“Сыбайлас-жем?орлы?” деген “пара?а сатып алу”, “пара” ретінде, "corruptio" деген латын с?зін алып, аны?тау?а м?мкіндік береді. Рим ???ы?ында сондай-а? "corrumpire" т?сінік бол?ан, ол жалпы с?збен айт?анда “сындыру, б?лдіру, б?зу, за?ымдау, жал?андау, пара?а сатып алу” деген т?сінік берген де, ???ы??а ?арсы іс-?рекетті білдірген. Орыс тіліні? т?сіндірме с?здігі сыбайлас-жем?орлы?ты пара беріп сатып алу, лауазымды адамдарды?, саяси ?айраткерлерді? сат?ынды?ы ретінде сипаттайды.
?Р “Сыбайлас-жем?орлы?пен к?рес туралы” За?ы сыбайлас-жем?орлы??а келесідей аны?тама береді. Ол: “.мемлекеттік міндеттерді орындайтын адамдар, сондай-а? солар?а те?елген адамдар, ?здеріні? лауазымды ??зыреттерін ж?не онымен байланысты м?мкіншілікті немесе ?з ??зыреттерін бас?аша пайдаланып м?ліктік пайда алу ?шін за?мен ?арастырылма?ан м?ліктік жайлылы?ты ж?не арты?шылы?ты ?абылдау, сондай-а? жеке ж?не за?ды т?л?алармен аталмыш жайлылы?ты ж?не арты?шылы?ты олар?а за?сыз беруге осы адамдарды парамен сатып алу”.
?аза?станда сыбайлас жем?орлы??а ?арсы к?рес басты басымды?тарыны? бірі ретінде ай?ындал?ан
ТМД елдері арасында бірінші ?аза?станды ?зірледі ж?не «Сыбайлас жем?орлы??а ?арсы к?рес туралы» ?Р За?ын ?абылдады, азаматтарды? ???ы?тары мен бостанды?тарын ?ор?ау, оны? ма?саты сыбайлас жем?орлы??а байланысты туындайтын ?атерлерден ?аза?стан Республикасыны? ?лтты? ?ауiпсiздiк, ?о?амды? ж?зеге асыратын мемлекеттік органдарды?, лауазымды ж?не бас?а да адамдарды? тиімді ж?мыс істеуін ?амтамасыз ету
4. ?йтапсырмасынсахналау.
1 топты?тапсырмасы: Компьютер ойнау?аа?шатабаалмайотыр?анЕрлан мен Марат біраза?ылдасады. Ерланны?есінеасханадаа?шамайдалат?ан?айратт?седі. Сол?айратты?ор?ытып, а?шасынтартыпалукеректігінМарат?аайтады. Солмезеттекележат?ан?айратты Марат алдапша?ырады. Ойындаарамойыжо??айраттыЕрланкеліп бас салып, а?шатауыпберуінталапетеді. Ал?аш?ыдаойынекендепойла?анола?шасыны?жо?екендігінайтса да, со?ынанб?лісті??алжы?емесекендігін??ып, ?алтасында?ы бар а?шасынбересалады. Аман –есен??тыл?анына?уан?аноланасынаайтатынды?ынескертеді. Ерланмен Маратегерб?лістібіреугеайтса?,ондажа?сылы?болмайтынды?ын?айрат?ажа?сылап??ындырады.
С?ра?тар:
1. Осы к?ріністебаланы??андай???ы?ышектелген?
2. Ерланмен Марат ?андай?ылмысжасады?
3. Ерлан мен Маратты??ылмысжасауынане себепболды?
2 –топты?тапсырмасы:
Н?рлан 5 –сыныптао?иды. Н?рланны?білімалу?адегенталабыжа?сы. О?ысажа?сыо?итыно?ушылар?атарынанорыналарлы??абілеті бар. Біра?ата–анасыны?т?рбиесібаланыжолдантайдырады. Н?рланны?ата - анасы бала т?рбиесінежауапсыз?арайды. Баланы саба?тансебепсізжиі?алдырады, кейдетіптіапталапкелмей?алатынкездері де болады. Мектепте, сыныптаата–аналар?абайланысты?тетінжиындар?а да келмейді. Сыныпжетекшісіосы жа?дай?абайланыстыН?рланны??йінебарып, ата–анасыменбірнеше реет ??гімеж?ргізгеніменешн?тижешы?пайды. Ата–анасы??р?а?у?деберіп??ршы?арыпсалады. Бірерк?н?ткенсо?жа?а?ыо?и?а?айта?айталанады. Білімалубаланы?бастыміндетіекенінбілет?раоны орындауда?ке–шешесісал?ыртты?танытады.
8– сыныптыс?ттіая?та?анЖал?асжаздажа?сыдемалып, тыны?ып, ?ырк?йектемектепкекелді. Биыл орта буын, 5 – сынып?акелгенсо?, ?зін – ?зібіресейіп?ал?андайсезінді. ?рбірістегенж?мысына?зіншебіресепберіпотыратынболды. Жал?асты??ырк?йекайында?ытынымсызе?бекке толы к?ндері?тіп жатты. ?ле?дімектептегібір?йірмеге?атысып, бойында?ыерекшебір?абілетіншы?даудыма?сатсанады. С?йтіп, мектептегі «Т?мар» пікір – сайысклубынажазылма?шыболыпбіршешімгекелді. Осы ойыната – анасынажеткізді. Ата – анасыЖал?асты?ойына?арсыболады. Оны анасыа?ылшынтілінен?тетін?йірмеге?зіжаз?ызып?ой?анын, ?азіргізаман?аа?ылшынтілімамандарыны??те?ажетекендігін, замана?ымынасай?мірс?рукеректігін баса айтты. Ал, Жал?асты? бар ойла?аны, ?зіншебіржаса?аншешімі??м?асі?генсудайжо?болды да кетті. ?неміата – анасыны?айт?анынд?рыссанап, соныбастыназар?аалатынЖал?аста?ы да ата – анасыменкелісугем?жб?рболды.
5. Наша?орлы?дамып бара жатыр, себебішетелдерден?келеді, кейбіркедендер?зж?мыстарынжауаптыорындамай, за?б?зушылы??абарады. Б?лжем?орлы??а жата ма?
Т?рбиеса?атын?орытындылау.
Сыбайлас-жем?орлы?ты ?алай жою?а болады?
1.Пара бермеу ж?не алмау.
2.Ма?саты н?тижелерге жету ?шін, ?з м?мкіншілігі?мен жетуге тырыс.
3.Пара?орлы?ты к?рсе?із жергілікті органдар?а ж?не а?парат к?здеріне хабар бері?іздер.
Жем?орлы? – мемлекетті?, ?о?амны? дамуына тежеу болатын, болаша?ына кесірін тигізетін індет. Оны? тамырына т?бегейлі балта шаппайынша, мемлекетте т?ра?ты ?су-?ркендеу болмайды. Сыбайлас жем?орлы?, б?л – мемлекетпен бірге пайда болатын ауру. Д?ниеж?зі елдері сыбайлас жем?орлы?пен ?рт?рлі де?гейде, т?рлі шаралар ?олдану ар?ылы к?ресіп келеді. ХVІІІ ?асырды? ая?ынан бастап Батыста ?о?амны? сыбайлас жем?орлы??а ?атысты ?арсылы? бетб?рысы басталды.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
“Сыбайлас-жемқорлық” деген “параға сатып алу”, “пара” ретінде, "corruptio" деген латын сөзін алып, анықтауға мүмкіндік береді. Рим құқығында сондай-ақ "corrumpire" түсінік болған, ол жалпы сөзбен айтқанда “сындыру, бүлдіру, бұзу, зақымдау, жалғандау, параға сатып алу” деген түсінік берген де, құқыққа қарсы іс-әрекетті білдірген. Орыс тілінің түсіндірме сөздігі сыбайлас-жемқорлықты пара беріп сатып алу, лауазымды адамдардың, саяси қайраткерлердің сатқындығы ретінде сипаттайды.
ҚР “Сыбайлас-жемқорлықпен күрес туралы” Заңы сыбайлас-жемқорлыққа келесідей анықтама береді. Ол: “...мемлекеттік міндеттерді орындайтын адамдар, сондай-ақ соларға теңелген адамдар, өздерінің лауазымды құзыреттерін және онымен байланысты мүмкіншілікті немесе өз құзыреттерін басқаша пайдаланып мүліктік пайда алу үшін заңмен қарастырылмаған мүліктік жайлылықты және артықшылықты қабылдау, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалармен аталмыш жайлылықты және артықшылықты оларға заңсыз беруге осы адамдарды парамен сатып алу”.
Қазақстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес басты басымдықтарының бірі ретінде айқындалған
ТМД елдері арасында бірінші Қазақстанды әзірледі және «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» ҚР Заңын қабылдады, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, оның мақсаты сыбайлас жемқорлыққа байланысты туындайтын қатерлерден Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiк, қоғамдық жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың, лауазымды және басқа да адамдардың тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету
4. Үйтапсырмасынсахналау.
1 топтыңтапсырмасы: Компьютер ойнауғаақшатабаалмайотырғанЕрлан мен Марат біразақылдасады. ЕрланныңесінеасханадаақшамайдалатқанҚайраттүседі. СолҚайраттықорқытып, ақшасынтартыпалукеректігінМаратқаайтады. СолмезеттекележатқанҚайратты Марат алдапшақырады. ОйындаарамойыжоқҚайраттыЕрланкеліп бас салып, ақшатауыпберуінталапетеді. Алғашқыдаойынекендепойлағанолақшасыныңжоқекендігінайтса да, соңынанбұлістіңқалжыңемесекендігінұғып, қалтасындағы бар ақшасынбересалады. Аман –есенқұтылғанынақуанғаноланасынаайтатындығынескертеді. Ерланмен Маратегербұлістібіреугеайтсаң,ондажақсылықболмайтындығынҚайратқажақсылапұғындырады.
Сұрақтар:
1. Осы көріністебаланыңқандайқұқығышектелген?
2. Ерланмен Марат қандайқылмысжасады?
3. Ерлан мен Мараттыңқылмысжасауынане себепболды?
2 –топтыңтапсырмасы:
Нұрлан 5 –сыныптаоқиды. Нұрланныңбілімалуғадегенталабыжақсы. Оқысажақсыоқитыноқушыларқатарынанорыналарлыққабілеті бар. Бірақата–анасыныңтәрбиесібаланыжолдантайдырады. Нұрланныңата - анасы бала тәрбиесінежауапсызқарайды. Баланы сабақтансебепсізжиіқалдырады, кейдетіптіапталапкелмейқалатынкездері де болады. Мектепте, сыныптаата–аналарғабайланыстыөтетінжиындарға да келмейді. Сыныпжетекшісіосы жағдайғабайланыстыНұрланныңүйінебарып, ата–анасыменбірнеше реет әңгімежүргізгеніменешнәтижешықпайды. Ата–анасықұрғақуәдеберіпқұршығарыпсалады. Біреркүнөткенсоңжаңағыоқиғақайтақайталанады. Білімалубаланыңбастыміндетіекенінбілетұраоны орындаудаәке–шешесісалғырттықтанытады.
8– сыныптысәттіаяқтағанЖалғасжаздажақсыдемалып, тынығып, қыркүйектемектепкекелді. Биыл орта буын, 5 – сыныпқакелгенсоң, өзін – өзібіресейіпқалғандайсезінді. Әрбірістегенжұмысынаөзіншебіресепберіпотыратынболды. Жалғастыңқыркүйекайындағытынымсызеңбекке толы күндеріөтіп жатты. Өлеңдімектептегібірүйірмегеқатысып, бойындағыерекшебірқабілетіншыңдаудымақсатсанады. Сөйтіп, мектептегі «Тұмар» пікір – сайысклубынажазылмақшыболыпбіршешімгекелді. Осы ойыната – анасынажеткізді. Ата – анасыЖалғастыңойынақарсыболады. Оны анасыағылшынтіліненөтетінүйірмегеөзіжазғызыпқойғанын, қазіргізаманғаағылшынтілімамандарыныңөтеқажетекендігін, заманағымынасайөмірсүрукеректігін баса айтты. Ал, Жалғастың бар ойлағаны, өзіншебіржасағаншешіміқұмғасіңгенсудайжоқболды да кетті. Үнеміата – анасыныңайтқанындұрыссанап, соныбастыназарғаалатынЖалғастағы да ата – анасыменкелісугемәжбүрболды.
5. Нашақорлықдамып бара жатыр, себебішетелдерденәкеледі, кейбіркедендерөзжұмыстарынжауаптыорындамай, заңбұзушылыққабарады. Бұлжемқорлыққа жата ма?
Тәрбиесағатынқорытындылау.
Сыбайлас-жемқорлықты қалай жоюға болады?
1.Пара бермеу және алмау.
2.Мақсаты нәтижелерге жету үшін, өз мүмкіншілігіңмен жетуге тырыс.
3.Парақорлықты көрсеңіз жергілікті органдарға және ақпарат көздеріне хабар беріңіздер.
Жемқорлық – мемлекеттің, қоғамның дамуына тежеу болатын, болашағына кесірін тигізетін індет. Оның тамырына түбегейлі балта шаппайынша, мемлекетте тұрақты өсу-өркендеу болмайды. Сыбайлас жемқорлық, бұл – мемлекетпен бірге пайда болатын ауру. Дүниежүзі елдері сыбайлас жемқорлықпен әртүрлі деңгейде, түрлі шаралар қолдану арқылы күресіп келеді. ХVІІІ ғасырдың аяғынан бастап Батыста қоғамның сыбайлас жемқорлыққа қатысты қарсылық бетбұрысы басталды.
