Елбасымызды? «?аза?стан жолы-2050: Бір ма?сат, бір м?дде, бір болаша?» атты Жолдауында айтыл?ан «М??гілік Ел» патриотты? актісі ?аза?стан ?о?амыныны? рухани тірегіне айналып, патриотты? рух пен биік адамгершілік ?негеге ба?ытталуы тиіс. Ескі ?а?ида?а с?йенсек - «халы? ?ткенін ба?амдамай, болаша??а жылжи алмайды». Сонды?тан д?ст?р, тарих, м?дениет сия?ты рухани ??ндылы?тар?а баса назар аудару ?ажет.
?аза? ?дебиетін насихаттау, тарихи-м?дени ж?не рухани м?рамызды са?тау, жастарды отаншылды??а, ?негелілікке т?рбиелеу, сондай-а?, о?ырмандарды ?деби-к?ркем кітаптарды о?у?а, кітапхана?а тарту?а ба?ыттал?ан «Бір ел – бір кітап» республикалы? акциясы биыл сегізінші рет ?йымдастырылуда.
Биыл «Бір ел – бір кітап» акциясы аясында 2014 жылды? жыл кітабы болып Сайын М?ратбековты? «Жусан иісі» ж?не «Басында ?ш?араны?» атты шы?армалары дауыс бойынша тандалынып алынды.
Б?гінгі та?ырыбымызды осы к?ркемс?з ?рнегi ерекше, с?лу с?з иесi, с?йкiмдi шы?армалар жаз?ан халы? жазушысы Сайын М?ратбековты? шы?армашылы?ы мен ?мірбаянына арналады.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Елбасымыздың «Қазақстан жолы-2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында айтылған «Мәңгілік Ел» патриоттық актісі Қазақстан қоғамынының рухани тірегіне айналып, патриоттық рух пен биік адамгершілік өнегеге бағытталуы тиіс. Ескі қағидаға сүйенсек - «халық өткенін бағамдамай, болашаққа жылжи алмайды». Сондықтан дәстүр, тарих, мәдениет сияқты рухани құндылықтарға баса назар аудару қажет.
Қазақ әдебиетін насихаттау, тарихи-мәдени және рухани мұрамызды сақтау, жастарды отаншылдыққа, өнегелілікке тәрбиелеу, сондай-ақ, оқырмандарды әдеби-көркем кітаптарды оқуға, кітапханаға тартуға бағытталған «Бір ел – бір кітап» республикалық акциясы биыл сегізінші рет ұйымдастырылуда.
Биыл «Бір ел – бір кітап» акциясы аясында 2014 жылдың жыл кітабы болып Сайын Мұратбековтың «Жусан иісі» және «Басында Үшқараның» атты шығармалары дауыс бойынша тандалынып алынды.
Бүгінгі тақырыбымызды осы көркемсөз өрнегi ерекше, сұлу сөз иесi, сүйкiмдi шығармалар жазған халық жазушысы Сайын Мұратбековтың шығармашылығы мен өмірбаянына арналады.
Слайд көрсету
НЕГІЗГІ БӨЛІМ:
БАЯНДАМА №1 тақырыбы: Сайн Мұратбектің өмірбаяны мен отбасы
Сайн Мұратбектің өмірбаяны, отбасы
Көркемсөз өрнегi ерекше, сұлу сөз иесi, сүйкiмдi шығармалар жазған халық жазушысы Сайын Мұратбеков Алматы облысындағы бұрынғы Қапал ауданындағы Қоңыр ауылында 1936 жылы, 15-шi қазанда дүниеге келген Сайынды жастайынан атасы Мұратбек бауырына салып, өсiрiп-тәрбиелеген. Өз әкесi Сапарғали Ұлы Отан соғысына қатысқан майдангер.
Сайын Мұратбеков – қазақ прозасында орны айқын, көркемдік әлемімен баураған жазушының бірі. Жазушының шығармалары орыс, өзбек, татар, украин, белорус, грузин, әзірбайжан, литва, араб тілдерінде жарық көрген. Жазушы Тәуелсіз «Тарлан» сыйлығының, М. Әуезов атындағы әдеби сыйлықтың және Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты.
Қазақтың көрнекті қаламгері Сайын Мұратбековтың шығармалары оқырмандарға кеңінен мәлім. «Жусан иісі» повесін кезінде оқырмандар жылы қабылдап, ыстық ықыласын білдірген. Қаламгер әңгімелерінің басты тақырыбы мен көтерген өзекті мәселесі - ауыл өмірі мен әлеуметтік жағдайдың өзара байланысын суреттеу арқылы кейіпкердің азаматтық табиғи болмысын, адамгершілік позициясын, рухани тазалығын, жан сұлулығын, нәзік құбылыстарын, сан қырлы қайшылықтарын, психологиялық этюдтермен өрнектеу. Осы мақсатта, ауыл адамдарының адалдығын, аңқылдақ, кіршіксіз ақкөңіл мінездерін, бауырмалдығын, ішкі ой-сезім иірімдерін, мұңы мен мұратын көркемдейді, күйкі тірлікті мінеп, оқырмандарына ой салады.
Видео Сайн Мұратбековтың өмірбаяны туралы
БАЯНДАМА №2 тақырыбы: Муратбеков Саин
Саин Муратбеков родился он в ауле Коныр Капальского района Алматинской области, в 1935 году. Отец его был на фронте, когда умерла мать, и мальчика воспитывал дед. После окончания школы Муратбеков работал в целинном совхозе, начал печататься в районных и областных газетах, много ездил с корреспондентски-ми заданиями по республике и многое повидал. В 1963 г. окончил Казахский государствен-ный университет, ныне КазНУ им. аль-Фараби. В 1959-96 гг. – литературный сотрудник газеты «Коммунизм таңы» (ныне «Жетісу»), зав. отделом,, главный редактор журнала «Жұлдыз», газеты «Қазақ әдебиеті» (1977-84), старший редактор киностудии «Казахфильм» консультант, директор Бюро по пропаганде художественной литературы Союза писателей Казахстана, секретарь Правления Союза писателей Казахстана, директор издательства «Жазушы» (1984 - 91), главный редактор газеты «Халық конгресі» (1992-96), один из руководителей движения «Невада-Семипалатинск».
Первый сборник рассказов С. Муратбекова «Моя сестренка» вышел в 1961 году. Затем изданы книги рассказов и повестей: «Огни аула» (1964), «Нива» (1967), «Дом молодых» (1968), «Дикая яблоня» (1972), «Ищу друга» (1973), «Каментугай» (1974). Произведения писателя переводились на языки народов СССР и зарубежных стран.
В многочисленных новеллах и повестях Саина Муратбекова всегда есть мудрые начала и продолжения. Они в самой жизни, где он везде и повсюду открывал истинные творческие дарования. И все его творчество пронизано любовным вниманием к повседневным заботам и труду сельских тружеников. Во всем этом виден писатель со своим сложившимся духовным миром. По его произведениям написаны сценарии к кинофильмам «Тел өскен ұл» («Возвращение сына»,1976), «Ұлтуған» и др. Лауреат премии им. М. Ауэзова (1990). В своё время был избран депутатом Верховного Совета Каз. ССР 11 созыва, награждён орденами «Знак Почёта» и «Курмет», лауреат Государственной премии, заслуженный деятель Казахстана, лауреат независимой премии «Тарлан». Умер в 2007 году.
Видео. Сайн Мұратбековтың шығармашылығы туралы
Сайн Мұратбектің шығармашылығы
БАЯНДАМА №3 тақырыбы: Произведения С. Муратбекова
Жазушының алғашқы шығармалары 50-жылдардың аяғында жариялана бастаған. Содан бергі уақытта әңгімелері мен повестерінің «Менің қарындасым» (1961), «Ауыл оты» (1964), «Көкорай» (1967), «Отау үй» (1968), «Жабайы алма» (1972), «Дос іздеп жүрмін» (1973) жинақтары, таңдамалы шығармаларының бір томдығы (1981), 1986 және 1991 жж. екі томдығы, 2004 жылы «Ескек жел» атты әңгімелер жинағы жарық көрген.
1989 жылы «Қалың қар», 1995 жылы «Өліара» повестері кітап боп шықты.
Алматы баспаларынан орыс тілінде «Дом молодых», «Камен тугай», «Дикая яблоня», т.б. кітаптары, Мәскеу баспаларынан әр жылдары жарық көрген «Дикая яблоня», «На вершине Учкары», «Запах полыни», «У теплого родника», т.б. кітаптары, Ташкентте өзбек тілінде «Евшан иісі», Қазанда татар тілінде «Әрем иісі», украин, белорус, грузин, армян, Әзірбайжан, литва, т.б. туыстас халықтар тілдерінде әңгіме, повестері, араб тілінде «Жусан иісі» повестері мен әңгімелері жеке кітап болып шықты.
Аударма саласында Әнуар Әлімжановтың белгілі роман-повестерін, сондай-ақ Г.Толмачевтің Д.Қонаев, Н.Назарбаев туралы деректі повестерін Алекс ла Гуманың «Тас ғалам» романын қазақшалаған.
«Тел өскен ұл» (реж. Ш.Бейсенбаев, 1976) кинофильм сценарийінің авторы. 2003 жылы «Жабайы алма» повесі үшін Тәуелсіз «Тарлан» сыйлығының лауреаты атанды.
«Құрмет Белгісі» орденімен марапатталған.
1990 жылы «Қалың қар» повесі үшін Қазақстан Жазушылар одағының М. Әуезов атындағы әдеби сыйлығы, 1998 жылы Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері атағы берілген. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (2006).
«Жусан иісі» повесі
БАЯНДАМА №4 тақырыбы: «Жусан иісі» повесі
«ЖУСАН ИІСІ» ҚАЛАЙ ЖАЗЫЛДЫ?
Сайын көбіне түнде жазатын. Күзде қарлы жауын жауады ғой. Әсіресе сол кезді қатты жақсы көретін. Ондай уақыттарда жұмыстан келе сала жазуға отыратын. «Алғашқы қар», «Қысқы кеш», «Ананың арманы», «Отау үй» әңгімелерін, «Қыран құс көк жүзін шарлап кетті» атты очерк-диплом жұмысын сол әуежай маңындағы үйде тұрғанымызда жазды. Төрт-бес жылдан кейін қаладан пәтер берілді де, сонда көштік. Ол үйде «Көкорай», «Күсен-Күсеке», «Жабайы алма», «Жусан иісі», «Басында Үшқараның» сынды шығармалары дүниеге келді. «Жусан иісін» жазып біткен соң ол керемет көңіл күйде жүрді. Сірә, оқырман қауымға, балаларға ұнайтынын сезген шығар.
Аянның ертегі айтатындығы Сайынның өзіне аздап келеді. Бірақ, Аянның прототипі бар. Ол – ауылда тобығы тайғандықтан, аяғын қисаңдатып, сәл ішіне басатын Ұзақбай деген бала. Сол баланың тағдыры шығармаға арқау болған. «Жабайы алмадағы» Қанат та өмірде бар адам. Қанаттың тағдыры – Сайынның ауылындағы Науқан деген баланікі. Оның да әкесі соғыста қайтыс болған. Шешесі соғыс уақытында колхоздың жұмысынан зорығып өлген. Қазір Науқан ауылда тұрады. Ақсақал болды. Он алты баласы бар. «Жабайы алмадағы» балалар Сайынның ауылындағы «Қызыл жұлдыз» бригадасының балалары.
Ал «Басында Үшқараның» деген әңгімедегі Әсет – Сайынның өзі. Бір жылы Бердібек Соқпақбаев, Тахауи Ахтанов, Сайын үшеуі Қапалдағы Сайынның атасының жайлауын аралап, Бұрхан бұлаққа барып қайтқан. Келгеннен кейін ойыма бірдеңелер келіп жүр. Бір шығарма жазсам ба екен деп жүрді. Келер жылы Әкім Тарази өз ауылының жайлауына шақырып кетті. Содан келді де, күзге салым «Басында Үшқараның» әңгімесін жазып шықты.
«Мұң жапырақ» деген повесі болатын. Шағын үзіндісін бір журналға жариялаған да: «Аса жақсы жазылған жоқ. Өзіме ұнамады», – деп жүрген. Бірде үйге кірсем пештің алдында керек емес қағаздарын, біраз қолжазбасын бұрқыратып жағып отыр. «Мұның не?» – десем, ««Мұң жапырақ» жақсы шыққан жоқ. Өртеп жібердім. Ойланып қайта жазармын», – деді. Бірақ, қайта жазуға отыра алмады. «Енді бір үлкен дүние жазсам, соған отырсам», – деуші еді. Үлгермеді…
БАЯНДАМА №5 тақырыбы: Пойдемте со мной, у меня есть сказка...»
В 1976 году в библиотеке союзного журнала «Дружба народов», руководимого давними друзьями Казахстана Сергеем Алексеевичем Баруздиным и Леонидом Арамовичем Теракопяном (издательство «Известия»), вышла весьма почтенная по объёму книга Саина Муратбекова «Запах полыни», на его творческом счету - десятая. Среди новинок этой библиотеки сборник казахского писателя занял видное место, и о нём подробно заговорила республиканская и союзная критика как о книге, ставшей своеобразной антологией его творчества за последние двадцать лет.
«Горький запах полыни» Саина Муратбекова - удивительно прозрачное, светлое, лиричное повествование. В нем показана национальная картина мира с её неизбежными проблемами, конфликтами, радостями, в изображении которых автор проявляет себя тонким психологом и знатоком человеческой души.
«Запах полыни» погружает читателя в события 1942 года. Главный герой повести - мальчик со сложной судьбой Аян, который вопреки всем трудностям верит в сказки и заставляет поверить в них других ребят.
Горький запах полыни становится у ребят символом ушедших на фронт отцов и братьев. Смысловым центром, раскрывающим авторский замысел, является текстовый фрагмент, в котором переданы и диалог детей, ждущих отцов и братьев с фронта, и ключевой смысл полыни-печали, полыни-разлучницы.
«Ребята, что со мной было! Скажу, не поверите. Сегодня под утро я увидел папу, - сказал он голосом человека, получившего невиданный подарок. - Правда, правда. Вчера мне постелили папино пальто, а оно пахло папой. Похоже на запах полыни. Бабушка при жизни говорила: «Я твоего отца, знаешь, на Полынном холме родила. Видно с тех пор у папы и остался запах полыни, горький, горький и хороший». Я уткнулся носом в пальто, долго лежал так, уснул и мне приснился папа, здоровый, весёлый.
«И я укрываюсь папиным пальто. Оно тоже пахнет полынью», - заметил кто-то из ребят. И тут пошли разговоры об отцах и братьях, словом, чем пахнет оставленная ими одежда - надежда. И что интересно, все сошлись на том, что от их отцов и братьев тоже пахло полынью, будто и они родились на Полынном холме».
Глубокая человечность, которой проникнута повесть, привлекает сердца читателей. За книжными строками мы видим не только мудрого писателя, но и нашего современника, внимательно вглядывающегося в судьбы людей, не слишком избалованных жизнью, испытавших сполна горестей и страданий. Героям и читателям автор оставляет светлый финал: полынь-печаль-разлука превращается в полынь-надежду-веру. «Повеял ветерок и принёс с Полынного холма знакомый терпкий аромат. И я подумал: если он жив, он непременно приедет сюда. Потому что рано или поздно его поманит горький запах полыни». Родная для казахской души степь становится полноправным персонажем повести, она играет в жизни героев значительную, порой решающую роль.
Прочитав рекомендованную для республиканского чтения небольшую повесть «Горький запах полыни», люди старшего возраста, наверное, с грустью и ностальгией вспомнят свое не всегда веселое босоногое детство, неприхотливые игры и развлечения. Вспомнят изможденные лица, натруженные руки и тревожные глаза матерей, озабоченных тем, чем накормить детей. Молодому же поколению еще раз предоставится возможность окунуться в жизнь их сверстников из казахского аула военного времени, с нетерпением ожидающих возвращения дедов, отцов и братьев с фронтов Великой отечественной войны.
«Запах полыни» - еще одна жемчужина в золотом литературном наследии писателей Казахстана. Именно такие книги помогают сформировать личность ребенка, именно такие книги надо предлагать и детям и взрослым сейчас, когда так часто не хватает доброты, чуткости, отзывчивости.
Слайд көрсету
ҚОРЫТЫНДЫ
Хронологиялық кесте
(1936-2007) 15 қазанда Алматы облысының Қапал ауданындағы Қоңыр ауылында туған. 1957-1963 жж. ҚазМУ-де сырттай оқыған,
1971 жылы Мәскеудегі Жоғары әдеби курсты бітірген.
1954-1962 жж. туған ауылында колхозшы, мұғалім, аудандық, облыстық газеттердің әдеби қызметкері,
1962-1972 жж. «Жұлдыз» журналында, «Қазақ әдебиеті» газетінде бөлім меңгерушісі, Қазақстан Жазушылар одағында кеңесші, Көркем әдебиетті насихаттау бюросының директоры,
1972-1977 жж. Қазақстан КП Орталық Комитетінде жауапты қызметкер,
1977-1980 жж. «Қазақ әдебиеті» газетінің бас редакторы,
1980-1984 жж. Қазақстан Жазушылар одағының хатшысы,
1984-1986 жж. «Жазушы» баспасының директоры,
1988-1991 жж. ҚЖО-ның екінші хатшысы болған. XI сайланған Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты.
Жазушының алғашқы шығармалары 50-жылдардың аяғында жариялана бастаған.
Әңгімелері мен повестері:
1961- «Менің қарындасым»
1964- «Ауыл оты»
1967 - «Көкорай»
1968 - «Отау үй»
1972 - «Жабайы алма»
1973 - «Дос іздеп жүрмін»
1981 - таңдамалы шығармаларының бір томдығы шығарылды.
1986 және 1991 жж. екі томдығы шықты
2004 жылы «Ескек жел» атты әңгімелер жинағы жарық көрген.
1989 жылы «Қалың қар»
1995 жылы «Өліара» повестері кітап боп шықты.
Бүгінгі тақырыптан не түйдіңіздер, не білдіңіздер? Сайн Мұратбековтың өмірбаяны мен шығармашылығына байланысты кестені толтыру.
