Ма?саты: Адамзат ?міріне ?ауіп т?ндіріп отыр?ан ?атерлі СПИД дертіні? алдын - алу, оны? ж??у жолдарынан са?тана, ?ор?ана білу туралы т?сіндіру. Салауатты ?мір салтын ?алыптастыру.О?ушыларды жаман ?деттен аула? болу?а, адамгершілікке, инабаттылы??а, ел жандылы??а т?рбиелеу.
Со??ы жылдары жер шары халы?тарыны? назары СПИД (иммунитет жетіспеушілік синдромы) дертіне аууда, ?азірді? ?зінде онда?ан мы? адамдарды? ?мірін жой?ан осы бір ?атерлі ауру жайында ж?мыр жерді? т?кпір - т?кпірінде к?н сайын хабар бермей отыр?ан бірде - бір газет, журнал, теледидар немесе радио торабы жо?. Б?л дертті? ?ара б?лты б?кіл жер шарын басып келеді. Сонды?тан осы ауруды? ал?аш?ы ж?не негізгі белгілері, одан са?тану жолдары, ауруды? алдын - алу ж?не емдеу т?сілдерін білгеніміз ж?н.
СПИД вирусын ?ай жылы кім аш?аны туралы.
СПИД ?оздыр?ышын немесе адамда иммунитет жетіспеушілікті ту?ызатын вирусты (ВИЧ - 1) 1983 жылы француз ?алымы, вирусолог Л. Монтанье тапты. Ал 1984 жылы америкалы? ?алым Р. Галло вирусты? барлы? ?асиеттерін жан - жа?ты тексеріп жариялады.
СПИД вирусы адам а?засында ?алай ?мір с?реді?
Адам а?засына енген ол ?анны? лимфоцит клеткаларыны? ішіне кіріп, клетканы? генетикалы? аппаратына жабысып тез к?бейе бастайды. Осыны? ?серінен клетка жарылып ?леді. Одан шы??ан вирустар жа?а клеткалар?а жабылып, ?ткен процестерді ?айталайды. Лимфоцит клеткаларыны? осылай ?ле беруі салдарынан к?ндерді? - к?нінде а?засында иммунитет жетіспеушілік пайда болады. Б?л жасырын кезе? онда?ан жыл?а дейін созылуы м?мкін. Айыры?ша еске салатын жай, осы жасырын кезе? кезінде адам ?зін аурумын деп есептемейді. Біра?, ол ?зімен ?атынаста?ы адамдар?а ж??палы ауруды? к?зі ретінде СПИД - ті тарата береді.
СПИД - тен са?тану ?шін не істеу керек?
Мысалы: ішімдікке ?уестік, токсикоманды?, шылым щегу сия?ты осындай заттардан аула? бол?ан ж?н. Ол ойды да, бойды да ?сірмейді. ?айта денсаулы?ы?ды ?лсіретіп, ?мір жасы?ды ?ыс?артады. Ал, дені саудан, жаны саудан арты? еште?е жо?. Байлы? та, ба?ыт та сол емес пе?
ВИЧ, ?аза?ша АИТВ - адамда?ы иммунитет тапшылы?ы вирусы, ж??тыр?андар ж?не СПИД – пен ауыратындар саны ?те жылдам к?беюде. Тіпті б?л дерт балалар ?міріне де балта шабуда. Оларды? арасында ауру ж??тыр?андарды былай ?ой?анда СПИД - тен ?айтыс бол?ан ата - аналарды? жетім ?ал?ан 15 жас?а дейінгі ?л - ?ыздарыны? саны 9 млн - ?а жеткен.
СПИД ауруын тудыратын вирус - ВИЧ н?рестеге осы аурумен ауыратын ананы? ??рса?ында жат?ан кезінде немесе д?ниеге келгеннен кейін ?ан ар?ылы, емізгенде ж??ады.
Кейде СПИД вирусын ж??тыр?ан адамны? ?анынан ем ретінде сау бала?а ??й?анда да, бір рет ?ана ?олданатын инені ?айталап ?олдану кезінде де ж??уы м?мкін.
?айтадан жо?ары к?теріп, жанымыз?а ?ойып, т?мен т?сіріп бос ?стаймыз. Басымызды о??а ж?не сол?а б?рамыз. Хормен барлы?ымыз бірге: «Тысыр - тысыр етеді, т?здар еріп кетеді» деп ?айталаймыз.
Тере? дем алып, демімізді сырт?а шы?арамыз.
Енді барлы?ымыз дауыстап айтамыз.
Денсаулы? - ба?а жетпес ??ндылы?.
Ж?ТБ - ?а ?арсымыз!
Салауатты ?мір салтын са?таймыз.
Бейнеролик «Наша?орлы?»
Бейнероликті тамашалап бол?аннан кейін о?ушылар ?здерін тол?андырып ж?рген с?ра?тарын мектеп медбикесіне ж?не психологына ?ояды.
Денсаулы?ы?ды ойласа? (лото)
Ж?мыр жерді мекендеген халы?ты? сонау, ерте заманнан бері айтылып, ?асырлар бойы с?рыпталып келген інжу - маржандай асыл да, даналы с?здері бар. Осынау ?ибратты с?здер адамзат баласыны? денсаулы?ына зиянды ?рекеттерді де жан - жа?ты ?амты?ан. Медицинада с?з ??діретіні? шарапатына ?лшеу жо?. Азабын ар?алатып ді?кесіне тиген жаман ?деттен ??тыла алмай, амалсыз к?ніп, медет, к?мек тілеп алдына келген нау?ас?а д?рігерді? тауып айт?ан бір жылы с?зі тамаша ?уат береді.
И?, ма?ал - м?телдер – ?асырлар бойы с?рыпталып, с?луланып, салма?танып, кемелденген с?з асылы, парасатты т?рбиеші, ?діл сыншы, адал а?ылшы ?ана емес, сонымен бірге епті, есті емші де.
Карточкалар ?лестіріледі. (ма?ал - м?телдерді? екінші бір б?лігі жазыл?ан).
Бірінші б?лігін ж?ргізуші о?иды, екінші б?лігін тауып о?у керек.
1. Ішпеген, шылым шекпеген
Жасайды жылдар к?птеген
2. ?зарт?ы? келсе ??мырды,
Таста ара? пен шылымды.
3. Темекіні? кермегі -
Еріккенні? ермегі.
4. Шарап - ара? іші?е к?шеді,
А?ыл ш?лмек ішіне т?седі.
5. Жасында темекісін буда?тат?ан,
К?ркілдеп ?артай?анда с?лап жат?ан.
6. Адам ара?ты ішеді.
А?ыл ара?ты ішеді.
7. О басында ?зі? са?тан, са? боп ж?р,
Одан кейін ?згелерді са?тандыр.
К?рініс: «Ажал мен періште»
Ара?: Ей адамзат, неге ж?рсі? серіксіз?
Наша: Танысайы?, жа?ындашы сен бізге.
Темекі:
Біз досты??а ар?ашан да берікпіз,
Б?рын к?рген секілдімін бір жерден.
Кімсі? ?зі?, ж?зі? неге т?нерген?
(Жігітті айналып ж?реді)
Ара?:
Мені? да??ым к?п тара?ан ке? жерде,
Ізім жатыр ?ыр?аларда, белдерде.
Мен ара?пын, жаза басса?, с?рінсе?
Ша?ырмай а? жетіп келем сендерге.
Темекі:
Жас ?мірі? ат?ан кезде та? болып,
Есі?де ме, мен де са?ан жолы??ам.
Талай талай бірге ж?рдік серік боп.
Содан кейін бір к?ні ?ке? ?лгенде,
Наша ?алмай меніменен еріп кеп,
Т?неп алды? сені? бал?ын кеуде?е.
Наша:
Ия, м?нан кейін бір к?ннен со? бір к?ннен
Есігі?ді жиі ?а?ып т?рдым мен.
Жиі ?а?тым келмейді оны жасыр?ым,
Кей к?ндері бірге ж?рген досы?ны?
Баянсызын сезінгенде жолы?тым.
(?зімен бірге жігітті ертіп кетіп барады.)
Періште:
Ей а?ыма?, а?ыма?,
Жа?ын болма жаман?а!
Жалыны?ды с?ндіріп,
Жасты?ы?ды к?йдіріп,
Сезімі?ді ?орлатасы? олар?а.
Жігіт:
Денсаулы?ты? басшысы,
Жан т?німді ?з ?олы?а беремін.
Бір ?зі?сі? адамзатты? са?шысы,
Айт?аны?а к?немін.
Періште:
Шыншыл ма?сат ?ай кезде де жол табар,
Кезі? келді ?о?ам ж?гін ар?алар.
Аярлы??а еріп кетсе? с?ме?деп,
Айта алмаймын «Ерте?і?е сенем» деп
Талап:
Онда барсам естілмейді талаптыны? сазды ?ні,
Тентектер к?п, тая? ала ж?гіреді б?з бірі.
Бір жеткіншек кезікті де келбетіне ба? к?лген,
Сол баланы? ж?регінен жайлы мекен таптым мен.
А?ыл:
Мен ?ал?ысам тірлікті? не м?ні бар,
Темекі мен ара?, наша б?кіл елге танылар.
Тынышты? жо?, к?зетемін жаманды?тан елі?ді.
Сонды?тан да тыным таппай торып ж?рем жері?ді.
Періште:
Ана с?ті арамды?ты суарса,
Сиыр с?ті ала алмайды сені емдеп.
Темекіден т?тін сорса? улайсы?,
?зі?ді - ?зі? жіпсіз байлап шырмайсы?.
Жігіт: Міне, достар, ?мірді? м?нін мен енді т?сінген сия?тымын сендерге айтарым:
Тек ж?зі?ді т?мен салма,
Наша?ор?а ?уес болма.
?орытынды:
??рметті ?она?тар, ?стаздар, о?ушылар! Б?гінгі «Спид - ?асыр дерті» та?ырыбында?ы кездесу кешімізді ая?тай келе сіздерге сынып о?ушылары атынан рахметімізді айтамыз. Ж?ТБ - ны? алдын алу м?селелері бойынша о?ушыларды, болаша? жеткіншектерді о?ыта отырып оларды денсаулы?ына деген жауапкершілікке ?йрету, а?параттар беріп отыру, ?з денсаулы?тарыны? ба?а жетпес ??ндылы? екендіктерін насихаттау?а ба?ыттау ж?не ата-ана мен ?о?ам арасында?ы байланысымызды ны?айтып, ?олдау к?рсетіп отыруымыз керек. Кешімізді р?лдік ойынмен ая?таса?. Б?л р?лдік ойын ар?ылы мінез-??лы? да?дыларын ?алыптастыра аламыз. Ойында дыбыстамайсыздар, тек ?имыл іс-?рекет ар?ылы к?рсетесіздер. Олай болса ойынымызды бастаймыз.
К?зімізді ж?мамыз. К?з алдары?ызда шприц мен инелер жатыр. К?зімізді ашамыз. (О?ушылар екі ?олдарымен тиіспейміз деген ?имыл к?рсетеді.)
Алды?да медициналы? д?рі - д?рмектерді к?ріп т?рсы?? (О?ушылар алды?а ?арай е?кейеді де, ?олдарымен пайдаланбаймын деп ?имыл к?рсетеді)
Ж?ТБ – XXI ?асыр індеті. Ж?ТБ ?а жол. (О?ушылар «жо?» деген белгіні бастарын ?имылдата к?рсетеді)
СПИД адамзат алдында т?р?ан жа?а ж?не ?иын проблема ол тек медициналы? ?ана емес, ?леуметтік проблема. Н. ?. Назарбаевты? «?аза?стан - 2030» стратегиялы? ба?дарламасыны? 4 басылымында барша жастарды салауатты ?мір салтына ша?ырды
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Открытый час на тему "СПИД - ?асыр дерті"»
«Манашы орта мектебі» ММ
Спид - ғасыр дерті
(8 - сыныптар арасында)
Өткізген: Б.Суйеубаева
2015 – 2016 оқу жылы
Мақсаты: Адамзат өміріне қауіп төндіріп отырған қатерлі СПИД дертінің алдын - алу, оның жұғу жолдарынан сақтана, қорғана білу туралы түсіндіру. Салауатты өмір салтын қалыптастыру.Оқушыларды жаман әдеттен аулақ болуға, адамгершілікке, инабаттылыққа, ел жандылыққа тәрбиелеу.
Соңғы жылдары жер шары халықтарының назары СПИД (иммунитет жетіспеушілік синдромы) дертіне аууда, қазірдің өзінде ондаған мың адамдардың өмірін жойған осы бір қатерлі ауру жайында жұмыр жердің түкпір - түкпірінде күн сайын хабар бермей отырған бірде - бір газет, журнал, теледидар немесе радио торабы жоқ. Бұл дерттің қара бұлты бүкіл жер шарын басып келеді. Сондықтан осы аурудың алғашқы және негізгі белгілері, одан сақтану жолдары, аурудың алдын - алу және емдеу тәсілдерін білгеніміз жөн.
СПИД вирусын қай жылы кім ашқаны туралы.
СПИД қоздырғышын немесе адамда иммунитет жетіспеушілікті туғызатын вирусты (ВИЧ - 1) 1983 жылы француз ғалымы, вирусолог Л. Монтанье тапты. Ал 1984 жылы америкалық ғалым Р. Галло вирустың барлық қасиеттерін жан - жақты тексеріп жариялады.
СПИД вирусы адам ағзасында қалай өмір сүреді?
Адам ағзасына енген ол қанның лимфоцит клеткаларының ішіне кіріп, клетканың генетикалық аппаратына жабысып тез көбейе бастайды. Осының әсерінен клетка жарылып өледі. Одан шыққан вирустар жаңа клеткаларға жабылып, өткен процестерді қайталайды. Лимфоцит клеткаларының осылай өле беруі салдарынан күндердің - күнінде ағзасында иммунитет жетіспеушілік пайда болады. Бұл жасырын кезең ондаған жылға дейін созылуы мүмкін. Айырықша еске салатын жай, осы жасырын кезең кезінде адам өзін аурумын деп есептемейді. Бірақ, ол өзімен қатынастағы адамдарға жұқпалы аурудың көзі ретінде СПИД - ті тарата береді.
СПИД - тен сақтану үшін не істеу керек?
Мысалы: ішімдікке әуестік, токсикомандық, шылым щегу сияқты осындай заттардан аулақ болған жөн. Ол ойды да, бойды да өсірмейді. Қайта денсаулығыңды әлсіретіп, өмір жасыңды қысқартады. Ал, дені саудан, жаны саудан артық ештеңе жоқ. Байлық та, бақыт та сол емес пе?
ВИЧ, қазақша АИТВ - адамдағы иммунитет тапшылығы вирусы, жұқтырғандар және СПИД – пен ауыратындар саны өте жылдам көбеюде. Тіпті бұл дерт балалар өміріне де балта шабуда. Олардың арасында ауру жұқтырғандарды былай қойғанда СПИД - тен қайтыс болған ата - аналардың жетім қалған 15 жасқа дейінгі ұл - қыздарының саны 9 млн - ға жеткен.
СПИД ауруын тудыратын вирус - ВИЧ нәрестеге осы аурумен ауыратын ананың құрсағында жатқан кезінде немесе дүниеге келгеннен кейін қан арқылы, емізгенде жұғады.
Кейде СПИД вирусын жұқтырған адамның қанынан ем ретінде сау балаға құйғанда да, бір рет қана қолданатын инені қайталап қолдану кезінде де жұғуы мүмкін.
Сергіту сәті
«Мен сияқты жаса!»
Көзімізді жұмып, қолымызды жоғары көтеріп терең демаламыз.
Қайтадан жоғары көтеріп, жанымызға қойып, төмен түсіріп бос ұстаймыз. Басымызды оңға және солға бұрамыз. Хормен барлығымыз бірге: «Тысыр - тысыр етеді, тұздар еріп кетеді» деп қайталаймыз.
Терең дем алып, демімізді сыртқа шығарамыз.
Енді барлығымыз дауыстап айтамыз.
Денсаулық - баға жетпес құндылық.
ЖҚТБ - ға қарсымыз!
Салауатты өмір салтын сақтаймыз.
Бейнеролик «Нашақорлық»
Бейнероликті тамашалап болғаннан кейін оқушылар өздерін толғандырып жүрген сұрақтарын мектеп медбикесіне және психологына қояды.
Денсаулығыңды ойласаң (лото)
Жұмыр жерді мекендеген халықтың сонау, ерте заманнан бері айтылып, ғасырлар бойы сұрыпталып келген інжу - маржандай асыл да, даналы сөздері бар. Осынау ғибратты сөздер адамзат баласының денсаулығына зиянды әрекеттерді де жан - жақты қамтыған. Медицинада сөз құдіретінің шарапатына өлшеу жоқ. Азабын арқалатып діңкесіне тиген жаман әдеттен құтыла алмай, амалсыз көніп, медет, көмек тілеп алдына келген науқасқа дәрігердің тауып айтқан бір жылы сөзі тамаша қуат береді.
Иә, мақал - мәтелдер – ғасырлар бойы сұрыпталып, сұлуланып, салмақтанып, кемелденген сөз асылы, парасатты тәрбиеші, әділ сыншы, адал ақылшы ғана емес, сонымен бірге епті, есті емші де.
Карточкалар үлестіріледі. (мақал - мәтелдердің екінші бір бөлігі жазылған).
Бірінші бөлігін жүргізуші оқиды, екінші бөлігін тауып оқу керек.
1. Ішпеген, шылым шекпеген
Жасайды жылдар көптеген
2. Ұзартқың келсе ғұмырды,
Таста арақ пен шылымды.
3. Темекінің кермегі -
Еріккеннің ермегі.
4. Шарап - арақ ішіңе көшеді,
Ақыл шөлмек ішіне түседі.
5. Жасында темекісін будақтатқан,
Күркілдеп қартайғанда сұлап жатқан.
6. Адам арақты ішеді.
Ақыл арақты ішеді.
7. О басында өзің сақтан, сақ боп жүр,
Одан кейін өзгелерді сақтандыр.
Көрініс: «Ажал мен періште»
Арақ: Ей адамзат, неге жүрсің серіксіз?
Наша: Танысайық, жақындашы сен бізге.
Темекі:
Біз достыққа арқашан да берікпіз,
Бұрын көрген секілдімін бір жерден.
Кімсің өзің, жүзің неге түнерген?
(Жігітті айналып жүреді)
Арақ:
Менің даңқым көп тараған кең жерде,
Ізім жатыр қырқаларда, белдерде.
Мен арақпын, жаза бассаң, сүрінсең
Шақырмай ақ жетіп келем сендерге.
Темекі:
Жас өмірің атқан кезде таң болып,
Есіңде ме, мен де саған жолыққам.
Талай талай бірге жүрдік серік боп.
Содан кейін бір күні әкең өлгенде,
Наша қалмай меніменен еріп кеп,
Түнеп алдық сенің балғын кеудеңе.
Наша:
Ия, мұнан кейін бір күннен соң бір күннен
Есігіңді жиі қағып тұрдым мен.
Жиі қақтым келмейді оны жасырғым,
Кей күндері бірге жүрген досыңның
Баянсызын сезінгенде жолықтым.
(Өзімен бірге жігітті ертіп кетіп барады.)
Періште:
Ей ақымақ, ақымақ,
Жақын болма жаманға!
Жалыныңды сөндіріп,
Жастығыңды күйдіріп,
Сезіміңді қорлатасың оларға.
Жігіт:
Денсаулықтың басшысы,
Жан тәнімді өз қолыңа беремін.
Бір өзіңсің адамзаттың сақшысы,
Айтқаныңа көнемін.
Періште:
Шыншыл мақсат қай кезде де жол табар,
Кезің келді қоғам жүгін арқалар.
Аярлыққа еріп кетсең сүмеңдеп,
Айта алмаймын «Ертеңіңе сенем» деп
Талап:
Онда барсам естілмейді талаптының сазды үні,
Тентектер көп, таяқ ала жүгіреді бәз бірі.
Бір жеткіншек кезікті де келбетіне бақ күлген,
Сол баланың жүрегінен жайлы мекен таптым мен.
Ақыл:
Мен қалғысам тірліктің не мәні бар,
Темекі мен арақ, наша бүкіл елге танылар.
Тыныштық жоқ, күзетемін жамандықтан еліңді.
Сондықтан да тыным таппай торып жүрем жеріңді.
Періште:
Ана сүті арамдықты суарса,
Сиыр сүті ала алмайды сені емдеп.
Темекіден түтін сорсаң улайсың,
Өзіңді - өзің жіпсіз байлап шырмайсың.
Жігіт: Міне, достар, өмірдің мәнін мен енді түсінген сияқтымын сендерге айтарым:
Тек жүзіңді төмен салма,
Нашақорға әуес болма.
Қорытынды:
Құрметті қонақтар, ұстаздар, оқушылар! Бүгінгі «Спид - ғасыр дерті» тақырыбындағы кездесу кешімізді аяқтай келе сіздерге сынып оқушылары атынан рахметімізді айтамыз. ЖҚТБ - ның алдын алу мәселелері бойынша оқушыларды, болашақ жеткіншектерді оқыта отырып оларды денсаулығына деген жауапкершілікке үйрету, ақпараттар беріп отыру, өз денсаулықтарының баға жетпес құндылық екендіктерін насихаттауға бағыттау және ата-ана мен қоғам арасындағы байланысымызды нығайтып, қолдау көрсетіп отыруымыз керек. Кешімізді рөлдік ойынмен аяқтасақ. Бұл рөлдік ойын арқылы мінез-құлық дағдыларын қалыптастыра аламыз. Ойында дыбыстамайсыздар, тек қимыл іс-әрекет арқылы көрсетесіздер. Олай болса ойынымызды бастаймыз.
(Ақырын музыка ойнап тұрады)
Қолдарыңыздан ұстаңыздар. Сіз досыңыздың қолын ұстаған кезде қандай күйде болдыңыз? (Қуанышты, жымиып)
Көзімізді жұмамыз. Көз алдарыңызда шприц мен инелер жатыр. Көзімізді ашамыз. (Оқушылар екі қолдарымен тиіспейміз деген қимыл көрсетеді.)
Алдыңда медициналық дәрі - дәрмектерді көріп тұрсың? (Оқушылар алдыға қарай еңкейеді де, қолдарымен пайдаланбаймын деп қимыл көрсетеді)
ЖҚТБ – XXI ғасыр індеті. ЖҚТБ ға жол... (Оқушылар «жоқ» деген белгіні бастарын қимылдата көрсетеді)
СПИД адамзат алдында тұрған жаңа және қиын проблема ол тек медициналық қана емес, әлеуметтік проблема. Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан - 2030» стратегиялық бағдарламасының 4 басылымында барша жастарды салауатты өмір салтына шақырды.
