«?лтты? ою-?рнек сыры»

Т?рбие са?атыны? та?ырыбы: «?лтты? ою-?рнек сыры»    

Габдуллина  М.А.

?осымша білім беру педагогы

Теректі ауданы балалар шы?армашылы? ?йі

Ма?саты: Білімділік: оюды? т?рлері шы?у тарихы тарихы туралы ??гімелеу. Ою-?рнек туралы ма?ал-м?телдер, с?здік ?орын, д?ние танымын байыту.

Дамытушылы?: ой-?иялын, шы?армашылы? ?абілетін дамыту.

Т?рбиелік: Отанын с?юге, халы? ?нерін ?астерлеуге, ?з хал?ыны? салт- д?ст?рін ма?тан етуге т?рбиелеу.

К?рнекілігі:  ?лтты? ?ю-?рнектер, буклеттер, плакаттар, ?лтты? киімдер.

Т?рбие са?атыны?  барысы

а ) кіріспе

?) ата- баба еліне саяхат

б) ?орыту

М??алімні? с?зі:

«?нер- таусылмас азы?, ж?тамас байлы?»- дейді халы? даналы?ы. ?аза?ты? ?ол ?нері де ?зіні? т?лтума бітім ?асиетімен к?ркемдік м?н-ма?ынасымен шын  м?нінде хал?ымызды? ?асырлар тал?амынан ?ткен асыл ?азынасы.  Бабалардан ?ал?ан ?андай ?нер, ?андай ?азына бар? Оны? бірі - ою-?рнек. Оларды жо?алтпай ?йреніп, ?рі ?арай дамыту бізді? міндетіміз. Ою- ?рнек, оны? шы?у тарихы туралы білу ?шін к?нек?з ?ариялардан с?рап білейік.

«?арты бар ?йді? - ?азынасы бар.»

Аружан:(а? ?же р?лінде)

Ертеде хал?ымыз т?тын?ан н?рселерді? б?рін оюмен ?шекейлеп безендірген, ?лтты? киімдерді т.б. Ою-?рнек ?айдан шы??ан? Ою-?рнек бір н?рсені? пішінін ойып алу. ?аза? хал?ы жері от, суы мол жайылым ?уып, ке? сахарада к?шіп ж?ріп, жер-суыны? ?адір ?асиетін жетік білген, жайлы ?оныс іздей ж?ріп, ?сімдік ?асиетін мол байыпта?ан. Хал?ымызды? ?ле? жырында, ?н-к?йінде, ою-?рнегінде а??уды? ?ні, тоты ??сты? «тілі» ж?ретіні сонды?тан. Ою-?рнектерде халы? д?ниетанымы, оны? ?зін ?орша?ан ортамен с?лулы? туралы т?сінігі бейнеленген. Оюды? ?андай да бір бейнесіні?, т?сіні? болмасын танымды? ?зіндік м?ні бар. Мысалы, к?к т?с аспанды бейнелесе, а? т?с п?к тазалы?, ?уанышты?, ба?ытты? белгісі, к?лгін т?с - білімні?, даналы?ты?, ?ызыл т?с - отты?, к?нні? белгісі. Жасыл т?с - жасты? пен к?ктемні?, ?ара т?с - жерді?, берекені? нышаны деген ??ымдары бар.«Т?йе оюы» кисе - киіміміз, сатса? - а?ша, жесек - та?амымыз, е? а?ыры баспана ?йіміз бол?ан мал ?асиетін ??рмет т?та білген ?аза? оларды  ?з ?ол?неріне ісмерлік  е?бегінде ( текемет, сырма?, киіз, кілем бетінде ?рнектеген). Жалпы мал бейнесін, оны? т?я?ымен м?йізін суреттеу ар?ылы молшылы?ты, баршылы?ты бейнелеген.

Т?йені? ботасы ?аза? хал?ы ?шін с?лулы?ты? белгісі сия?ты. Хал?ымыз ботадай с?лу,  ерке болса екен  деген тілекпен ?ыз  есімін «Ботак?з» ?оюы да тегін емес. Адам  баласы ?зі ?орша?ан таби?атты, т?рлі ??былысты,  тіпті жор?ала?ан ??рт- ??мырыс?а?а шейін тамашалап, сырын  білуге ?мтыл?ан  ?ой. Ал бюізді? хал?ымыз соларды? да бір ?ылы?тарын ою?а пайдаланып отыр?ан. М?селен, «?ркеш» оюымен бірге «тыш?ан ізі» то?ыма бас??р, алашаларда жиірек кездеседі. Оларды м?н-ма?ынасына ?арай т?рт  топ?а б?леді.

«?р оюды? сыры бар»

1 ?сімдік тектес оюдар.

2 Жан- жануарлар д?ниесіне ?атысты оюлар.

3 Геометриялы? оюлар

4 Аспан ?леміне ?атысты облар

Т?йы? оюы ?аза? хал?ыны? белгісі секілд іболып кеткен.

«А? найзасы болмаса,

Ерді ?айдан танырсы?

Ен та?басы болмаса,

«Малды ?айдан танырсы?» - деп атамыз  ?аза? айт?андай «т?йы? оюы» елімізді?  к?к байра?ында да осы ою бейнеленген. Д?ст?рлі ??ымымызда т?йы? оюы ба?ытты?, досты?ты?, м??гілікті?  ай?а?ы. Сонды?танда т?йы? оюы ел ?ор?а?ан батырды? иы?ы мен ?ал?анына,  дуалы ауыз билерді? жауырын т?сына салынатын бол?ан.

М??алім :

• Міне, балалар ?жейден біз ою туралы к?птеген ма?л?мат білдік. Осындай ?нерді ?мытпай ?астерлеп бізге жеткізген шебер аналар?а арнап бір ?н жолдайы?.
• «Ана» ?ні

Ма?ал- м?тел сайысы

«Ауылы?да ?арты? болса, жазып ?ой?ан хатпен те?»

?нерлі баланы? он сауса?ы те?,

?нерсіз баланы? бір сауса?ы кем.

?ыз еркем, кестесімен к?ркем,

?лы еркем, ?нерімен к?ркем.

А?ыл к?пке жеткізер,

?нер к?кке жеткізер.

?нерліні? ?олы алтын,

?ле?шіні? с?зі алтын.

?р бала?а ?а?аз бен ?айшы таратылады, ?ркім ?зіні? білетін оюын ойып к?рсетеді.?и?ан оюыны? атын айтып береді.

• Міне, балалар, ?рт?рлі ою  ойды?дар. ?р оюды? шы?у тарихы ?р т?лі. Біреуі ?шып бара жат?ан ??сты, біреуі т?йені? табанын бейнелейді. Ал мына сырма??а назар аударып ?араса? ?зінде бір сыр бар т?різді.

Ша?ын к?ріністен ?зінді.

Асылжан: (авторды? с?зі)

Ертеде бір ?діл хан болыпты. Оны? жарлы?ы бойынша  ?ол астында?ы елді? ою, ?рнек, кесте, то?ыма, тігін, ??йма ?нерін ме?гергені сонша, ?йлерді? іші-сырты, киім кешектері, жи?аздары т?гелдей оюлан?ан, ?семде к?рікті екен. Ж?не олар бір-біріне ою тілінде с?йлесе алатын болыпты. Сол себепті б?л ел бас?арушысын Ою хан деп атапты.

Жылдарды? бір жылында б?тен елді? хані со?ыс ашыпты   Ою ханды орнынан алып, билікті ?зі ж?ргізеді. Ол ескі салт, ежелгі ?нерді? б?рін жойып, жа?аша ??рма? болады.

• Уа, Хан ием! Мына райы?ыздан ?айты?ыз, теріс жолмен кетіп бара жатырсыз, - деп ж?н айт?анны?да, айтпа? бол?анны? да, тіпті ондай адамдармен сыбайлас екен дегендерді? де к?зін жоя беріпті. Сонды?тан да оны халы? Жою хан деп атапты. Бір к?ні Жою ханны? жал?ыз ?лы а??а шы?ыпты. Жолында?ы а? атаулыны? б?рін жойып келе жат?анда бір ?кі оны? екі к?зін ойып жібереді. Б?л кезде Жою хан баласына іздеу салып жатыр?ан екен.

То?тар (Жою хан р?лінде):

• Кімде кім баламны? ?лімін естіртер болса, соны? басын аламын - деп жарлы? берген со? ешкімні? батылы бармапты. М?ны естіген Ою хан баланы іздеуге шы?ады. Ою хан орманды, тау-тасты аралап келе жатып, жолда кездескен ?кіден с?рапты.

-Жою ханны? баласын е?рді? бе?

- ?аныпезер хан баласы жолынла кезіккен с?ртыш?анды, ар?арды, б??ыны, ?одасты, жолбарысты жаралап, балы?ты ??р?а??а тастап, б?рін ?айта айналып келіп сойып алма? бол?анда, мен оны? екі к?зін шы?ардым. Хан баласы ?азір е?л т?бінде ?ліп жатыр, - дейді ?кі. Бол?ан жайды? шынды?ына к?зі жеткен Ою хан ?йіне оралып, о?и?аны? желісін сырма? бетіне т?сіреді де ?лгі сырма?ты Жою хан сырма?ты? оюына ?арап ойланып ?за? отырып, онда?ы о?и?аны іштей былайша тар?атады.

То?тар: Балам биік- биік тауларды асып, тере?-тере? сулардыан ?тіп, ?алы? жыныс орманды аралап  к?ндіз де, т?нде де талмай  ж?рген екен. Ж?рген жолында ол ?ш?ан ??стармен беттесіпті, б??ымен кездесіпті. Тау та?ысы ар?арды да кездестіріпті, алдынан ?одас та жолы?ыпты. Жор?ала?ан тыш?андар да ?арсы келгенге ??сайды. Сорлы балам жолбарысты да кездестіріпті, балы??а да ?шырасыпты. ?айран ?лым, алып к?шті?  иесі екендігі?ді а?дар?а басынан кешкендерін айтыпк?рсеткенше, ел ішіндегі д?шпандары?а неге к?рсетпеді??! Тірімісі?, ?лімісі??! То?та, мына ою не деп т?р?

Бала? екіге б?лінді – жаны рухта, т?ні аруа??а айналды деп т?рма?.

М??алім:

-Міне, балалар, сырма?та?ы ою Жою хан?а  баласыны? басынан кешкендерін айтып беріпті. Сонымен ?р оюды? ?з тілі бар  екен. Енді осы ою-?рнек та?ырыбына арнал?ан ?деби- музыкалы? монтажын тамашалайы?:

Г?лсая:    Сауса?тары? майысып,

                Т?рлі ою ойысып.

                Шебер боларма екенсі?!

Ерлан:      А?ыз бол?ан жо?алмай, сан ?асыр?а,

                Салт- д?ст?рі хал?ымны? жал?асуда.

                Б??ы м?йіз оюы с?нділікпен,

                К?з тартып ?рпа?тар?а алмасуда.

Асылжан:     Оюлар?а с?йсініп,

                     ?айран ?алып т?расы?,

                     К?ре білсе? с?йсініп

                     Одан к?п сыр ??асы?.

Перизат:      Т?йе мойын оюы ?ргеніміз

                    ?сем жи?аз ?мірде к?ргеніміз

                    Ата- салтын, д?ст?рін жал?астырып,

Ою-?рнек кешіне келгеніміз.

«Мені? ?аза?станым». ?Р–ны? гимні хормен орындалады.

М??алім:  - Оюларды? шы?у тарихынан к?птеген ма?л?мат  алды?. Оюды таби?аттан, жан-жануарлардан ал?ан екен. Айтайын деген ойын оюмен жеткізген бабаларымыз ?андай ойшыл, шебер  бол?ан десе?ізші!

Бабалардан ?ал?ан осындай ?нерді ?астерлеп, ?зіміз ?йреніп, ?рі ?арай  дамыту бізді? міндетіміз!

                                                                                      Батыс ?аза?стан облысы