«Т?уелсіздік – ?асиет т?н?ан ?лы ??ым »
1-ж?ргізуші:
??рметті ?она?тар, ?стаздар, о?ушылар! ?аза?стан Республикасыны? Т?уелсіздік к?ніне арнал?ан «Т?уелсіздік –?асиет т?н?ан ?лы ??ым» атты кешімізді бастаймыз.
Мен-?аза?пын мы? ?ліп, мы? тірілген,
Ж?ргегімде таныстым м?? тілімен.
Жыла?анда ж?регім к?н т?тылып,
?уан?анда к?лкімнен т?н т?рілген.
2-ж?ргізуші:
Мен- ?аза?пын, биікпін, байта? елмін,
?айта тудым,?мірге ?айта келдім.
Мен мы? да бір тірілдім м??гі ?лмеске,
Айта бергім келеді, айта бергім!
?айран, ?аза? елі... Жас ?рпа??а айта алма?ан жеткізе алма?ан, жан д?ние?ді дір еткізнтін сыр?а, м???а толы тарихи пара?тары ?аншама ?лі. О?ан ку? мына жат?ан ке? сары дала, за??ар таулар, ?зен-к?лдер, ??м-ш?лдер, тарихи ескерткіштер: мазарлар, ?ира?ан ежелгі ?алаларды? орны. ?асырлар бойы ата-бабамызды? ?аны там?ан топыра? исі м??кіп т?р.
1-ж?ргізуші:
?аза? хал?ы б?л д?ниеде не к?рмеді? Сонау «А?табан ш?бырынды, Ал?ак?л с?лама» заманынан бастап, ?ойша ?ырыл?ан «репрессия» жылдарына дейінгі аралы?та хал?ымызды? осынау ке? жа?ан далада ?мір с?руі, не жойылып кету ?аупі т?р?ан еді.
Хал?ымызды? тарихында?ы аса бір ?иын кезе? жо??ар хантойшыларыны? бас?ыншылы? ?рекеті еді. ?аза?тарды? рулар?а, ж?здерге ыдырап б?лінуі кезе?ін пайдаланып ж?не жерімізді? байлы?ына ?ызы??ан азулы жау бейбіт ?мір с?ріп отыр?ан халы?ты ?ыр?ын?а ?шыратты.
2-ж?ргізуші:
?анша азап?а т?сіп, ?у?ын-с?ргінге ?шыраса да, ?аза?ты? ?ш ж?зі ?айта бірігіп, жо??арлар?а к?йрете со??ы берді. Б?дан кейін патшалы? Ресейді? еліміздегі шырайлы егістік жерлерді к?штеп басып алу?а арнал?ан отарлау саясатына ?арсы к?рескен хал?ымызды? ?а?арман ?лдары: Сырым мен Кенесарыны?, Исатай мен Махамбетті?, Сыпатай батырларды? есімдерін ма?тан етуіміз керек.
Осыдан он то?ыз жыл б?рын егемендігімізді жариялып, Т?уелсіздікке ?ол жеткіздік. Б?л ?асырлар бойы бізді? я?ни ?аза? хал?ыны? а?са?ан арманы еді.
Т?уелсіздігімізді ал?аннан со? халы?ты? басын біріктіріп Н.?.Назарбаев т???ыш елбасы болды. Елбасыны? бастауымен мені? Отаным ?лемге танылды. Елім елдігін к?рсетті, ерлігін тантты. ?аза? хал?ы егемендігін алып, Т?уелсіздікке ?ол жеткізгенде ?з алдымыз?а ел бола алатынды?ымыз?а к?м?ндан?ан жандар да бол?ан екен. Біра? ар-намысты ту еткен Елбасымыз бен ?кімет басында?ы ел ?шін е?бек еткен а?аларымызды? аянбай е?бек етуі осы н?рлы к?ндерге жеткізді. Осындай н?рлы к?нге ?ол жеткізгеніміз Желто?сан о?и?асыны? н?тижесі.
1-ж?ргізуші: Желто?сан айы...
Кешегі д?ркіреп ?ткен 1986-шы жылына дейін д?йім ?аза? ?шін желто?сан атауы, ж?не бір ?ысты? атауы еді. Кейін б?л с?зді? м?н-мазм?ны да, ??ла??а жетер ?уені де м?лде ?згерді.
«Желто?сан» десе – а?, ?рбір ?аза?ты? к?кірегінде небір к?ріністер ?оздап ?оя беретін бол?ан. Е? алдымен «Желто?сан желі» немесе «?арабауыр ?ас?алда?» деген м??ды да ас?а? ?уенні? сарыны алыстан талып естілер еді.
2-ж?ргізуші: Себебі, б?л ?ндер, «А?табан ш?бырынды, Ал?ак?л с?лама», «Елім-ай» секілді, ?лде?ашан «Желто?сан о?и?асыны?» халы? арасында?ы ?н?ранына айналып кетті.
Сонда да, ?н-?уенмен ?оса, м??гі к?кірек к?зінде ?ал?ан к?ріністер ш?бырылып ?туі ?а?. ?рейлі ?кімет ?йі. Оны ?оршай тол?ы?ан ызалы ?ыз-жігіттерді? жігернлі келбеттері. Олар?а ?адал?ан суы? к?здер мен мейірімсіз пішімдер. Одан кеін темір киімдер киіп, келтек ?ста?андар мен жала?аш ?ол жастарды? сарт-с?рт ай?асы.
Адам жегіш иттерді? арсылы, шашынан с?йреген ?аза? аруы, басынан ?ан шапшып, ы?ырсый ??ла?ан ?аза?ты? бозбалары...
Енді осы кезе?нен ?ыс?аша к?рінісімізді тамашала?ыздар
К?рініс. «Жастарды? ала??а шы?уы»
Дауыс: Естіді?дер ме?
Б?л не мас?ара! Неге халы?пен санаспайды? ?ашан?ы шыдаймыз. Е? болмаса ?з ішімізден неге сыйлама?ан? Ел ?амын біз ойлама?анда, кім ойлайды?
Дауыс: ?онаевты ша?ыры?дар! А?и?атын айтып, т?сіндірсін барлы? жайды!
Дауыс: ?аза?станнан адам табылмады ма? ?аза?стан?а бас?а жерден басшы келгені несі?
Дауыс: талап-тілекті айтамыз. Шы?сын орта?а басшылар.
Прокурор: Балалар! Уа, балалар! Мен Республика прокурорымын. Тар?а?дар! Жатаханалары?а ?айты?дар! ?ят болады! Біз сендерге к?ш ?олданамыз! ?йлері?е ?айты?дар!
?скери адамдар: Первая рота! Слушайте мою команду! Производится операция «??йын». Немедленно разогнать экстремистов и хулиганов» Первая рота за мной! Ура!
Алтынай: ?й, ту?андар! Жігіт болса?дар бері ?арай!
?осылы?дар бізді? ?атар?а!
К?рініс
Тал?ат: Апа, апа, ?айрат к?кемнен хат келді.
Анасы: Рас па? ??лынымны? хаты ма? ?келші, ?зін к?рмесем де, хатын о?ып мау?ымды басайын.
?айратты? хаты: Амансыздар ма, анам, ту?ан-туыстарым! Мені? на?а?тан аба?ты?ы отыр?аныма сіздер сенеді деп ойлаймын. Жаса?шыны ?рды, ?лтірді деген жала?а сене к?рме?іздер. Ала?да, жата?хана жанында ?с?ыны суы? жаса?шыларды? жинал?ан ?аза? жастьарын ?рып-со?ып, бейк?н? ?ыздарды шашынан с?йреп, ?орла?андарын к?ріп шыдамадым. «Еруліге ?арулы» деп мен де топ ішіне кіріп, к?мектесуге ?мтылдым.
Мені? де, сол к?нгі ала??а шы??ан ?аза? жастарыны? да еш к?н?сі жо?. Ала??а бар?анымыз – азатты? іздеп бар?анымыз. Біз ?лтшылды?ты? ?лгісі емес, «?лтжандылы?ты?» ?лгісін к?рсеттік. ?аза?ты? бостанды? алар к?ні алыс емес! Аман болы?дар!
Ана: ?лым мені?! Сен ?лі жиырма бірдесі?. Аман болса?, бір жерден шы?атын алмастай ?ткір жігіт боларсы? деп ?міт к?теді сорлы анашы?...
Тергеуші: Сен 18-і к?ні са?ат 10-да ?айда болды??
?айрат: Жолдастарыммен бірге.
Тергеуші: Жо?, сен С?тпаев пен Мир к?шесіні? ?иылысында Савицкийді со??ы?а жы?ты?, соны? н?тижесінде ол ?айтыс болды! Сен кін?лісі? о?ан!
?айрат: С?йлесем даусым жетпейтін
Кез болды? мынау заман?а,
Шовинизм еді ?ой,
Басты себеп жал?ан?а.
Елбе?, елбе? ж?гірген
Ебелек от?а семірген.
Ар?ыма? мінген жаратып,
А?сауыт киген темірден,
Алатаудай бабалар,
Аруа?ы?мен жебей к?р.
?айратты? туыс – бауырларына арнал?ан ?ле?дерінен ?зінді
?айрат: ?кетай-ау, пай?амбардай жасы? бар,
Туа бермес сіз секілді асылдар.
?артай?анда ж?регі?ді жаралап,
Кесір болды-ау біз секілді масылдар!
Айналайын, ?арындасым, ?ар?ым,
?олда кісен, мен айдау да барамын.
?ай?ы жетіп, азап тарт?ан а?а?ды,
Айтшы, жаным ,?андай жан?а балады??
Айналайын, інішегім, ??лыным,
Сені ойласам ?зіледі ж?лыным.
Сені? ерке а? ж?зі?ді к?ре алмай,
Кетіп барам мен айдауда, ??лыным!
К?рініс
Тергеуші: Сен ?зі? Савицкийді ?лтіргені?ді мойындайсы? ба? Жо? па?
?айрат: Жо?, мен Савицкийді к?ргенім жо?!
Тергеуші: А?ыма?! ?кеті?дер, аты?дар, к?зін ??рты?дар! Орындары?ыздан т?ры?ыздар сот келе жатыр!
?кім: ?аза? КСР Жо?ар?ы сотыны? сот м?жілісі залында?ы ашы? сот отырысында 1987 жылды? 25 мамырынан 16 маусымына дейін ?айрат Но?айбай?лы Рыс??лбековті? айыптау ісін ?арай келіп, ?аза? КСР ?ылмысты? істер ж?ргізу кодексіні? 287,299 ж?не 301 баптарына с?йкес сот ал?асы ?кім етеді»: ?айрат Но?айбай?лы Рыс??лбеков кін?лі деп танылып мынадай ?ылмысты? жаза?а тартылсын:
?аза? КСР ?ылмысты? кодексіні? 60 бабы бойынша 3 жыл?а бас бостанды?ынан, 65 бабы бойынша 15 жыл?а бас бостанды?ынан айыру?а, ?аза? КСР ?ылмысты? кодексіні? 173-1 бабы бойынша е? жо?ары ?лім жазасына, ату?а кесілсін.
?айрат: К?н?дан таза басым бар,
21-де жасым бар,
?ас?алда?тай ?аным бар,
Бозтор?айдай жаным бар.
Алам десе? алы?дар!
?айрат деген атым бар,
?аза? деген затым бар.
«Еркек то?ты ??рбанды?»
Атам десе? аты?дар!
?н: «?арабауыр ?ас?алда?»
Би: «Ж?мыр ?ылыш»
