Та?ырыбы: М??а?али – м??гілік ??мыр
Ма?саты:
а) білімділік: М.Ма?атаев ?мір жолымен, шы?армашылы?ымен о?ушыларды таныстыру
?) т?рбиелік: отанды ту?ан жерді с?юге т?рбиелеу, а?ын жырларынан ?лгі алу
б) дамытушылы?: о?ушыны? с?йлеу м?дениетін дамыту
К?рнекілігі: Видео, шы?армалары, а?ын туралы естеліктер.
Жоспары:
1. «Поэзия – ж?рек тілі» (А?ынны? ?ле?деріні? м?нерлеп о?у)
2. «??ла?тан кіріп бойды алар» (?ндерін жасыру)
3. «Жазылар естеліктер мен туралы»(А?ын жайлы)
Бектемір: ?айырлы к?н ?стаздар мен о?ушылар!
Назерке: Шынайы поэзия ?кілі, ?ажайып а?ындарды? бірі М??а?али Ма?атаевты? ту?ан к?ніне орай «Б?гін мені? ту?ан к?нім» атты ?деби кешімізді бастау?а р??сат еті?іздер.
Бектемір:
Кезінде а?иы? а?ын М. Ма?атаев:
«А?ынмын деп ?алай мен айта аламын,
Хал?ымны? ?з айт?анын ?айталадым.
К?пі киген ?аза?ты? ?ара ?ле?ін,
Шекпен жауып ?зіне ?айтарамын», - деп ?арапайым ?аза?ты? ?ара ?ле?іні? жілігін ша?ып, майын ішті. Дегенмен, ?зіні? ?діл ба?асын ала алмай кеткен а?ынны? ?діл таразысы халы? болды. Оны к?ллі халы? с?йіп о?ыды. М??а?али шын м?нінде, бір туар екенін халы??а таныта білді.
Назерке:
Сырым да осы,
Жырым да осы,
Алды?да.
Бай?ашы бір,
Бы?сыдым ба, жандым ба?
Маха?дар жо?,
Маха?дарды? сар?ыты –
М??а?али Ма?атаев бар м?нда, - деп бір к?ндік с?уледей а?ып ?ткен ?аза? жырыны? шо? ж?лдызы М??а?али Ма?атаевты? б?гін ту?ан к?ні.
Перизат:
Б?гін мені? ту?ан к?нім,
Ой б?лі-ай!
Мына адамдар неге жатыр тойламай?!
Банкет жасап берер едім ?зім-а?
Т??ірді? бір жарытпай-а? ?ой?аны-ай
Мына д?ние неге жатыр ?ндемей,
Алаулатып тойды? шо?ын ?рлемей.
??ша?-??ша? г?л шо?тарын ла?тырып,
«Мынау шапан,
Мынау аты? мін » демей.
Мына ж?рт?а жа?пады ма ?лденем?!
Бекер ?мір с?ргенім бе ?лде мен?
Хал?ым,
Сені? ?асиеті?ді білем деп,
Бос?а ?мірім ?тті ме екен ?уремен?!
Айтамын деп ?уанышы?, м??ы?ды,
Бас?а арна?а б?рдым ба ?лде жырымды?!
Мен б?рібір ?зі?менен бір болам
?зегінен тепсе? –да?ы ?лы?ды
Назерке : М. Ма?атаев 1931 жылы 9 а?панда Алматы облысыны? Нарын?ол ауданында?ы ?арасаз ауылында д?ниеге келді. ?кесі С?леймен осы ??ірде колхоз ?йымдастырушы болды. 1941 жылы майдан?а аттанып, содан оралмады. Шешесі На?иман ?арапайым шара адамы еді.
___________________________
Бектемір: Балалы? ша?ынан–а? а?ын ерте есейді, е?бекке ерте араласты. Орта мектепті бітірген со? ауылды? хатшасы, ?ызыл отауды? ме?герушісі, комсомол ?ызметінде болды. 1954-1962 жылдар арасында ?аза? радиосында диктор болды, 1962-1972жылдар аралы?ында «Социалистик ?аза?стан», «?аза? ?дебиеті» газетінде, «М?дениет ж?не т?рмыс», «Ж?лдыз» журналдарында білім ме?герушісі, 1972-1973 жылы ?аза?стан Жазушылар ода?ында ?деби ке?есші болып ж?мыс істеді.
Назерке: М??а?алиді? т???ыш ?ле?і 1948 жылы Нарын?ол ауданды? «Советтік шекара» газетінде басылды.
М??а?али поэзиясы – та??ы шы?тай м?лдір поэзия. А?ынны? «Дари?а ж?рек», «А??улар ?йы?та?анда», «?мір - дастан», «Атамекен», «Райымбек» т.б кітаптары жары? к?рді.
Перизат: А?ынны? «Аманат» жыр жина?ы 2000 жылы Мемлекеттік сыйлы??а ие болды. Б?гінде М??а?али а?ынны? 13 кітабы бойынша 1834 ?ле?, 19 поэмасы бар екені аны?талып отыр.
М??а?ны? 35 мы? жол?а жуы? ?ле?і поэзия с?йер ?ауымны? іздеп ж?ріп о?итын жырына жырына айналды. А?ын ?ле?деріне 100-ден астам ?ндер жазылды.
________________________
Назерке: Б?гінде а?ынны? ортамызда болма?анына налимыз, ал медет т?тармыз – алып а?ынны? ?зіні? к?зіндей к?рінетін ?ркеш-?ркеш ?ле?дері хал?ынан ?алт?ысыз ба?асын алып, келер ?асыр?а керуен к?шін сенімді т?рде ?затып барады. Азаматты? пен адамгершілікті ас?а? м?раты сана?ан а?ынны? ж?рек сырлары шынайы болмысымен, а?и?атты? алдында аласармаумен ?ымбат та ??нды.
Бектемір: М??а?али – бізді? заманда?ы ?ажайып а?ындарды? бірі. А?ынны? ?зі «Егер сіздер шынымен мені? ?мірбаянымды, шы?армашылыымды зерттемек болса?дар, онды мен не жазам, соны? б?рін т?гел о?ып шы?уды ?мытпа?айсыздар. Мен ?з ?ле?дерімнен б?ліп ?арамаулары?ызды ?тінем» деген екен.
Перизат: Ендеше ?ашан да а?и?атты? а? туын к?теріп, ?ділет пен адалда?ты те? ?ста?ан а?ынны? ?ажайып сырлы ?ле?деріне кезек берейік.
_____________________________
Бектемір: М??а?али м?расы, маржан поэзия – м??гілік, болаша? ?рпа?ты? еншісі, ?астерлеп ?адірлейтін м?расы.
Халы? к??ілін сусындат?ан, а?ын ?ле?деріні? к?пшілігі ?мір туралы, тірршілікке тірек боларлы? ?мір шыра?ын, ?мір ж?парын жыр етеді.
Перизат:
?мір дегенге
Тірлікте сір? жетер ме ой!
Жары? с?уледен
Бас?аны? б?рі бекер ?ой,
Бекер ?ой б?рі, б?тен ?ой,
?мір дегені? бір к?ндік с?уле екен ?ой!
Назерке:
Пай, пай, ?мір!
Пай, пай, ?мір!
?тесі? – ау бір к?ні,
тиясы? ау ?уанышты к?лкіні.
?мір деген – бір жар? еткен найза?ай,
?мір деген к?к аспанны? к?ркірі.
Пай, пай ?мір,
?тесі?-ау бір к?ні!
___________________________
Бектемір: А?ынны? ??мырлы поэзиясы б?гінгі та?да барша ж?ртты? ж?регінен берік орын алып, ?уанышы мен ?ай?ысын б?лісетін айнымас жан серігіне айналды.
Перизат:
Пай! пай! пай!
Киелі неткен жер!
Батырлар д?рілдеп ?ткен жер,
Т?лпарлар д?бірлеп т?ккен тер,
?ашы?тар бір-бірін ?пкен жер.
Бектемір: И?, ?лы а?ынны? сезімінде, ту?ан еліне деген махаббатында шек бар ма?!
______________________________
Назерке
?арсы алмаса,
??рсын, ?арсы алма?ын,
?н салып бер,
?ні?мен жан сап ма?ан!
Жа??ырып жасыл тау ж?нелсін бір,
Жатсын ?йып жапанда дел-сал далам.
Бектемір:
?н сал, жаным,
?ні?мен тербет мені
Бір с?тке тынсын тірлік жер к?ктегі.
Дала ?йысын,
Дамылдап таулар жатсын,
Таулар жатсын м??гілік ж?ргектегі.
Перизат: М??а?алиды? ?ле?дері шын шабытты?, ?иын к?йзеліс пен шын ?уаныштан, шын са?ыныштан ту?ан. А?ын ?лы сезімге бас иіп, ?з ?ле?дерінде махаббат та?ырыбын ке?інен суреттеген.
А?ын ?бділда Т?жібаевты? с?зімен айтар болса?: «Махаббат – сезім. Ол адамны? ішкі рухы, тозбас ?уаты. Махаббатты сезімге ерлік, ж?ректілік керек. М??а?алиді ??діретті а?ын ететін де сол ерлік болатын.»
______________________
2-ж?ргізуші:
О, махаббат!
Сен ?лі тірі ме еді??
Тірі ме еді?.
Мен ?лі тірілемін!
А? періште алдында ж?гінемін.
.?олдай г?р, ?ашы?тарды? пірі, мені!
_________________________
Бектемір Перизат
«Махаббат диалогы»
- ??с боп ?шып жо?алсам н, не етер еді??
-сені іздеумен м??гілік ?тер едім.
-От?а т?сіп ?ртенсем, не етер еді??
-К?л боп бірге со?ы?нан кетер едім.
-Б?лдырасам са?ымдай не етер еді??
-?ойшы с?улем, б?рін де к?теремін.
Бектемір:
« ??ла?тан кіріп бойды алар,
?сем ?н мен т?тті к?й.
К??ілге т?рлі ой салар,
?нді с?йсе?, менше с?й» деп Абай атамыз айт?андай келесі кезекті М??а?али Ма?атаевты? с?здеріне жазыл?ан ?ндеріне берейік.Біз сіздерге жасырамыз,
сіздер жал?астыру керексіздер.
Перизат:
Жазылар естеліктер мен туралы
Жазылар естеліктер мен туралы
Біреулер жан еді дер ?р т?л?алы.
Біреулер т?лпар дер де м?мкін,
Б?тінделмей кеткен бір ер-т?рманы.
А?ыз ?ып айтар м?мкін ?ылы?ымды
?ылы?ымды ?нат?ан ж?лынуды.
Жа?сы к?рген дер м?мкін «жылынуды»
?йтеуір ?азбас былы?-шылы?ымды.
Жо? жанды ?и?ан емес жамандау?а,
(Сол ?шін рахмет адамдар?а!)
Білемін, ?йтеуір бір замандарда
Ж?реді ж?з жыл жасап жаман ?ар?а.
Жазылар естеліктер нешеленген,
К?рерміз оны? б?рін пешенеден.
?йтеуір білетінім бір – а? н?рсе –
к?шеді ?ле? немесе ?шеді ?ле?!
.?улары тауды? ?ызыл т?лкісі дер,
Момындар бізді? ?йді? кірпіші дер.
М??гілік ?зімменен ала кеткен
Мені? н?зік жанымды кім т?сінер?!
Бектемір: «Жыр басы ?арасаздан бастал?ан М.Ма?атаев б?гінде ?н болып?алы?тап, жыр болып ж?лдыздармен сырласып, сонау поэзия ?лемінде шыр?ап барады»
Рза ?уанды?ов
Назерке: «?ле? ?лмейді. Ендеше оны жаз?ан а?ын да ?лмейді. Олай болса М.Ма?атаевта к?з ж?м?ан жо?. ?атарымызда, к?нбе-к?н ?асымызда. ?не ол м?збалы? ?ыранша д?р сілкініп, б?кіл залды бір ?зі толтырып, жазы? ма?дайы жар?ырап, жалтырап жыр о?ып т?р!.»
?бділда Т?жібаев
Перизат: «М??а?али м?лдірліктен, тазалы?тан, биік адамгершіліктен т?ратын »
Лашын ?зімжанова
Назерке: «?аза? хал?ыны? бір ?ана Абайы болса, М??а?алида жал?ыз.
??діретті а?ын?а к?зі тірісіндек?рсетілмеген ??діретті?, берілмеген сый-сияпатты? орнын толтыруды? бір жолы, бір ж?ні бар: ол а?ынны? ?исапсыз рухани ?азынасын ?лт игілігіне асыру?а асы?у».
?. ??рман?алиев
Бектемір : «М??а?алидай а?ын бол?ан халы? – ба?ыт»ты халы?»
Ф.О??арсынова
Перизат:
К?п адам д?ниеге бой алдыр?ан
Бой алдырып, ая?ын к?п шалдыр?ан.
?лді деуге бола ма, ойла?даршы,
?лмейт??ын артында с?з ?алдыр?ан
Бектемір: Таби?атында адам?а жаманшылы?ы жо?, жаны жуас, жомарт, ?зін бас?аны? б?рінен кіші санайтын а?ын к?кірегінен буыр?ана а?ыл?ан жыр жанартаулары ?ле? ??мар халы??а таусылмайтын сый, мол ?азына болып ?ала бермек.
А?ынны? с?зі ?лмесе, ?зі де ?лмегені.
Назерке: Осымен М. Ма?атаевты? ту?ан к?ніне арнал?ан кешіміз сонына жетті.Келесі кездескеше сау болы?ыздар!!
