kopilkaurokov.ru - сайт для учителей

Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей

«?лтты? ою-?рнек сыры»

Нажмите, чтобы узнать подробности

Т?рбие са?атыны? та?ырыбы: «?лтты? ою-?рнек сыры»    

Габдуллина  М.А.

?осымша білім беру педагогы

Теректі ауданы балалар шы?армашылы? ?йі

Ма?саты: Білімділік: оюды? т?рлері шы?у тарихы тарихы туралы ??гімелеу. Ою-?рнек туралы ма?ал-м?телдер, с?здік ?орын, д?ние танымын байыту.

Дамытушылы?: ой-?иялын, шы?армашылы? ?абілетін дамыту.

Т?рбиелік: Отанын с?юге, халы? ?нерін ?астерлеуге, ?з хал?ыны? салт- д?ст?рін ма?тан етуге т?рбиелеу.

К?рнекілігі:  ?лтты? ?ю-?рнектер, буклеттер, плакаттар, ?лтты? киімдер.

Т?рбие са?атыны?  барысы

а ) кіріспе

?) ата- баба еліне саяхат

б) ?орыту

М??алімні? с?зі:

«?нер- таусылмас азы?, ж?тамас байлы?»- дейді халы? даналы?ы. ?аза?ты? ?ол ?нері де ?зіні? т?лтума бітім ?асиетімен к?ркемдік м?н-ма?ынасымен шын  м?нінде хал?ымызды? ?асырлар тал?амынан ?ткен асыл ?азынасы.  Бабалардан ?ал?ан ?андай ?нер, ?андай ?азына бар? Оны? бірі - ою-?рнек. Оларды жо?алтпай ?йреніп, ?рі ?арай дамыту бізді? міндетіміз. Ою- ?рнек, оны? шы?у тарихы туралы білу ?шін к?нек?з ?ариялардан с?рап білейік.

«?арты бар ?йді? - ?азынасы бар.»

Аружан:(а? ?же р?лінде)

Ертеде хал?ымыз т?тын?ан н?рселерді? б?рін оюмен ?шекейлеп безендірген, ?лтты? киімдерді т.б. Ою-?рнек ?айдан шы??ан? Ою-?рнек бір н?рсені? пішінін ойып алу. ?аза? хал?ы жері от, суы мол жайылым ?уып, ке? сахарада к?шіп ж?ріп, жер-суыны? ?адір ?асиетін жетік білген, жайлы ?оныс іздей ж?ріп, ?сімдік ?асиетін мол байыпта?ан. Хал?ымызды? ?ле? жырында, ?н-к?йінде, ою-?рнегінде а??уды? ?ні, тоты ??сты? «тілі» ж?ретіні сонды?тан. Ою-?рнектерде халы? д?ниетанымы, оны? ?зін ?орша?ан ортамен с?лулы? туралы т?сінігі бейнеленген. Оюды? ?андай да бір бейнесіні?, т?сіні? болмасын танымды? ?зіндік м?ні бар. Мысалы, к?к т?с аспанды бейнелесе, а? т?с п?к тазалы?, ?уанышты?, ба?ытты? белгісі, к?лгін т?с - білімні?, даналы?ты?, ?ызыл т?с - отты?, к?нні? белгісі. Жасыл т?с - жасты? пен к?ктемні?, ?ара т?с - жерді?, берекені? нышаны деген ??ымдары бар.«Т?йе оюы» кисе - киіміміз, сатса? - а?ша, жесек - та?амымыз, е? а?ыры баспана ?йіміз бол?ан мал ?асиетін ??рмет т?та білген ?аза? оларды  ?з ?ол?неріне ісмерлік  е?бегінде ( текемет, сырма?, киіз, кілем бетінде ?рнектеген). Жалпы мал бейнесін, оны? т?я?ымен м?йізін суреттеу ар?ылы молшылы?ты, баршылы?ты бейнелеген.

Т?йені? ботасы ?аза? хал?ы ?шін с?лулы?ты? белгісі сия?ты. Хал?ымыз ботадай с?лу,  ерке болса екен  деген тілекпен ?ыз  есімін «Ботак?з» ?оюы да тегін емес. Адам  баласы ?зі ?орша?ан таби?атты, т?рлі ??былысты,  тіпті жор?ала?ан ??рт- ??мырыс?а?а шейін тамашалап, сырын  білуге ?мтыл?ан  ?ой. Ал бюізді? хал?ымыз соларды? да бір ?ылы?тарын ою?а пайдаланып отыр?ан. М?селен, «?ркеш» оюымен бірге «тыш?ан ізі» то?ыма бас??р, алашаларда жиірек кездеседі. Оларды м?н-ма?ынасына ?арай т?рт  топ?а б?леді.

«?р оюды? сыры бар»

1 ?сімдік тектес оюдар.

2 Жан- жануарлар д?ниесіне ?атысты оюлар.

3 Геометриялы? оюлар

4 Аспан ?леміне ?атысты облар

Т?йы? оюы ?аза? хал?ыны? белгісі секілд іболып кеткен.

«А? найзасы болмаса,

Ерді ?айдан танырсы?

Ен та?басы болмаса,

«Малды ?айдан танырсы?» - деп атамыз  ?аза? айт?андай «т?йы? оюы» елімізді?  к?к байра?ында да осы ою бейнеленген. Д?ст?рлі ??ымымызда т?йы? оюы ба?ытты?, досты?ты?, м??гілікті?  ай?а?ы. Сонды?танда т?йы? оюы ел ?ор?а?ан батырды? иы?ы мен ?ал?анына,  дуалы ауыз билерді? жауырын т?сына салынатын бол?ан.

М??алім :

  • Міне, балалар ?жейден біз ою туралы к?птеген ма?л?мат білдік. Осындай ?нерді ?мытпай ?астерлеп бізге жеткізген шебер аналар?а арнап бір ?н жолдайы?.
  • «Ана» ?ні

Ма?ал- м?тел сайысы

«Ауылы?да ?арты? болса, жазып ?ой?ан хатпен те?»

?нерлі баланы? он сауса?ы те?,

?нерсіз баланы? бір сауса?ы кем.

?ыз еркем, кестесімен к?ркем,

?лы еркем, ?нерімен к?ркем.

А?ыл к?пке жеткізер,

?нер к?кке жеткізер.

?нерліні? ?олы алтын,

?ле?шіні? с?зі алтын.

?р бала?а ?а?аз бен ?айшы таратылады, ?ркім ?зіні? білетін оюын ойып к?рсетеді.?и?ан оюыны? атын айтып береді.

  • Міне, балалар, ?рт?рлі ою  ойды?дар. ?р оюды? шы?у тарихы ?р т?лі. Біреуі ?шып бара жат?ан ??сты, біреуі т?йені? табанын бейнелейді. Ал мына сырма??а назар аударып ?араса? ?зінде бір сыр бар т?різді.

Ша?ын к?ріністен ?зінді.

Асылжан: (авторды? с?зі)

Ертеде бір ?діл хан болыпты. Оны? жарлы?ы бойынша  ?ол астында?ы елді? ою, ?рнек, кесте, то?ыма, тігін, ??йма ?нерін ме?гергені сонша, ?йлерді? іші-сырты, киім кешектері, жи?аздары т?гелдей оюлан?ан, ?семде к?рікті екен. Ж?не олар бір-біріне ою тілінде с?йлесе алатын болыпты. Сол себепті б?л ел бас?арушысын Ою хан деп атапты.

Жылдарды? бір жылында б?тен елді? хані со?ыс ашыпты   Ою ханды орнынан алып, билікті ?зі ж?ргізеді. Ол ескі салт, ежелгі ?нерді? б?рін жойып, жа?аша ??рма? болады.

  • Уа, Хан ием! Мына райы?ыздан ?айты?ыз, теріс жолмен кетіп бара жатырсыз, - деп ж?н айт?анны?да, айтпа? бол?анны? да, тіпті ондай адамдармен сыбайлас екен дегендерді? де к?зін жоя беріпті. Сонды?тан да оны халы? Жою хан деп атапты. Бір к?ні Жою ханны? жал?ыз ?лы а??а шы?ыпты. Жолында?ы а? атаулыны? б?рін жойып келе жат?анда бір ?кі оны? екі к?зін ойып жібереді. Б?л кезде Жою хан баласына іздеу салып жатыр?ан екен.

То?тар (Жою хан р?лінде):

  • Кімде кім баламны? ?лімін естіртер болса, соны? басын аламын - деп жарлы? берген со? ешкімні? батылы бармапты. М?ны естіген Ою хан баланы іздеуге шы?ады. Ою хан орманды, тау-тасты аралап келе жатып, жолда кездескен ?кіден с?рапты.

-Жою ханны? баласын е?рді? бе?

- ?аныпезер хан баласы жолынла кезіккен с?ртыш?анды, ар?арды, б??ыны, ?одасты, жолбарысты жаралап, балы?ты ??р?а??а тастап, б?рін ?айта айналып келіп сойып алма? бол?анда, мен оны? екі к?зін шы?ардым. Хан баласы ?азір е?л т?бінде ?ліп жатыр, - дейді ?кі. Бол?ан жайды? шынды?ына к?зі жеткен Ою хан ?йіне оралып, о?и?аны? желісін сырма? бетіне т?сіреді де ?лгі сырма?ты Жою хан сырма?ты? оюына ?арап ойланып ?за? отырып, онда?ы о?и?аны іштей былайша тар?атады.

То?тар: Балам биік- биік тауларды асып, тере?-тере? сулардыан ?тіп, ?алы? жыныс орманды аралап  к?ндіз де, т?нде де талмай  ж?рген екен. Ж?рген жолында ол ?ш?ан ??стармен беттесіпті, б??ымен кездесіпті. Тау та?ысы ар?арды да кездестіріпті, алдынан ?одас та жолы?ыпты. Жор?ала?ан тыш?андар да ?арсы келгенге ??сайды. Сорлы балам жолбарысты да кездестіріпті, балы??а да ?шырасыпты. ?айран ?лым, алып к?шті?  иесі екендігі?ді а?дар?а басынан кешкендерін айтыпк?рсеткенше, ел ішіндегі д?шпандары?а неге к?рсетпеді??! Тірімісі?, ?лімісі??! То?та, мына ою не деп т?р?

Бала? екіге б?лінді – жаны рухта, т?ні аруа??а айналды деп т?рма?.

М??алім:

-Міне, балалар, сырма?та?ы ою Жою хан?а  баласыны? басынан кешкендерін айтып беріпті. Сонымен ?р оюды? ?з тілі бар  екен. Енді осы ою-?рнек та?ырыбына арнал?ан ?деби- музыкалы? монтажын тамашалайы?:

Г?лсая:    Сауса?тары? майысып,

                Т?рлі ою ойысып.

                Шебер боларма екенсі?!

Ерлан:      А?ыз бол?ан жо?алмай, сан ?асыр?а,

                Салт- д?ст?рі хал?ымны? жал?асуда.

                Б??ы м?йіз оюы с?нділікпен,

                К?з тартып ?рпа?тар?а алмасуда.

Асылжан:     Оюлар?а с?йсініп,

                     ?айран ?алып т?расы?,

                     К?ре білсе? с?йсініп

                     Одан к?п сыр ??асы?.

Перизат:      Т?йе мойын оюы ?ргеніміз

                    ?сем жи?аз ?мірде к?ргеніміз

                    Ата- салтын, д?ст?рін жал?астырып,

Ою-?рнек кешіне келгеніміз.

«Мені? ?аза?станым». ?Р–ны? гимні хормен орындалады.

М??алім:  - Оюларды? шы?у тарихынан к?птеген ма?л?мат  алды?. Оюды таби?аттан, жан-жануарлардан ал?ан екен. Айтайын деген ойын оюмен жеткізген бабаларымыз ?андай ойшыл, шебер  бол?ан десе?ізші!

Бабалардан ?ал?ан осындай ?нерді ?астерлеп, ?зіміз ?йреніп, ?рі ?арай  дамыту бізді? міндетіміз!

                                                                                      Батыс ?аза?стан облысы

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Наладить дисциплину на своих уроках.
Получить возможность работать творчески.

Просмотр содержимого документа
««?лтты? ою-?рнек сыры»»

Тәрбие сағатының тақырыбы: «Ұлттық ою-өрнек сыры»

Габдуллина М.А.

Қосымша білім беру педагогы

Теректі ауданы балалар шығармашылық үйі


Мақсаты: Білімділік: оюдың түрлері шығу тарихы тарихы туралы әңгімелеу. Ою-өрнек туралы мақал-мәтелдер, сөздік қорын, дүние танымын байыту.

Дамытушылық: ой-қиялын, шығармашылық қабілетін дамыту.

Тәрбиелік: Отанын сүюге, халық өнерін қастерлеуге, өз халқының салт- дәстүрін мақтан етуге тәрбиелеу.

Көрнекілігі: Ұлттық қю-өрнектер, буклеттер, плакаттар, ұлттық киімдер.

Тәрбие сағатының барысы

а ) кіріспе

ә) ата- баба еліне саяхат

б) қорыту

Мұғалімнің сөзі:

«Өнер- таусылмас азық, жұтамас байлық»- дейді халық даналығы. Қазақтың қол өнері де өзінің төлтума бітім қасиетімен кқркемдік мән-мағынасымен шын мәнінде халқымыздың ғасырлар талғамынан өткен асыл қазынасы. Бабалардан қалған қандай өнер, қандай қазына бар? Оның бірі - ою-өрнек. Оларды жоғалтпай үйреніп, әрі қарай дамыту біздің міндетіміз. Ою- өрнек, оның шығу тарихы туралы білу үшін көнекөз қариялардан сұрап білейік.

«Қарты бар үйдің - қазынасы бар.»

Аружан:(ақ әже рөлінде)

Ертеде халқымыз тұтынған нәрселердің бәрін оюмен әшекейлеп безендірген, ұлттық киімдерді т.б. Ою-өрнек қайдан шыққан? Ою-өрнек бір нәрсенің пішінін ойып алу. Қазақ халқы жері от, суы мол жайылым қуып, кең сахарада көшіп жүріп, жер-суының қадір қасиетін жетік білген, жайлы қоныс іздей жүріп, өсімдік қасиетін мол байыптаған. Халқымыздың өлең жырында, ән-күйінде, ою-өрнегінде аққудың әні, тоты құстың «тілі» жүретіні сондықтан. Ою-өрнектерде халық дүниетанымы, оның өзін қоршаған ортамен сұлулық туралы түсінігі бейнеленген. Оюдың қандай да бір бейнесінің, түсінің болмасын танымдық өзіндік мәні бар. Мысалы, көк түс аспанды бейнелесе, ақ түс пәк тазалық, қуаныштың, бақыттың белгісі, күлгін түс - білімнің, даналықтың, қызыл түс - оттың, күннің белгісі. Жасыл түс - жастық пен көктемнің, қара түс - жердің, берекенің нышаны деген ұғымдары бар.«Түйе оюы» кисе - киіміміз, сатсақ - ақша, жесек - тағамымыз, ең ақыры баспана үйіміз болған мал қасиетін құрмет тұта білген қазақ оларды өз қолөнеріне ісмерлік еңбегінде ( текемет, сырмақ, киіз, кілем бетінде өрнектеген). Жалпы мал бейнесін, оның тұяғымен мүйізін суреттеу арқылы молшылықты, баршылықты бейнелеген.

Түйенің ботасы қазақ халқы үшін сұлулықтың белгісі сияқты. Халқымыз ботадай сұлу, ерке болса екен деген тілекпен қыз есімін «Ботакөз» қоюы да тегін емес. Адам баласы өзі қоршаған табиғатты, түрлі құбылысты, тіпті жорғалаған құрт- құмырысқаға шейін тамашалап, сырын білуге ұмтылған ғой. Ал бюіздің халқымыз солардың да бір қылықтарын оюға пайдаланып отырған. Мәселен, «өркеш» оюымен бірге «тышқан ізі» тоқыма басқұр, алашаларда жиірек кездеседі. Оларды мән-мағынасына қарай төрт топқа бөледі.

«Әр оюдың сыры бар»

1 Өсімдік тектес оюдар.

2 Жан- жануарлар дүниесіне қатысты оюлар.

3 Геометриялық оюлар

4 Аспан әлеміне қатысты облар

Тұйық оюы қазақ халқының белгісі секілд іболып кеткен.

«Ақ найзасы болмаса,

Ерді қайдан танырсың

Ен таңбасы болмаса,

«Малды қайдан танырсың» - деп атамыз қазақ айтқандай «тұйық оюы» еліміздің көк байрағында да осы ою бейнеленген. Дәстүрлі ұғымымызда тұйық оюы бақыттың, достықтың, мәңгіліктің айғағы. Сондықтанда тұйық оюы ел қорғаған батырдың иығы мен қалқанына, дуалы ауыз билердің жауырын тұсына салынатын болған.

Мұғалім :

  • Міне, балалар әжейден біз ою туралы көптеген мағлұмат білдік. Осындай өнерді ұмытпай қастерлеп бізге жеткізген шебер аналарға арнап бір ән жолдайық.

  • «Ана» әні

Мақал- мәтел сайысы

«Ауылыңда қартың болса, жазып қойған хатпен тең»

Өнерлі баланың он саусағы тең,

Өнерсіз баланың бір саусағы кем.

Қыз еркем, кестесімен көркем,

Ұлы еркем, өнерімен көркем.

Ақыл көпке жеткізер,

Өнер көкке жеткізер.

Өнерлінің қолы алтын,

Өлеңшінің сөзі алтын.

Әр балаға қағаз бен қайшы таратылады, әркім өзінің білетін оюын ойып көрсетеді.Қиған оюының атын айтып береді.

  • Міне, балалар, әртүрлі ою ойдыңдар. Әр оюдың шығу тарихы әр түлі. Біреуі ұшып бара жатқан құсты, біреуі түйенің табанын бейнелейді. Ал мына сырмаққа назар аударып қарасаң өзінде бір сыр бар тәрізді.

Шағын көріністен үзінді.

Асылжан: (автордың сөзі)

Ертеде бір әділ хан болыпты. Оның жарлығы бойынша қол астындағы елдің ою, өрнек, кесте, тоқыма, тігін, құйма өнерін меңгергені сонша, үйлердің іші-сырты, киім кешектері, жиқаздары түгелдей оюланған, әсемде көрікті екен. Және олар бір-біріне ою тілінде сөйлесе алатын болыпты. Сол себепті бұл ел басқарушысын Ою хан деп атапты.

Жылдардың бір жылында бөтен елдің хані соғыс ашыпты Ою ханды орнынан алып, билікті өзі жүргізеді. Ол ескі салт, ежелгі өнердің бәрін жойып, жаңаша құрмақ болады.

  • Уа, Хан ием! Мына райыңыздан қайтыңыз, теріс жолмен кетіп бара жатырсыз, - деп жөн айтқанныңда, айтпақ болғанның да, тіпті ондай адамдармен сыбайлас екен дегендердің де көзін жоя беріпті. Сондықтан да оны халық Жою хан деп атапты. Бір күні Жою ханның жалғыз ұлы аңға шығыпты. Жолындағы аң атаулының бәрін жойып келе жатқанда бір үкі оның екі көзін ойып жібереді. Бұл кезде Жою хан баласына іздеу салып жатырған екен.

Тоқтар (Жою хан рөлінде):

  • Кімде кім баламның өлімін естіртер болса, соның басын аламын - деп жарлық берген соң ешкімнің батылы бармапты. Мұны естіген Ою хан баланы іздеуге шығады. Ою хан орманды, тау-тасты аралап келе жатып, жолда кездескен үкіден сұрапты.

-Жою ханның баласын еөрдің бе?

- Қаныпезер хан баласы жолынла кезіккен сұртышқанды, арқарды, бұғыны, қодасты, жолбарысты жаралап, балықты құрғаққа тастап, бәрін қайта айналып келіп сойып алмақ болғанда, мен оның екі көзін шығардым. Хан баласы қазір еөл түбінде өліп жатыр, - дейді үкі. Болған жайдың шындығына көзі жеткен Ою хан үйіне оралып, оқиғаның желісін сырмақ бетіне түсіреді де әлгі сырмақты Жою хан сырмақтың оюына қарап ойланып ұзақ отырып , ондағы оқиғаны іштей былайша тарқатады.

Тоқтар: Балам биік- биік тауларды асып, терең-терең сулардыан өтіп, қалың жыныс орманды аралап күндіз де, түнде де талмай жүрген екен. Жүрген жолында ол ұшқан құстармен беттесіпті, бұғымен кездесіпті. Тау тағысы арқарды да кездестіріпті, алдынан қодас та жолығыпты. Жорғалаған тышқандар да қарсы келгенге ұқсайды. Сорлы балам жолбарысты да кездестіріпті, балыққа да ұшырасыпты. Қайран ұлым, алып күштің иесі екендігіңді аңдарға басынан кешкендерін айтыпкқрсеткенше, ел ішіндегі дұшпандарыңа неге көрсетпедің?! Тірімісің, өлімісің?! Тоқта, мына ою не деп тұр?

Балаң екіге бөлінді – жаны рухта, тәні аруаққа айналды деп тұрма?...


Мұғалім:

-Міне, балалар, сырмақтағы ою Жою ханға баласының басынан кешкендерін айтып беріпті. Сонымен әр оюдың өз тілі бар екен. Енді осы ою-өрнек тақырыбына арналған әдеби- музыкалық монтажын тамашалайық:

Гүлсая: Саусақтарың майысып ,

Түрлі ою ойысып.

Шебер боларма екенсің!

Ерлан: Аңыз болған жоғалмай , сан ғасырға,

Салт- дәстүрі халқымның жалғасуда.

Бұғы мүйіз оюы сәнділікпен,

Көз тартып ұрпақтарға алмасуда.

Асылжан: Оюларға сүйсініп,

Қайран қалып тұрасың,

Көре білсең сүйсініп

Одан көп сыр ұғасың.

Перизат: Түйе мойын оюы өргеніміз

Әсем жиқаз өмірде көргеніміз

Ата- салтын, дәстүрін жалғастырып,

Ою-өрнек кешіне келгеніміз..

«Менің Қазақстаным». ҚР–ның гимні хормен орындалады.

Мұғалім: - Оюлардың шығу тарихынан көптеген мағлұмат алдық . Оюды табиғаттан, жан-жануарлардан алған екен. Айтайын деген ойын оюмен жеткізген бабаларымыз қандай ойшыл, шебер болған десеңізші!

Бабалардан қалған осындай өнерді қастерлеп, өзіміз үйреніп, әрі қарай дамыту біздің міндетіміз!

Батыс Қазақстан облысы






Получите в подарок сайт учителя

Предмет: ИЗО

Категория: Мероприятия

Целевая аудитория: Прочее

Скачать
«?лтты? ою-?рнек сыры»

Автор: Габдуллина Мадина Айтжановна

Дата: 13.02.2016

Номер свидетельства: 292797


Получите в подарок сайт учителя

Видеоуроки для учителей

Курсы для учителей

ПОЛУЧИТЕ СВИДЕТЕЛЬСТВО МГНОВЕННО

Добавить свою работу

* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт

Удобный поиск материалов для учителей

Ваш личный кабинет
Проверка свидетельства