Неке ж?не отбасы ??ымы. Отбасылы? ?атынастар ??ымы.

~~Та?ырыбы: Неке ж?не отбасы ??ымы.
Неке ж?не отбасы ??ымы. Отбасылы? ?атынастар ??ымы.
За?ды? ма?ынасында отбасы дегеніміз – б?л некеден, туысты?тан, бала асырап алудан немесе балаларды т?рбиелеуге алуды? ?зге де нысандарынан туындайтын ж?не отбасылы? ?атынастарды ны?айту мен дамыту?а септігін тигізетін, м?ліктік ж?не м?лікке ?атысты емес жекебасты? ???ы?тарымен байланыс?ан адамдар тобы. Отбасылы? ?атынастарды реттейтін ???ы?ты? нормаларды? жиынты?ы отбасылы? ???ы? деп аталады. Отбасы – неке ?атынастарын реттейтін негізгі нормативтік ???ы?ты? акт ?аза?стан Республикасыны? «Неке ж?не отбасы туралы» За?ы болып табылады.
Неке – отбасын ??руды? негізі болып табылады. Ерлі – зайыптылар арасында?ы м?ліктік ж?не м?ліктік емес жеке ?атынастарды туындататын отбасын ??ру ма?сатымен, за?да белгіленген т?ртіппен тараптарды? ерікті ж?не толы? келісімі жа?дайында жасал?ан еркек пен ?йелді? арасында?ы те? ???ы?ты? ода?ты – неке деп т?сінуіміз ?ажет.
Егер неке тіркелмесе де, біра? еркек пен ?йел бірге т?рып, балаларын т?рбиелеумен айналысып жатса, м?ны да отбасы деп айту?а болады. Егер к?мелетке тол?ан балалары ата – анасымен бірге т?рып, олар?а ?ам?орлы? жасап, материалды? к?мек к?рсетсе – б?л да отбасы. Егер к?мелетке тол?ан а?алары мен ?арындастары ата – анасыз бірге т?рып, бір – біріне ?ам?орлы? жасайтын болса – б?л да отбасы.
Адамдар арасында некеден, туысты?тан, бала асырап алудан, отбасына т?рбиелеу ?шін бала алудан туындайын ?атынастар отбасылы? ?атынастар деп аталады. Біра? отбасында?ы ?атынастарды? б?рі бірдей ???ы? ж?німен реттеле бермейді. Отбасында?ы ?атынастар, негізінен, адамгершілік, ізгілік - ?негелік нормалары негізінде реттеледі. Б?л ?зара ??рмет, с?йіспеншілік, ?ам?орлы? ж?не имандылы? ?олдауды? к?рінісі. Отбасылы? ?мір ?алыбы, к?бінесе ?лтты? д?ст?рлер мен ?дет – ??рыптар?а с?йенеді (?лкендерді ?адірлеу, отбасын ?амтамасыз ету оны? басшысы ретінде толы?тай ер адам?а ж?ктеледі, туыс?андарды ?адірлеп, ??рметтеу).
Отбасыны? ішкі м?селелері отбасы м?шелеріні? ?зара келісімі бойынша шешіледі. Егер ол м?селе к?мелетке толма?андарды? м?дделеріне ?атысты болса, оны шешуге балалар да ?атыстырылады. ???ы?ты? нормалар?а араласу отбасылы? ?атынастар б?зыл?анда ?ажет. Жеке басынды? ?атынастармен салыстыр?анда отбасылы? м?ліктік ?атынастар ???ы? ар?ылы егжей – тегжейлі реттелеі, ?йткені б?л ?атынастарды? объектісі материалды? игілік болып табылады. Отбасылы? ???ы? азаматты? ???ы?пен ты?ыз байланысты. М?селен, отбасылы? ???ы?пен реттелмеген отбасы м?шелеріні? арасында?ы м?ліктік ж?не жеке м?ліктік емес ?атынастарды реттеуге азаматты? за?нама ?олданылады, ?йткені ол отбасылы? – некелік ?атынастарды? м?ніне ?айшы келмейді.
Туысты? ж?не туыс?андарды? т?рлері.
Отбасылы? ???ы? тек шартты т?рде ?ана отбасылы? деп атау?а болатын ?зге де ?атынастарды реттейді. М?селен, немерелері мен ?желеріні? арасында?ы ?атынастар; ?здеріні? отбасын ??рып, б?лек т?ратын к?мелетке тол?ан а?алары мен ?арындастарыны? арасында?ы ?атынастар. Б?л к?рсетілген ?атынстарды? негізіне к?бінесе туысты? жатады, сонда?тан да м?ндай ?атынастарды туысты? ?атынастар деп атау керек. Туысты? дегенде бір негізден немесе орта? бір атадан тарайтын ?андас адамдарды? байланысы т?сініледі. Туысты?ты? екі тарма?ы болады: тікелей ж?не жанама туысты?. Тікелей туысты? адамдарды? бір негізден тарайтынды?ына негізделеді. Туысты? жо?ары ж?не т?менгі тарма??а ажыратылады. Туысты?ты? жо?ары тарма?ы ?рпа?тан ар?ы ата?а ?арай тарайды (?кеге, шешеге, ата?а, атаны? атасына ж?не т.б.), т?менгі тарма? – ар?ы атадан ?рпа?тарына ?арай тарайды (бала?а, немереге, ш?береге ж?не т.б.).
Жанама тарма? адамдарды? бір атадан тарауына негіздеген. Мысалы, бір атадан тарайтын немере а?алары мен ?арындастары; бір жа?дайда орта? атасы - ?кесі, ал енді бір жа?дайда – атасы болып табылатын к?кесі мен жиені.
Мысалы, азаматты? ???ы?та за? бойынша м?лікке м?рагерлік етуде жа?ын, сондай – а? алыс туыс?ан да есепке алынады. Б?гінгі к?нгі м?рагерлерді? алты кезектілігі аны?тал?ан. Олар?а: балалары, ерлі – зайыптылар мен ата – аналарынан бас?а (бірінші кезектілік) м?ра ?алдырушыны? туыстары, толы? туыстары, толы? емес туыс (жа?ын) а?алары мен ?арындастары, сондай – а? оны? ?кесі жа?ынан ж?не шешесі жа?ынан келетін атасы мен ?жесі (екінші кезектілік), м?ра ?алдырушыны? ту?ан к?кесі мен т?т?лері (?шінші кезектілік), м?ра ?алдырушыны? алтыншы атасына дейінгі ?зге де туыстары (т?ртінші кезектілік), егер олар м?ра ?алдырушымен бір ортада кем дегенде ое жыл бірге т?рса туыс а?алары мен ?арындастары, ?гей ?кесі мен шешесі (бесінші кезектілік), м?ра ?алдырушыны? е?бекке жарамсыз асырауында бол?андар (алтыншы кезектілік) жатады. За? бойынша м?рагерлер кезегі бойынша м?рагерлікке ие болады. Ту?ан а?алары мен ?арындастары толы? туыс ж?не толы? емес туыс болып б?лінеді. Толы? туыстар – бір орта? ата – анадан тарайтын а?а – іні, апа – ?арындастар. Егер ?кесі мен шешесіні? біреуі ?ана орта? болса, онда а?асына іні – ?арындастары толы? емес туыс деп есептеледі. Егер оларды? аналары бір, ал ?келері бас?а болса, оларды бір кіндіктен тара?андар (я?ни, бір анадан ту?андар) деп атайды. Егер оларды? ?кесі бір, шешелері бас?а болса, онда оларды ?андастар деп атайды. ?аза?станны? отбасылы? за?намасы ???ы?ты? жа?ынан а?асына іні – ?арындастарды толы? туыс не толы? емес туыс деп айырмайды.
Толы? емес туыс а?а – ?арындастарды ерлі – зайыптыларды? б?рын?ы некелерінен немесе некеден тыс ту?ан туыс а?а – ?арындастарымен шатастыру?а болмайды. Оларды? орта? ?келері де шешелері де жо?, демек, олар туыс емес, с?йек жа?ындар деп танылады. Ері мен оны? тусытары бір жа?ынан, ?йелі мен оны? туыстары – екінші жа?ынан, б?лар да с?йек жа?ындар. ?гей ?ке – шешесі ж?не ?гей ер бала мен ?ыз да с?йек жа?ындар деп есептеледі.
Отбасыны? т?рлері. Толы? ж?не толы? емес отбасы.
Отбасыны? толы? ж?не толы? емес т?рлері болады. Толы? отбасында ата – анасы, балалары ж?не ?детте, ?кесі жа?ынан да шешесі жа?ынан да а?а ?рпа? ?кілдері – атасы мен ?жесі болады.
Толы? емес отбасы балаларды? ата – анасыны? біреуіні? ?ана болуымен сипатталады. Соны? ?зінде балаларды? ата – аналары ажырас?ан болса, балалары соны? ?арама?ында ?ал?ан ата – ана?а екінші жа?ы балаларды ж?не е?бекке жарамсыз ерлі – зайыптыны ба?ып – ?а?у ?шін алимент т?лейді. Егер ерлі – зайыптыларды? біреуі ?айтыс болып, екіншісіні? ?арама?ында к?мелетке толма?ан балалары ?алса, онда о?ан мемлекет ж?рдема?ы ретінде материалды? к?мек к?рсетеді. С?йтіп, толы? ж?не толы? емес отбасы да те? жа?дайда за? ж?не мемлекетар?ыы ?ор?алады.
Неке мен отбасын ?ор?ау.
Неке мен отбасын ?ор?ау екі т?рде ж?зеге асрылады: юрисдикциялы? ж?не бейюрисдикциялы?. Біріншісінде – отбасыны? ???ы?ы б?зыл?ан немесе дауланатын ???ы?ты ?ор?ау ж?ніндегі ?кілетті мемлекеттік органдарды ?арастыру ар?ылы ж?зеге асырылады. Б?лар сот, прокурор, азаматты? хал актілерін тіркеу (АХАТ) органдары, ?ам?оршылы? органдары, ішкі істер органдары.
Екінші т?рі – отбасыны? ???ы?тары мен м?дделерін ?ор?ау ж?ніндегі азаматтар мен ?йымдарды? азаматтар мен ?йымдарды? іс - ?рекеттері. Азаматтар б?л ?рекеттерді мемлекеттік органдардан к?мектесуді ?тінбей – а? ?здері іске асырады. М?ндай іс - ?рекеттерді – ???ы?ын ?зі ?ор?ау деп атайды. Мысалы, ???ы?ы б?зыл?ан баланы? ата – анасы т?ртіп б?зушы баланы? ата – анасымен ке?есіп, о?ан кешірім с?рау?а ?сыныс жаайды ж?не т.б.
Сот ар?ылы ?ор?ау – отбасы ???ы?ын ?ор?ауды? бір т?рі болып табылады. Б?л істе прокуратура, ішкі істер органдары, АХАТ органдары, т?рбиелік мекемелер, ат?арушы органдар - ?кімдіктер ?лкен р?л ат?арады. Мысалы, ?кімдіктер ата – аналарыны? ?ам?орлы?ынсыз ?ал?ан балаларды? ???ы?тары мен за?ды м?дделерін ?ор?ау шараларын ?ол?а алу?а, ондай балалары есепке алуды ?йымдастырып, оларды отбасылар?а орналастыру?а к?мектесуге міндетті. Ішкі істер органдары баланы к?штеп тартып алу?а, сондай – а? алимент т?леуден жалтарып ж?рген адамдарды іздестіруге байланысты шешімдерді к?штеп орындау?а ?атысулары м?мкін.
НЕКЕГЕ Т?РУДЫ? ШАРТТАРЫ МЕН Т?РТІБІ.
Некені? ???ы?ты? таби?аты.
За?да неке та?дау?а ерік берілген, я?ни некеге т?ру немесе оны б?зу ?шін тараптарды? ?зара ерікті келісімі ?ажет. Некеде ерлі – зайыптыларды? ???ы?тары мен міндеттері те?, ?йелдерді? ???ы?ын шектеуге жол берілмейді. Б?л ?йелдерді? ?й шаруашылы?ын ж?ргізумен ?ана айналысып ?оймай, сондай – а? ерімен бірге бизнеспен айналысуына, мансап?а талпынуына м?мкіндік береді. Ерлі – зайыпты? ?атынстар, ?деттегідей ??мырлы?, яки некеге т?ру бегілі бір мерзім к?рсетілмей ж?зеге асырылады.
?аза?станда мемекеттік АХАТ органында тіркелген неке ?ана танылады.
?аза?станда некеге т?р?ан кезде отбасылы? ?атынастарда ?леуметтік, н?сілдік, ?лтты?, тілдік немесе ?ай дінді ?станатынды?ына ?арай азаматтарды? ???ы?ын шектеуді? кез келген т?рлеріне тыйым салынады.
Ерлі – зайыптылар ?атынастарына туыстарыны? араласуына жол берілмейді.
Некеге т?руды? шарттары мен т?ртібі. Неке жасы. Некеге т?ру некеге т?рушы ері мен ?йелді? ?зара ерікті келісімі ж?не оларды? неке жасына жету болып табылады.
Егер неке к?ш к?рсету, алдау, ?ор?ыту жолымен ?иыл?ан болса, онда ол жарамсыз деп танылуы м?мкін. Некеге т?ру келісімін некені тіркеу р?сіміні? барысында некеге т?рушы адамны? тікелей ?зі ауызша білдіреді ж?не оны? ?олын ?ой?ызу ар?ылы расталады. Соны? ?зінде ата – аналарыны? немесе туыстарыны? келісімі талап етілмейді. Дей т?р?анмен, ?ай жа?ынан алып ?ара?анда да ата – анасыны? ??птауы болаша? отбасы ?шін ?те ма?ызды екендігі к??мнсіз.
Отбасын ??ру ?шін неке жасына жетуді? ?лкен ма?ызы бар. Некеге т?рушылар белгілі бір рухани ж?не к?ш – ?уат кемелділігіне ие болуы керек, ол белгілі бір жаспен байланысты. Бізді? за?ымыз?а с?йкес неке жасы – 18 жас.
АХАТ органдары д?лелді себептері бол?ан жа?дайда неке жасын екі жылдан аспайтын мерзімге т?мендете алады. Неке жасына жетпеген адамдарды? некеге т?руына ата – аналарыны? келісімі бойынша ?ана р??сат етіледі. Ж?ктілік немесе баланы? тууы, ?скери ?ызметке ша?ырылуы, к?мелетке толма?андарды? на?ты отбасын ??руы д?лелді себептерді? ?атарына жатады. Соны? ?зінде бас?а да длелді себептерді? болуы м?мкін.
Некеге т?ратын адамдар медециналы?, сондай – а? медециналы? – генетикалы? м?селелер ж?не репродукциялы? денсаулы? ?ор?ау м?селелері бойынша консультациялар алып, тексеруден ?тулеріне болады. М?ндай тексерулер некеге т?ратын адамдарды? екеуіні? келісімімен ?ана ?ткізілуі тиіс. Некеге т?ратын адамдарды тексеруді? н?тижелері медециналы? ??пия болып табылады ж?не ол некеге т?ру?а ниеттенген адам?а тексеруден ?ткен адамны? келісімімен ?ана хабарлануы м?мкін.
Болаша? ерлі – зайыптылар АХАТ органына ?здеріні? некеге т?р?ысы келетіндіктері туралы бірлесіп жазбаша т?рде млімдеуі керек. Ал оларды? біреуі АХАТ органына бірге ?тініш беру ?шін келуге м?мкіндігі болма?ан жа?дайда ?алай істеу керек? Егер ол д?лелді себептермен АХАТ органына келе алмайтын жа?дайда ол адамдарды? некеге т?руды ?алайтындытары ж?ніндегі нотариус ку?ландыр?ан ?тінішін табыс етуге за? р??сат береді.
Некеге т?ратын адамны? тікелей ?атысуымен неке мемлекеттік АХАТ органдарында ?иылады. Некені сенімхат бойынша немесе ?кілер ар?ылы ?ию?а тыйым салынады.
?амауда немесе бас бостанды?ынан айырыл?андар некеге отыра алады. Алайда оларда мемлекеттік тіркеу АХАТ – та емес, бас бостанды?ын айыру орнында немесе ?амауда отыр?ан жерде ж?ргізіледі.
За?да неке ?ию?а кедергілер де к?зделген. Б?л ?зге тіркелген некені? болуы, болаша? ерлі – зайыптыларды? жа?ын туысты?ы, некеге т?рушыларды? біреуіні? іс - ?рекетке ?абілетсіздігі, сондай – а? бала асырап алушылар мен асырап ал?андар арасында неке ?ию.
Некелік шарт.
Некелік шарт – бізді? т?рмысымыз?а салыстырмалы т?рде жа?ында енген ??ым.Некелік шарт деп – некеге т?ратын адамдарды? немесе ерлі – зайыптыларды? некеде т?р?анда?ы немесе оны б?з?ан жа?дайда?ы м?ліктік ???ы?тары мен міндеттерін ай?ындайтын келісімдері танылады. Некелік шарт міндетті т?рде жазбаша жасалуы ж?не нотариуспен ку?ландырылуы ?ажет.Некелік шартты некеге отыратын адамдарды? тікелей ?здері, сондай – а? адвокат не нотариус толтыруы м?мкін екендігін айыры?ша атап к?рсету ?ажет. Некелік шартты нотариалды ку?ландыру ?шін жекеменшік немесе мемлекеттік нотариус?а ж?гіну керек. Некелік шартты некені тіркегенге дейін, сондай – а? некеде т?р?ан кез келген уа?ытта жасасу?а болады. Некелік шартты? субъектілері не ерлі – зайыптылар, не некеге енді т?ру?а ?зірленіп жат?ан адамдар болуы м?мкін (к?йеу мен ?алы?ды?). Ерлі – зайыптылар, я?ни АХАТ органдарында тіркелмеген, біра? бірге т?ратын ж?не бір – біріне ?ам?орлы? к?рсететін адамдар некелік шарт жасаса алмайды.
Некеге т?ратын к?мелетке толма?андар (18 жас?а дейінгі адамдар) ата – аналарыны? немесе ?ам?оршыларыны? келісімімен ?ана некелік шарт жасаса алады. Б?л к?мелетке толма?андарды? ?з бетінше некелік шарт жасасуына тыйым салынады деген с?з.
Некелік шарт жасасу – некені тіркеу ?шін ?ажетті шарт болып табылмайтында?ын атап ?ту керек. Некеге отыратын адамдарды? немесе ерлі – зайыптыларды? неке шартын жасасуы немесе о?ан ?ол ?оюдан бас тартуы ерікті т?рде шешіледі, ?йткені б?л оларды? міндеті емес, ???ы?ы болып табылады. Біра? сонымен бірге неке шартында ерлі – зайыптыларды? немесе некеге т?ратын адамдарды? орта? еркі білдірілуі тиіс.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Неке ж?не отбасы ??ымы. Отбасылы? ?атынастар ??ымы. »

Тақырыбы: Неке және отбасы ұғымы.

Неке және отбасы ұғымы. Отбасылық қатынастар ұғымы.

Заңдық мағынасында отбасы дегеніміз – бұл некеден, туыстықтан, бала асырап алудан немесе балаларды тәрбиелеуге алудың өзге де нысандарынан туындайтын және отбасылық қатынастарды нығайту мен дамытуға септігін тигізетін, мүліктік және мүлікке қатысты емес жекебастың құқықтарымен байланысқан адамдар тобы. Отбасылық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы отбасылық құқық деп аталады. Отбасы – неке қатынастарын реттейтін негізгі нормативтік құқықтық акт Қазақстан Республикасының «Неке және отбасы туралы» Заңы болып табылады.

Неке – отбасын құрудың негізі болып табылады. Ерлі – зайыптылар арасындағы мүліктік және мүліктік емес жеке қатынастарды туындататын отбасын құру мақсатымен, заңда белгіленген тәртіппен тараптардың ерікті және толық келісімі жағдайында жасалған еркек пен әйелдің арасындағы тең құқықтық одақты – неке деп түсінуіміз қажет.

Егер неке тіркелмесе де, бірақ еркек пен әйел бірге тұрып, балаларын тәрбиелеумен айналысып жатса, мұны да отбасы деп айтуға болады. Егер кәмелетке толған балалары ата – анасымен бірге тұрып, оларға қамқорлық жасап, материалдық көмек көрсетсе – бұл да отбасы. Егер кәмелетке толған ағалары мен қарындастары ата – анасыз бірге тұрып, бір – біріне қамқорлық жасайтын болса – бұл да отбасы.

Адамдар арасында некеден, туыстықтан, бала асырап алудан, отбасына тәрбиелеу үшін бала алудан туындайын қатынастар отбасылық қатынастар деп аталады. Бірақ отбасындағы қатынастардың бәрі бірдей құқық жөнімен реттеле бермейді. Отбасындағы қатынастар, негізінен, адамгершілік, ізгілік - өнегелік нормалары негізінде реттеледі. Бұл өзара құрмет, сүйіспеншілік, қамқорлық және имандылық қолдаудың көрінісі. Отбасылық өмір қалыбы, көбінесе ұлттық дәстүрлер мен әдет – ғұрыптарға сүйенеді (үлкендерді қадірлеу, отбасын қамтамасыз ету оның басшысы ретінде толықтай ер адамға жүктеледі, туысқандарды қадірлеп, құрметтеу).

Отбасының ішкі мәселелері отбасы мүшелерінің өзара келісімі бойынша шешіледі. Егер ол мәселе кәмелетке толмағандардың мүдделеріне қатысты болса, оны шешуге балалар да қатыстырылады. Құқықтық нормаларға араласу отбасылық қатынастар бұзылғанда қажет. Жеке басындық қатынастармен салыстырғанда отбасылық мүліктік қатынастар құқық арқылы егжей – тегжейлі реттелеі, өйткені бұл қатынастардың объектісі материалдық игілік болып табылады. Отбасылық құқық азаматтық құқықпен тығыз байланысты. Мәселен, отбасылық құқықпен реттелмеген отбасы мүшелерінің арасындағы мүліктік және жеке мүліктік емес қатынастарды реттеуге азаматтық заңнама қолданылады, өйткені ол отбасылық – некелік қатынастардың мәніне қайшы келмейді.

Туыстық және туысқандардың түрлері.

Отбасылық құқық тек шартты түрде ғана отбасылық деп атауға болатын өзге де қатынастарды реттейді. Мәселен, немерелері мен әжелерінің арасындаңы қатынастар; өздерінің отбасын құрып, бөлек тұратын кәмелетке толған ағалары мен қарындастарының арасындағы қатынастар. Бұл көрсетілген қатынстардың негізіне көбінесе туыстық жатады, сондақтан да мұндай қатынастарды туыстық қатынастар деп атау керек. Туыстық дегенде бір негізден немесе ортақ бір атадан тарайтын қандас адамдардың байланысы түсініледі. Туыстықтың екі тармағы болады: тікелей және жанама туыстық. Тікелей туыстық адамдардың бір негізден тарайтындығына негізделеді. Туыстық жоғары және төменгі тармаққа ажыратылады. Туыстықтың жоғары тармағы ұрпақтан арғы атаға қарай тарайды (әкеге, шешеге, атаға, атаның атасына және т.б.), төменгі тармақ – арғы атадан ұрпақтарына қарай тарайды (балаға, немереге, шөбереге және т.б.).

Жанама тармақ адамдардың бір атадан тарауына негіздеген. Мысалы, бір атадан тарайтын немере ағалары мен қарындастары; бір жағдайда ортақ атасы - әкесі, ал енді бір жағдайда – атасы болып табылатын көкесі мен жиені.

Мысалы, азаматтық құқықта заң бойынша мүлікке мұрагерлік етуде жақын, сондай – ақ алыс туысқан да есепке алынады. Бүгінгі күнгі мұрагерлердің алты кезектілігі анықталған. Оларға: балалары, ерлі – зайыптылар мен ата – аналарынан басқа (бірінші кезектілік) мұра қалдырушының туыстары, толық туыстары, толық емес туыс (жақын) ағалары мен қарындастары, сондай – ақ оның әкесі жағынан және шешесі жағынан келетін атасы мен әжесі (екінші кезектілік), мұра қалдырушының туған көкесі мен тәтәлері (үшінші кезектілік), мұра қалдырушының алтыншы атасына дейінгі өзге де туыстары (төртінші кезектілік), егер олар мұра қалдырушымен бір ортада кем дегенде ое жыл бірге тұрса туыс ағалары мен қарындастары, өгей әкесі мен шешесі (бесінші кезектілік), мұра қалдырушының еңбекке жарамсыз асырауында болғандар (алтыншы кезектілік) жатады. Заң бойынша мұрагерлер кезегі бойынша мұрагерлікке ие болады. Туған ағалары мен қарындастары толық туыс және толық емес туыс болып бөлінеді. Толық туыстар – бір ортақ ата – анадан тарайтын аға – іні, апа – қарындастар. Егер әкесі мен шешесінің біреуі ғана ортақ болса, онда ағасына іні – қарындастары толық емес туыс деп есептеледі. Егер олардың аналары бір, ал әкелері басқа болса, оларды бір кіндіктен тарағандар (яғни, бір анадан туғандар) деп атайды. Егер олардың әкесі бір, шешелері басқа болса, онда оларды қандастар деп атайды. Қазақстанның отбасылық заңнамасы құқықтық жағынан ағасына іні – қарындастарды толық туыс не толық емес туыс деп айырмайды.

Толық емес туыс аға – қарындастарды ерлі – зайыптылардың бұрынғы некелерінен немесе некеден тыс туған туыс аға – қарындастарымен шатастыруға болмайды. Олардың ортақ әкелері де шешелері де жоқ, демек, олар туыс емес, сүйек жақындар деп танылады. Ері мен оның тусытары бір жағынан, әйелі мен оның туыстары – екінші жағынан, бұлар да сүйек жақындар. Өгей әке – шешесі және өгей ер бала мен қыз да сүйек жақындар деп есептеледі.

Отбасының түрлері. Толық және толық емес отбасы.

Отбасының толық және толық емес түрлері болады. Толық отбасында ата – анасы, балалары және әдетте, әкесі жағынан да шешесі жағынан да аға ұрпақ өкілдері – атасы мен әжесі болады.

Толық емес отбасы балалардың ата – анасының біреуінің ғана болуымен сипатталады. Соның өзінде балалардың ата – аналары ажырасқан болса, балалары соның қарамағында қалған ата – анаға екінші жағы балаларды және еңбекке жарамсыз ерлі – зайыптыны бағып – қағу үшін алимент төлейді. Егер ерлі – зайыптылардың біреуі қайтыс болып, екіншісінің қарамағында кәмелетке толмаған балалары қалса, онда оған мемлекет жәрдемақы ретінде материалдық көмек көрсетеді. Сөйтіп, толық және толық емес отбасы да тең жағдайда заң және мемлекетарқыы қорғалады.

Неке мен отбасын қорғау.

Неке мен отбасын қорғау екі түрде жүзеге асрылады: юрисдикциялық және бейюрисдикциялық. Біріншісінде – отбасының құқығы бұзылған немесе дауланатын құқықты қорғау жөніндегі өкілетті мемлекеттік органдарды қарастыру арқылы жүзеге асырылады. Бұлар сот, прокурор, азаматтық хал актілерін тіркеу (АХАТ) органдары, қамқоршылық органдары, ішкі істер органдары.

Екінші түрі – отбасының құқықтары мен мүдделерін қорғау жөніндегі азаматтар мен ұйымдардың азаматтар мен ұйымдардың іс - әрекеттері. Азаматтар бұл әрекеттерді мемлекеттік органдардан көмектесуді өтінбей – ақ өздері іске асырады. Мұндай іс - әрекеттерді – құқығын өзі қорғау деп атайды. Мысалы, құқығы бұзылған баланың ата – анасы тәртіп бұзушы баланың ата – анасымен кеңесіп, оған кешірім сұрауға ұсыныс жаайды және т.б.

Сот арқылы қорғау – отбасы құқығын қорғаудың бір түрі болып табылады. Бұл істе прокуратура, ішкі істер органдары, АХАТ органдары, тәрбиелік мекемелер, атқарушы органдар - әкімдіктер үлкен рөл атқарады. Мысалы, әкімдіктер ата – аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау шараларын қолға алуға, ондай балалары есепке алуды ұйымдастырып, оларды отбасыларға орналастыруға көмектесуге міндетті. Ішкі істер органдары баланы күштеп тартып алуға, сондай – ақ алимент төлеуден жалтарып жүрген адамдарды іздестіруге байланысты шешімдерді күштеп орындауға қатысулары мүмкін.

НЕКЕГЕ ТҰРУДЫҢ ШАРТТАРЫ МЕН ТӘРТІБІ.

Некенің құқықтық табиғаты.

Заңда неке таңдауға ерік берілген, яғни некеге тұру немесе оны бұзу үшін тараптардың өзара ерікті келісімі қажет. Некеде ерлі – зайыптылардың құқықтары мен міндеттері тең, әйелдердің құқығын шектеуге жол берілмейді. Бұл әйелдердің үй шаруашылығын жүргізумен ғана айналысып қоймай, сондай – ақ ерімен бірге бизнеспен айналысуына, мансапқа талпынуына мүмкіндік береді. Ерлі – зайыптық қатынстар, әдеттегідей ғұмырлық, яки некеге тұру бегілі бір мерзім көрсетілмей жүзеге асырылады.

Қазақстанда мемекеттік АХАТ органында тіркелген неке ғана танылады.

Қазақстанда некеге тұрған кезде отбасылық қатынастарда әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық, тілдік немесе қай дінді ұстанатындығына қарай азаматтардың құқығын шектеудің кез келген түрлеріне тыйым салынады.

Ерлі – зайыптылар қатынастарына туыстарының араласуына жол берілмейді.

Некеге тұрудың шарттары мен тәртібі. Неке жасы. Некеге тұру некеге тұрушы ері мен әйелдің өзара ерікті келісімі және олардың неке жасына жету болып табылады.

Егер неке күш көрсету, алдау, қорқыту жолымен қиылған болса, онда ол жарамсыз деп танылуы мүмкін. Некеге тұру келісімін некені тіркеу рәсімінің барысында некеге тұрушы адамның тікелей өзі ауызша білдіреді және оның қолын қойғызу арқылы расталады. Соның өзінде ата – аналарының немесе туыстарының келісімі талап етілмейді. Дей тұрғанмен, қай жағынан алып қарағанда да ата – анасының құптауы болашақ отбасы үшін өте маңызды екендігі күәмнсіз.

Отбасын құру үшін неке жасына жетудің үлкен маңызы бар. Некеге тұрушылар белгілі бір рухани және күш – қуат кемелділігіне ие болуы керек, ол белгілі бір жаспен байланысты. Біздің заңымызға сәйкес неке жасы – 18 жас.

АХАТ органдары дәлелді себептері болған жағдайда неке жасын екі жылдан аспайтын мерзімге төмендете алады. Неке жасына жетпеген адамдардың некеге тұруына ата – аналарының келісімі бойынша ғана рұқсат етіледі. Жүктілік немесе баланың тууы, әскери қызметке шақырылуы, кәмелетке толмағандардың нақты отбасын құруы дәлелді себептердің қатарына жатады. Соның өзінде басқа да длелді себептердің болуы мүмкін.

Некеге тұратын адамдар медециналық, сондай – ақ медециналық – генетикалық мәселелер және репродукциялық денсаулық қорғау мәселелері бойынша консультациялар алып, тексеруден өтулеріне болады. Мұндай тексерулер некеге тұратын адамдардың екеуінің келісімімен ғана өткізілуі тиіс. Некеге тұратын адамдарды тексерудің нәтижелері медециналық құпия болып табылады және ол некеге тұруға ниеттенген адамға тексеруден өткен адамның келісімімен ғана хабарлануы мүмкін.

Болашақ ерлі – зайыптылар АХАТ органына өздерінің некеге тұрғысы келетіндіктері туралы бірлесіп жазбаша түрде млімдеуі керек. Ал олардың біреуі АХАТ органына бірге өтініш беру үшін келуге мүмкіндігі болмаған жағдайда қалай істеу керек? Егер ол дәлелді себептермен АХАТ органына келе алмайтын жағдайда ол адамдардың некеге тұруды қалайтындытары жөніндегі нотариус куәландырған өтінішін табыс етуге заң рұқсат береді.

Некеге тұратын адамның тікелей қатысуымен неке мемлекеттік АХАТ органдарында қиылады. Некені сенімхат бойынша немесе өкілер арқылы қиюға тыйым салынады.

Қамауда немесе бас бостандығынан айырылғандар некеге отыра алады. Алайда оларда мемлекеттік тіркеу АХАТ – та емес, бас бостандығын айыру орнында немесе қамауда отырған жерде жүргізіледі.

Заңда неке қиюға кедергілер де көзделген. Бұл өзге тіркелген некенің болуы, болашақ ерлі – зайыптылардың жақын туыстығы, некеге тұрушылардың біреуінің іс - әрекетке қабілетсіздігі, сондай – ақ бала асырап алушылар мен асырап алғандар арасында неке қию.
Некелік шарт.

Некелік шарт – біздің тұрмысымызға салыстырмалы түрде жақында енген ұғым.Некелік шарт деп – некеге тұратын адамдардың немесе ерлі – зайыптылардың некеде тұрғандағы немесе оны бұзған жағдайдағы мүліктік құқықтары мен міндеттерін айқындайтын келісімдері танылады. Некелік шарт міндетті түрде жазбаша жасалуы және нотариуспен куәландырылуы қажет.Некелік шартты некеге отыратын адамдардың тікелей өздері, сондай – ақ адвокат не нотариус толтыруы мүмкін екендігін айырықша атап көрсету қажет. Некелік шартты нотариалды куәландыру үшін жекеменшік немесе мемлекеттік нотариусқа жүгіну керек. Некелік шартты некені тіркегенге дейін, сондай – ақ некеде тұрған кез келген уақытта жасасуға болады. Некелік шарттың субъектілері не ерлі – зайыптылар, не некеге енді тұруға әзірленіп жатқан адамдар болуы мүмкін (күйеу мен қалыңдық). Ерлі – зайыптылар, яғни АХАТ органдарында тіркелмеген, бірақ бірге тұратын және бір – біріне қамқорлық көрсететін адамдар некелік шарт жасаса алмайды.

Некеге тұратын кәмелетке толмағандар (18 жасқа дейінгі адамдар) ата – аналарының немесе қамқоршыларының келісімімен ғана некелік шарт жасаса алады. Бұл кәмелетке толмағандардың өз бетінше некелік шарт жасасуына тыйым салынады деген сөз.

Некелік шарт жасасу – некені тіркеу үшін қажетті шарт болып табылмайтындағын атап өту керек. Некеге отыратын адамдардың немесе ерлі – зайыптылардың неке шартын жасасуы немесе оған қол қоюдан бас тартуы ерікті түрде шешіледі, өйткені бұл олардың міндеті емес, құқығы болып табылады. Бірақ сонымен бірге неке шартында ерлі – зайыптылардың немесе некеге тұратын адамдардың ортақ еркі білдірілуі тиіс.