Бала Т?рар?а мінездеме

Бекітілді: Оқу ісі жөніндегі орынбасары: Г.Т. Сапарбай

Күні: Сыныбы: 6 ( алты қазақ ) Пәні: қазақ әдебиеті

Тақырыбы: Бала Тұрарға мінездеме

Мақсаты:

Білімділік: тақырыпты толық ашу және кейіпкерлерге талдау арқылы Тұрарға сипаттама беру:

Дамытушылығы: Сын тұрғысынан ойлау мен жазу арқылы оқушыларды алғырлыққа,

зеректікке баулу;

Тәрбиелілігі: оқушыларды ұйымшылдыққа, бірін-бірі сыйлауға, елін-жерін

сүйетін, өз ана тілін құрметтей білуге баулу;

Түрі:

Әдісі: Деңгейлік сұрақтар арқылы оқушы білімін анықтау, сын тұрғысынан ойлау мен

жазуды шыңдау. Венн диаграммасы, тест жұмысы бойынша зеректікке баулу, ой

толғау.

Көрнекілігі: Ш. Мұртаза шығармалары, « Тұрардың өмір жолы » кесте т.б.

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақ барыыс: Ұйымдастыру кезеңі а) амандасу;

ә) түгендеу;

Сынып оқушылары 2 топқа бөлінеді.

І топ « Тұлпар » -бағыты тарихшы

Ұраны: Егеменді еліміздің елдігін танытатын елтаңбалдағы тұлпармыз,

Өз білімімізбен мыңнан тұлпар жүзден жүйрік атанамыз.

ІІ топ « Болашақ»- бағыты зерттеуші

Ұраны: Егеменді еліміздің ертеңі жас ұрпақ қолында,

Тұрардың арманы орындалады азаттық жолында.

І. Ой қозғау

Әр топ өз ұранымен таныстырады.

Үй тапсырмасын сұрау.

Негізгі бөлім.

1.Иә, балалар « Тұтқын бала » шығармасының негізгі кейіпкері кім деп ойлайсыздар?

( Тұрар Рысқұлов)

2. Шығарма неше бөлімнен тұрады деп ойлайсыздар?

Шығарма екі бөлімнен тұрады. 1-бөлім « Тұрардың тұрағы-түрме ».

2- бөлім « Тұрар-жаралы арыстанның баласы ».

І « Тұлпар » тобына

1. Тұрардың түрмеде болу себебі ?

2. Түрмеге келген күні әке мен бала қалай ұйықтайды?

3. Таңертең Тұрарды надзиратель қайда әкетті?

4. Тұрар қандай жұмыс атқарды.

5. Иван Владимирович Тұрарға қандай тілек айытты?

ІІ. « Болашақ » тобына

1. Тұрарды надзиратель қалай мұқатты?

2. Бронникоа надзирательге не айытты?

3. Тұрар гимназияның алдында нені армандады?

4. Тұрар кімнің қолында болды?

5. Тұрардың мектепке баруына кім ықпал етті?

Кейіпкерлерге сипаттама беру

Кейіпкер дегенді қалай түсінесіздер?

Деңгейлік тапсырмалармен жұмыс

Төменгі деңгейдің оқушылары

Жақсыжол Жексенбек

Аркашаға мінездеме беріңіз

Қонай Асылбек

Наташаға мінездеме беріңіз

Нурсапанов Болат

Кейіпкерлер әлеміне саяхат

« Тұтқын бала » барлық кейіпкерлерді жазыңыз.

Кәрімов Қожа

Арыстанға сипаттама береіңізі

Сьез Тоты

Тұрарға сипаттама беріңіз

Социалова Зарина

Рысқұлға сипаттама беріңіз

Хурмет Айгерім

Әке мен баланың қоштасар сәті. Айрылысуы себебін дәлелде

Оразов Нариман

Шығарманың шынайлылығы туралы ойыңызды дәлелдеңіз.

ІІ Мағынаны ажырату Дәптермен жұмыс

1. Тұрар –жаралы арыстанның баласы.

Бала әке- жаралы арыстан

Тұрар Рысқұл

Кейіпкерлерге талдау

Венн диаграмма ( топтық жұмыс)

Кубизм тапсырмасы

1. Тұрардың басынан өткен қиындықтар мәтінде қалай кімнің сөзі арқылы берілген?

2. Тұрар кімді, оның қандай мінездерін өнеге тұтты, оның бойындағы қайтпас қайсарлық, алғырлық мінездің көзі неде деп ойлайсыздар?

3. Наташадан Тұрар нені үйренді?

4. « Әке көрген оқ жонар » деген халық мәтелімен Тұрардың өмірін байланыстырыңыз

5. « Жақсы бала жеткізеді мұратқа » деген халық мәтелімен Тұрардың өмірін байланыстырыңыз

6. Қырғызбайға сипаттама беріңіз?

Шығармашылық жұмыс

Екі топбасшысы өз қалауларымен тапсырманы келіп алады.

1. Бала Тұрар

2. БалаТұрардың білім алуы

3. Ақылды Тұрар

Кітаппен жұмыс

Түсініктеме күнделігін толтыру

Маған қатты әсер еткен үзінді	Үзінді жайлы пікірім

ІІІ Ой толғаныс

Ұстаз үміті. « Қазақта өз атына ие болар, Тұрар! Ол заман да туар. Бір ұлттың емес, адамның, адамзатың ұлы бол. Сен қазақтың емес езілген әлемнің ұлысың »-кімнің сөзі?

( Иван Владимирович сөзі)

Бес жолды өлең

1.Кім? ( зат есім) 1 сөз

2.қандай? (сын есім) 2 сөз
3.Қайтті? (етістік) 3 сөз

4. Сөйлем 4 сөзден құралған
5. Синоним

Топтастыру стратегиясымен жұмыс

І топ

Ол кім?	Не істеді?	Тарихта несімен қалды?	Өз ойың

ІІ топ

Не білдім	Не білгім келеді	Не білемін

Үйге: « Халқының ұлы перзенті » шығарма жазу

Бағалау;

Тұрардың өмір жолы

р/с	Оқиға болған жылдары	Болған оқиғалар
1	26.12.1894ж.	Дүниеге келген.
2	1906 ж.	Әкесі жер аударылды.
3	1916 ж.	Ұлт-азаттық көтеріліске басшылық жас ады. Меркі қаласында.
4	1918 ж.	Түркістан АССР-і денсаулық сақтау халық комиссары.
5	1920 ж.	Түркістан орталық Атком төрағасы.
6	1920 ж.	РСФСР Ұлт істер жөніндегі халық комиссары.
7	1922 ж.	Түркістан АССР-і халық комиссарлар кеңесінің төрағасы.
8	1926-1937 ж.	РСФСР халық комиссарлар советінің төрағасының орынбасары.
9	1938 ж.	Репрессия құрбаны болды.

1-бөлім « Тұрардың тұрағы-түрме ».

2- бөлім « Тұрар-жаралы арыстанның баласы ».

І « Тұлпар » тобына

1. Тұрардың түрмеде болу себебі ?

2. Түрмеге келген күні әке мен бала қалай ұйықтайды?

3. Таңертең Тұрарды надзиратель қайда әкетті?

4. Тұрар қандай жұмыс атқарды.

5. Иван Владимирович Тұрарға қандай тілек айытты?

ІІ. « Болашақ » тобына

1. Тұрарды надзиратель қалай мұқатты?

2. Бронникоа надзирательге не айытты?

3. Тұрар гимназияның алдында нені армандады?

4. Тұрар кімнің қолында болды?

5. Тұрардың мектепке баруына кім ықпал етті?

Кейіпкерлерге сипаттама беру

Кейіпкер дегенді қалай түсінесіздер?

Деңгейлік тапсырмалармен жұмыс

Төменгі деңгейдің оқушылары

Жақсыжол Жексенбек

Аркашаға мінездеме беріңіз

Қонай Асылбек

Наташаға мінездеме беріңіз

Нурсапанов Болат

Кейіпкерлер әлеміне саяхат

« Тұтқын бала » барлық кейіпкерлерді жазыңыз.

Кәрімов Қожа

Арыстанға сипаттама береіңізі

Сьез Тоты

Тұрарға сипаттама беріңіз

Социалова Зарина

Рысқұлға сипаттама беріңіз

Хурмет Айгерім

Әке мен баланың қоштасар сәті. Айрылысуы себебін дәлелде

Оразов Нариман

Шығарманың шынайлылығы туралы ойыңызды дәлелдеңіз.

Кубизм тапсырмасы

1.Тұрардың басынан өткен қиындықтар мәтінде қалай кімнің сөзі арқылы берілген?

1. Тұрар кімді, оның қандай мінездерін өнеге тұтты, оның бойындағы қайтпас қайсарлық, алғырлық мінездің көзі неде деп ойлайсыздар?

3.Наташадан Тұрар нені үйренді?

4« Әке көрген оқ жонар » деген халық мәтелімен Тұрардың өмірін байланыстырыңыз

5.« Жақсы бала жеткізеді мұратқа » деген халық мәтелімен Тұрардың өмірін байланыстырыңыз

1. Қырғызбайға сипаттама беріңіз?

Шығармашылық жұмыс

Екі топбасшысы өз қалауларымен тапсырманы келіп алады.

1.Бала Тұрар

2.БалаТұрардың білім алуы

3.Ақылды Тұрар

Кітаппен жұмыс

Түсініктеме күнделігін толтыру

Маған қатты әсер еткен үзінді	Үзінді жайлы пікірім

ІІІ Ой толғаныс

Ұстаз үміті. « Қазақта өз атына ие болар, Тұрар! Ол заман да туар. Бір ұлттың емес, адамның, адамзатың ұлы бол. Сен қазақтың емес езілген әлемнің ұлысың »-кімнің сөзі?

( Иван Владимирович сөзі)

Бес жолды өлең

1.Кім? ( зат есім) 1 сөз

2.қандай? (сын есім) 2 сөз
3.Қайтті? (етістік) 3 сөз

4. Сөйлем 4 сөзден құралған
5. Синоним

Топтастыру стратегиясымен жұмыс

І топ

Ол кім?	Не істеді?	Тарихта несімен қалды?	Өз ойың

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ІІ топ

Не білдім	Не білгім келеді	Не білемін

Бекітілді: Оқу ісі жөніндегі орынбасары: Г.Т. Сапарбай

Күні: Сыныбы: 9 ( тоғыз қазақ ) Пәні: қазақ әдебиеті

Сабақтың тақырыбы: Абайдың қарасөздері

Сабақтың мақсаты: Абайдың қарасөздерін өлеңдерімен салыстыра отырып түсінеді.

Міндеттер:

*Мазмұнға байланысты міндеттер:

* Қарасөздердің мазмұнын ашады.

* Қарасөздерді өлеңдерімен салыстырып, айырмашылықтары мен ұқсастықтарын сипаттай алады .

* Сын тұрғысынан ойлауды дамытуға байланысты міндет:

* Қарасөздерді оқып, негізгі ойды табады.

* Мазмұнын ашып, айтып бере алады.

* Өлеңдерімен салыстырып, қорытынды жасай алады.

* Топтық жұмыс процесіне байланысты міндет:

* Бірлесіп жұмыс жасау нәтижесінде оқушылар шағын топтағы жұмыс өнімін

көрсете алады, өлеңмен салыстырады, қорытынды шығарады.

Сабақтың барысы:

• І.Қызығушылықты ояту

Ерте оянып, ойланып, ержеткен кім?

Талабын тас қияға өрлеткен кім?

Құба жон, құбақан құм, құла қырда,

Өлеңнің бесігінде тербеткен кім?

2.Топтастыру .

• ІІ.Мағынаны таныту

Жаңа тақырыпты меңгертуге бастапқы қадам.

* Мұғалімнің кіріспе сөзі.

...Абайдың қарасөздерінің тақырыбы әр алуан. Оның бәрін бір сабақта қарастыру мүмкін емес. Бүгінгі сабағымызда негізгі Абайдың 3 тақырыпқа топтастырылған қарасөздері мен оған тақырыптас өлеңдеріне тоқталамыз (әлеуметтік болмыс туралы ой толғамдары,адамның мінездері, ғылым,өнер жайындағы ой пікірлері).

1. «Жүрек» тобы: әлеуметтік болмыс туралы ой толғамдары

2. «Қайрат» тобы: адамның мінез-құлық, ерік- жігері туралы ой толғамдары

3. «Ақыл» тобы: білім, өнер, ғылым, қоғам жайлы ой пікірлері

4. «Ғылым» тобы: қарасөздерімен мәндес, мағыналас өлеңдеріне талдау

«Жүрек» тобы әлеуметтік болмыс жайындағы қарасөздеріне талдау жасайды.

«Ғылым» тобы осы қарасөздеріне мағыналас өлеңдеріне талдау жасайды.

«Ақыл» тобы білім, өнер, ғылым, қоғам жайлы ой пікірлеріне талдау жасайды.

«Ғылым» тобы «Интернатта оқып жүр» өлеңі бойынша талдау жасайды.

Ақын ғылым жайлы қарасөздерінде «Оқу керек,оқығанды көңілге тоқи білу керек. Оқып-білім алу үшін әуелі талап керек» десе, 38-сөзінде «Білімсіздік хайуандық болады. Надандық-білім-ғылымның жоқтығы. Еріншектік- күллі дүниедегі өнердің дұшпаны. Талапсыздық, жігерсіздік, ұятсыздық, кедейлік-бәрі осыдан шығады» дейді.

Адамда кездесетін осы мінездер жайлы «Қайрат» тобының мүшелері сөйлейді. «Ғылым» тобы мағыналас өлеңдеріне талдау жасайды.

Мұғалім: Абай қарасөздері терең ой мен күрделі пікірге құрылған. Ақынның гуманистік идеясы тек өлеңдерінде ғана емес қарасөздерінде де көрініс тапқан. Абай- өз заманының биік парасат иесі ғана емес бүгінгі заман қайшылықтарын шешуге де оң бағыт берген биік тұлға.

• Екі түрлі түсінік күнделігі. (стратегиясы)

Мәтіннен үзінді	Пікір

, Бірнеше оқушы өз пікірлерін оқиды.

• «Қарасөзге» бес жолды өлең.

• Соқтықпалы, соқтықпақсыз жерде өсіп, мыңмен жалғыз алысқан Абай есімі ешқашан өлмек емес. Абай тірі, өйткені оның шығармалары мәңгі жасай бермек.

ІІІ. Ой толғаныс

• Сауаттылық хаты.

Абай атамызға хат жазып көрелік.

Бірнеше оқушыға хаттары оқытылады.

Көп адам дүниеге бой алдырған,

Бой алдырып, аяғын коп шалдырған.

Өлді деуге сыя ма, ойлаңдаршы

Өлмейтұғын артына сөз қалдырған.

деп ақын өзі жырлағандай, артына өлмес мұра қалдырған Абай есімі өлмек емес.

Қазақ жерінің ақыны, данышпаны көп болғанымен, Абай біреу-ақ, Абайы бар елдің мерейі үстем.

Үйге; Қосымша дерек жинау, өзің қалаған өлеңіңді жаттау.

Бағалау.

1. А.Құнанбайұлының өмір сүрген жылдары.

2. Абайдың табиғат лирикасы.

3. “Өзен” өлеңі кімдікі?

4. Абайдың неше қара сөзі бар?

5. Мадан хан қай ертегінің кейіпкері?

----------------------------------------------------------------------

6. Ашу не? Ақыл не?

7. Сартай – қай шығарманың кейіпкері?

8. Қазақтың тұңғыш педагогы.

9. Өнер алды не?

10. “Толағай” – қандай ертегі?

--------------------------------------------------------------------------

М.Әуезовтің “Абай жолы” романынан алынған “Ақын қонақтар” атты үзіндісінде Барлас ақын Абайға қандай бата береді?

------------------------------------------------------------------------------

Естілген нәрсені ұмытпастыққа төрт түрлі себеп бар. Олар қандай?

----------------------------------------------------------------------------

Абайдың өзіңіз қалаған өлеңін жатқа оқып беріңіз

-----------------------------------------------------------------------------

“Ғылым таппай мақтанба”,

“Өлең сөздің патшасы сөз сарасы”, “Жасымда ғылым бар деп ескермедім”, кімнің шағармасы? Қайсысын жатқа білесіз?

« Абай жаққан бір сәуле сөнбеу үшін » ойтолғау жазыңыз