“Умумий ўрта таълим мактабларининг одоб-ахлоқ қоидалари”и мавзусидаги маъруза учун

Ўзбекистон Республикаси Халқ Таълими Вазирлигининг 2013 йил 28 февралдаги 74-сонли буйруғига асосан “Умумий ўрта таълим мактабларининг одоб-ахлоқ қоидалари”и ишлаб чиқилди.

Ўмумий ўрта таълим мактаб ўқитувчи ва ўқувчиларининг одоб-ахлоқ қоидалари 9- бобдан иборат бўлиб I-боб.Умумий қоидалар II-боб.Мақсад ва вазифалари III-боб.Жамоа аъзоларининг одоб-ахлоқига оид умумий қоидалар IV-боб.Ўқитувчи ва ўқувчиларнинг таълим-тарбия жараёнидаги ўзаро муносабатлари V-боб. Ўқитувчиларнинг ўзаро муносабатлари VI-боб.Мактаб жамоаси аъзоларининг одоб-ахлоққа оид мажбуриятлари VII-боб.Ўқувчиларнинг одоб-ахлоққа оид мажбуриятлари: VIII-боб.Ўқитувчи ва ўқувчилар одоб-ахлоқида ман этиладиган ҳолатлар IX-боб. Рағбатлантириш ва чора кўриш тартиби.

“ Одоб -ахлоқ қоидалари”нинг

мақсади

Умумий ўрта таълим мактабларида соҳлом ижтимоий -психологик муҳитини шакиллантириш, ёш авлодга замон талаблари ва миллий қадриятлар асосида таълим-тарбия бериш, таълим муассасаларида ўқув-тарбия жараёнинг сифати ва маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини оширишга шароит яратишдан иборатдир.

“ Одоб-ахлоқ қоидалари”нинг

вазифалари

Умумий ўрта таълим мактаблари жамоаси аъзоларининг маънавий иммунитетини шакиллантириш ва мустаҳкамлаш, ўқувчилар орасида одоб-ахлоқ ни бузишни, зўравонлик, ҳаёсизлик ва шавқатсизликни ташвиқ қилишга қаратилган хар қандай хатти-харакатларнинг олдини олишга, ёшларни ичкиликбозлик ва гиёвандлик иллатларидан ва бошқа турли ҳалокатли таҳдидлар ҳамда биз учун ёт бўлган диний ва экстеримистик таъсирлардан, раст савияли”Оммавий маданият” хуружларидан ҳимоя қилишга кўмаклашишдан иборат.

III боб.Жамоа аъзоларининг одоб-ахлоқига оид

умумий қоидалари

Мактаб ўқитувчилари жамоаси мактаб Уставида белгиланган кейимда келиши шарт.Жамоа аъзолари мактаб ҳудудида юрганида бир-бирларига ўзаро ҳурматда бўлиши, йўлнинг ўнг томонидан юришлари, бир-бирига дуч келганда албатта саломлашишлари керак.

Бунда ўқувчилар ўқитувчиларга, ўғил болалар қизларга, ёшлар катталарга биринчи бўлиб салом беришлари тавсия этилади(Ушбу холатда қўл бериб қўрашиш истисно бўлиб, ёши катта шахслар биринчи бўлиб қўл узатганидан кейингина унга жавобан қўл узатиш мумкин) Ўқитучилар ва ўқувчилар тасдиқланган машғулотлар жадвали асосида ишга ва дарсга ўз вақтида келиши шарт ва ижодий ёндошган ҳолда иш кунидан ва дарс жараёнидан унумли фойдаланишлари лозим.

IV боб.Ўқитувчи ва ўқувчиларнинг таълим-тарбия жараёнидаги ўзаро муносабатлари

Ўқитувчи ва ўқувчиларнинг таълим-тарбия жараёнидаги ўзаро муносабатлари “Устоз-шогирд” анъанасига асосланиши лозим.

Мактабда дарс машғулотларининг бошланиши ва тугаши “Кириш”ва “Чиқиш” қўнғироқлари билан тартибга солинади..”Кириш” қўнғироғи дарс бошланганлигини билдириб, у чалингандан сўнг барча ўқувчилар ва дарс жадвалида белгиланган фан ўқитувчилари зудлик билан хоналарга кириб, машғулотни бошлашлари лозим.

Дарс машғулотини тугаганлигини билдирувчи “Чиқиш” қўнғироғи ўқитувчилар учун чалинади.

Дарс машғулотлари ва тадбирлари вақтида уяли алоқа воситаларидан фойдаланиш барча учун тақиқланади.

Vбоб.Ўқитувчиларнинг ўзаро муносабатлари

Ўқитувчиларнинг ўзаро муносабатларида –ягона жамоа, ўзаро ҳурмат ва эътибор, дўстлик, ҳамжиҳатлик, ҳалоллик ва адолат тамйилларига амал қилиши лозим.

VI боб .Мактаб жамоаси аъзоларининг одоб-ахлоққа оид мажбуриятлари

Ўқитувчиларнинг одоб-ахлоққа оид мажбуриятлари:

воқеа ёки ҳодиса рўй берса, зудлик билан у ҳақда маъмуриятга билдир-одоб-ахлоқ қоидаларига риоя қилишда ўқувчиларга ибрат бўлиш;

-мактаб манфаатларига зид бўлган хатти-ҳаракатларидан ўзларини тийиш;

-бирор-бир нохуш иш;

-мактабнинг шаъни ва нуфузига доғ тушурадиган ҳар қандай ҳолатларнинг олдини олоиш;

• мактаб тўғрисидаги ахборотлардан унинг манфаатлари ва обрўсига зиён етказиш учун ёки ўз манфаатлари йўлида фойдаланмаслик;
• Дарс жараёнида ўқувчиларга одоб-ахлоққа оид миллий анъаналаримиз,урф-одат ва қадриятларимизни тарғиб қилиш;

-ёшлар орасида соғлом турмуш тарзини қарор топтириш, уларни ичкиликбозлик ва гиёҳвандлик иллатларидан, бошқа турли ҳалокатли таҳдидлар ҳамда жамиятимиз учун ёт бўлган диний ва эксремистик таъсирлардан,паст савияли “Оммавий маданият” хуружларидан огоҳ этиб бориш;

-

Ўқувчиларнинг одоб-ахлоққа оид

мажбуриятлари

Таълим муассасиси ҳудудида

-мактабда машғулотлар бошланишдан 10-15дақиқа олдин,таълим муассасаси Уставида белгиланган ўқувчилар либоси(формаси)да келиш;

-тоза ва ораста кийиниши, саранжом-саришта юриш, сочларини озода ва тартибга келтирилган ҳолда тутиш (ўғил болалар сочларининг узунлиги меъёр(2-3см) дан ошмаслиги, қиз болаларнинг ихчам зиракдан ташқари бошқа тақинчоқларни тақмаслиги лозим)

-чиқиндиларни фақат махсус белгиланган идишларга ташлаш;

-устозлар ва мактаб меҳмонлари билан учрашганда салом бериш;

-ўқув машғулотлари вақтида ҳудудда сабабсиз йўрмаслик;

-таълим муассасаси мулки(парта, стол, стул, доска, ўсимликлар ва ҳакозалар)га эҳтиёткорона муносабатда бўлиш;

-мактаб юўлакларида тинчликни сақлаш, баланд овозда гаплашмаслик;

-мактабга ўқув қуроллари, дарс жадвалида белгиланган дарсликлар ва дафтарлар билан келиш(ўқувчилар учун мўлжалланган папка тутиши, кундалик дафтарларининг бўлиши, маънавиятга зид расмлар туширилган ёзув дафтарларидан фойдаланмаслиги);

2

Дарс вақти(синф хоналари)да

-дарс жараёнида халал берадиган ҳаракатлар қилишдан сақланиш;

-уйали алоқа воситаларини ўчириб қўйиш;

-дарс вақтида ўринсиз гаплашмаслик;

-жиҳозларни асраб-авайлаш, парталарга стол ва стулларга чизмаслик;

-қоғоз ва бошқа кераксиз нарсаларни қолдириб кетмаслик;

-овқатланмаслик, сақич чайнамаслик.

Танаффусда

-танаффусдан унумли фойдаланиш;

-ўз ўқиш жойини тоза сақлаш ва тартибга келтириш;

-навбатдаги дарс бўладиган хонага ўз вақтида ўтиш;

-фан ўқитувчиларининг кўрсатмаси бўйича синфни

келгуси дарсга тайёрлаш;

-катта танаффус вақтида навбатчи ўқувчилар томонидан синф хонасининг тозалигини таъминлаш.

Мактаб ошхонасида

-овқатланишдан олдин ва кейин қўлларини юувиш;

-умумий овқатланиш жараёнида белгиланган тартиб-қоидаларга риоя қилиш;

-тирбандлик ҳлоатида устозлар . ёш болалар ва қизларга ҳурмат кўрсатиш;

-овқатланиш вақтида шовқин солмаслик;

-иссиқ ва совуқ овқатларни олишда ва истеъмол қилишда эҳтиёткорлик кўрсатиш;

-ошхонадан олинган овқат ва ичимликларни ошхонанинг ўзида истеъмол қилиш;

-овқатлангандан сўнг идишларни йиғиштириб қўйиш;

Мактаб кутубхонаси ва ахборот ресурс

Маркази (АРМ) да

- кутубхона ва АРМ ходимлари билан хушмомалада бўлиш;

-китоблар ва жиҳозларга эҳтиёткорона муносабатда бўлиш ;

-баланд овозда сўзлашмаслик ва бошқа китобхонларга халақит бермаслик;

-қоғоз ва бошқа чиқиндиларни қолдириб кетмаслик;

-китобларни олиш ва топшириш тартиб-қоидаларига риоя қилиш .

Спорт мажмуаларида

-спорт мажмуасига мос бўлган кийим ва пойабзалларда кириш;

-спорт инвентарлардан оқилона ва самарали фодаланиш;

-машғулотлардан кейин спорт инвентарларини белгиланган жойларга қайта топшириш;

-спорт мажмуасининг белгиланган тартиб-қоидаларига тўлиқ риоя қилиш;

Бундан ташқари ,ўқувчиларга қўйдагиларни тавсия этилади;

-ўзининг намунавий хулқи ва билими билан атрофдагиларга ўқувчилик одоби ҳақида ижобий таассурот ҳосил қилишга интилиш;

-кўча-куйда бемақсад юрмаслик, катталарга ҳурматда, кичикларга иззатда бўлиш, жамоат транспортларида кекса ,ногирон ва ёш болали йўловчиларга жой бериш;

-доимо комилликка интилиш, ҳалоллик ва адолат билан ҳаёт кечириш каби олижаноб фазилатларни чуқур англаш;

-ўз мактаби манфаати ,унинг шаъни ва нуфузи тўғрисида қайғуриш, уларни сақлашда жонкуёрлик қилиш ва уларга ҳурмат билан муносабатда бўлиш

Ўқитувчи ва ўқувчилар одоб –ахлоқида

ман этиладиган ҳолатлар

Ўқитувчига:

-жамоа аъзоларининг шахсиятини ва қадр қимматини камситиш, ўзгаларнинг шахсий ва оилавий муаммоларини муҳокама қилиш;

-ўқувчиларни ўқув машғулотларидан асоссиз чиқариб юбориш;

-ўқув машғулотлари да диний ташвиқот олиб бориш;

-ўқув машғулотларига маст,соч-сақоли олинмаган ва кейиниш одобига риоя қилмаган ҳолда келиш;

-ўқувчилар билан ўз ҳамкасбларининг касбий ва шахсий камчиликларини муҳокама қилиш;

-мактаб ҳудудида спиртли ичимликлар ичиш ва тамаки махсулотларини чекиш кабилар қатъиян ман этилади.

Ўқувчиларга

-машғулотлар якунлангунга қадар мактаб ҳудудидан педагоглар рухсатисиз ташқарига чиқиш;

-ўқитувчиларга ва ўз ўртоқларига нисбатан ҳурматсизлик қилиш;

-машғулотлар вақтида асоссиз гапириш , ўқитувчи билан бошқаларнинг баҳосини муҳокама қилиш;

-ёзма ишлар ва оралиқ назоратларни бажариш вақтида четдан ёрдам кўрсатиш;

-машғулотларни ўтказиб юбориш ёки кечикиб келиш;

-моддий жиҳатдан яхши таъминланганлигини турли йўллар билан кўз-кўз қилиш қатъиян ман этилади.

Рағбатлантириш ва чора кўриш тартиби.

Ўқув йили давомида “Қоидалар”га тўла риоя қилган, мактаб маънавий-ахлоқий муҳитининг янада қарор топишига ва мустаҳкамланишига хизмат қилган жамоа аъзолари. Маъмурият тавсиясига биноан амалдаги қонун ва қоидаларга биноан моддий ва маънавий жиҳатдан рағбатлантирилиб борилади.Намунали ҳулқи ва билм олишда алоҳида ютуқларга эришган ўқувчилар (ота-онасининг иш жойига, турар жойидаги маҳалла қўмитасига миннатдорчилик хатини юбориш, эрталабки сафланишларда фахрий ёрлиқ ёки илиқ сўз билан алоҳида эътибор кўрсатиш каби)рағбатлантирилади.

Жамоа аъзолари ушбу “Қоидалар”ни бузганида, мактаб ички тартиб қоидаларининг “Интизомий таъсир чоралари” бўлимида келирилган ҳолатлар бўйича чоралар кўрилади.