?аза? хал?ыны? ?олданбалы ?неріні? т?рлері.Темір ??деу. Зергерлік б?йым.

Батыс ?аза?стан облысы

Казталов ауданы,

Болаша? ауылы

Богатырев орта жалпы білім беретін мектебі

Бйенелеу ?нері ж?не сызу п?ні м??алімі

Кайыров Дархан Жа?сылы??лы

Саба?ты? та?ырыбы: ?аза? хал?ыны? ?олданбалы ?неріні? т?рлері.Темір ??деу. Зергерлік б?йым.
Саба?ты? ма?саты: ?аза?ты? ?олданбалы ?нері ая??ап, ?оржынны? жасалу т?рлері, зергерлік б?йымдарына т?сінік беру
Міндеттері: білімділігі: ?з бетімен ме?герген білімін тере?дете т?су
Т?рбиелілігі: ?лтты? ?нерге ?ызы?ушылы?ын арттыру, ?семдікке т?рбиелеу.
Дамытушылы?ы: ?нер мен уа?ыт саясатын ?штастыру?а машы?тау.
К?рнекіліктер:?аза?ты? ?лтты? б?йымдары,
Саба?ты? типі: Жа?а материалды ме?герту
Саба?ты? ?дісі: с?ра?-жауап,??гіме, сараманды? ж?мыс.
Саба?ты? барысы:
?йымдастыру кезе?і: 1-2 мин т?гелдеу
Жа?а та?ырыпты т?сіндіру. ?аза?ты? ?лтты? б?йымдарыны? т?рлері:

киіз, т?скиіз, текемет, сырма?, ?оржын, алаша, ая??ап, т?т?ыш. А?аш б?йымдары: санды?, кебеже, адалба?ан. Зергерлік б?йымдар: сыр?а, білезік,са?ина, бойт?мар. ?аза? хал?ы «?нер-?мірді? ?зі?дей м??гілік» демекші ?нер ?мірмен бірге ?штасып келеді.

1. Т?сеніш б?йымдары. Т?скиіз- с?ндік ?шін т?секті? т?сына ?стайтын ?й жи?аздарыны? бірі. Оны жасау ?шін ны?ыз басыл?ан ж??а киіз та?далып алынады. Т?скиізді безендіріп, ?шекейлеу ?шін т?сті бар?ыттар, жібек, ш??а т.б. маталардан бетіне ою-?рнектер тігіледі. Текемет- бетіне т?рлі т?сті ою-?рнек басыл?ан киіз. Оны? бетіне ж?нді бояп, ою-?рнек жасап, киіз бас?ан ?діспен басады. Сырма?- киізден сырып оюлап жасал?ан т?сеніш. Екі т?сті киізден оймала?ан немесе ?стіне матадан ою бас?ан тігістеріне жиек басып, сырып жасайды. ?оржын- ?рмек ??рып то?ылатын б?йым. ?зынды?ы 120 см, ені 50 см болады. Ерді? артына б?ктеріп ж?ру ?шін екі басты етіп жасал?ан ?апшы?. Ая??ап – ыдыс-ая? салу?а арнал?ан ?апшы?. Ол к?бінесе киізден жасалады. Алаша- ?р т?рлі ж?ннен немесе т?рлі т?ске боял?ан ма?та мен ж?ннен то?ыл?ан т?сеніш. Алаша терме ж?не ?а?па алаша деп екіге б?лінеді. Т?сеніш ретінде ?олданады. Т?т?ыш- ас пісіретін ?азанды оттан к?теріп т?сіргенде ?олды к?йдірмеу, ?азанны? к?йесін ?ол?а ж??тырмау ?шін киізден жасал?ан екі ?ол?ап. Оны? ?зын етіп жасал?ан бауы болады.

2. А?аштан жасал?ан б?йымдар. Санды? киім кешек та?ы бас?а заттарды салу?а арнал?ан а?аштан жасал?ан б?йым. Кебеже а?аштан жасал?ан ?шекейлі санды?. О?ан тама?, ыдыс-ая? салып са?та?ан. Адалба?ан- т?рде т?ратын киім ілетін ?рнектелген б?та?ты, не б?та?тарын ?олдан жаса?ан сыры?.

Теріден жасал?ан б?йымдар

Тула? – тері т?сеніш ретінде ?олданылатын кептірілген шикі тері.

Шары? – шикі теріден лекерлеп тігілген ?ара д?рсін ая?киім.

Саба – ?ымыз, ?ымыран, ш?бат ашыту?а арнал?ан бес ?йы? етіп тігілген ыдыс.

Кесе ?ап – к?шіп ?ону кез?нде ыдыс ая?тарды тасымалдау ?шін ?олданыл?ан.

Же?се, тізелік, к?н?ал?ан – со?ыс кезінде жауынгерлерді? ?олыны? ?арын ?арсыластын ?аруынан ?ор?айтын.

?орамса? – сарбаздарды? сада? о?ын салып са?тайтын ?орап,

Белбеу - ?лтты? костюмні? ??рамы.

Мес – бітеу сыпырл?ан ешкі терісінен иленген с?ттен ?зірленген с?йы? та?амдарды ?зірлейтін ыдыс.

Жанторсы? – жауынгерлер жоры??а шы??анда сусын са?тайтын, ерді? ?анжы?асына байлайтын ыдыс

Торсы? - ?ымыз, ?ымыран, ш?бат сусындарын са?тап, тасымалдайтын ыдыс.

3. Зергерлік б?йымдар. Білезік- білекке салынатын с?нді зат. Сыр?а – ?йелдерді? ??ла??а салынатын с?нді зат, алтын, к?містен, асыл тастардан жасал?ан.Ал?а – алтын, к?міс, маржанмен ?шекейленген омырауша, ??ір, ??ірше.
Демек ?аза? хал?ыны? ?ол?нер б?йымдарыны? т?рлері ?те к?п. Оларды? шы?у тарихы алуан т?рлі. Міне осындай ?неріміз «?нер-?мірді? ?зі?дей м??гілік» демекші ?рпа?тан- ?рпа??а жал?асып, ?мірмен бірге ?штасып келеді. Енді біз «Ба?ытты с?т» ойыны (о?ыта ?йрету ойындары)(модульдік технология бойынша)

Ойынны? ж?ру барысы.
Сынып 2 команда?а б?лінеді, ?р команданы? ?з капитаны ж?не атауы болады.

І –ойын «Бой сергіту» Командалар?а 10 с?ра?тан беріліп, оларды талдау?а 5 минут б?лінеді. Команданы? бір ?кілі жауап береді, ал б?секелес команда жауапты? д?рысты?ын ?лгі бойынша ?ада?алап отырады.
С?ра?тар?а е? к?п жауап берген команда ?тады.

ІІ- ойын «?нер бас ?атыр?ылар» М??алім команда м?шелеріне, ж?мба? немесе с?ра? о?иды.?з ішінде тал?ыла?ан со?, команда капитандары жауап береді.

1.Ая??ап дегеніміз не?
2. ?оржын дегеніміз не?
3. Т?т?ыш дегеніміз не?
4. Т?йе баласына байланысты ою? (ботаг?з)
5. Магиялы? ою ?алай аталады? ( т?марша)
6. А??у оюы нені бейнелейді?
7. Е?бек туралы ма?ал айтып бер?
8. ?нер туралы ма?ал айтып бер?
9. О?у-білім туралы ма?ал айтып бер?
10.Жансызда бір жансыз бар жал?ыз ая?
Беліне ?ыстыр?аны шидім тая?
Келбетіне ?араса? еште?е емес
Беліне буыныпты аямай-а?
(?ршы?)
11. Кіруге адам батпайды
Т?рт б?рышты та?тайды
Заты?ды аман са?тайды.
(санды?)
12. Басы да екеу, ая?ы да екеу.
(?айшы)

ІІІ – ойын «?нерлі болса? озып к?р» М?нда м??алім екі команда?а тапсырма береді. Команда м?шелері оны сапалы орындау ?ажет.

Тапсырма: екі топ?а бірдей тапсырма беріледі: ?олда?ы бар материалдан зергерлік б?йым жасау. Ол «шаш бекіткіш» о?ушылар?а б?йымны? нобайы беріліп, сол нобай бойынша «шаш бекіткіш» жасау керек.

Y. Саба?ты ?орыту
О?ушыларды? ж?мыстарын талдау.
YI. ?йге тапсырма. оюлар т?рін ойып ?йренейік.
Ба?алау.
?йге тапсырма: ?аза? хал?ыны? ?олданбалы ?неріні? т?рлері

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«?аза? хал?ыны? ?олданбалы ?неріні? т?рлері.Темір ??деу. Зергерлік б?йым. »

Батыс Қазақстан облысы

Казталов ауданы,

Болашақ ауылы

Богатырев орта жалпы білім беретін мектебі

Бйенелеу өнері және сызу пәні мұғалімі

Кайыров Дархан Жақсылықұлы

Сабақтың тақырыбы: Қазақ халқының қолданбалы өнерінің түрлері.Темір өңдеу. Зергерлік бұйым.
Сабақтың мақсаты: Қазақтың қолданбалы өнері аяққап, қоржынның жасалу түрлері, зергерлік бұйымдарына түсінік беру
Міндеттері: білімділігі: өз бетімен меңгерген білімін тереңдете түсу
Тәрбиелілігі: ұлттық өнерге қызығушылығын арттыру, әсемдікке тәрбиелеу.
Дамытушылығы: өнер мен уақыт саясатын ұштастыруға машықтау.
Көрнекіліктер:Қазақтың ұлттық бұйымдары,

Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап ,әңгіме, сарамандық жұмыс.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі: 1-2 мин түгелдеу
Жаңа тақырыпты түсіндіру. Қазақтың ұлттық бұйымдарының түрлері:

киіз, тұскиіз, текемет, сырмақ, қоржын, алаша, аяққап, тұтқыш. Ағаш бұйымдары: сандық, кебеже, адалбақан. Зергерлік бұйымдар: сырға, білезік,сақина, бойтұмар. Қазақ халқы «Өнер-өмірдің өзіңдей мәңгілік» демекші өнер өмірмен бірге ұштасып келеді.

1. Төсеніш бұйымдары. Тұскиіз- сәндік үшін төсектің тұсына ұстайтын үй жиһаздарының бірі. Оны жасау үшін нығыз басылған жұқа киіз таңдалып алынады. Тұскиізді безендіріп, әшекейлеу үшін түсті барқыттар, жібек, шұға т.б. маталардан бетіне ою-өрнектер тігіледі. Текемет- бетіне түрлі түсті ою-өрнек басылған киіз. Оның бетіне жүнді бояп, ою-өрнек жасап, киіз басқан әдіспен басады. Сырмақ- киізден сырып оюлап жасалған төсеніш. Екі түсті киізден оймалаған немесе үстіне матадан ою басқан тігістеріне жиек басып, сырып жасайды. Қоржын- өрмек құрып тоқылатын бұйым. Ұзындығы 120 см, ені 50 см болады. Ердің артына бөктеріп жүру үшін екі басты етіп жасалған қапшық. Аяққап – ыдыс-аяқ салуға арналған қапшық. Ол көбінесе киізден жасалады. Алаша- әр түрлі жүннен немесе түрлі түске боялған мақта мен жүннен тоқылған төсеніш. Алаша терме және қақпа алаша деп екіге бөлінеді. Төсеніш ретінде қолданады. Тұтқыш- ас пісіретін қазанды оттан көтеріп түсіргенде қолды күйдірмеу, қазанның күйесін қолға жұқтырмау үшін киізден жасалған екі қолғап. Оның ұзын етіп жасалған бауы болады.

2. Ағаштан жасалған бұйымдар. Сандық киім кешек тағы басқа заттарды салуға арналған ағаштан жасалған бұйым. Кебеже ағаштан жасалған әшекейлі сандық. Оған тамақ, ыдыс-аяқ салып сақтаған. Адалбақан- төрде тұратын киім ілетін өрнектелген бұтақты, не бұтақтарын қолдан жасаған сырық.

Теріден жасалған бұйымдар

Тулақ – тері төсеніш ретінде қолданылатын кептірілген шикі тері.

Шарық – шикі теріден лекерлеп тігілген қара дүрсін аяқкиім.

Саба – қымыз, қымыран, шұбат ашытуға арналған бес қйық етіп тігілген ыдыс.

Кесе қап – көшіп қону кезңнде ыдыс аяқтарды тасымалдау үшін өолданылған.

Жеңсе, тізелік, көнқалқан – соғыс кезінде жауынгерлердің қолының қарын қарсыластын қаруынан қорғайтын.

Қорамсақ – сарбаздардың садақ оғын салып сақтайтын қорап,

Белбеу - ұлттық костюмнің құрамы.

Мес – бітеу сыпырлған ешкі терісінен иленген сүттен әзірленген сұйық тағамдарды әзірлейтін ыдыс.

Жанторсық – жауынгерлер жорыққа шыққанда сусын сақтайтын, ердің қанжығасына байлайтын ыдыс

Торсық - қымыз, қымыран, шұбат сусындарын сақтап, тасымалдайтын ыдыс.

3. Зергерлік бұйымдар. Білезік- білекке салынатын сәнді зат. Сырға – әйелдердің құлаққа салынатын сәнді зат, алтын, күмістен, асыл тастардан жасалған.Алқа – алтын, күміс, маржанмен әшекейленген омырауша, өңір, өңірше.
Демек қазақ халқының қолөнер бұйымдарының түрлері өте көп. Олардың шығу тарихы алуан түрлі. Міне осындай өнеріміз «Өнер-өмірдің өзіңдей мәңгілік» демекші ұрпақтан- ұрпаққа жалғасып, өмірмен бірге ұштасып келеді. Енді біз «Бақытты сәт» ойыны (оқыта үйрету ойындары)(модульдік технология бойынша)

Ойынның жүру барысы.
Сынып 2 командаға бөлінеді, әр команданың өз капитаны және атауы болады.

І –ойын «Бой сергіту» Командаларға 10 сұрақтан беріліп, оларды талдауға 5 минут бөлінеді. Команданың бір өкілі жауап береді, ал бәсекелес команда жауаптың дұрыстығын үлгі бойынша қадағалап отырады.
Сұрақтарға ең көп жауап берген команда ұтады.

ІІ- ойын «Өнер бас қатырғылар» Мұғалім команда мүшелеріне, жұмбақ немесе сұрақ оқиды.Өз ішінде талқылаған соң, команда капитандары жауап береді.

1.Аяққап дегеніміз не?
2. Қоржын дегеніміз не?
3. Тұтқыш дегеніміз не?
4. Түйе баласына байланысты ою? (ботагөз)
5. Магиялық ою қалай аталады? ( тұмарша)
6. Аққу оюы нені бейнелейді?
7. Еңбек туралы мақал айтып бер?
8. Өнер туралы мақал айтып бер?
9. Оқу-білім туралы мақал айтып бер?
10.Жансызда бір жансыз бар жалғыз аяқ
Беліне қыстырғаны шидім таяқ
Келбетіне қарасаң ештеңе емес
Беліне буыныпты аямай-ақ
(ұршық)
11. Кіруге адам батпайды
Төрт бұрышты тақтайды
Затыңды аман сақтайды.
(сандық)
12. Басы да екеу, аяғы да екеу.
(қайшы)

ІІІ – ойын «Өнерлі болсаң озып көр» Мұнда мұғалім екі командаға тапсырма береді. Команда мүшелері оны сапалы орындау қажет.

Тапсырма: екі топқа бірдей тапсырма беріледі: қолдағы бар материалдан зергерлік бұйым жасау. Ол «шаш бекіткіш» оқушыларға бұйымның нобайы беріліп, сол нобай бойынша «шаш бекіткіш» жасау керек.

Y. Сабақты қорыту
Оқушылардың жұмыстарын талдау.
YI. Үйге тапсырма. оюлар түрін ойып үйренейік.
Бағалау.
Үйге тапсырма: Қазақ халқының қолданбалы өнерінің түрлері