Бауыржан Момыш?лы презентациясы

Бауыржан Момыш?лыны? ?мірбаяны

Момыш?лы Бауыржан – екінші д?ниеж?зілік со?ысты? да??ты жауынгері, халы? ?а?арманы, ?аза?ты? к?рнекті жазушысы. Ол 1910 жылы Жамбыл облысыны? Жуалы ауданында?ы К?лбастау мекенінде ту?ан.

Бауыржан жеті жылды? мектепті бітіргеннен кейін біраз уа?ыт м??алім бол?ан. Сонда ж?ргенде кезекті ?скери міндетін ?теуге ша?ырылып, онда бір жарым жыл ж?ріп, запаста?ы командир ата?ын алады. Ту?ан ауылына ?айтып орал?ан со?, ол біраз жыл ?аржы мекемесінде ?ызмет істейді. Содан ?айтадан ?ызыл Армия ?атарына ша?ырылып, т?рлі ?скери б?лімдерде взвод, рота, командирі болады.

1941 ж. ?лы Отан со?ысы басталысымен, Бауыржан да??ты генерал-майор И.В.Панфиловты? басшылы?ымен Алматы ма?ында жа?адан жаса?тал?ан 316 ат?ыштар дивизиясыны? ??рамында майдан?а аттанады, батальон, полк командирі ?ызметтерін ат?арады. Со?ысты? со??ы жылдарында гвардиялы? дивизияны бас?арады.

1941 жыл?ы к?згі, ?ыс?ы кескілескен шай?астар кезінде ?з батальонын 27 рет шабуыл?а бастап шы?ты. 5 рет ?оршауды б?зып, негізгі жауынгерлік ??рамымен аман-есен дивизиясына ?осылды. Жауынгерлік іс-?имылдар?а ?атысты ?рыстан шы?у, шегініс жасау т?сілдеріні? арнайы тарау болып ?скери жар?ы?а енуі, тактикада «оша?ты» ж?не «икемді ?ор?аныс» ??ымдарыны? ?алыптасуы Бауыржан Момыш?лыны? осындай т?жірибелеріні? жиынты?ы болып табылады. Оны? ?олбасшы, тере? ойлай білетін ?скери мама? ретіндегі таланты со?ыста полк, дивизия бас?ар?ан жылдары ке?інен ашылды.

Бауыржан Момыш?лы жау шептеріне ішкерлей еніп ?рыс ж?ргізу теориясын со?ыс т?жірибесінде ал?аш ?олданушыларды? ж?не оны дамытушыларды? бірі болды.

Бауыржан Момыш?лы - ?кери педагогика мен ?скери психологияны байытушы ба?а жетпес м?ра ?алдыр?ан дара т?л?а. Оны? ата?, да??ы, батырлы?ы А.Бекті? «Волоколамск тас жолы» атты кітабында суреттелді. Кітап неміс, чех, еврей, а?ылшын, француз, т.б. шет ел тілдеріне аударылды.

Со?ыстан кейін Бауыржан Момыш?лы Совет Армиясы Бас штабыны? Жо?ары ?скери академиясын бітіреді. ?скери-педагогикалы? ж?мыспен айналасып, Совет Армиясы ?скери академиясында саба? береді. 1956 жылы полковник ата?ымен отставка?а шы??ан Бауыржан біржола шы?армашылы? ж?мыспен айналысады. Ол ?аза? ж?не орыс тілдерінде бірдей жазып, ?з ?мірінде к?рген-білгендерін ар?ау етеді. Оны? ?аламынан ту?ан, ?мір шынды?ын ар?ау еткен тамаша романы мен ??гіме, повестері ?алы? о?ушыны? іздеп о?итын шы?армаларына айналады. Олар бірнеше ?айтара басылып шы?ады.

Бауыржан бірнеше орден, медальдармен наградталады, Ке?естер Ода?ыны? батыры ата?ын алады. Алайда халы?ты? ?зі «батырым» деп танып, арда?та?ан ?а?арман ?лына б?л ата? Отан со?ысы біткеннен кейін жарты ?асырдай уа?ыт ?ткенде барып берілген болатын. Ел т?уелсіздік ал?аннан кейін ?аза?стан Республикасыны? т???ыш Президенті Н.Назарбаевты? жарлы?ымен о?ан «Халы? ?а?арманы» деген ата? берілді. Бауыржан Момыш?лы 1982 жылы ?айтыс бол?ан.

2. Бауыржан Момыш?лы со?ыс жылдарында

Жас сардар Бауыржан Момыш?лы М?скеу т?біні? ?алы? ?арына малты?а ж?ріп, бес рет ?оршауды б?зып, жалпы саны 207 рет ?ол бастап, ?рыс?а кіріп, 27 рет ?скери ?алымдарды? айтуынша, со?ыс тарихында болма?ан тактикалы? жа?алы? жасады. Командир Момыш?лы жетік стратег, ас?ан тактик болумен ?оса, с???ыла психолог та еді.

Момыш?лы ?мірбаяныны? осы е? жауапты кезе?інде М?скеу т?біндегі шай?ас ерекше орын алады.

1941 жылы ?азанны? он бесі к?ні та? атар-атпастан панфиловшыларды? И.В.Капров бас?ар?ан 1073-полкті? ?ор?аныс шебіне фашистер шабуылын тынымсыз ?айталай берді. Ал?ан жолынан, айт?ан с?зінен ?айтпайтын ?айсар командир Бауыржан роталарды? со?ыс ?имылын жа?а тактика?а жанастыра отырып, операцияны орынды бас?ара білді.

Осы к?ндердегі арпалыс кезе?дерінде жау?а ?айсарлы?пен ?арсы т?рып, майдан даласында ерлік к?рсеткендерді? ішінде ?.Ш?ріпов, Р.Жан?озин, Б.Жетпісбаев, М.?лімжанов, Д.Снегин, Е.Таймасов, Т.Ахтановтарды? ерлігі бір т?бе.

Алайда аласапыран ?ысылша? жа?дай?а ?шыра?ан кейбір полктерді? батальон, роталарымен байланысы ?зіліп, жауынгерлерді? ?ай жерде, ?андай халде екенін білу ?иын?а со?ты.

Сондай жа?дай?а ?шыра?андарды? бірі – Бауыржан бас?ар?ан бірінші батальон еді.

Бауке? енді шегінуді? на?ты жоспарын жасады. Батальонны? алдында ж?ретін он бес адамнан ??рыл?ан (алды??ы жа?ты барлайтын) барлаушы ?ойып, взвод-взводпен б?лек-б?лек болып, біріні? ізімен бірін ж?ргізе жылжуды ?й?арды. Батальон алдында?ы барлаушыларды а?а лейтенант Рахимов пен саяси жетекші М?хамет??л Сл?м??лов бас?арды. К?ндіз жау к?зіне т?спеу ?шін жауынгерлеріне т?нделетіп ж?руді б?йырды. К?ндіз ?алы? то?айда тыныстап, т?нде барлаушылар ар?ылы белгіленген ба?ытпен са?тана ж?ріп отырды. ?алы? ?ара?айлы то?ай іші ?ар. Жауынгерлер шаршады. ?йтсе де табанды т?зімділік к?рсеткен батальон екі к?ннен кейін Новлянск пен Ивановск деревняларыны? аралы?ынан шы?ты.

Барлаушыларды? айтуынша, осы Ивановск деревнясында панфиловшыларды? 1075-полкіні? бірінші батальоны т?рады екен. Б?лар ?лі шай?ас?а ?атыспапты. ?діс?ой, т?жірибелі комдив И.В.Панфилов б?л полкті уа?ытша ?дейі резервте ?стап т?р екен. «Б.Момыш?лы бас?ар?ан батальон т?гелдей жау ?олынан ?аза тауып, жойылып кетті» деген ла?апты естіген олар т?гелдей аман орал?ан жауынгерлерді зор ?уанышпен ?арсы алды.

Бауыржан баста?ан батальон жауынгерлерін к?ргенде И.В.Панфилов ?уан?аннан к?зіне жас алды. Иван Васильевич к?птен к?рмеген бауырын кездестіргендей Бауыржанды ?аусыра ??ша?тай алып, бетінен с?йіп: «Жарайсы?, с???арым!» деп ар?асынан ?а?ты.

Ке?ес ?скерлеріні? 1942 жыл?ы ?а?тар-а?пан айларында?ы ?рыстарында 8-гвардиялы? дивизияны? Бауыржан Момыш?лы бас?ар?ан полк жауынгерлері ерекше к?зге т?сті. Дивизия екі ай ішінде батыс?а ?арай 500-600 ша?ырым ал?а басып, фашистерді? мы?да?ан солдаты мен офицерін ?ырды, к?птеген техникасын жойып жіберді.

Бауыржан Момыш?лыны? ?атарда?ы жауынгерлер жайлы айт?ан небір ?асиетті с?здері хал?ымызды? есінде. Да??ты ?олбасшы солдатты? мінез-??л?ын, парасатын, елі ?шін шыбын жанын ?иятын ерлігін керемет білген. Соны? ар?асында оларды ерлік же?істерге бастап, жігерлендіріп отыр?ан.

Бауыржан Момыш?лы со?ыс жылдарында адуынды да ?атал ?скери басшы болып ?ана ?ой?ан жо?, сонымен ?атар ?арама?ында?ы жауынгерлер мен офицерлерді? а?ылг?й жетекшісі, зерделі де білгір, байыпты да мейірман т?рбиешісі де бола білді.

Гвардия полковнигі Бауыржан Момыш?лыны? 1990 жылды? 12 желто?санында ту?анына 80 жыл толуына орай Ке?ес Ода?ыны? Батыры деген жо?ары ата? берілді. Б.Момыш?лыны? «?ділет ?ашанда же?еді, ол кешіксе де келмей ?оймайды» деген с?зі шынды??а айналып, ел тілегі орындалды.