5-сынып. ?аза?стан тарихынан ??гімелер
Саба?ты? та?ырыбы: § 6. Тарих ж?не уа?ыт
Саба?ты? ма?саты.
- Білімділік: О?ушылар?а уа?ыт, оны? кажеттілігі мен ?р т?рлі елдердегі уакыт ?лшемдеріні? пайда болуы тарихын т?сіндіру. Ертедегі ?аза? даласында мекендеген тайпаларда ?олданыл?ан уа?ытты ?лшеу есептері туралы т?сініктерін ?алыптастыру.
- Дамытушылы?: О?ушыларды уа?ытты? ма?ызын саналылы?пен т?сінуге, салыстыра білуге ?йрету. Уа?ыт адам д?ниетанымыны? негізгі іргетасы т?сінігін ?алыптастыру.
- Т?рбиелік: Уа?ыт деген ?лы ?лшем, сонды?тан о?ушыларды уа?ытты бос?а ?ткізбей ?немді ж?не д?рыс пайдалана білуге, е?бекс?йгіштікке т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: аралас
?дісі: баяндау
Саба?ты? к?рнекілігі: ?р т?рлі к?нтізбелер, ??мса?ат, са?ат. Уа?ыт сызы?ы к?рсетілген плакат.
Саба?ты? барысы.
I. ?йымдастыру кезе?і.
II. ?й тапсырмасын с?рау.
?йге берген тапсырманы жалпы сыныптан тексеріп шы?амын. Одан кейін ?й тапсырмасын параграфты? со?ында?ы мына с?ра?тар бойынша тал?ы?а салу.
1. Тарихи ?лкетануды? тарихты зерттеуде ма?ызы ?андай?
2. Тарихи ?лкетану ?ылымы ?з алдына ?андай міндеттер ?ояды?
3. ?лкетану ?ашан жеке ?ылым саласы болып ?алыптасты?
4. ?лкетану тарихты? ?андай салаларымен ты?ыз байланысты?
5. М?ра?ат дегеніміз не, ол жерде ?андай деректер са?талынады?
?орытындылау. Біз ?ткен саба?тарда ?лкетану ?ылымы ж?не онымен ты?ыз байланысты тарих салаларымен танысты?. Олар бізге тарихи о?и?аларды тере?ірек, жан-жакты ме?геруге к?мектесетінін білдік. Ал осы ?р т?рлі тарихи о?и?аларды? барлы?ыны? ?зіні? белгілі бір бол?ан уа?ыты, тарихи кезе?дері бар. Б?гін біз сендермен осы тарихи о?и?аларды? уа?ыты ?алай белгіленгені немесе ?алай аны?тал?анды?ы ж?нінде білеміз, -деп ?орытынды с?зді жа?а саба?пен байланыстырып жіберемін.
Жа?а саба?ты т?сіндіру.
Саба?ты? жоспары.
1. Тарихи уа?ыт межесі.
2. Ал?аш?ы уа?ытты жылмен есептеуді? пайда болуы.
3. Ертедегі ?аза?тар арасында тара?ан уа?ытты ?лшеу т?рлеріні? ерекшелігі.
4. ?аза?ша жыл санау. М?шел дегеніміз не?
5. Хижра.
Алдымен ?стелді? ?стіне ?ойыл?ан са?ат т?рлеріне балаларды? к??ілін аударып, олардан уа?ыт ?алай ?лшенетінін с?райды. ?сіресе балалар?а ??мса?атты? ж?мыс істеу т?ртібін айтып шы?ып, к?рсету олар?а ерекше ?ызы? болады. О?ушылармен бастауыш сыныптарда ал?ан білімдері бойынша:
1. Бір са?атта неше минут бар?
2. Бір т?улік неше са?аттан т?рады?
Одан кейін та?та?а ілінген ?р т?рлі к?нтізбелерді к?рсетіп:
3. Бір жылда неше к?н бар?
4. Жыл неше маусымнан т?рады деген сия?ты с?ра?тармен о?ушыларды? ?здері білетін білімдерін ?айталап шы?амыз.
О?ушылар?а та?та?а ілінген к?нтізбелерді? бір-бірінен айырмашылы?ы мен ??састы?тарын табу тапсырмасы беріледі.
Уа?ыт ??ымыны? техника дамыма?ан ерте заманны? ?зінде адамзат баласы ?шін зор ма?ызы бол?ан. Ертеде адамдар уа?ыт межесін, оны? ішінде, ?сіресе жылды? белгілі бір мезгілде ?айталанып отыратынын таби?ат ??былыстары к?нні? жылынуы, суытуы, жа?быр, ?арды? жаууы т.б. ар?ылы аны?тай білген. Адамдар ерте заманда таби?ат?а бас иіп, оны? ?рбір ??былысын ба?ылап отыр?ан. ?аза? хал?ы ?зіне т?н шаруашылы? д?ст?ріне байланысты уа?ыт?а есеп жасап отыр?анын айтып кеткен ж?н.
Е? ал?аш уа?ытты жылмен есептеген ежелгі египеттіктер екенін айта отырып, ?аза?тарда осындай уакытты ірі тарихи т?л?аларды? ?мірімен есептеу сия?ты т?рлері бол?анды?ыны?, оны? ерекшелігін айтады.
Б?дан кейін жер бетінде болып ?ткен о?и?аларды? барлы?ы не б.з.б.
немесе б.з-да бол?анын айта келіп, б.з.б. деген шартты атау ?ай кезе?ге дейінгі жер бетінде болып еткен тарихи о?и?алар?а ?атысты айтылатынын атап к?рсетемін.
Жоспар бойынша берілген «?аза?ша жыл санау» д?ст?рі туралы ?ыс?аша а?ыз ??гімені айтып келіп, о?ушыларды? есте са?тау ?абілетін дамыту ма?сатында «Ж?мыс д?птеріндегі» тапсырмаларды орындат?ызамын.
«Хижра» деп аталатын м?сылмандарды? жыл санауы туралы та?ырыпшаны 1-2 бала?а кезек-кезек о?ытып, бас?а балалардан оны? мазм?нын с?рап шы?амын. Егер о?ушыларды? жауабы толы? болмаса, олар?а т?мендегідей с?рактар ?оямын.
Мысалы:1. «Хижра» с?зі ?андай ма?ынаны білдіреді?
2. М?сылмандарда?ы жыл санау ?андай тарихи о?и?амен байланысты?
3. «Хижра» жылы санауы ?ай жылдан басталады?
4. М?сылмандарды? Хижра жыл санауынан бері ?азіргі к?нге дейін ?анша жыл ?тті?
Осылайша жа?а та?ырыпты ме?геріп шы??аннан кейін ой ?орытындылап саба?ты бекітеді.
Бекіту с?ра?тар: Біз неліктен уа?ытты жылмен есептейміз? Оны? біздер ?шін м?ні мен ма?ызы ?андай?
Саба?ты былай ?орытындылаймын, жер бетіндегі адамзат баласы пайда бол?аннан бастап олар?а таби?ат ??былыстарыны? ?згеріп отыру ерекшеліктеріні? м?нін білу, тіршілік ?шін ма?ызды болды. Б?л сонау замандарды? ?зінде ?ылыми білімні? негізі ?алыптаса баста?анын, уа?ытты ?лшеу т?рлеріні? ?ркениетті? бір к?рсеткіші екенін т?сіндіріп ?теді.
М??алім ?аза?ты? ?зіндік шаруашылы? ерекшеліктеріне с?йкес бас?а елдерден, ?лттардан кем т?спейтін уакыт ?лшемі бол?анды?ын айтып саба?ты ?орытындылаймын.
Ба?алау:
?й тапсырмасы: 6-параграфты о?ып келу.
О?ушы д?птерлеріне «Уа?ыт сызы?ын» сызып, мына о?и?аларды? бол?ан уа?ытын ата-аналарыны? к?мегімен белгілеу:
1. Б?дан 5 мы? жыл б?рын ал?аш?ы сурет жазулар шы?ты.
2. б.з.б. 4 ?асырда археология ??ымы пайда болды.
3. 622 жылдан м?сылмандарды? жыл санауы басталады.
4. ?з ата-бабалары?ны? ?мір с?рген кезе?дерін аны?тап ?улеттік уа?ыт кестесін жаса.
