Т?уке кезе?індегі ханды?ты? жа?дайы

Сабақтың тақырыбы: Тәуке хан тұсындағы Қазақ Хандығы

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Тәукенің хан болу қарсаңындағы және хандық құрған кезіндегі қазақ хандығының ішкі және сыртқы саяси жағдайы туралы, Тәуке ханның «Жеті Жарғы» заңдары және жасауға қатысқан қазақтың ұлы билері туралы мәліметтермен оқушыларды жан-жақты таныстыру;

Дамытушылық: Сабақта оқытудың жаңа технология элементтерін қолданып, оқушы белсенділігін арттыру, оқушылардың іс - әрекетін басқару арқылы ой таласын туғызу, білім – білікітілігін дамыту.

Тәрбиелік: Тәуке ханның және ұлы билердің мемлекетті нығайту үшін атқарған қызметтерін көрсете отырып, оқушыларды адамгершілікке, елін, туған жерін құрметтеп, оның дамуына үлес қосуға тәрбиелеу

Сабақ түрі: аралас сабақ
Сабақ әдісі: сұрақ-жауап, ой-қозғау топтастыру

Оқыту формасы: топтық жұмыс
Көрнекілігі: карта, интерактивті тақта, үлестірмелі материалдар, Хандар портреттері

^{Сабақтың барысы:}

1.Ұйымдастыру (1 мин)

2.Үй тапсырмасын сұрау (5 мин)

3.Пысықтау (5мин)

4.Жаңа тақырып (15 мин)

4. Бекіту(15 мин)

5.Бағалау (2 мин)

6.Үйге тапсырма (2мин)

1.Ұйымдастыру.Оқушылардың сабаққа дайындау,

2.Үй тапсырмасын сұрау.

Деңгейлік тапсырмалар:

Картамен жұмыс

Қазақ хандығының бастапқы кездегі алып жатқан жері? /Батыс Жетісу жері-Шу- Талас өзендері аумағы

• Қазақ хандарының қай қалалар үшінМұхаммед Шайбани ханмен соғысы 30 жылдан астам уақытқа созылды ? / Сыр бойындағы қалалар/

• Есім хан тұсындағы қазақ хандығының астанасы/Түркістан/

• Тұрсын хан тұсындағы қазақ хандығының астанасы/Ташкент/

• 1470жылы Керей хан бастаған қол қай қалаға шабуыл жасады/ Түркістан

Болжау технологиясы бойынша:

Т-1582-1598 жылдары Қазақ хандығының ханы болған?

Ә-Ресей бодандығын алғаш қабылдауған Кіші жүздің ханы? (1693-1748 жылдары)

У-1711 жылы Абылай кімнің шаңырағында дүниеге келеді?

К-Қай ханның тұсында қазақ халқының саны 1млн-ға жетті?(1511-1518 жылдары)

Е-Қай хан Түркістан қаласын өзінің астанасы етіп жариялап , 1598-1628 жылдары хан болды?

Х-1538-1580 жылдары ел билеген қай?

А- Төле би “Сабалақ” деген лақап ат берген, 1771-1781 жылдары қазақ хандығын билеген хан?

Н-Абылай ханның ту ұстаушы үш батырының бірі

Жаңа тақырыптың жоспары:

1. Салқам Жәңгір. Орбұлақ шайқасы

2. Тәукенің хан билігіне отыруы.

3. Тәуке ханның тұсындағы қазақ хандығының ішкі және сыртқы жағдайы.

4. «Жеті Жарғы» заңы

5. Ұлы билер

1.Орбұлақ шайқасы- халқымыздың тарихындағы өшпес жарқын беттердің бірі.Жәңгірдің жаужүректігі мен тапқырлығы ,көрегендігі қазақ халқының мерейін үстем етті.Халық оны жоңғарларға қарсы күрестегі ғажайып ерліктері үшін Салқам Жәңгір деп атады.Шайқасты ұйымдастырып,басшылық жасаған шапырашты Қарасай,арғын Ағынтай,найман Көксерек,алшын Жиембет,қаңлы Сарпың т.б көптеген қазақтың ержүрек батырлары болдыЖоңғарлардың қалың қолы қазақ жеріне 1643 жылы баса көктеп кірді, Қазақ ханы Салқам Жәңгір бастаған 600 жауынгер жоңғарлардың 50 мыңдық әскерінеерлікпен тойтарыс берді.Жаркент қаласынан күншілік жердегі Қосқолаң тауының арасындағы Орбұлаққа бекінген Жәңгірдің санаулы сарбаздары жоңғардың 50 мың әскеріне қасқайып қарсы тұрды.

2. Жәңгір қайтыс болған соң, хан тағына оның ұлы Тәуке хан отырды. Тәуке хан (1680-1715)- феодалдық талас-тартыс пен бытыраңқылықты жойып,бір орталыққа бағынған қуатты қазақ хандығын құруға күш салды.

Тәуке хан хандық билікті нығайтты

3 А- Ішкі саясаты

1.Ішкі талас-тартыс пен алауыздық өршіді.

2.Хандықтағы саяси жағдайды реттеуге күш салды.

3.Халықты біріктіру үшін шаралар жасады.

3Б-. Сыртқы саясаты

1.Көрші мемлекеттермен одақтасудың және бейбіт қатынас орнатудың жолдарын іздестірді.

2.Жоңғарларда қарсы күреске қырғыздар мен қарақалпақтарды тартты.

3.1710 жылы Қарақұм маңы.

4. “Жеті жарғы” деп аталатын заңдар жинағын жасады

. Жарғы-қазақтардың бұрыннан келе жатқан әдеттегі құқық нормалары. Қазақша” Жарғы” деген сөз-әділдік деген ұғымды білдіреді,

5,Тәуке хан тағына отыра салысымен ел басқаруда билерге арқа сүйеді.Билер хандықтың ішкі өмірі мен сыртқы саяси өмірінің аса маңызды мәселелерін шешіп отырды.Билер бірте-бірте жергілікті атқарушы өкіметке айналды .”Жеті жарғы” жасасуға ат салысқан билер:

* Ұлы жүзден-Төле би;

*Орта жүзден- Қаз дауысты Қазбек би;

*Кіші жүзден-Алшын Әйтеке би:

Жаңа сабақты бекіту

Топтық жұмыс 2-топқа

“Домино” ойыны (оқушылар кезектеп сұрақты тартып ашады да,жауаптардың ішінен дұрыс жауапты тауып , сұрақты жабады,осылай сұрақтар біткенше жалғаса береді)

1.Қазақ хандығының алғашқы хандары 1.Есім,Тұрсын

2. “Қатаған қырғыны” 2.Қасым,Есім

3.Билер 3.Хақназар,Жалым

4.Заңдар жазды 4.Тәуке,Жәңгір

5.Жоңғарлармен күресті 5.Төле, Қазыбек

6.Баба сұлтанның жансыздары өлтірді 6.Керей,Жәнібек

Жаңа тақырып бойынша - сұрақтар қойылады, Оқушыларға жеңілдік ретінде ,дұрыс жауаптың алғашқы әріпін тақтаға іліп қоямыз

Т-Түркістан, Б-Билер, Қ-Қазыбек би, Ә-Әйтеке би, Ж-(Салқам) Жәңгір, Х-хан

1Тәуке хан кезіндегі Қазақ хандығынын астанасы.

2Қара қылды қақ жарып,әділ шешім айтып,дау-дамайды шешушілер.

3Орта жүздің биі

4Кіші жүздің биі

5Жоңғарларға қарсы күрестегі ғажайып ерлігі үшін халық атау берген хан , қандай атау алды

6 Қазақ мемлекетінде билеушінің лауазымы

Сұрақ-жауап қатынасы(“Қатені жіберме” әдісі бойынша)

1.Орбұлақ шайқасы 1634 жылы болды(дұрыс жауабы 1643)

2. Тәуке 1680-1715жж Қазақ хандығын биледі?

3.Тәуке хан мемлекет басқаруда негізінен батырларға арқа сүйген?(билерге)

4.Тәуке хан мемлекетті басқару ісіне ешқандай өзгерістер енгізген жоқ?(енгізген өзгерістерін оқушыларға талқылауды сұраймын)

5.Тәуке хан кезінде хандықтың астанасы Түркістан болды?

6.Қазақ тарихында “Жеті Жарғы” заңының маңызы қандай?(Ой -толғау)

Үйге тапсырма:

2-топқа:“Венн диограммасы”

1-ші топқа: Қазақ хандығын Қазақстан Республикасымен салыстырады

2-ші топқа: Қазақ хандығының аумағын ҚР территориясымен салыстырады

Бағалау