«Бейнелеу ?нері саба?ында жа?а технологияларды тиімді пайдалану»
Бейнелеу ?нері - ?о?амды? сананы? айшы?ты жемісі. Бейнелеу ?неріні? сыршырай, м?сін, графика, с?ндік ?олданбалы ?нер ж?не дизайн ?нері сия?ты т?рлерініні? к?ркемдік тілін игеруді? ?рі шы?армашылы??а баулуды? негізі - сурет, сурет салуды? жолдары мен т?сілдерін о?ып ?йренуден басталады. Ата?ты Микеланжело «Сурет- т?рлі ?ылымдарды? ?айнар к?зі ж?не н?р беретін тамыры» деген еді. Сурет-туа біткен,ж?ре дамыта білген адамдарды? бойынана шы??ан бейне. Сурет-тарих, болаша??а к?з ж?гірту. Сурет- фантазия ??ралы. Сурет-к?збен ?олды? шеберлігінен шы??ан жазы?ты?та?ы бейне.
Графика, гравюра, пейзаж, сыршырай, натюрморт, м?сін ?нері, мозайка, сахна к?ркемдеу, интерьер, экстерьер, ою-?рнек, ?шекейлеу ?рнегі ж?не техникамен киім ?лгілеріні? негізі де сурет болып табылады.
Бейнелеу ?неріне о?ыту барысында к?ркем ?абылдау міндеттері ж?не бейнелеп сурет салу бір уа?ытта дамып, ж?зеге асуы ?ажет. Бала егер де затты ерте кезде а??арып к?рмесе немесе д?рыс ?абылдамаса, онда ол затты ж?не оны? т?ріні? ерекшеліктерін бейнелей алмайды. Осыдан о?ушыларда бейнелеу міндеттеріні? дамуы ж?не ?йымны? ба?ылау ма?саттылы?ы да ?те ма?ызды.?дістемелікт?сілдерде,балаларды? жас ж?не
психологиялы? ерекшеліктерін есепке алса, тек сол жа?дайда ?ана о?тайлы н?тиже болады деп ойлаймыз.
Саба? беруді? жа?а т?сілдеріні? ізденісі п?наралы? байланысты ?стану ж?не де о?ушыларды? эстетикалы? ба?ытта?ы п?ндерді ?здігінше ме?геру кезінде игерілген білім ж?мысын бас?ару мен ж?не ол икемділікті? негізінде ж?зеге асуы м?мкін: бейнелеу ?неріні?, ?нні?, ?дебиетті?, тарихты? ж?не т.б.с.с.
Бейнелеу ?нерін о?ыту барысында ?стаз тек ?зіні? жеке к?ркем т?жірибесіне ?ана с?йенбеу ?ажет. ?рдайым педагогика, психология, эстетика ж?не ?нертану ?ылымдары бойынша ?рт?рлі ?ылыми м?ліметтерге с?йеніп отыру ?ажет. Б?л бейнелеу ?нері м??алімдеріні? т?жірибелік сына?ын д?рыс жалпылау?а, д?рыс т?рбиелеу ?дістемесін табу?а ж?не ?сіп келе жат?ан ?рпа?тарымызды жан-жа?ты о?ыту?а к?мектеседі.
Мектепте бейнелеу ?нерін о?ытуды? басты ма?саты – тек ?ана ?мірді? ж?не ?нерді? ?семдігін к?ркемдеп ?абылдай алу ?ана емес, сонымен ?атар белсенді, шы?армашылы? е?бек ете алатын жан-жа?ты ?йлесімді дамы?ан адамды ?алыптастыру керек.
О?ушыларды? эстетикалы? ж?не адамгершіліктік к?з?арастарын дамыта отырып, бейнелеу ?нері п?ні т?рлі айма?тарда?ы е?бек ?ызметіне ?ажетті пайдалы білімдерге ж?не да?дылар?а о?ытады. Бейнелеу ?нері саба?ында балалар бейнелеу ?неріні? негіздерімен танысып о?ытылады, т?рлі д?уір мен замандарды? ж?не ?рт?рлі халы?тарды? е? жа?сы ?нер ?лгілерімен танысады, ай?ынды? пен шынайылы?ты? к?ркемдік ??ралдарын тану?а м?мкіншілік алады. О?ушылар тікелей затты? ?зіне ?арап графика ж?не кескіндеме ??ралдарымен о?ай ?ойылымдарды орындай алуды білу керек: с?ндік композицияларды ??растыру, материялда ?иын емес б?йымдарды орындау ж?не т.б. О?ушылар ойша немесе елестете отырып ?з т?сініктері бойынша та?ырыпты? композицияларды сала білулері ?ажет. Ай?ын бейнелеуді? за?дылы?тарын ме?геруді? ар?асында шыншылды?ын шынайы к?рсете ж?не ?зіні? ?орша?ан орта?а ?серлі ?атынастарын білдіре алады.
К?збен шолып ойлауды? дамуы - п?нні? е? басты міндеттеріні? бірі. К?збен к?ру а?паратты? ?лкен а?ым арасында о?ушы к?ркем шы?армашылы? тапсырмаларды шешуде е? бастысын, ерекшесін та?дап алуды ?йрену ?ажет ж?не к?ретін формаларды пайдалана алуы ?ажет.
Жалпы білім беру мектебінде бейнелеу ?нерін о?ытуда?ы басты міндеттеріні? бірі - балаларды? к?ркем шы?армашылы? ?абілетін дамыту болып табылады. Осы м?селе ?азіргі кезде белсенді, ?рекетшіл ж?не адамны? жеке басыны? шы?армашылы?ын т?рбиелеу міндеттерімен ты?ыз байланысты.
К?ркем ?рекетшіл ?абілеттерді? дамуы туралы ??гіме ж?ргенде, е? алдымен шы?армашылы? елестеу мен ойлауды? дамуы ойда т?рады. Оларсыз шынды?ты? ?айта ойлануы ж?не ?зіні? пікірін бейнелі формада жеткізе білу м?мкін емес. К?ркем ?абілеттер санына к?з ?апері ж?не ?мір мен ?нер ??былыстарына деген ?ызба ?атынасы ?атысты. К?ркем ?абілеттерді? бай?алуы бейнелі ойлану, онда?ы бастысын белгілей отырып бейнені т?тастай ?абылдау, затты д?лме-д?л жеткізе білу болып табылады. Шы?армашылы? ?абілеттер т?сілдерді? тез ж?не о?ай ме?геруінде сурет салуды? да?дылары бай?алады.
О?ушыларды? к?ркем шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту?а ба?ыттал?ан ж?мыс н?с?ада?ы ж?не оны бейнелеуді о?ыту ?абілеттерін ме?геруімен ты?ыз байланысты. Осы байланыстар к?п ?ырлы. Елестету тек ?ана ?мірлік бай?ауды? негізінде ?ана дами алады. Сол уа?ытты бейнелі ойлауды? дамуы бейнелеу сауаттылы?ы негіздеріне о?ытуды? н?тижелігі к?мектеседі. О?ушыларды? бейнелі ойлай білуі оларды? ж?мыстарыны? м?нерлігінде бай?алады.
Балаларды? к?ркем-шы?армашылы? ?абілеттерін дамытуда?ы е? ма?ызды шарт - оларды? ж?мыс?а деген ?ызы?ушылы?ы, о?ан ?серлі ?атынасын да аны?тайтын осы немесе бас?а да тапсырмаларды? орындауы болып табылады. Бас?а жа?ынан ?араса?, осы ?атты ?серлі к?йзеліс ?ызы?ушылы?ты? ж?не бейнелеу ?ызметімен айналысу ынтасы басты т?рткі бол?ан себептері болуы м?мкін.
?азіргі мектепті? даму болаша?ы ?о?амны? даму ?рдісімен ?немі ?сіп отыратын а?парат к?леміні? ?р т?рлі тегімен аны?талады.О?ушылар?а білім беруде жа?а о?ыту технологияларын ?олдану,инновациялы? ба?ытта ж?мыс жасау заман талабына сай талап етілуде. ХХІ ?асыр-б?л а?паратты? ?о?ам д?уірі,технологиялы? м?дениет д?уірі дейміз.Б?гінгі та?да ?о?амымызды? жа?а ?ар?ынмен дамуы,?ылыми- техникалы? прогрестерді? жетістіктері,елімізді? ?ркениетті елдер ?атарынан к?рінуі білім беру ж?йесіне де ы?пал етпей ?ой?ан жо?.
?аза?станда?ы білім беру саласы ?ркениетті ?лемнен ?зіне лайы? орын алу ?шін адамзат т?жірбиесіндегі озы? ?лгі, тиімді ?рдістерді пайдаланып, ба?дарлама?а енгізіп, дамуды? жа?а сатысына к?терілуде. ?аза?стан Республикасыны? Президенті Н.Назарбаев "?лтты? б?секелестік білімділік денгейімен ай?ындалады. ?азіргі заманда жастар?а а?паратты? технологиямен байланысты ?лемдік стандарт?а сай м?дделі жа?а білім беру ?те ?ажет” – деп, отанды? о?ытушыларды? алдына ба?дарлы ма?сат ?ойып, ?лкен міндет ж?ктеді. ?рине, жа?а ?асыр – дамы?ан жа?а инновациялар ?лемі. Сол жа?а инновациялы? технологияларды ме?герген жан-жа?ты, б?секеге ?абілетті, талапты да талантты зерделі т?л?аны т?рбиелеп, ба?ыт-ба?дар беру ?азіргі та?да мемлекетімізді? ж?не білім саласында?ы ?ызметкерлерді? еншісінде. «?рбір ?стаз — білікті маман, ал ?рбір о?ушы — ойшыл т?л?а» деген ?а?идаларды ?стана отырып, білім беру ?рдісінде кез келген ?стаз білім сапасын жа?сарту ма?сатында о?ытуды? озы? технологияларын пайдаланады. ?азіргі білім беру саласында?ы о?ытуды? озы? технологияларын ме?гермейінше сауатты, жан-жа?ты маман болу м?мкін емес. Жа?а технологияны ме?геру м??алімні? интеллектуалды?, к?сіптік, адамгершілік, рухани, азаматты? ж?не де бас?а к?птеген адами келбетіні? ?алыптасуына игі ?серін тигізеді, ?зін-?зі дамытып, о?у-т?рбиелеу ?рдісін тиімді ?йымдастыруына к?мектеседі.
?ылым мен техниканы? дамы?ан заманында озы? ойлы, шы?армашылы?ы жо?ары о?ушы т?рбиелеу ?р ?стазды? басты міндеті.О?ушыларды? шы?армашылы? іскерліктерін арттырып, заман талабын ескере отырып, ?рбір саба?ымда жа?ашыл педагогтарды? ?діс-т?сілдерін, озы? технологиясын басшылы??а алып, о?ыту ?рдісінде АКТ, СТО, кіріктірілген саба? т?рлерін к?п ?олданып, саба?тар ?ткіземін.
Сыни т?р?ыдан ойлау мен саба? ?дерісінде а?паратты? - коммуникативтік технологияны \АКТ\ ?олдану о?ушыларды? т?уелсіз ойлауына, ой ?орытуына, ?абілетіне, визуалды ж?не ауызша т?рдегі а?парат алуына, ?з бетімен ізденуіне ы?палын тигізеді. Сыни т?р?ысынан ойлауды ?алыптастырып, балаларды? ?з білімдерімен жа?а білімдерін ?штастыра отырып та?ырыпты т?сінуге ба?ыт беріледі. Сыни т?р?ыдан ойлауды? стратегиялары ?те к?п. Ол іс ?рекеттер о?ушылар?а еркін ойлау?а м?мкіндік береді, а?ыл ойын дамытады, ?жымды? іс ?рекетке т?рбиелейді, тіл байлы?ы жетіледі, жан жа?ты ізденеді, ?з ойын жеткізеді.
Б?л технологияны? ішкі ??рылымында ерекшелік бар. Б?л ??рылым ?ш де?гейден т?рады, я?ни о?у мен ?йренуге арнал?ан ??рылым.
1 ?ызы?ушылы?ты ояту сатысы.
2 Ма?ынаны тани білу сатысы.
3 Ой – тол?аныс сатысы.
?йренгенін ?абылдайды, іштей ойлану?а ?йренеді, ой алмасады. Белсенді т?рде ?з білімін на?тылау жолын ?айта ?арап, ?згерістер енгізеді. Сол білім ар?ылы ?зіні? ?згергенін сезеді.
Кейінгі жылдары компьютерлік технологияны ?олданып о?ыту педагогика ?ылымны? келелі м?селесіне айналды. ?азіргі уа?ытта кез келген м??алімні? ма?саты-о?у ?рдісінде компьютерлік технологияны енгізу ар?ылы білім сапасын жа?сарту болып табылады. Б?л ма?сатты ж?зеге асыру ?шін компьютерлік компоненттерді бейнелеу ?нерін білім ж?йесіне ?осу ?ажет, себебі бейнелеу ?нерін о?ыту барысында компьютерді ?олдану біршама ма?ыздылы??а негіз болады. Бейнелеу ?нері саба?ында компьютерлік технологияларды ?олданатын м??алім жетекші, ке?ес беруші, ?йлестіруші, сарапшы, тіпті ?зекті а?парат к?зі бола алады. М??алім компьютерлік технологиялаларды кез келген саба?та ж?не оны? т?рлі кезендерінде ?олдануына болады.
А?паратты? технологияны пайдаланып о?ыту т?мендегідей ма?саттарды к?здейді.
1. А?паратты? технологияны білім де?гейін тексеру ба?ытында ?олдану.
2. М??алімні? о?ытушылы? ма?сатында ?олдануы.
3. Компьютерді мультимедиалы? м?мкіндіктер ар?ылы к?рнекі ??рал ретінде пайдалану.
4. Электронды? о?улы?тар мен интернетті пайдалану.
Атап айт?анда, оны? м?мкіндіктері мынадай:
1. Саба? кезе?дерінде уа?ытты ?немдеуге к?мектеседі.
2. Дайындал?ан материалды ?айта- ?айта ?арау?а м?мкіндік береді.
3. Дамыта о?ыту тапсырмаларын жасау м?мкіндігі мол.
4. Интерактивті та?та кітапханасы ар?ылы кез- келген сурет, материалдарды алу м?мкіндігі бар.
5. ?рт?рлі ?осымшалармен ж?мыс істеу м?мкіндігін береді.
?азіргі уа?ытта о?ытуды? 50-ден астам технологиялары бар. Оларды? о?ушы танымын ?алыптастырып т?л?а ретінде дамуы ?шін ма?ызы зор. Олай болса келешек ?рпа?ымызды? жан-жа?ты, тере? білімді, я?ни интеллектаулды де?гейін жо?ары болуына ?ойылатын талап зор. Заман талабына сай жа?ашыл т?л?а т?рбиелеуде н?тижелі ж?мыс жасау ал?а ?ой?ан басты ма?сатымыз.Бейнелеу ?нері саба?тарында инновациялы? технологияларды пайдалан отырып, мынадай н?тижелерге ?ол жеткізуге болады.
1. А?паратты бірнеше сезім м?шелері ар?ылы бір уа?ытта ?абылдау.
2. Назар аударуды? белсенділігі.
3. П?нге ?ызы?уды жо?арылату.
4. ?йретуді? к?рнекілігі, танымдылы?ы.
5. ?сынылатын а?паратты? сапасын к?теру.
6. Саба? уа?ытын ?немді пайдалану.
7. О?ушыны? жан-жа?ты дамуы.
8. Білім сапасын жа?сарту.
О?у ?рдісінде компьютерді пайдалану о?ушыларды? ?зіндік ж?мыстарын а?паратты? - ?дістемелік т?р?ыдан ?амтамасыз етуге, елеулі ?згерістер енгізуге м?мкіндік береді. Оларды? баяндама, реферат жаз?анынан презентация жаса?аны тиімді, себебі, презентация жасау барысында олар ал?ан материалдарын ж?йелеп, негізгісін, та?ырыпты? ?зекті жерлерін б?ліп алады. Б?л да?ды о?ушыны? логикалы? ойлауын, шы?армашылы?пен, а?паратпен ж?мыс жасауын ?алыптастырады. О?ушыларды? ?ылыми жоба жазуына да а?паратпен ж?мыс жасауы к?мегін тигізеді.