Саба?та грамматикалы? ойындарды пайдалану ар?ылы о?ушыларды? ?ызы?ушылы?ын арттыру

Сабақта грамматикалық ойындарды пайдалану арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру

Нугманова Қ.Х.

Бөрлі ауданы, Ақсай қаласы

ЖЖБ №3 ОМ

Грамматикалық ойындарды сабақта және сыныптан тыс жұмыстарда да кеңінен пайдалануға болады. Мұндай ойындар оқушылардың ой белсенділігін аррттырып қана қоймай, өз бетінше ізденістерге жол ашады, пәнге құштарлығын оятады. Грамматикалық ойындар арқылы сабақтарда оқушылар әр түрлі жағдайды түсінеді, оны шешу жолдарын қарастырады. Ойын сабақтары оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытады, оқуға құлшынысын, қызығушылығын арттырады. Жақсы ойынға бар бала ынтасымен беріліп, оны білуге, меңгеруге талпынып, алуан түрлі дағды, мәліметтерді алып, шеберліктерін шыңдайды. Осы мақсатпен сабаққа ойын-жаттығуларды қолдану тәжірибесін назарларыңызға ұсынып отырмын.

МЕТЕГРАММА

Ұ – дан бастасаң, темір ұстар шебермін,

З – ны қоссаң, білім саған беремін. (Ұста-з)

Әсем мекен, ұлы дүбір думанмын,

Қ – ны қоссаң, пешке керек құралмын. (Қала-қ)

Егер О – дан бастасаң,

Шөп оратын құралмын.

О – ны алып тастасаң,

Жұрнақ болып шығармын. (Орақ – рақ)

АНАГРАММА

1. Қай жағынан оқысаң да бір ғана сөз боп тұратын 5 сөзді кім табады?

(қазақ, қабақ, кезек, қызық, надан)

1. Көлденең торларға тиісті сөздерді дұрыс тауып қойсаң, тігінен айрықша тұрған торлардан көрнекті қазақ ақынының есімі шығады. Кәне, іздесейік!

	1					С
		2				Ұ
		3				Л
	4					Т
		5				А
		6				Н
			7			М
			8			А
9						Х
			10			М
		11				Ұ
			12			Т

Сұрақ:

1. Қазақстандағы түбек. 2. Көрнекті большевик, қоғам қайраткері. 3. Целиноградтың бұрынғы аты. 4. Облыс орталығы. 5. Аққумен үн қосқан сал әнші. 6. Батырлар жырындағы қыз.

7. Қиыр солтүстіктегі портты қала. 8. Дәулеткерейдің күйі. 9. Нан тағамдардын пісіретін орын. 10. Ақансерінің ат туралы әні. 11. Әнші құс. 12. Түсті металл.

Шешуі:

1. Маңқыстау 2. Рысқұлов 3. Ақмола 4. Көкшетау 5. Біржан 6. Ақжүніс

1. Мурманск 8. «Қосалқа» 9. Наубайхана 10. «Маңмаңгер» 11. Бұлбұл 12. Алтын

Логогриф

Егер ексем, жеміс болып шығады.

Қоссам оған бір буын

Астана болып тұрады. (Алма – ты)

Шарада

Ертегінің ғажайып

Кейіпкерлері кім екен?

Бүгін олар ғылымның

Қойнауында жүр екен. (Таусоғар, Көлұрттар, Желаяқ)

Етістікке ал деген

Қоссам көптік жалғауын

Ертегіден, аңыздан,

Атын тауып аласың. (Ал – дар).

Бояу аты басында

Шашты қостым қасына

Сонда аңызға кіреміз

Дана әйелді білеміз. (Қарашаш)

Омоним

Алма маған алма берді,

«Жалғыз өзін алма» - деді

«Салма жесең, аздап же де,

Ыдысқа көп салма» - деді.

Сырда сұлу жыр туыпты,

Жырда терең сыр тұныпты.

Сөз таптары ойыны

Зат есім ойыны. 1-қатар 3 минутта 20 құстың атын, 2 -қатар 20 жәндіктің атын, 3 –қатар 12 балық атын ойлап тапсын.

Етістік ойыны. Етістіктердің синонимдерін тап: озып кетті, ұнайды.

Сын есім ойыны: 1-бала затты атаса, 2-шісі сынын, сапасын атап жібереді:

Дала – кең

Колхоз – бай

Су – мөлдір, т.с.с.

Сан есім ойыны. 1-оқушы есептік сан есім жасай қояды, т.с.с.

Жетпеген сөзді тауып жаз (Плакатқа жазу керек).

1. Саусағынан өнер....

2. Өнерлі өрге...

3. Суға кеткен...

Түбірлес сөздер жаса.

Үлгі: 1) көз – көзілдірік, көзде, көзбе – көз, бас – көз, көзінше, көз нұры, көзайым;

2) бас – басқарма, басшы, баспалдақ, басқұр, бастама, баспа, басылым, баспақшыл,

3) қол – қолма-қол, қолдау, қолдау, қолдап, қолтықтау, қолдама, қолпаштау, қолғап.

Қайсысы зат есім, қайсысы етістік?

Шығарма жазып бітірдім.

Бұл сөзді есіңнен шығарма!

Жақын қалды көмбе

Бұл жерге оны көмбе!

Сөз таптарына қарай топтап жаз:

ызың-ызың, елуінші, жоғары-төмен, тоқсан бес, қымбат, өндіріс, ой, бәрі, кеше, мен, олар, терең, суық, озат, отряд, әлденеше, үшінші, тарс, үшін, арқалы, қашан, соң, қай, жетеу, сымбатты, жолдас, ор, көздеді, құрамыз, күрең, тез, қып-қызыл, сүйек, елең, оннан бір, жиналады, барып, айта, мәжілістер, келіс-сөз, жиі, да, де, реңді, жүзі, қалың, шырай, келіспеді, көрер жинастық, басқарма, үш-үштен, былтырғы, баспа.

СИНТАКСИСТІК ОЙЫНДАР

Сөйлем ойыны:

1. Ренішті сөйлемдер

2. Қуанышты сөйлемдер

3. Шаттық сөйлемдер

4. Ашулы сөйлемдер

5. Ұранды өйлемдер

6. Аңсау сөйлемдер

7. Арманшыл сөйлемдер

Құрмаластың сыңарын тап. Иса партизандармен байланыс жасап үлгергенше, ....... Мен өзенге бара жатқан кезде, ........

Төлеу сөзден төл сөз жаса. Абай өзінің дүниеге көзін ашқан досы Михаэлис екенін айтты. М.Горький берілмеген жау болса, оны құрту керек екенін айтты.

Мына тіркестерді бір ғана сөзбен ата. Бір жылдағы оқушылар тобы. Рельссіз трамвай. Бір бағыт, бір мақсаттағы топ. Территорияны қарумен басып алу. Доппен ойналатын спорт ойынының түрі. Орта білімді анықтайтын қағаз. Газет-журнал қызметкерлері.

ФОНЕТИКАЛЫҚ ОЙЫНДАР

Ортасында екі рет «у» әріп келетін сөздер ойла. Ішінде 4 «э» әріп бар сөзді кім көп ойлайды. Соңғы әрі «ы» болатын 10 сөзді кім көп жазады.

Ортасында сс, кк, тт дыбыстарды бар сөздерді қай парта көп ойлап табады?

Сөз қуаласпақ ойыны: қала, арқан, нар, радио, отын, нота, қар, т.б.

5 минутта дауыстыларды топтап кім жазып бере алады.?

5 минутта дауыссыздарды топтау.

3 минутта орыс тілінен енген я, ю әрпі бар сөздерді кім жазады?

ЛЕКСИКАЛЫҚ ОЙЫНДАР

Мына фразалардың мағынасын аш:

«Желге ұшқан сөз»

«Көппен көрген ұлы той »

«Тепсе, темір үзетін»

«Қарға адым жер мұң болды»

«Аяғымнан тік басып кеткенше»

«Ілгері басқан аяқ кейін кетіп»

«Жібі босаң адам еді»

«Бір ұрты май, бір ұрты қан»

«Жігері құм болып»

«Мойнына су кетіп жүр»

«Қолы алдына сыймайды»

«Екі үйді қатар қондырмас»

«Аузын қу шөппен сүртіп»

«Құрғақ қасық ауыз жыртар»

«Ыдыс-аяқ сылдырлайды»

«Көп талқысына түсу»

«Аузынан сөзі, қойнынан бөзі түскен»

«Жығылған үстіне жұдырық»

«Қабырғасы қатқанша»

«Жүрген аяққа жөргем ілінер»

Мақал – мәтелдерді толықтыр

Жеті рет өлшеп, ........

Аңдамай сөйлеген ауырмай..........

Түлкінің қызылдығы..........

Екі кеме құйрығын ұстаған........

Еңбек сүйгенді елі......

Жұмыла көтерген........

Татулық табылмас .....

Буынсыз жерге ....

Адам болар бала.....

Білгеніңнен білмегенің....

Досыңа достық..........

Грамматикалық ойындар оқушылардың сабаққа белсенділігін, қызығушылығын арттырады, тапқырлыққа, жылдамдыққа, байқағыштыққа баулиды. Ойлау қабілетін дамытып, дүниетанымын кеңейтеді, шығармашылық қабілетін ұштайды.