Саба?ты? та?ырыбы: Имандылы? – т?рбие негізі
Ма?саты: О?ушылар?а адамгершілік, ізеттілік, имандылы? секілді ??ндылы?тарды бойына сі?іру. Д?ниетанымдарын молайтып, ойлау ?абілеттерін шы?дау, ?з
пікірін жеткізе білуге ?йрету. Иманды ?л, инабатты ?ыз болу?а, ?лтжандылы??а т?рбиелеу
К?рнекілігі: Интерактивті та?та, кітап к?рмесі, ?анатты с?здер.
1 Кіріспе: М??алім с?зі.
2 «Имандылы?»с?зіне ассосация ??ру.
3 М?ны білесі? бе?
4 Хадистер. М?хамед Пай?амбарды? даналы? с?здері.
5 Адамны? с?зі – а?ылыны? таразысы.
6 Жаман ?дет жа?сы ат ?пермейді.
7 Ата? болса ана?мен.
8 Са?ат сатып алса? да, уа?ыт сатып ала алмайсы?.
9 ?она?тар?а с?з беру.
10 Осы кештен ?андай пайдалы ой т?йді?із?
Т?сінгенім.
1. ??рметті ?стаздар, о?ушылар ж?не ?она?тар! Рахымды алланы? атымен бастаймын. Атам ?аза? ?ай кезде де бала т?рбиесіне жауаптылы?пен ?ара?ан. Баланы т?рбиелеудегі ма?сат – оны жан - жа?ты кемелдендіріп, ?о?ам?а пайдасы тиетін азамат етіп шы?ару. Осы орайда, Ислам дініні? кемел т?рбиеге ?осар ?лесі зор.
Т?рбие - арабты? с?зі «к?ктету, ?сіру, жетілдіру» деген ма?ынаны білдіреді. Шы?ыс халы?тарында айтылатын «Бала ?ымбат болса да, баланы? т?рбиесі одан да ?ымбат»деген на?ыл с?з бар.
2. Имандылы? – адам бойында?ы адамгершілік, ізгілік, кісілік белгісі.
Сабырлы болу
Мейірімді болу
?депті болу
?ам?оршы
Имандылы?
Т?зімділік
Шыншылды?
Отанс?йгіштік
Арлы болу
М?сылманды? д?ние таным бойынша имандылы? иманнан пайда болады. Ал иман - ж?ректегі н?р. Н?рды? сырт?ы болмысы, я?ни имандылы?. ?азіргі зайырлы, ?ркениетті ?о?амда имандылы? – аса ?астерлі, биік адамшылы? ?асиет ретінде ??ынылады. Имандылы??а ?арама - ?арсы сипат имансызды?.
3. М?ны білесі? бе?
1. Исламны? ?асиетті кітабы -- ??ран К?рім
2. ?ш арсызды ата -- ?й?ы, к?лкі, тама?.
3. ?ш байлы?ты ата -- денсаулы?, а? жаулы?, он саулы?.
4. Бес д?шпаны?ызды ата - ?сек, ?тірік, ма?танша?, еріншек, бекер мал шашпа?.
5. М?сылманны? бес парызын ата - ку?лік с?зі, намаз, ораза, зекет беру, ?ажылы??а бару.
6. Жеті ата?ды білесі? бе?
Бір ?кініштісі со??ы жылдары ?лтты? т?рбие ж?йесі ?а?ажу к?ріп, т?рбиені? ыр?а?ы б?зылып кеткені белгілі. О?ан есірткі мен анаша?а т?уелділер, ішкілік пен темекіге ?уестер. Жас?спірімдер арасында б?за?ылы?тар мен ?ылмысты? ?ршіп кетуі д?лел.
Себептер де аз емес.
К?біне іскерге ?оймада?ы ж?гі ?ымбат, саудагерге сат?ан малы ?ымбат, ?й ішіндегі к?йбе? тірліктен шешені? ?олы босамауы, ж?мысбастылы?тан ?кені? уа?ыт таппауы т. б. ?азіргі уа?ытта теледидарда?ы кино мен мультфильмдерді? к?бі атыс - шабыс, т?белес, ?ирату, ?ру - сындыру, к?ш к?рсетуге негізделген. Ал б?л себептерді? санасы ?лі ?алыптаса ?ойма?ан бала?а зиянды екені айтпаса да т?сінікті. Осы орайда ислам дініндегі бала т?рбиесі туралы айтатын болса?.
Ислам - ?айырымдылы? пен з?лымды?ты? не екенін на?ты т?сіндіре алады. ?алай д?рыс ?мір с?ру, ?алай д?рыс тама?тану, ?алай бала т?рбиелеу, ?йелді ?астерлеу, ?алай киіну, ?о?амды? ?мірдегі ?атынас та?ы бас?а ма?ызды с?ра?тар?а жауап бере алады. Хадис - М?хаммед пай?амбарды? даналы? с?здеріні? жиынты?ы. ??ран - К?рімнен кейінгі е? ?астерлі кітап. М?нда м?сылманшылы?, инабаттылы?, имандылы?, адамгершілік ережелері жина?тал?ан.
4. Хадистер
1. Кездескенде кім бірінші болып с?лем берсе сол адам т??ір алдында да иманды адам. Иманны? жа?сысы сабырлы ж?не ке?пейілді болу.
2. Т??ір ?йелдермен сыпайы с?йлеуді б?йырады, себебі: ?йел - ана?ыз, ?же?із, ?ызы?ыз.
3. Тама? салын?ан таба?ты? шетінен ?ана алып жеу керек. Ортасына ?ол ж?гіртпе, себебі береке ортада болады.
4. Біреуге зиян келтірме, біреуді? ?зі?е залал келтіруіне жол берме. М?ны? екеуі де исламда жо?.
5. Ал?ыс ал?ан алтын?а жолы?ады, ?ар?ыс ал?анны? аты жо?алады.
6. К?н?ларды? ?лкені ата - ана?а ла?нет айту. Ата - ана?а ренжіп, я?ни ата - ананы ренжітуден аула? болуымыз керек.
7. Адамдарды? к?бісі тілінен шы??ан с?здерден тоза??а кіреді. Тілді таспен, одан ?алса сыртында?ы екі ерінмен тосуымыз керек.
5. Адамны? с?зі - а?ылыны? таразысы.
Адам жас кезінен д?рыс, ?сем с?йлеуге да?дылану керек. Олда адам бойында?ы ізгі ?асиеттерді? бірі. Аузы?нан шы??ан ?рбір с?зге о д?ниеде есепке тартыласы?, сонды?тан бос с?з, б?стекі ??гімелерге салынбауы тиіс. Сондай - а? с?з арасын б?тен с?збен был?ап, тілді ш?барламай, ш?райлы тіркестер ?олдана біл.
С?з с?йлеу ?дебі
1.?лкен кісіні? с?зін б?лме. Екі адам арасында ??гіме тасыма, бір - біріне ша?ыстырма.
2.Сыр са?тай біл. ?уелі амандаспай т?рып с?з бастама.
3.Д?рекі с?йлеме, тілді бала?ат с?здерге ?йретпе. Біреуді? к??іліне жара салма.
4.Сыпайы с?йле, ?зі? жа?сы білмейтін жайтты с?з етпе.
5.Айт?ан у?де?де т?р, ?тіріктен аула? бол.
Ма?ал - м?телдер
Жа?сы - бай?ап с?йлер, жаман - шай?ап с?йлер.
Тілден бал да тамады, з?р де тамады.
Тау мен тасты су б?зады, адамзатты с?з б?зады.
?ялмас бетке – талмас жа? бітеді.
А?дамай с?йлеген ауырмай ?леді.
6. Жаман ?дет жа?сы ат ?пермейді
Жаман ?дет дегеніміз - сырт к?зге ?намсыз, моральды? этика нормаларына сай келмейтін, к?п жа?дайда зор ?кінішке ?ласатын жа?ымсыз ?ылы?тар. Айталы?, темекі, ара?, есірткіге ??мартушылы?, ?тірік айту, жамандау, ?зіні? емес ?згелерді? ?ателігін ?азбалау, ауызды бала?ат с?зге ?йрету, ?ыз?аныш, ?олын с??ана?ты?тан тимау, с?ранша?ты?, е? ая?ы т?кіріне беру. Жаман ?дет ж??палы. Нашар ?дет ?айдан ж??ады?
Жаман да?ды?а берілмеу ?шін не істеу керек?
1. ?р адам ?зіні? осал т?старын жа?сы білу керек. Я?ни, мен ?ателеспеймін деген ойдан барынша аула? болу керек.
2. Бойы?да бір жаман да?ды пайда болса, б?гінненбастап к?рес, ерте?ге ?алдырма.
3. ?зі?е сын к?збен ?арауды к?шейтіп, рухани ілімін молайтып, ж?мыссыз бос отырмау керек.
4. Жаман достардан алыс ж?ріп, жа?сылардан ?лгі алып, ?намды ?деттерге еліктеу, жа?сыдан ?йреніп, жаманнан жирену.
7. Ата? болса ана?мен
Ата - ана ?ркімні? е? ?имас асылы. Дана Абай: «?ке ?рысса бала?а ол да досты?. Бала ?рысса ?кеге жараса ма?»дегенде, перзентті? ?зін ?мірге ?келуге себепкер бол?ан ата - анасына ?арсы келуі, с?з ?айтарып тайталасуы орынсыз екенін сына?ан.
Бір к?зді ана(к?ркем о?у)
Бес уа?ыт намазы?ды жинамаса?,
Ораза ?стап жаны?ды ?инамаса?,
Алланы? кешірмейтін бір к?н?сі
Ата менен ана?ды сыйламаса?,- деген Орманбай а?ын хадистерде айтыл?ан к?н?ні? е? ?лкені ата - ананы сыйламау еккенін мегзеген.
8. Са?ат сатып алса? да, уа?ыт сатып ала алмайсы?.
Батыс?а барып, оларды? ?рбір минутпен санаса отырып, ж?мыстарын реттегеніне та??ал?ан м?сылман жігітке: Оны? несіне та?ыр?айсы?? Б?л бізді? сендерден ?йренген ?асиетіміз емес пе?- депті.
«?арыны то?ты?, ж?мысы жо?ты? аздырар адам баласын»- деп Абай атамыз айтпа?шы, адамны? бос отыруы - шайтан ?шін таптырмайтын м?мкіншілік. ??лама, дана кісілер уа?ыттарын ?немдеуді жа?сы білген. Адам баласы екі н?рсені? ?адірін білмейді: бос уа?ыт ж?не денсаулы? - деп хадисте ескертілген. Біра? Ислам ??ламалары осыншалы?ты к??іл б?лген уа?ыт м?селесіне біз б?гін самар?ау ?арайтын сия?тымыз. ?йткені б?гінде уа?ыт ?лтіретін н?рсе ?те к?п. Уа?ытты? бір а?душысы ?й?ы болса, к?п с?з к?п ?ыдыруды? да еншісінде. Уа?ыт адамзатпен санаспайды, ал уа?ытпен санас?ан адаспайды - деп т?йген халы?.
Уа?ытты? ?адірі
Бір жылды? ?адірін білем десе?, сыныпта орнында ?ал?ан о?ушыдан с?ра.
Бір айды? ?адірін білем десе?, н?рестесін сегіз айлы?ында босан?ан анадан с?ра.
Бір аптаны? ?адірін білем десе?, апталы? газет шы?аратын редактордан с?ра.
Бір минутты? ?адірін білем десе?, пойызынан ?алып ?ой?ан жолаушыдан с?ра.
Бір секундты? ?адірін білем десе?, жол апатыны? алдын алу?а ?лгермеген ж?ргізушіден с?ра.
Бір мини секундты? ?адірін білем десе?, ?лемдік жарыста к?міс ж?лде ал?ан спортсмен ж?гірушіден с?ра.
Уа?ытты? бос ?ткендігінен са?тану керек, бос отыру айтарлы?тай зардап ?келуі м?мкін. Уа?ыты?ды ізгі істерге ж?мса: білім алу?а, ата - ананы? алдында?ы міндеттерді орындау?а, жетім - жесірге к?мектес, маманды?ы?ды жа?сы игер, м?нді пайдалы іске ?мтыл.
9. ?она?тар?а с?з беру
10 Осы кештен ?андай пайдалы ой т?йді?із?
Т?сінгенім..
Т?сінгенім. ешкімді ?инап жа?сы к?ргізе алмайсы?. Жа?сылы?ы?ды аяма, ?ал?анын ?здері біледі.
Т?сінгенім. сенімге кіру ?шін жылдар керек, сенімнен шы?у бір - а? с?т.
Т?сінгенім. е? жа?ын достары? да ренжітуі м?мкін, оларды кешіре білу керек.
Т?сінгенім. кейде біреуді кешіру жеткіліксіз, ?зі?ді де кешіре білу керек.
Т?сінгенім. екі адам бір н?рсеге ?арап екі т?рлі н?рсе к?руі м?мкін.
Т?сінгенім. ж?регі? ?анша жылап сыздаса да д?ние сен ?шін то?тап ?алмайды.
Кері ?айту