Та?ырыбы: «Жа?сыдан ?йрен, Жаманнан жирен»
Ма?саты: Студенттерді салауатты ?мір салтына т?рбиелеу, оларды ішімдік, темекі, есірткі сия?ты ?о?амны? кері кетіретін ??былыстары ж?нінде м?лімет бере отырып, олардан бойын аула?тату.
?дісі: С?ра?-жауап, ??гімелеу,анкеталы? с?ра?тар.
Барысы:
?азіргі та?да б?кіл ?лемді тол?андырып отыр?ан м?селелерді? бірі – адам денсаулы?ы. Адам ?міріне ?ауіп т?ндірітін жа?дайлар?а со?ыс, ашаршылы?, экологиялы? жа?дайлар ж?не адам а?засын аз?ындайтын зиянды ?рекеттер жатады.
Осы жа?дайлар ішінде бізге т?сінбеушілік тудыратын со??ысы, я?ни адам а?засын аз?ындайтын зиянды ?рекеттер.
Б?лар ?андай ?рекеттер?
Б?лар: шылым?орлы?, ішімдік, наша?орлы? т.б. Б?гінгі т?рбие са?атында біз осы зиянды ?рекеттер туралы ??гіме ?оз?ап, солардан са?тану жолдарын ?арастырамыз.
( Топта?ы студенттер 3-топ?а б?лініп, ат ?ойып, ?з ?рандарын ойлап табады)
І топ «Шылым?орлы?»
?раны: «Темекіден т?тін сорса? улайсы?, ?зі?ді-?зі? жіпсіз байлап шырмайсы?».
ІІ топ «Ішімдік»
?раны: «Болар бала кісілікке ?йір, тозар бала ішімдікке ?йір».
ІІІ топ «Наша?орлы?»
?раны «Есірткіге жолама, жетелейді мола?а».
М??алім: с?з бермес б?рын, мен жас жеткіншектерді? психологиялы? сауаттылы?ына кері ?сер ететін факторлар туралы айта кетейін.
Олар: 1) Отбасында?ы ?олайсыз жа?дай.
2) Отбасыны? материалды? жа?дайыны? т?мен болуы.
3) Мектептегі п?ндерден ?лгермеу.
4) Саба?тан тыс уа?ытта ата-аналар тарапынан ба?ылауды? жеткіліксіз болуы.
5) За?ды б?зу.
6)Б?где біреуді? ?ысым к?рсетуі.
7)Теледидар бойынша к?рсетілетін сапасыз жарнамалар ж?не фильмдер.
Еш?андай ата-ана баласыны? т?рбиесіз, б?за?ы бол?анын ?аламайды. Жас жеткіншек шыбы? секілді иілгіш, жел ?айда со?са сол жа??а ?арай бейімделеді. Біра? жаман ідетке ?йрену о?ай. Енді осы зиянды ?рекеттер туралы ??гіме ж?ргізейік.
«Шылым?орлы?»
Темекіні? шы?у тарихы – темекі Еуропа мен Азия?а 15 ?асырда келген. Ал?аш?ы кезде темекі тіс ауруына ?арсы ?олданылатын д?рі ретінде пайдаланылып ж?рген. Ресейде темекі тарту да?ды?а айналып, ке? тек жай?ан мезгіл – Петр І патшалы? еткен кез.
Д?ниеж?зілік «Денсаулы? са?тау» ?йымыны? м?ліметі бойынша 2007 жылы темекіні? зардабынан ?айтыс болатындар саны 10 миллион?а жетеді деген болжам бар. Темекіні? шо?ы 300 градус?а жеткенде оны сор?ан адамны? аузыны? температурасы 60 градус?а дейін барады. Б?л ауыз, ??еш, ке?ірдек, тыныс жолдары мен ас?азан ?абы?ыны? н?зік жасушаларын к?йдіреді.
Темекіден ауа?а жылына 720 мы? тонна к?кірт ?ыш?ылы, 384 мы? тонна аммиак, 180 мы? тонна никотин, 660 мы? тонна темекі майы, 550 мы? тоннадай иісті газ шы?ады.
Ертеде Т?ркияда темекі тартушыларды? ??ла?ын, м?рнын кесіп, ?олын шауып таста?ан. Англияда темекі тартатындарды дар?а ас?ан. Ал Швецияда 2000 жылдан бері жас ?рпа? шылым шегуді білмейді.
?азіргі кезде республикамызда?ы мектеп о?ушылары арасында 13-15 жаста?ы о?ушыларды? 46 пайызы шылым шегеді. Б?л – ?те ?кінішті жа?дай.
с?ра?тар:
1. Не себептен балалар темекі шеге бастайды?
2. Адам к?ніне бір ?орап темекі шегетін болса, оны? ?кпесіне бір жылда ?анша темекі ?оры жиналады?
?азіргі кезде темекіден арыл?андар саны к?бейе т?суде. 31 мамыр – шылым?орлы?пен к?ресуді? халы?аралы? к?ні деп белгіленген.
«Ішімдік»
Маск?немдік – алкоголь ішімдіктерін ?немі ?олданудан ж?не шектен тыс ?йір болудан ?ан?а сі?іп кететін дерт. А?заны? бір?атар ?ызметін б?затын ж?не тере?дей беретін кесел. Алкоголь ішімдіктеріне ??ны?у жолдары:
1. Т?рмыс жа?дайында?ы маск?немдік.
2. Бас жазу синдромы немесе ?немі ішкісі келу.
3. Ішкен ішімдік м?лшерін ба?ылауды жо?алту.
Алкоголь ішімдіктеріне тым ?йір адамны? ?мір ?за?ты?ы – халы?ты? орташа ?мір ?за?ты?ымен салыстыр?анда 15-20 жас кем. Баланы? миыны? дамуыны? 40-60 пайыз артта ?алу себебі ата-аналарыны? маск?немдігі.
?аза?станда халы?ты? басым к?пшілігі алкоголь ішімдктерін пайдаланады, оны? ішінде балалар-7 %, жас?спірімдер-37 %, жастар-54,5 %. Б?л балалар мен жас?спірімдерді? ата-аналарыны? біреуі не екеуі де маск?немдікке салын?ан жандар екені аны?тал?ан.
К?пір ??рыпты б?зады, шарап шыры?ты б?зады.
?з?зіл ?оздырады, ара? тоздырады.
Жол жеті т?нде, ара? тал т?сте адастырады.
Ішпесе?-малын торысы?,
Ішсе?-елді? зорысы?
Отбасыны? сорысы?.
Тазда бас бар, шаш жо?
Маск?немде ауыз бар, бас жо?.
Ара? алдымен к?лдіреді,
К?лдіріп отырып б?лдіреді.
Маск?немдікті дер кезінде то?татпаса?, айы?пас дертке ?шырап ?з ?мірі?е балта шабасы?.
«Наша?орлы?»
Есірткі – б?л адамны? к??іл-к?йін, сана-сезімін, мінез-??л?ын б?затын ?ауіпті, тыйым салын?ан химиялы? зат. Ол адамны? есін алып, ??марлы? желігіне ?шыратады. Наша?ор есірткісіз ?мір с?ре алмайтын бейшара халге т?седі.
Есірткіні? негізгі т?рлеріне апиын, кокаин, к?кн?р, марихуана ж?не т.б. жатады. Барлы?ы да адам а?засы мен психикасына ?сер етіп за?ымдайды.
Бізді? елімізде ресми т?рде 35 мы??а жуы? наша?ор наркологиялы? диспансерде т?р, ал тіркелмегендерді? саны одан ?лде?айда к?п. ?азірде Алматы ?аласында наша?орлы?тан емделетін диспансерлік орталы?тар ж?мыс істейді.
2000 жылы республикамызды? есірткі бизнесі аума?ында 20 мы??а жуы? ?ылмыс тіркелген. Барлы?ы 30 тонна?а жуы? т?рлі есірткілер т?ркіленген. 2002 жылды? 9 айында есірткі айналымына байланысты 14687 ?ылмыс тіркелді.
Осы есірткі турасында д?рігер айтсын немесе за?сыз сатып алынсын мейлі, ессірткі атаулыны? б?рі – у. Турасын айт?анда, б?л – ?лімге апаратын бірден-бір жол.
«Жа?сыдан ?йрен, жаманнан жирен» деп ата-бабаларымыз айтып кеткендей, атадан ?ал?ан асыл с?здер мен ма?ал-м?телдер жарысы.
1. Денсаулы? – зор байлы?.
2. Ауырып ем іздегенше, ауырмауды? жолын ізде.
3. Шыны?са? – шымыр боласы?.
4. Ауруын жасыр?ан ?леді.
5. Ара? – ата?ны? асы емес.
6. Дені сауды? – жаны сау.
7. Іші? ауырса, аузы?ды тый.
8. Емні? алды – е?бек.
9. Жарлыны? байлы?ы – деніні? саулы?ы.
10. Темекі – жау.
?орытынды.
Ата-бабаларымыз кейінгі ?рпа??а ру-ру?а б?лініп, атыссын, шабыс-
сын демеген. Олай болса, балалар, бой?а желік бітіріп тек жаманды??а бас-
тайтын ащы судан арылайы?! Ішімдікті?, темекіні?, есірткіні? зардаптарынан болатын ?згерістерді? ішіндегі е? елеулілері – адамны? а?ыл-ойы мен санамызды? б?зылуынан са?танайы?, жас ?рпа?!
М??алім: Енді осы зиянды ?рекеттер туралы мына анкета с?ра?тарына жауап бері?дер.
Анкета
1.Зиянды ?деттерді? адам денсаулы?ына зиянды екенін білесіз бе?
А) ия
?) жо?
б) к?м?нім бар
2.Сіз зиянды ?деттерге бейімсіз бе?
А) жо?
?) к??ілсіз бол?анда
б) ия
3.Шылмны?, ішімдікті?, есірткіні? денсаулы??а зиян екенін білесіз бе?
А) ия
?) к?п ?сері жо? деп ойлаймын
б) білмеймін
4.Б?л заттарды сату?а тыйым салу жастарды? ?ызы?ушылы?ын азайтады дегенге сенесіз бе?
А) ия
?) жо?
б) ішінара
5.Зиянды ?деттер туралы ма?л?маттарды ?айдан аласыз?
А) А?парат ??ралдарынан
?) жолдастарымнан
б) ата-анамнан