йренуге ша?ырды.                                                                     

         Екеуі де д?ниеге а?ын болып келді.?мір жолында?ы негізгі ?ызметі а?артушылы? бол?ан Ыбырай ?аза? балаларын т???ыш рет зайырлылы? ба?ытта?ы мекткпте дуняуи п?ндерді о?ытатын м??алім ретіндегі ал?аш?ы д?рісін ?ле?мен баста?анда, букіл жан- дуниесімен тебіреніп т?рып,алдымен аузына Алласын алады.

 Бір ??дай?а сыйынып,

Кел,балалар, о?ылы? –

деген журекжарды с?зін айтады ж?не б?л сия?ты тарихи істі? жемісті болуы ?шін Алланы? жар болуын тілейді, жас?спірімдерге сол ойды ??ындырады.

Істі? болар ?айыры,

  Бастаса?ыз аллалап,-

деген с?здер осыны? д?лелі.Б?дан ?р? ?стаз ?з ш?кірттеріні? жа?а есйіп келе жат?ан а?ыл-санасы жетер де?гейден тол?ап,адам ?міріндегі пайдасын т?сндіреді.

О?ыса?ыз,балалар,

          Шамнан шыра? жа?ылар.

Тілегені? алды?нан

 Іздемей-а? табылар.

 Ал адам ?мір тіршілігіндегі о?уды? ар?асында іздемей табылатын игіліктері ?андай еді,о?ымай ?ал?анны? к?рер ?орлы?ы не т?рде болма??Ыбырай соны ауыл баласыны? санасына сі?імді етіп былай т?сіндіреді:

                                                              О?ыма?ан ж?реді

       ?ара??ыны ?армалап.

         Мал-д?улетті? байлы?ы

                                                                                Бір ж?таса? жо? болады.

Немесе:

Сиса к?йлек ?сті?де

     То?уменен табыл?ан.

   Сауыс?анны? тама?ы

       Шо?уменен табыл?ан.

   Кел,балалар о?ылы?,

      О?ы?анды к??ілге

   Ы?ыласпен то?ылы?.

Ыбырайды? балалар?а айт?ан ?лгі ?сиеттерінен кейін,арада он бес жылдай уа?ыт откенде, сол Ыбырайды? ш?кірттері т?різді о?уынан сырт ?ал?ан Абайды? ?кінішпен айт?ан с?здері ?зімізге м?лім.

                     Жасымда ?ылым бар деп ескермедім,

                      Пайдасын к?ре-т?ра тексермедім.

                   Ер жеткен со? т?спеді уысыма,

                           ?олымды мезгілінен кеш сермедім.

 Ыбырай ?лгісімен балаларына б?йыртуды ойлайды.

                   Адамны? бір ?ызы?ы бала деген,

                Баланы о?ытуды жек к?рмедім.

                     Баламды медресеге біл деп бердім,

                                  ?ызмет ?ылсын, шен алсын деп бермедім.

     Ыбырайды? жа?а?ы с?здерінен кейін, екінші д?ріс ретінде жаз?ан ?ле?і де есімізде.Ол «?нер-білім бар ж?рттар» деп аталады.Онда ?стаз алдында?ы ш?кірттер сауаттарын ашып,а?ыл-ой толыса баста?ан кезде,ж?йелі білімні? ?ркениет ?рісіндегі ?мірлік ма?ызын т?сіндіреді.

       ?нер-білім бар ж?рттар

  Тастан сарай сал?ызды;

 К?зі?ді ашып-ж?м?анша

Жылдам хабар ал?ызды;

Аты жо? ??р арбаны

Мы? ша?ырым жерлерге

К?н жарымда б?р?ызды,

Адамды ??стай ?шырды,

                                                        Айтпа ?ылым с?йсе?із,-

Деп келеді де,алдында айтып кеткен Ыбырай с?зін та?ы пысы?тайды:

                                                        Д?ние де ?зі,мал да ?зі

                                                        ?ылым?а к??іл б?лсе?із,

Мінекей,екі ?лы т?л?аны?а?арту м?селесінде алыстан жа??ыры?ып естілген  ?ндестігі осындай.б?л-бізді? ойымызша,екі ?аламгерді? б?кіл шы?армашылы??мірлеріндегі рухани туысты?ыны? ал?аш?ы нышандары ?ана.Оларды? е? ?рісті,е? іргелі жа?ынды?ы ?ара с?зде,к?ркем проза жанрында ай?ын танылады.