«XVIII ?асырды? бірінші ширегіндегі ?аза? ханды?ыны? ішкі ж?не сырт?ы жа?дайы»
«XVIII ?асырды? бірінші ширегіндегі ?аза? ханды?ыны? ішкі ж?не сырт?ы жа?дайы»
8-сынып. ?аза?стан тарихы
Саба?ты? та?ырыбы: §2. «XVIII ?асырды? бірінші ширегіндегі ?аза? ханды?ыны? ішкі ж?не сырт?ы жа?дайы»
Саба?ты? ма?саты:
XVIII ?асырды? бас кезіндегі ?аза? ханды?ыны? ішкі ж?не сырт?ы жа?дайы ж?нінде жалпы т?сінік беру, осы кезе?дегі Ресей мен ?аза? ханды?ы м?дделеріні? жа?ындасу себептерін т?сіндіру;
??жаттарда?ы деректермен ж?мыс істей отырып, е? бастысы неге назар аударуды аны?тау, деректерді салыстыра отырып ?орытынды жасау;
?з хал?ыны? тарихына ??рметпен ?арау?а т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: аралас
?дісі: интерактивті
К?рнекілік: ?аза?станны? XVIII ?асырды? І ширегіндегі картасы, сызба.
Негізгі ??ымдар: дипломатиялы? миссия, транзиттік сауда, Ресей саясатыны? ?скери-отаршылды? сарыны, ойрат бас?ыншыларына ?арсы ?аза? хыл?ыны? азатты? к?ресі, отар, империя, сепаратизм, ??рылтай.
Саба?ты? барысы:
?йымдастыру кезе?і
О?у ??ралын тексеріп т?гелдеу
«Хабар» ел жа?алы?тарына шолу /с?рау/
?й тапсырмасын ?айталау: ?й тапсырмасын с?рау кезінде практикалы? ж?мыс ретінде картамен ж?мыс ж?не терминдер бойынша диктант аламын (?аза?тарды? саны мен орналас?ан жерлері, ж?здерді? аума?ы, т.б.).
Жа?а та?ырыпты о?ытуды? жоспары:
XVIII ?асырды? бас кезіндегі Т?уке ханны? ішкі ж?не сырт?ы саясаты.
О?ушыларды? ойлау ?абілеттерін арттыру ?шін осы та?ырып?а байданысты 7-сыныпта?ы ?аза?станны? орта ?асырлар тарихы курсы бойынша ?ткен та?ырыптарынан с?ра?тар ?ойып, естеріне т?сіремін, себебі б?л материалдарды? жа?а та?ырыпты т?сіндіруге тікелей ?атысы бар:
1680-1715 жлдары ?аза? ханды?ын кім биледі?
Т?уке хан шы?ар?ан «Жеті Жар?ы» за?дар жина?ыны? ?андай тарихи ма?ызы бар?
XVI ?асырда?ы ?аза?-орыс ?атынастарыны? ?андай ерекшеліктері болды?
Осыдан кейін о?ушыларды? жауаптарын ты?дап балалар?а XVI?асырды? ая?ы мен XVII ?асырда?ы Ресейді? ?аза? жеріне баса назар аудара баста?анын ??гімелеймін.
Ол, бірінші, Ресейді? саяси ж?не сауда -?леуметтік-экономикалыв? дамуынан, екіншіден орыс мемлекетіні? Орталы? Азия мемлекеттерімен экономикалы? ж?не дипломатиялы? байланыс орнатуынан к?рінеді. Саба?ты т?сіндіре отырып, о?ушыларды? к?з ?аперін арттыру ?шін т?мендегідей хронологиялы? кесте толтыртамын.
Жылдар
Негізгі о?и?алар
Ма?саты мен ма?ызы
1552
1556
1585
1586
1587
1594
1604
1710
1716
1717
1718
1720
№1 тапсырма:
Осы о?и?алар?а с?йене отырып, Ресей ?аза? ханды?ына ?атысты саясат ж?ргізгенде алдына ?андай ма?сат к?здегенін аны?та?дар.
Осыдан со? ?аза? ханды?ыны? ішкі ж?не сырт?ы жа?дайын, сондай-а? Т?уке хан ?айтыс бол?аннан кейін жо?ары билік ?шін ?р ж?зді? билеушілері арасында?ы таласты о?ушыларды? есіне сала отырып, келесі тапсырманы беру керек.
№2 тапсырма:
- ?аза?стан тарихы хрестоматиясынан Т?уке ханны? билігі кезіндегі материалдарды пайдалана отырып, Т?укені? жеке басына мінездеме беру. (Б?л тапсырма б?рын?ы ал?ан білімді жа?а саба? ар?ылы толы?тыру?а к?мектеседі. Осыдан кейін о?ушыларды? жауаптары бойынша кесте толтыра отырып, XVIII ?асырды? І-ширегіндегі ?аза? ханды?ыны? ?ызметін к?рсету.)
Хандар
Т?уке хан
?айып хан
?біл?айыр хан
Жеке бас ерекшеліктері
Ханны? ж?ргізген іс-?рекеті мен саясаты
Тарихи ма?ызы
?аза?стан аума?ына сырт?ы ?ауіпті? к?шеюі мен жо??ар шап?ыншлы?ы т?мендегі жа?дайлар?а байланысты болды: Т?уке ханны? ?айтыс болуы, ханды? ішіндегі саяси бытыра??ылы?, ?аза? ханды?ына к?рші мемлекеттерді? басып кіруі, бір орталы??а ба?ын?н Жо??ария мемлекетіні? ??рылуы ж?не оны? б?рыннан к?з алартып ж?рген ?аза? жеріне негізгі к?штерін жіберуге м?мкіндікті? пайда болуы, т.с.с. Жо??ария?а тойтарыс беру ?рекеттері ж?нінде айтар алдында о?ушылар?а келесі с?ра?тарды ?оямын: ?арсы т?ру ?оз?алысы ?алай ?йымдасты, осы кездегі ?аза? с?лтандарыны? іс-?рекеттері, жау?а тойтарс беру идеясына батырлар мен халы?ты? к?з?арасы. ?аза?тарды? ?ару-жара?тары мен ?скери салт-д?ст?рлер туралы айта отырып, ?осымша «?олданбалы ?нер ?лгілері», «XVIII ?. ?аза?тарды? ?ару-жара?ы», т.б. е?бектерді пайдаланамын
Жа?а та?ырыпты бекіту ?шін ?ойылатын с?ра?тар:
XVIII ?асырда Ресейді? ?аза?стан?а ?ызы?ушылы?ыны? к?шеюіне не себеп болды?
XVIII ?асырда? ?аза? ханды?ыны? ішкі жа?дайын ?алай бейнелеуге болады?
XVIII ?асырды? І-ширегіндегі ?аза? ханды?ы т??ірегіндегі сырт?ы хал-ахуал ?те к?рделі болды, осы?ан мысал келтір.
Просмотр содержимого документа
««XVIII ?асырды? бірінші ширегіндегі ?аза? ханды?ыны? ішкі ж?не сырт?ы жа?дайы» »
-сынып. Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §2. XVIII ғасырдың бірінші ширегіндегі
Қазақ хандығының ішкі және сыртқы жағдайы
Сабақтың мақсаты:
XVIII ғасырдың бас кезіндегі Қазақ хандығының ішкі және сыртқы жағдайы жөнінде жалпы түсінік беру, осы кезеңдегі Ресей мен Қазақ хандығы мүдделерінің жақындасу себептерін түсіндіру;
Құжаттардағы деректермен жұмыс істей отырып, ең бастысы неге назар аударуды анықтау, деректерді салыстыра отырып қорытынды жасау;
Өз халқының тарихына құрметпен қарауға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік: Қазақстанның XVIII ғасырдың І ширегіндегі картасы, сызба.
Негізгі ұғымдар: дипломатиялық миссия, транзиттік сауда, Ресей саясатының әскери-отаршылдық сарыны, ойрат басқыншыларына қарсы қазақ хылқының азаттық күресі, отар, империя, сепаратизм, құрылтай.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі
Оқу құралын тексеріп түгелдеу
«Хабар» ел жаңалықтарына шолу /сұрау/
Үй тапсырмасын қайталау: үй тапсырмасын сұрау кезінде практикалық жұмыс ретінде картамен жұмыс және терминдер бойынша диктант аламын (қазақтардың саны мен орналасқан жерлері, жүздердің аумағы, т.б.).
Жаңа тақырыпты оқытудың жоспары:
XVIII ғасырдың бас кезіндегі Тәуке ханның ішкі және сыртқы саясаты.
Қазақ хандығының ыдырай бастауы.
Қазақстан аумағына сыртқы қауіптің күшеюі және жоңғар шапқыншылығы.
Қазақстардың жауға тойтарыс беру әрекеттері.
Қазақстардың қару-жарағы мен әскери дәстүрлері.
Оқушылардың ойлау қабілеттерін арттыру үшін осы тақырыпқа байданысты 7-сыныптағы Қазақстанның орта ғасырлар тарихы курсы бойынша өткен тақырыптарынан сұрақтар қойып, естеріне түсіремін, себебі бұл материалдардың жаңа тақырыпты түсіндіруге тікелей қатысы бар:
1680-1715 жлдары Қазақ хандығын кім биледі?
Тәуке хан шығарған «Жеті Жарғы» заңдар жинағының қандай тарихи маңызы бар?
Жоңғар хандығы қашан құрылды? Жоғңғар билеушілерінен кімдерді атай аласыңдар?
XVI ғасырдағы қазақ-орыс қатынастарының қандай ерекшеліктері болды?
Осыдан кейін оқушылардың жауаптарын тыңдап балаларға XVIғасырдың аяғы мен XVII ғасырдағы Ресейдің қазақ жеріне баса назар аудара бастағанын әңгімелеймін.
Ол, бірінші, Ресейдің саяси және сауда -әлеуметтік-экономикалывқ дамуынан, екіншіден орыс мемлекетінің Орталық Азия мемлекеттерімен экономикалық және дипломатиялық байланыс орнатуынан көрінеді. Сабақты түсіндіре отырып, оқушылардың көз қаперін арттыру үшін төмендегідей хронологиялық кесте толтыртамын.
Жылдар
Негізгі оқиғалар
Мақсаты мен маңызы
1552
1556
1585
1586
1587
1594
1604
1710
1716
1717
1718
1720
№1 тапсырма:
Осы оқиғаларға сүйене отырып, Ресей Қазақ хандығына қатысты саясат жүргізгенде алдына қандай мақсат көздегенін анықтаңдар.
Осыдан соң Қазақ хандығының ішкі және сыртқы жағдайын, сондай-ақ Тәуке хан қайтыс болғаннан кейін жоғары билік үшін әр жүздің билеушілері арасындағы таласты оқушылардың есіне сала отырып, келесі тапсырманы беру керек.
№2 тапсырма:
- Қазақстан тарихы хрестоматиясынан Тәуке ханның билігі кезіндегі материалдарды пайдалана отырып, Тәукенің жеке басына мінездеме беру. (Бұл тапсырма бұрынғы алған білімді жаңа сабақ арқылы толықтыруға көмектеседі. Осыдан кейін оқушылардың жауаптары бойынша кесте толтыра отырып, XVIII ғасырдың І-ширегіндегі Қазақ хандығының қызметін көрсету.)
Хандар
Тәуке хан
Қайып хан
Әбілқайыр хан
Жеке бас ерекшеліктері
Ханның жүргізген іс-әрекеті мен саясаты
Тарихи маңызы
Қазақстан аумағына сыртқы қауіптің күшеюі мен жоңғар шапқыншлығы төмендегі жағдайларға байланысты болды: Тәуке ханның қайтыс болуы, хандық ішіндегі саяси бытыраңқылық, Қазақ хандығына көрші мемлекеттердің басып кіруі, бір орталыққа бағынғн Жоңғария мемлекетінің құрылуы және оның бұрыннан көз алартып жүрген қазақ жеріне негізгі күштерін жіберуге мүмкіндіктің пайда болуы, т.с.с. Жоңғарияға тойтарыс беру әрекеттері жөнінде айтар алдында оқушыларға келесі сұрақтарды қоямын: қарсы тұру қозғалысы қалай ұйымдасты, осы кездегі қазақ сұлтандарының іс-әрекеттері, жауға тойтарс беру идеясына батырлар мен халықтың көзқарасы. Қазақтардың қару-жарақтары мен әскери салт-дәстүрлер туралы айта отырып, қосымша «Қолданбалы өнер үлгілері», «XVIII ғ. Қазақтардың қару-жарағы», т.б. еңбектерді пайдаланамын
Жаңа тақырыпты бекіту үшін қойылатын сұрақтар:
XVIII ғасырда Ресейдің Қазақстанға қызығушылығының күшеюіне не себеп болды?
XVIII ғасырдағ Қазақ хандығының ішкі жағдайын қалай бейнелеуге болады?
XVIII ғасырдың І-ширегіндегі Қазақ хандығы төңірегіндегі сыртқы хал-ахуал өте күрделі болды, осыған мысал келтір.
(Құжаттармен жұмыс, 19-бет.)
Үй тапсымасы:
Картамен жұмыс-Ресейдің Қазақстан жерімен шектесетін аумақтарда салған әскери-тірек бекеттерін картаға түсіріңдер.
Осы кезеңде қазақ хандары ішінен кімді жетекші болды деп есептеуге болады, себебін көрсетіңдер.
1635ж ., 1710ж ., 1715ж. – Қазақ хандығы тарихындағы қандай оқиғаларға байланысты даталар.
