Ма?саты: о?ушыларды Отанымызды с?юге, елімізді? р?міздерін ?астерлеуге баули отырып ?лтты? те?гемізді ??рметтеуге, ту?ан жеріне деген с?йіспеншілін ояту; елін, жерін, тілін, тарихын ??рметтейтін жаны таза, адамгершілігі мол азаматты ?алыптастыру; т?уелсіздігімізді? 22 жылда?ын еск сала отырып патриотты? т?рбие беру.
Білімділік: а?шаны? пайда болу тарихы, ?з ?лтты? те?гемізді? айналым?а кіруі, ?алай, кімдер жаса?аны туралы ма?л?мат беру. Бас?а ел валюталарымен таныстыру. Жа?адан айналым?а енген ?лтты? валюта, оны енгізуді? ?ажеттілігі, безендірілуі туралы ке?ірек таныстыру.
Дамытушылы?: о?ушыларды? а?ша туралы т?сініктерін ке?ейту, белсенділіктерін дамыту.
Т?рбиелік: о?ушыларды? ?аза?станны? т?уелсіз мемлекет ретінде ?ол жеткізген жетістіктеріне ма?таныш сезімдерін ояту.
К?рнекілігі: те?гелер, монеталары бейнеленген плакаттар, «Те?ге – т?уелсіздік символы», ноутбук, слайд.
М??алім: ?айырлы к?н, ??рметті ?стаздар мен о?ушылыр! «?лтты? те?ге -т?уелсіздігімізді? белгісі» атты танымды? саба?ымызды бастаймыз. ?р мемлекетті? ?зіне т?н белгілері болады. Б?гінгі саба?ымызда сол басты белгілердін бірі ?аза?станны? ?лтты? валютасы те?ге туралы ??гімелейміз.
?ай халы?, ?андай ?лт болмасын ?з еркіндігін а?сайды. ?р ел ?зіні? егемен, т?уелсіз болуын армандайды. Хал?ымызды? жылдар бойы а?са?ан ізгі армандары ж?зеге асып т?уелсіздігімізге ?ол жеткіздік. Б?гінгі т?уелсіздігімізді? 22 жылды?ына орай ?ткізіліп отыр?ан «?лтты? те?ге – т?уелсіздігімізді? белгісі» атты т?рбие са?атына хош келді?іздер!
Алмас:
?н?раным – жан ?раным,
Айтар ?нім, с?йлер с?зім.
Ту?ан жерім – са?ынарым,
Ж?рсем егер д?ние кезіп.
Ба?ыт, бірлік – к?н талабы,
То?тамайды дабыр ?ні.
М??гі ба?и шыр?алады
?аза?стан ?н?раны!
?аза?стан Республикасыны? «?н?раны» айтылады.
М??алім: Т?уелсіздігіміз баянды болсын, а?айын! Міне, Т?уелсіздігімізді т?у етіп, егемендігімізді ту етіп желбіреткелі 22 жыл болыпты. Осы аз?антай уа?ытты? ішінде елімізді танытып, е?семізді к?терген ?аншама ?лы о?и?алар болды. Мемлекетімізді? т?уелсіздік ал?аны жеткен жетістіктері ?асыр?а пара–пар. Осы ?ткен ?мір жолдарымыз?а ?араса?, ?р жылды? ?з шежіресі, сыры, тарихы, ?асиеті бар. Биыл ?лтты? те?геміз к?мелет жастан асты.
?лтты? валютаны жасау елімізді? Президенті Н?рс?лтан Назарбаевты? жеке басшылы?ымен ж?ргізілді ж?не осы м?селе бойынша барлы? шаралар ?ата? ??пияда са?талынды ?рі жо?ары де?гейде ?йымдастырылды. Сонымен бірге ол ?ыс?а мерзімде – бір жыл, екі ай ішінде Англияда ая?талды. ?аза?стан валютасы ?з банкнот фабрикамыз ол кезде болма?анды?тан Англияда «Харрисон ж?не ?лдары» фирмасыны? к?шімен шы?арылды. Фирма сонымен ?атар елімізге ?ажетті ?а?аз а?ша белгісіні? жеткілікті м?лшердегі ?орын да ?зірлеп берді. ?рі сол ерен е?бегі ?шін «Алтын белгі» сыйлы?ына ие болды. Ел Президентіні? Жарлы?ымен 1997 жылдан бері 15 ?араша т?л валютамызды? ту?ан к?ні ?рі ?аржыгерлер к?ні болып белгіленді.
Назерке: ?аза?стан Республикасы Президентiнi? Жарлы?ы 1997 жыл?ы 13 ?арашада?ы N 3753
1993 жыл?ы 15 ?арашаны? ?аза?стан Республикасыны? ?лтты? валютасы - те?ге енгiзiлген к?н ретiндегi тарихи ма?ызын атап ?те отырып, сондай-а? ?аржы ж?йесi ?ызметкерлерiнi? т?ра?ты экономикалы? ?судi ?амтамасыз етудегi ролiн арттыру ма?сатында ?аулы етемiн:
1. 15 ?араша ?лтты? валюта - те?ге к?нi, ?аза?стан Республикасыны? ?аржы ж?йесi ?ызметкерлерiнi? к?сiби мерекесi болып жариялансын.
2. Осы Жарлы? ?ол ?ойыл?ан к?нiнен бастап к?шiне енедi.
?аза?стан Республикасыны?
Президентi
А?сар:
Те?гемізде ал?аш?ы
Бейнеленді ?лылар.
Кейін о?ан жал?асты
Жетістіктер ?ыруар.
?бунасыр, Абылай,
?біл?айыр, ?лы Абай,
??рман?азы к?з тартты,
Шо?ан менен с?йінбай.
Айым:
Мен «Те?гемін, те?гемін!»
?аза? деген елденмін.
Т?уелсіздік – т??ырым,
Жар?ын мені? ??мырым!
А?пейіл:
Те?ге, те?ге, те?гелер,
Те?ге адам?а дем берер.
Тіршілікті? арбасы,
Те?геменен д??гелер.
Даяна:
Т?ні н?рлы, а? та?ы,
Жері г?лдей ба?та?ы.
Ел ырысы – тай?азан,
Т?л те?геміз ?а?па?ы.
?уат:
?азынамыз толы?ып,
Болсын д?йім жолы ??т!
«Т?л те?ге – елтірегі!»
Деп ??рметтер оны ж?рт.
М??алім: ?лтты? Банк бастап?ыда 1 те?гені сол кездегі мы? рубльге ба?ала?ан болатын. Дегенмен, елімізді? саяси, ?леуметтік м?селелері ж?не мемлекетаралы? ?атынастар ескеріліп 1 те?ге 500 сом?а бекітілді. Те?ге бірінші айналым?а кірген к?ні 1 доллар 4,75 центке болып бекітілді.
1994 жылы ?а?аз тиындарды? орнына жезден жасалын?ан 1, 2, 5,10, 20 ж?не 50 номиналды монеталар шы?ты.
2006 жыл?ы ?лгідегі номиналы 200, 500, 1000, 2000, 5000, 10000 те?гелік банкноттары айналыс?а шы?ты.
Те?гені? сипаттамасы - 2006 жылы:
Айым: 200 те?ге. Басым т?сі: сар?ылт - жасыл. М?лшері:126х64мм
А?сар: 500 те?ге. Басым т?сі: к?кшіл - с?р. М?лшері:130х67мм
А?пейіл: 1000 те?ге. Басым т?сі: сар?ыш - ?о?ыр. М?лшері:134х70мм
Назерке: 2000 те?ге. Басым т?сі: сар?ылт - жасыл. М?лшері:136х72мм
?уат: 5000 те?ге. Басым т?сі: к??гірт ?о?ыр - ?ызыл. М?лшері:142х76мм
Даяна: 10000 те?ге. Басым т?сі: к?лгін - к?к. М?лшері:146х79мм
Алмас: 2011 жылы 25 мамыр Ислам конференциясыны? ?йымдарында?ы ?аза?стан ?кілдігіне арнал?ан шы??ан те?гелер:
- ?аза?стан Т?уелсіздігіні? 10 жылды?ына
- ?аза?стан Т?уелсіздігіні? 15 жылды?ына
- 2010 жылы 1 мы? те?гелік к?кшіл - жасыл
- 2011 жылы ?ыс?ы Азия ойындары
- 2011жылы Т?уелсіздікке арнал?ан те?ге т?рлері
- 2011жылы ?арашаны? 15-і ?аза?станны? ?лтты? валютасы – те?гені? ?олданыс?а енгеніне 18 жыл толды.
Слайд к?рсету.
1 слайд – 1995 жылы 24-с?уірде естелік монеталары 50 те?ге номиналы бойынша ССРО-Германия со?ысыны? же?ісіне 55 жыл толуына орай шы?арыл?ан.
2 слайд – С?бит М??ановты? 100 жылды?ына орай шы?арылды.
3 слайд – 2010 жылы 25-мамырда номиналы 5000 те?гелік «Барыс» ескерткіш к?міс монетасын айналыс?а шы?арды.
4 слайд – 2000 жылы 1-?ырк?йекте Т?ркістан ?аласыны? 1500 жылды?ына орай 50 те?гелік мерекелік металл а?шаны шы?арды.
5 слайд – Абай мен Жамбылды? 150 жылды?ына ж?не М?хтар ?уезовты? 100 жылды?ына те?гелер шы?ты.
6 слайд – Біріккен ?лттар ?йымыны? 50 жылды?ына арнал?ан те?гелер.
7 слайд – ?аза?стан т?уелсіздігіні? 5 ж?не 10 жылды?ына арнал?ан те?гелер шы?ты.
8 слайд – «Татулы? пен еске алу жылы», «?аза?станны? жа?а астанасы», «?ожа Ахмет Иассауи кесенесі», «Айша бибі кесенесі», «Нар?обыз», «Барыс», к?міс металл те?гелер шы?ты.
Те?ге туралы ж?мба?тар.
1.?лы т?л?алары бар
Керек ??нды ка?аздар (те?ге)
2. Мы?. бол?анша
Бір а?ылды басын болсын (сом)
3. Айры?ша белгісі
?лемні? тынысы
Байлы?ты? белгісі (а?ша)
4. Базарда б?рі бар,
. ешкім бермейді. (а?шасыз)
Тиыннан. ??ралады. (те?ге)
5.. тиынна ?сер.
Жыл?ы ??лыннан ?сер. (те?ге)
6.. кетуге тырысады,
Есеп ?стау?а тырысады. (А?ша)
С?ра? – жауап:
- ?лтты? валюта ?ай жылы шы?арылды? (1993ж. 15-?араша)
- Банкнотты? фабрика ?ай ?алада ашыл?ан? (Алматыда)
- «Деньги» с?зі ?ай тілден келген? (Т?ркілерді? «те?ге» с?зінен шы??ан)
- Те?гемізді? авторлары кімдер? (Ме?дібай Алин, Тимур С?лейменов, А?ымсалы Д?зелхахов, Хайролла ?абж?лелов)
- Те?гемізді? ?анша ?ор?аныш ?асиеті бар? (он т?рт)
- ?лтты? те?геміз ?айдан басылып шы?ты? (Англияда, «Харрисон ж?не ?лдары» фирмасында)
М??алім: Бізді? Отанымыз - егеменді, т?уелсіз ?аза? мемлекеті. 130-дан аса ?лт ?кілдері т?ратын осынау ?асиетті мекенде, ас?а?та?ан ?лкеде, ке?дігі керемет дархан далада, егіні те?іздей тол?ы?ан, т?рт т?лігі мы??ыр?ан, ?ндірісі ?ркендеген мекенде ?мір с?руші ?рбір адам ?з Отанын жанындай с?йіп, оны? к?к байра?ын к?кке к?теруді ма?таныш т?тады. Олай болса Т?уелсіздігімізге ша? ж??тырмай, оны ен ?ымбат б?йымымыздай са?тап, ??рметтеп келер ?рпа?тар ?олына аманат етіп тапсыру?а тиіспіз. Мы? жаса, т?уелсіз ?аза? елі! - дей келе «?лтты? те?ге – т?уелсіздігімізді? белгісі» атты танымды? саба?ымызды ая?таймыз. Назарлары?ыз?а рахмет!
