Бейнелеу өнері Сабақтың тақырыбы: Сәндік қолданбалы өнер туралы түсінік.. Сабақтың мақсаты: Оқушыларға қазақ халқының сәндік қолданбалы өнері жайлы мағлұмат беру. Ою - өрнектердің ерекшеліктері, мазмұны жайлы түсінік беру, оқушылардың ою - өрнектерге деген қызығушылығын арттырып, шығармашылық қабілетін дамыту, эстетикалық талғамға сай жұмыс жасай білуге тәрбиялеу. Сабақтың көрнекілігі: Сәнді қолданбалы өнер шығармаларының туындылары, суреттер, плакат, интерактивті тақта, слайдтар Пәнаралық байланыс: тарих , әдебиет,технология Сабақтың әдісі: Түсіндіру, сайыс, топпен жұмыс.
Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру бөлімі. 1. Сынып оқушыларды сабаққа даярлау.. 2. Сабаққа қажетті құрал жабдықтарын түгендеп, жұмыс орнын ұйымдастыру.
II. Өткен сабақты тексеру. 1. Оқушылардың үй жұмысын тексеру. 2. Өткен тақырыптан ауызша сұрақтар қою, анықтамасын сұрау. 3. Қандай ұлттық аспаптарды білесіздер?
4.Ұлтық аспаптар неден жасалады?
5.Қазақ ұлттық аспаптары ерекшілігі неде?
III. Жаңа сабақты түсіндіру. Кіріспе. Қазақтың сәндік қолданбалы өнері көркем өнеркәсіптің дамуына, маман суретшілер мен халық шеберлерінің қызметіне зор ықпал етті және көршілес жатқан халықтар мәдениетінің озық үлгілерін бойына сіңіріп, үнемі жаңарып отырады. Қолданбалы өнер деп эстетикалық сапаларға ие өзінің әдемілігімен адам көзін қуантатын практикалық пайдалы заттар жасауды айтады. Қазіргі заманғы суретшілер халық дәстүрлерін ой елегінен қайта өткізіп, шығармашылықпен қайта өңдей отырып, оларды жаңа материалдарға пластик резеңкемен жұмысқа бейімдейді. Сәндік қолданбалы өнердің түрлері: керамика, әйнек(ыдыстар, құмыра, құрылыс деталдары, мозайкалар) көркем оймыш(ағаш, тас, сүйек, пластмасса), металдан жасалған көркемдік бұйымдар(зергерлік бұйымдар, үстел үсті мүсіндері, жарық беретін құралдар, т. б) жиһаздар, текстиль(мата, кілем, т. б) Оқушыларды үш топқа бөлу: «Зергерлер», «Шеберлер», «Суретшілер» Сәндік қолданбалы өнер ою - өрнек, темір өңдеу, ағаш өңдеу, өндіріс заттарын көркемдеп безендіруден тұрады. Қазақ халқының қолөнер түрлері, оның ішінде мың құбылған ою - өрнек өнері, ши тоқу, алаша (қазіргі гобелен), сырмақ сыру және т. б. өнер түрлері ұлттық өнер мақсатына айналып, басқа елдерге де танымал болған. Қазақтың осы күнгі ою - өрнегін қарт шеберлер екіге бөліп қарайды. I-Бөлім. Сөзжұмбақ «Ою - өрнек» 1. Адамның көркем бейнесі. (Портрет) 2. Жансыз заттарды бейнелеу.(Натюрморт) 3. Әрбір ұлттың тарихымен сабақтаса дамып келе жатқан халықтық көркем туынды. (Қолөнер) 4. Бояу езуге, араластыруға пайдаланатын жұқа тақтайша.( Палитра) 5. Қазіргі заман талабына сай өте қажетті өнердің бір саласы.(Дизайн ) 6. Зәулім ғимарат, құрылыстарда бедерлеу мен нақыш өнері.(Сәулет) ІІ - Бөлім. Әрбір сайыста дұрыс жауапқа бір оюдан(ұпай) беріледі, сайыс соңында ұпай саналады. «Қолөнердің қыр - сырлары» Сұрақ - жауап сайысы. 1. Қолөнері дегеніміз не? 2. Зергер дегеніміз кім? 3. Ісмер дегеніміз кім? 4. Ою - өрнектер ерекшеліктеріне қарай неше топқа бөлінеді? 5. Ою - өрнек түрлерін ата? 6. «Қошқар мүйіз» өрнектің қай түріне жатады?
ІІІ - Бөлім. «Сегіз қырлы бір сырлы» Топпен жұмыс. «Зергерлер» тобына тапсырма: Ұлттық аспаптар суретін салу
«Шеберлер» тобына тапсырма: Ұлттық ыдыс –аяқтар суретін салу.
«Суретшілер» тобына тапсырма:
Құрал- жабдықтар суретін салу. ІV - Бөлім. «Өнер алды қызыл тіл» Мақал - мәтелдер сайысы. Қай топ көп мақал біледі?
Асыл-тастан шығар, Өнер жастан шығар. Өнерлінің өзегі талмас Өнер өрге жүзеді. Жігіт бір сырлы, Сегіз қырлы болсын. Өнер таусылмас азық, жұтамас байлық. Ұсталы ел озар, Ұстасыз ел тозар. Өнер ердің қанаты. Өнерлі бала сүйкімді. Шебердің қолы көпке ортақ. Өнерлінің қолы алтын, Өлеңшінің сөзі алтын.
V - Бөлім. Әр топтан бір баладан шығып салған суреттерін қорғайды
Оқушылардың алған ұпай сандарын есептеп ,жеңімпаз топ анықталып марапатталады..
ҮІ. Қорытынды бөлім. Оқушыларға жаңа сабақтан сұрақтар қою. Оқушыларды бағалау. ҮІІ. Үйге тапсырма беру. «Сәндік қолданбалы өнер» тақырыбына слайд істеу.
9- сынып сызу Геометриялық денелер тобының проекциялары
Сабақтың тақырыбы: Геометриялық денелер тобының проекциялары.
Сабақтың мақсаты: Геометриялық денелер тобын кескіндеп, олардың проекцияларын түсіруге, логикалық ойлауға қалыптастыру,геометриялық денелермен таныстыра отырып, оқушылардың ой - өрісін, ойлау қабілетін, пәнге деген қызығушылығын арттыру, ұқыптылыққа, ізденімпаздыққа, өздігімен жұмыс істеуге, білімділікке тәрбиелеу.
Түрі: аралас,сұрақ-жауап.әңгіме Көрнекіліктер мен құрал жабдықтар: а) Мұғалім үшін: интерактивті тақта, сызғыш, циркуль, бор т. б. б) Оқушылар үшін: А4 формат, қарындаш, сызғыш, циркуль, өшіргіш. т. б. Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі. - оқушылармен сәлемдесіп, танысу, сызу құралдарын тексеру, сабаққа назарларын аудару. II. Өткен тақырыптарды еске түсіру, сұрақ қою. 1. бізге вертикаль орналасқан қарама-қарсы жазықтық не деп аталады? (фронталь жазықтығы деп аталады. р1- әріппен белгіленеді).
2. фронталь жазықтығын тағы қалай атауға болады? (алдынғы көрініс).
3. кандай көріністі ен маңызды деп айтуға болады? ( нарсенің толық кескінің көрсекен көріністі).
4. осы жазықтыққа проекцияланған нәрсені қалай атауға болады? (фронталь проекциясы).
Сабақтың барысы: 77 - суретте бірнеше геометриялық дененің үш проекциясы (фронталь, горизонталь және профиль) кескінделген. Кескіндеріне қарап неше дене және қандай денелер берілгенін анықтай аласыңдар ма? Басқаша айтқанда, берілген кескінді оқи аласыңдар ма? Суретке зер салып қарап шығып, онда үш дене: алтыбұрышты пирамида, төртбұрышты призма және цилиндр берілгенін айтуға болады. Олар проекциялар жазықтықтарына және бір - біріне қатысты түрліше жағдайда орналасқан. Пирамида горизонталь проекциялар жазықтығында тұр, орналасуы орнықты. Призма мен цилиндр горизонталь проекциялар жазықтығында көлденең жатыр, олардың орналасуы орнықты болмайды.
Призманың горизонталь проекциялар жазықтығымен ортақ қыры бар. Егер призмаға қол тигізсек, ол қозғалып, горизонталь жазықтыққа бір жағымен барып түсер еді. Цилиндр горизонталь проекциялар жазықтығына өзінің жасаушысы бойымен жанасады. Цилиндрдің оң жақ табаны профиль проекциялар жазықтығында жатыр. Призманың бүйір қырлары, бүйір жақтары және цилиндрдің жасаушылары профиль проекциялар жазықтығына перпендикуляр орналасқан.
Берілген денелердің фронталь проекциялар жазықтығымен ортақ нүктелері жоқ. Енді берілген денелердің бір - біріне қарағандағы орналасуын қарастырайық. Призма пирамида мен цилиндрдің арғы жағында жатыр. Сондықтан призманың пирамида мен цилиндрдің тасасындағы бөліктері фронталь проекцияда үзілме сызықпен жүргізілген. Цилиндр пирамиданың оң жағында орналасқан. Мұның өзі профиль проекцияда оның бір бөлігі пирамиданың тасасында қалатынын көрсетеді. Профиль проекцияда цилиндрдің көрінбейтін бөлігі үзілме сызықпен кескінделген.
Призма мен цилиндрдің қалай орналасқанын фронталь және горизонталь проекцияларына қарап ажыратуға болмайды. Профиль проекцияларына қарап цилиндр мен призманың өзара жанаспайтынын көреміз. 78 - суретте де геометриялық денелер тобы кескінделген. Параллелепипед горизонталь проекциялар жазықтығында жатыр. Оның үстіне цилиндр қойылған, ал цилиндрдің үстінде конус тұр. Фронталь проекциядан конус пен цилиндрдің орналасуын анықтауға болмайды. Горизонталь проекциядан да берілген денелердің орналасуын ажырату мүмкін емес. Сондықтан кескінді түсіну үшін берілген нәрселердің проекцияларын бір - біріне байланыстыра отырып талдау керек.
Қорытындылау:
1.Призма деп неге айтылады? 2. Пирамида деп неге айтылады? 3.Цилиндр деп неге айтылады? 4. Призма мен пирамида айырмашылығын айтып бер. 5. Геометриялық денелер тобы деп неге айтылады. Бағалау Үйге тапсырма беру: 78 - суретте берілген геометриялық денелердің профиль проекцияларын сал.
9-сынып Сызу пәні.
Сабақтың тақырыбы: § 16 .Тікбұрышты изометрия Сабақтың мақсаты: Оқушылардың тікбұрышты изометриясын салу туралы білімін қалыптастырып қана қоймай, оларға тың мәліметтер беру, жеке тұлғаны дамыту, талдау, салыстыра білу қабілеттерін дамыту, cызу арқылы оқушыларды тазалыққа, ұқыптылыққа үйрету. Түрі: аралас,сұрақ-жауап.әңгіме Көрнекіліктер мен құрал жабдықтар: а) Мұғалім үшін: интерактивті тақта, сызғыш, циркуль, бор т. б. б) Оқушылар үшін: А4 формат, қарындаш, сызғыш, циркуль, өшіргіш. т. б. Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі. - оқушылармен сәлемдесіп, танысу, сызу құралдарын тексеру, сабаққа назарларын аудару. II. Өткен тақырыптарды еске түсіру, сұрақ қою.
Натурал координаталар жүйесі деп неге айтылады?
Аксонометрия тіқбұрышты деп неге айтылады? Изометрия сөзі қай тілден алынған?Диметрия қандай мағынаны білдіреді? АВС үшбұрышының А(1;5;4;) В(4;1;0) С(6;3; 5) аксонометриясын салып көрсет. Жаңа тақырыпты түсіндіру. Тапсырмаларды орындау. Сабақты бекіту. Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы: Натурал координаталар жүйесінің осьтер аксонометриялық проекция жазықтығына ) бірдей бұрыштармен көлбесін (46а-сурет). Натурал остьердің нүктелерін X,Y және Z әріптерімен белгілесек, XYZ теңқабырғалы бұрыш екенін, ал бас нүкте XYZ ұшбұрышының биіктіктерінің қиылысу нүктесі О’-қа проекцияланатынын аңғарамыз. Олай болса ,аксонометриялық остьер арасындағы бұрыштар 120 болады. (46,ә-сурет) Изометриялық проекцияда u=v=w болатыны жоғарыда айтқан болатынбыз. Ал тікбұрышты аксонометриялық проекциялар үшін +Сондықтан бұрмалану көрсеткіштері U=v=w= болады. Бірақ бұрмалану көрсеткіштерін пайдалану қолайсыз болғандықтан ,іс жүзінде U=V=W=1 деп алынады. Сондықтан х’, у’ және z’ осьтері бағытында нәрсе бұрмаланбай, өздерінің ұзындықтапрын сақтап кескінделеді. Сабақта 48-сурет,49 суреттерді сызу. Сабақты қорытындылау. Аксонометрия деп неге айтылады? , Қиғаш бұрышты фронталь диметриялық проекция дегенде нені түсінесіздер? Тікбұрышты изометриялық проекция дегеніміз не?
Бағалау: Үйге тапсырма: § 16 оқу, мазмұндау,53-беттегі жаттығуды орындау .
9-сынып Сызу пәні.
Сабақтың тақырыбы: § 17 Қиғашбұрышты фронталь диметрия Сабақтың мақсаты: Оқушылардың тікбұрышты изометриясын салу туралы білімін қалыптастырып қана қоймай, оларға тың мәліметтер беру, жеке тұлғаны дамыту, талдау, салыстыра білу қабілеттерін дамыту, cызу арқылы оқушыларды тазалыққа, ұқыптылыққа үйрету. Түрі: аралас,сұрақ-жауап.әңгіме Көрнекіліктер мен құрал жабдықтар: а) Мұғалім үшін: интерактивті тақта, сызғыш, циркуль, бор т. б. б) Оқушылар үшін: А4 формат, қарындаш, сызғыш, циркуль, өшіргіш. т. б. Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі. - оқушылармен сәлемдесіп, танысу, сызу құралдарын тексеру, сабаққа назарларын аудару. II. Өткен тақырыптарды еске түсіру, сұрақ қою.
Аксонометрия деп неге айтылады? , Қиғаш бұрышты фронталь диметриялық проекция дегенде нені түсінесіздер? Тікбұрышты изометриялық проекция дегеніміз не?
Жаңа тақырыпты түсіндіру. Тапсырмаларды орындау. Сабақты бекіту. Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы: Қиғашбұрышты фронталь проекцияны шығарып алу үшін проекциялар жазықтығына хОz параллель орналастырылады.(53,а-сурет) Проекциялау бағыты проекциялар жазықтығымен қиғаш бұрыш жасайды. x’және z’осьтері өзара перпендикульяр, ал олардың бағыттарындағы бұрмалану көрсеткіштері 1-ге тең болады. u=v=1. Үшінші у’ осінің бағыты және бұрмалану көрсеткіші v проекциялау бағыттары мен проекциялар жазықтығы арасындағы бұрышқа байланысты болады. У осін горизонталь сызықпен 45 бұрыш жасайтындай етіп орналастыру (53,ә сурет ), ал бұрмалану көрсеткішін v=0,5 деп алу қабылданған. Кітаптағы 53-сурет, 54- суретті дәптерлеріңізге сызу.
Сабақты қорытындылау. Бұрмалану көрсеткіштері нешеге тең? Қиғашбұрыштың биссектрисасы қандай болады?
Бағалау: Үйге тапсырма: § 17 оқу, мазмұндау,55-беттегі жаттығуды орындау .
