Ма?саты :Білімділік: ?ос с?здер туралы м?лімет беру, 5 сыныпта ?ткендерін еске т?сіру.?айталама ?ос с?здерді ?айталата отырып, ?осарлама ?ос с?здерді ме?герту. ?осарлама ?ос с?здерді пайдалана отырып, дыбысты? талдау ж?ргізу .Дамытушылы?: Сауатты жазу?а, с?йлемді д?рыс ??рай білуге да?дыландыру. Т?рбиелік: Адамгершілік, ?аза? тілін ??рметтей білуге т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі : Жа?а саба?ты ме?герту
Саба?ты? ?дісі : СТО жобасы бойынша
П?наралы? байланыс : ?дебиет
К?тілетін н?тиже :
- О?ушы ?осарлама ?ос с?здерді ме?гереді;
- Мысал келтіріп, оны? жасалуын ажырата алады;
- ?осарлама ?ос с?здерді пайдалана отырып, фонетикалы? талдау ж?ргізеді
Саба?ты? барысы
І. ?йымдастыру кезе?і: /1 минут/
О?ушыны? зейінін аудару, т?гендеу.
Бір ма?ыналары ма?ыналы, екінші сы?ары ма?ынасыз с?здер ?осарланады.
Мысалы: к?йлек-к?ншек, ж?н-ж?р?а , ?ыз-?ыр?ын т/б
Ша?а, ж?р?а, к?ншек, ?ыр?ын сия?ты с?здерді к?не немесе бас?а тілден енген с?здер деп атайды .Себебі б?л с?здер ерте кезде белгілі бір ма?ына?а ие болып ?азіргі кезде ?мытылып кеткен.
Мысалы: «Ша?а » с?зі «Кішкентай, ?ызыл ша?а» деген ма?ынаны берген т/б т?сінік беріп кету.
4. Кейінгі кезде ?алыптас?ан бір топ ?осарлан?ан ?ос с?з бар, оларды? сы?арлары кейде бір т?л?ада, кейде ?р т?рлі т?л?ада болып келеді: О?у-?дістемелік, ?гіт-насихат, м?дени-а?арту, о?у-а?арту, саяси-экономика, саяси-к?пшілік т.б. М??алімдерге о?у -?дістемелік ??ралдар жіберілді.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«?аза? тілінен ?ос с?здер, оларды? т?рлері. ?осарлама ?ос с?здер та?ырыбыны? саба? жоспары »
Сабақтың тақырыбы : Қос сөздер, олардың түрлері. Қосарлама қос сөздер.
Мақсаты :Білімділік: Қос сөздер туралы мәлімет беру, 5 сыныпта өткендерін еске түсіру.Қайталама қос сөздерді қайталата отырып, қосарлама қос сөздерді меңгерту. Қосарлама қос сөздерді пайдалана отырып, дыбыстық талдау жүргізу .Дамытушылық: Сауатты жазуға, сөйлемді дұрыс құрай білуге дағдыландыру. Тәрбиелік: Адамгершілік, қазақ тілін құрметтей білуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі : СТО жобасы бойынша
Пәнаралық байланыс : Әдебиет
Күтілетін нәтиже :
Оқушы қосарлама қос сөздерді меңгереді;
Мысал келтіріп, оның жасалуын ажырата алады;
Қосарлама қос сөздерді пайдалана отырып, фонетикалық талдау жүргізеді
Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі: /1 минут/
Оқушының зейінін аудару, түгендеу.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:
78-жаттығу: Берілген біріккен сөздердің қандай түбірлерден біріккенін көрсетіңдер.
Темірқазық – темір және қазық, аспан жұлдызының атауы, Сейсенбай – сейсен және бай, адамның аты, күркетауық –күрке және тауық, үй құстары, әлдебір-әлде және бір, белгісіздің болымсыздық мәніндегі атаулар, Қолғанат - қол және қанат, екінші сөздің басындағы қ дыбысы ғ-ға айналып отыр, Көкбозат-көк, боз және ат үш сөз бірігіп, аттың атын білдіреді, Сатыбалды- сатып – алды, бірінші сөздің аяғындағы п дыбысы, бға айналып отыр, кісі аты, Жанбота-жан және бота, соқыршек-соқыр және ішек, екінші сөздің басындағы і дыбысы түсіп қалып отыр, аурдуы аты, Омарханұлы-омар, хан, ұлы үш сөздің бірігуі, кісінің тегі, Сәтбайқызы- сәт, бай, қызы, Сейтірқұл, сейіт және құл, Айтқожа, кісі аты.
79 жаттығу: Түбірлері өзгермей біріккен сөздерді бір бөлек, түбірлері дыбыстық өзгеріске түскен сөздерді бір бөлек жазыңдар.
80 жаттығу: Берілген сөздерді қатыстырып сөйлем құраңдар. Дыбыстық өзгеріске ұшыраған түбірлерге назар аударыңдар.
Біз бастауыш сыныпта оқыған кезде Сұлтанмахмұт Торайғыровтыңі «Күз» өлеңін жатқа айттық. Амангелді Иманов қазақ батырларының бірі. Мен қарындасымның атын Ұлбосын деп қойдым. Мергенбай Қандыағашта әскер қатырнда болды. Өтепбергеннің баласы бірінші сынпты аяқтады. Мысыққұйрық Мен ағама қолғанат болдым. Мен ешқашан да соғыстың болмауын тілеймін. Кейбіреулері сабаққа кешігіп келеді. Ақсүйек қазақтың ертеден келе жатқан ұлттық ойыны. Қарағанды қаласында ірі-ірі өнеркәсіп орындары бар. 84-жаттығу. Сөздерді көшіріп жазып, қандай түбірлерден біріккенін дефиспен бөліп көрсетіңдер:
Беташар-әдеп-ғұрыпқа байланысты туған жыр. Жас нәресте алғаш рет жолға шыққанда тоқымқағар рәсімін жасйды. Тоғызқұмалақ ойынын Абай атамыз өте жақсы көрген. Асатаяқ –қазақтың көне музыкалық аспабы.
Теміржолшылар поезд жүретін жолды үнемі жөндеп бақылап отырады.
Жанкүйерлер өздерінің жақтаушыларын бір сәт естен шығармады.
Шаңсорғышпен үйді тазалап отыру қажет.
Алыпсатарлар дайын өнімдерді арзан бағаға сатып алып, қайтадан қымбатқа сататын саудагер адам.
Ел билігіне араласушы, белсенді адамды атқамінер деп атайды.
ІІІ. Жаңа сабақ: Қос сөздер, олардың түрлері. Қосарлама қос сөздер.
1. Қысқаша түсінік: Сөздердің қосарланып немесе қайталанып айтылуынан жасалған сөздерді қос сөз деп атайды.
Қос сөздер екі түрлі болады: қайталама қос сөздер, қосарлама қос сөздер.
Бір түбір екі рет қайталанып отыратын болса олар қайталама қос сөз аталады. Ал екі түбірден қосарланып жасалған қос сөздерді қосарлама қос сөз атайды. /Қысы-жазы, жата-жастана, аға-іні,ауыл-аймақ , ағайын- туыс/
Қосарлама қос сөздердың құрамы мынандай болуы мүмкін:
1.мағынасы бір –біріне жақын /синоним және антоним/,
2.бір сыңары мағыналы екінші сыңары мағынасыз /жүн-жұрқа, бала-шаға/, екі сыңары да мағынасыз /ығы-жығы, оқта-текте, некен-саяқ/ Мысалы: Елу түйесі , екі жүздей қой –ешкілері тағы бар .
Бұл сөйлемдегі қосарлама қос сөздерді көрсет ? Екі түбірі де бір-біріне мағыналас сөз.
Ол үйдің бала-шағасына дейін тыным таппайды.
3.Бір мағыналары мағыналы, екінші сыңары мағынасыз сөздер қосарланады.
Мысалы: көйлек-көншек, жүн-жұрқа , қыз-қырғын т/б
Шаға, жұрқа, көншек, қырғын сияқты сөздерді көне немесе басқа тілден енген сөздер деп атайды .Себебі бұл сөздер ерте кезде белгілі бір мағынаға ие болып қазіргі кезде ұмытылып кеткен.
Мысалы: «Шаға » сөзі «Кішкентай, қызыл шақа» деген мағынаны берген т/б түсінік беріп кету.
4. Кейінгі кезде қалыптасқан бір топ қосарланған қос сөз бар, олардың сыңарлары кейде бір тұлғада, кейде әр түрлі тұлғада болып келеді: Оқу-әдістемелік, үгіт-насихат, мәдени-ағарту, оқу-ағарту, саяси-экономика, саяси-көпшілік т.б. Мұғалімдерге оқу -әдістемелік құралдар жіберілді.
ІV.Мағынаны тану/Кеспе қағазда жазулы тұрған өлеңдерді оқушыларға оқыту/
