«Т?рбие тал бесіктен басталады »деген халы? даналы?ыны? астарында ?лкен т?рбиелік м?н бар.
.Бесікке салу.
Жа?а ту?ан баланы бесікке салу – хал?ымызды? елеулі д?ст?ріні? бірі. Бесік – ?асиетті, киелі, ??тты м?лік.Бесікке салу ??рметі
ауыл?а сыйлы,немере, ш?бере с?йген ?жеге немесе к?п балалы,
арда?ты ана?а тапсырыл?ан.Бесікке баланы салар алдында бесікті аластап, дайындап,содан кейін «Тыштырма» ырымы жасалып,бесікке б?лейді.Бесік ?стіне 7 т?рлі зат ?ойылады.Бесікке сал?ан адам?а к?делі сый беріледі,оны бесікке салар к?десі деп атайды.Баланы бесікке салар кезде бесікті? т?бегі т?ратын тесіктен ??рт,ірімшік,т?ттілер ?ткізіп, »тышты, тышты» деп ырымдап,оны ?йелдер б?лісіп алады.
Т?сау кесу. С?биді ?аз-?аз т?р?аннан кейін жасалатын ?дет-??рыпты? бірі-т?сау кесу.Ол ?шін арнайы ала жіп,?ойды? то? ішегі ж?не к?к ш?п алдын-ала дайындалады.оны? м?н-ма?ынасы ала жіппен кесу,жа?сылы? пен жаманды?,а? пен ?арадан т?ратын ?мір жолында «біреуді? ала жібін аттама»деген ата-ананы? а? тілеуін ?мытпау ?шін,»?рпа?ы ш?птей ?аулап ?ссін деген ырыммен жас ш?ппен,д?улетті, н?сіпті болсын деп ?ойды? то? ішігімен кеседі,Т?сау кесу ырымын да,к?п балалы,елгезек,ж?йрік,пысы? ?йелге кестірген.Т?сауын кескен ?йелді? игі ел сыйла?ан ?асиеттері дарысын деген ырыммен,осы т?ста ыбаланы? т?сауын с?ріншек,жайбасар адам?а кестірмейтін бол?анын айта кеткен ж?н.Т?сауы кесілген баланы? ?олынан ?стап ж?ргізіп,шашу шашылып,т?сауын кескен адам?а к?десін береді.Кесілген жіп от?а жа?ылады.Т?саукесер жыры айтылады
.С?ндет.С?ндетке отыр?ызу – ?асырлар бойы ?алыптас?ан д?ст?рге айнал?ан ата-ананы? баласы алдында?ы бірінші апарызы болып есептелінеді.Бала с?ндетке отыр?ызыл?ан к?н отбасы ?шін ?лкен ?уаныш.с?ндетке отыр ?ызуда?ы баланы? жас м?лшері ?р дінде ?рт?рлі.Еврей хал?ы баланы с?ндеттеуді туыл?ан к?нні? сегізінші к?ні жасаса,м?сылмандар 3-5 -7жас?а тол?анда жасайды.Ал кейбір халы?тар арасында с?ндетке отыр?ызу ер бала 13 жас?а тол?ан?а дейін жасала береді.?азіргі уа?ытта жер шарында т?ратын ер азаматтарды? ширекке жуы?ы с?ндеттелген болып есептелінеді.Баланы с?ндеттеу – ер баланы? ?асасыны? басын жауып т?ратын теріні кесіп алу операциясы.Б?л ежелден келе жат?ан операцияны медицина тілінде «циркумзиция»деп атайды.С?ндетке отыр?ызу осы к?ндері діни ?ана емес,медициналы? т?р?ыдан да пайдалы – я?ни ер баланы? келешек те денсаулы?ын са?тау,?ор?ау,жа?сарту деген ??ым.Баланы? 3-5 жасында ?асаны? басы мен терісіні? арасында ?уыс пайда болады.Міне, осы ?уысты ?р?ашанда жуып, тазалап отыру керек.Баланы? жасы ?л?ай?ан сайын ?асаны? басын тазалау деген ?мытылады.Бас?а біреуді? тазала?анынан аттонын ала ?ашады.с?ндетке отыр?ызуды? гигиеналы? ма?ызы зор.Себебі с?ндетке отыр?ызыл?ан баланы? ?асасыны? басы ашы?,таза болады ж?не з?р шы?аратын ?рпіні? айналасына микробтар жиналмайды.С?ндеті жо? балаларды? к?пегінде ?рт?рлі аурулар пайда болады.Мысалы: «фимоз»,б?л-ауру туа біткен немесе ту?аннан кейін пайда болады,парфимоз,пиелонефрит,гидронефроз?а ?келіп со?уы м?мкін.
?ыз бала?а кішкентай кезінде шашын екі жа? шекесіне екі шо? шаш ?ояды.М?ны т?лым деп атайды. ?ыз балалар?а кекіл ?ойып д??гелетіп ?и?ан шаш ?сірген жарасымды.Б?лдіршін ?ыз балаларды? шашы б?йра болса,?ыс?а ?идырады,б?йрасы болмаса б?рым жібереді.Ертеректе ?аза? салты бойынша ?ыз бала?а, ?йелдерді? шашына к?міс ?шекей,?рілген шашты? ?шына тар?атылып кетпеу ?шін жіптен,т?йені? ?ара шудасынан ширатыл?ан ?шекейді,шашбау,желемен немесе жебелек деп атайтын.?аза? салтында бойжеткендер мен жас келіншектер ?й шаруасымен айналыс?анда шаш?ап киген. Ол ма?пал,ш??а, бар?ыт немесе ж?нді материалдардан жасалын?ан пішін тігілген киім.?аза?та ?л бала?а кекіл ?ояды.Шашын тегіс ?старамен ?ырып тастайды да,ма?дайына бір ш?кім шаш ?алдырады.Жиегін тегістеп ?ояды.Ол кекіл деп аталады.Кекіл баланы ажарландырады.Со?ан орай баланы еркелетеді.Кекіл баланы тіл –к?зден,с??тан ?ор?айды,п?ле жаладан ?а?ады.Баланы? т?бе шашын ?зын ?сіріп,монша? араластырып ?ріп ?ояды.Б?л « айдар» деп аталады.Айдарлы адам айбарлы к?рінеді.
«Халы?ты? ?артын сыйлауы-еліні? салтын сыйлауы»деген ?а?иданы ата-аналарды? ?здері берік ?станса мейірімділік пен ?дептілікті жастайынан ?йренген бала да сол ?стамынан шы?пайды.?аза? атам:»К?ріні? с?зі-д?рі» деп неге айт?аан?»Тегінен н?р ал?ан тозбайды» деп естілер ескертіп кеткен.Міне осындай кемел ойларды, т?лім-т?рбиені? м?н- ма?ынасын баланы? ??ла?ына жастайынан ??ю керек.»Жасты?та жи?ан білімні? – ?артты?та жи?ан м?лігіні?»,осыны таразылау?а пар?ы жеткен баланы? болаша?ына сенуге болады.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«?аза?ты? ?дет-??рыптары»
Қазақтың әдет - ғұрыптары
«Тәрбие тал бесіктен басталады »деген халық даналығының астарында үлкен тәрбиелік мән бар .
.Бесікке салу.
Жаңа туған баланы бесікке салу – халқымыздың елеулі дәстүрінің бірі. Бесік – қасиетті, киелі, құтты мүлік.Бесікке салу құрметі
ауылға сыйлы,немере, шөбере сүйген әжеге немесе көп балалы ,
ардақты анаға тапсырылған.Бесікке баланы салар алдында бесікті аластап, дайындап,содан кейін «Тыштырма» ырымы жасалып,бесікке бөлейді.Бесік үстіне 7 түрлі зат қойылады.Бесікке салған адамға кәделі сый беріледі ,оны бесікке салар кәдесі деп атайды.Баланы бесікке салар кезде бесіктің түбегі тұратын тесіктен құрт,ірімшік ,тәттілер өткізіп, »тышты, тышты» деп ырымдап ,оны әйелдер бөлісіп алады .
Қырқынан шығару.
.Сәбиге қырық күн толғанда «қырқынан шығару «ғұрпы өткізілген.Әйелдер жиналып ,баланы 41 қасық тұзды суға шомылдырады.Шомылдыратын ыдысқа алдын-ала күміс ақша ,күміс зергерлік бұйымдар салынып,шомылдыру рәсіміне қатысқан әйелдерге үлестірілген.Сәбидің қарын шашын ,тырнағын алып,оны матаға орап,тігіп қояды.
Тұсау кесу. Сәбиді қаз-қаз тұрғаннан кейін жасалатын әдет-ғұрыптың бірі-тұсау кесу.Ол үшін арнайы ала жіп ,қойдың тоқ ішегі және көк шөп алдын-ала дайындалады.оның мән-мағынасы ала жіппен кесу,жақсылық пен жамандық,ақ пен қарадан тұратын өмір жолында «біреудің ала жібін аттама»деген ата-ананың ақ тілеуін ұмытпау үшін ,»ұрпағы шөптей қаулап өссін деген ырыммен жас шөппен ,дәулетті, нәсіпті болсын деп қойдың тоқ ішігімен кеседі,Тұсау кесу ырымын да ,көп балалы ,елгезек,жүйрік,пысық әйелге кестірген.Тұсауын кескен әйелдің игі ел сыйлаған қасиеттері дарысын деген ырыммен ,осы тұста ыбаланың тұсауын сүріншек,жайбасар адамға кестірмейтін болғанын айта кеткен жөн.Тұсауы кесілген баланың қолынан ұстап жүргізіп,шашу шашылып ,тұсауын кескен адамға кәдесін береді.Кесілген жіп отқа жағылады.Тұсаукесер жыры айтылады
.Сүндет.Сүндетке отырғызу – ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрге айналған ата-ананың баласы алдындағы бірінші апарызы болып есептелінеді.Бала сүндетке отырғызылған күн отбасы үшін үлкен қуаныш.сүндетке отыр ғызудағы баланың жас мөлшері әр дінде әртүрлі.Еврей халқы баланы сүндеттеуді туылған күннің сегізінші күні жасаса,мұсылмандар 3-5 -7жасқа толғанда жасайды.Ал кейбір халықтар арасында сүндетке отырғызу ер бала 13 жасқа толғанға дейін жасала береді.Қазіргі уақытта жер шарында тұратын ер азаматтардың ширекке жуығы сүндеттелген болып есептелінеді.Баланы сүндеттеу – ер баланың қасасының басын жауып тұратын теріні кесіп алу операциясы.Бұл ежелден келе жатқан операцияны медицина тілінде «циркумзиция»деп атайды.Сүндетке отырғызу осы күндері діни ғана емес,медициналық тұрғыдан да пайдалы – яғни ер баланың келешек те денсаулығын сақтау ,қорғау,жақсарту деген ұғым.Баланың 3-5 жасында қасаның басы мен терісінің арасында қуыс пайда болады.Міне, осы қуысты әрқашанда жуып, тазалап отыру керек.Баланың жасы ұлғайған сайын қасаның басын тазалау деген ұмытылады.Басқа біреудің тазалағанынан аттонын ала қашады.сүндетке отырғызудың гигиеналық маңызы зор.Себебі сүндетке отырғызылған баланың қасасының басы ашық ,таза болады және зәр шығаратын үрпінің айналасына микробтар жиналмайды.Сүндеті жоқ балалардың күпегінде әртүрлі аурулар пайда болады.Мысалы: «фимоз»,бұл-ауру туа біткен немесе туғаннан кейін пайда болады,парфимоз ,пиелонефрит ,гидронефрозға әкеліп соғуы мүмкін.
Қыз балаға кішкентай кезінде шашын екі жақ шекесіне екі шоқ шаш қояды.Мұны тұлым деп атайды. Қыз балаларға кекіл қойып дөңгелетіп қиған шаш өсірген жарасымды.Бүлдіршін қыз балалардың шашы бұйра болса ,қысқа қидырады,бұйрасы болмаса бұрым жібереді.Ертеректе қазақ салты бойынша қыз балаға, әйелдердің шашына күміс әшекей ,өрілген шаштың ұшына тарқатылып кетпеу үшін жіптен,түйенің қара шудасынан ширатылған әшекейді,шашбау,желемен немесе жебелек деп атайтын.Қазақ салтында бойжеткендер мен жас келіншектер үй шаруасымен айналысқанда шашқап киген. Ол мақпал,шұға, барқыт немесе жүнді материалдардан жасалынған пішін тігілген киім.Қазақта ұл балаға кекіл қояды.Шашын тегіс ұстарамен қырып тастайды да,маңдайына бір шөкім шаш қалдырады.Жиегін тегістеп қояды.Ол кекіл деп аталады.Кекіл баланы ажарландырады.Соған орай баланы еркелетеді.Кекіл баланы тіл –көзден,сұқтан қорғайды,пәле жаладан қағады.Баланың төбе шашын ұзын өсіріп,моншақ араластырып өріп қояды.Бұл « айдар» деп аталады.Айдарлы адам айбарлы көрінеді.
«Халықтың қартын сыйлауы-елінің салтын сыйлауы»деген қағиданы ата-аналардың өздері берік ұстанса мейірімділік пен әдептілікті жастайынан үйренген бала да сол ұстамынан шықпайды.Қазақ атам:»Кәрінің сөзі-дәрі» деп неге айтқаан?»Тегінен нәр алған тозбайды» деп естілер ескертіп кеткен.Міне осындай кемел ойларды, тәлім-тәрбиенің мән- мағынасын баланың құлағына жастайынан құю керек.»Жастықта жиған білімнің – қарттықта жиған мүлігінің»,осыны таразылауға парқы жеткен баланың болашағына сенуге болады.
