Сыныптан тыс саба?:Т?уелсіз елді? білімді ?рпа?тары

Тақырыбы: «Тәуелсіз елдің білімді ұрпақтары».
Типі: « Атажұрт» интеллектуалдық тарихи – танымдық ойын. 
Мақсаты:
Білімділік: оқушылардың тарих сабағынан ҚР - сы туралы алған білімдері бойынша қайта - лау арқылы жинақтап, одан әрі танымдылығын арттыру.
Тәрбиелілік: оқушыларды туған халқына, Отанына, оның тарихи тағдырына деген құрмет сезімін қалыптастыру, отансүйгіштікке тәрбиелеу.
Дамытушылық: өткен тақырыптар бойынша оқушылардың білім деңгейін байқауға, тез ойлауға, есте сақтауға, өз ойын жан - жақты толық жеткізе білуге, қосымша іздену, өз ойын мәдениетті түрде қалыптастыру.
Әдісі: дәстүрлі емес.
Құралдары, көрнекіліктері: интерактивті тақта, шарлар, ҚР картасы, безендіру құралдары.
Қатысушы: 7 а класс оқушыларынан құрама «Бәйтерек» және «Дарын» топтары.
Жоспары:
І. Ұйымдастыру кезеңі.(интерактивті тақтамен жұмыс)
А) Мұғалімнің сөзі: ойынның мақсаты мен жоспарын таныстыру.
Б) Ойынның кезеңдерімен таныстыру
І кезең: « Қанат қақты». Топ басшыларының сайысы. 2 мин ішінде 20 сұраққа жауап беру
ІІ кезең: « Самғау». Ұпайы көп топ бастайды, қосымша көмек беріледі. 3 минутта 3 сұрақ беріледі.
ІІІ кезең: «Шарықтау». Жанкүйерлер сайысы.
ІҮ кезең: «Шырқау». 10, 20, 30 баллдық сұрақтарға жауап беру.
Ү кезең: «Жерұйық». «Алтын қоржыннан асықтарды алып, сұрақтарға жауап беру керек.
ІІ. Жүргізуші сөзі: Сәлемдесу, топтармен таныстыру.
ІІІ. Әділқазылар алқасымен таныстыру.
ІҮ. Ойынды бастау.
Ү. Қорытындылау: Әділқазылар алқасына сөз беру.
ҮІ. М. Шаханов «Төрт ана» өлеңі.
ҮІІ. Мұғалімнің қорытынды сөзі.
ІІ. Жүргізуші сөзі: - Армысыздар, қадірменді оқушылар! - Армысыздар, жақсы ниетпен келген ұлағатты қонақтар! Отан, туған жер, атамекен, елім, ауылым деген жүрек тебірентіп шаттық скезімді оятатын қасиетті сөздер мен туған жердің тарихы, шежіресін білу – әрбір ұрпақтың азаматтық борышы. « Тәуелсіз елдің білімді ұрпақтары» тақырыбы аясында өтетін « Атажұрт» интеллектуалды тарихи танымдық ойынын бастауға рұқсат етіңіздер.
Сан ғасырлар тарихынан кешегі, туған жердің шежіресі өседі. Менің елім Қазақстан – Отаным, болашағы бізбен бірге өседі,- деп ХХІ ғасырдың талантты жастары – екі топтың ойыншыларымен таныстырайық:
І топ – «Бәйтерек» тобы. Топ басшысы - Сапарова Таңшолпан.
ІІ топ –« Дарын» тобы. Топ басшысы – Жайлауқызы Айгерім.
ІІІ. Әділқазылар алқасымен таныстыру
- Қара қылды қақ жарған әдіп бағасын беретін әділетті әділқазылармен таныстырайық.
1.
2. 
3. 
ІҮ. Ойынды бастау
- Ал, іске сәт,- дей отырып, ойынымызды бастаймыз.
І кезең – «Қанат қақты» деп аталады. Топ басшылары сайысы.
І топ басшысына сұрақтар:
1. Ең қадірлі адам (Ана)
2. А. Байтұрсынұлының өмір сүрген жылдары (1873 - 1938)
3. А. Құнанбаевтың шын аты. (Ибрахим)
4. «Қазақ» апталық газетінің редакторын ата. (А. Байтұрсынов).
5. Тұңғыш президентіміз. (Н. Ә. Назарбаев).
6. Бүркітті баптайтын адам. (Бүркітші, құсбегі)
7. Соғыста ерлік көрсеткен адам (Батыр)
8. Жер көлемі жағынан Қазақстан нешінші орында? (9)
9. «Пайғамбар» сөзі қандай мағына береді?. (Алланың жердегі өкілі)
10. ҚР - сы БҰҰ - ға қашан мүше болды?. (1992 - ші жылы)
11. Мұсылманның қасиетті айы, күні, түні. (Рамазан, Жұма, Қыдыр)
12. 37 санының жартысы. (18, 5)
13. Қызылорда облысында қанша аудан бар? (7)
14. Қазақстанның астаналары болған қалаларды ата (Орынбор, Қызылорда, Алматы, Астана)
15. Парламенттің Жоғарғы палатасы (Сенат)
16. Үйдегі ең қасиетті нәрсе не болды? (Ошақ)
17. Қызылорданың бұрынғы атын ата (Ақмешіт, Перовск)
18. Қазақ хандығын құрған кім? (Керей, Жәнібек)
19. «Жеті Жарғы» қай ханның тұсында жазылды? (Тәуке хан)
20. Ұлы жұт жылдарын ата (1931 - 33 жылдар)

ІІ - топ басшысына берілетін сұрақтар:
1. 1 жылда неше күн бар? (365 күн)
2. Төл тенгеміз қашан айналымға енді? (1993 ж. 15 қараша)
3. Ел басымыз Н. Ә. Назарбаевтің туған жері (Алматы обл. Қарасай батыр \ ауд. Шамалған ауылы)
4. Еліміздің тәуелсіздік алған күн (1991 ж. 16 желтоқсан)
6. Парламенттің төменгі палатасы (Мәжіліс)
7. Мемлекеттік рәміздер қашан қабылданды? (1992 ж. маусым)
8. Қазақ хандығының ХУШ ғ. астанасы (Түркістан)
9. Қызылорда облысның әкімі кім? (Б. Қуандықов)
10. А. Байтұрсынов кім? (Ағартушы, т. б.)
11. Қожа Ахмет Яссауи кесенесі қай жерде? (Түркістан)
12. ҚР - да қанша облыс бар? (14)
13. ҚР - ның рәміздерін ата. (Ту, елтаңба, әнұран)
14. ҚР - ның әнұранын ата. (Ш. Қалдаяқов, Нәжімеденов, Назарбаев)
15. Абылай ханның лақап аты. (Сабалақ)
16. Парламент деген не, неше палатадан тұрады? (Заң шығарушы орган, 2 палата) 17. Алматы қаласы бұрын қалай аталған? (Верный)
18. 21 санының жартысы қандай? (10, 5)
19. Жоңғар мемлекетінің билеушісі (қонтайшы)
20. «Алжир» терминінің мағынасын түсіндір. (Акм. лагерь жен изм - в Родины)

ІІ кезең – « Самғау»
І топ - «Бәйтерек» тобына берілетін сұрақтар:
1. Сталиндік жазалаудың құрбаны болған «Алаш» партиясының негізін қалаушы, автон - қ қазақ үкіметінде басшысы болған. Бұл тарихи тұлғаны атаңыз?. (Ә. Бөкейханов)
2. 1932 ж. жазылған «Бесеудің хаты» кімге арналады және авторы кім? (Голощекинге, авт - ры: Ғ. Мүсірепов, Ғатауллин, Даулетқалиев, Қуанышев, Алтынбеков)
3. Қазақстаннан шыққан тұңғыш саяхатшы. 1853 ж. оқуды бітііріп корнет офицерлік атағын алып, Б. Сібір г - губ - ң жанынан төтенше тапсырмалар орындайтын офицер қызметін атқарып жүрді. 1856 ж. Ыстықкөлдің топографиялық суретін тусірді. Осы тарихи тұлға кім?. (Ш. Уалиханов)

ІІ топ - «Дарын»тобына берілетін сұрақтар:
1. 1890 жылы Қызылорда каласында дуниеге келген, Ташкент гимназиясын, Петербург Унив - ң заң фак - н тамамдаған. Ағылшын, француз, орыс, поляк тілдерін меңгерген. 1917 жылы құрылған Түркістан авт - ң М. Тынышбаевтан кейінгі президенті болған. 1941 ж. Түркістан лег - да болған кезінде Берлинде қайтыс болды (М. Шоқай)
2. 1925 - 1926 ж. «Ж. Голощекин, менің ойымша, осы жазбада көрсетілген, бірден – бір саясат»,- деп жазған мемлекет басшысы кім. 1937 - 1938 ж. қуғын - сүргінді ұйымд – шы кім?. (И. В. Сталин).
3. 1946 ж. маусым айында КСРО ҒА - ның Қазақ филиал - ң негізінде Қазақ АКСР ҒА -сы құрылды. Акад - ның тұңғыш президенті, Кеңестік Қазақстан ғылымын ұйымд – шы ғалым кім? (Қ. И. Сатбаев)

ІІІ кезең –«Шарықтау»
1. Ресейдің отарлау саясатына шек қою, патша үкіметінің құрамына кірмеген өңірлердің дербестігін сақтау, қазақ жеріне бекіністер мен әскери шептердің салынуын тоқтату, қазақтарды Қоқан бектері мен Хиуа хандарының езгісінен азат ету. Бұл адам 1841 ж. бұл адам хандық билікті қалпына келтіріп, хан атанып, феод – қ мемлекет құрды. Бұл көтеріліс кай жылы болды және кім басқарды?. (К. Қасымұлы, 1837 - 1847 ж.)
2. 1979 ж маусымның 16 - сы күні қазақ жастарының бір тобы қала орталығындағы Ленин атындағы алаңға жиналды. Қолдарында «Қазақстан бөлінбейді», т. б. жазулары бар транспоранттар болды. Олар республиканың жоғарғы билік органының халықпен санаспай, үй ішінен уй тігуінің ешбір заңға сай еместігі айтылды. Бұл оқиға қай калада болды және оның себебі неде?.(Целиноградта. Неміс автономиясын құру жөнінде)

ІҮ кезең – «Шырқау»
Бөлімдер
10 балл 20 балл 30 балл
І бөлім: «Сандар сөйлейді»
1916 ж. 1937 – 1938 ж. 1986 ж.
ІІ бөлім: «Адам аттары»
А. Байтұрсынов Е. Бекмаханов Қ. Сәтбаев

ІІІ бөлім: «Жер – су аттары»
Шам Оқыс, Жейхун Фараб

ІҮ бөлім: «Терминдермен жұмыс» Революция Азамат соғысы Демография

Ү кезең – «Жерұйық»
1. Парсы патшасы Кирді талқандаған сақтардың әйел патшасы кім?. (Томирис)
2. К. Қасымұлы көтерілісін жазғаны үшін айыпталған тарихшы кім және ол неше жылға бас бостанды5ынан айырылды? (Е. Бекмаханов, 25 жыл)
3. Алтау ала болса, ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса, төбедегі келеді», деген сөз кімнің сөзі? (Төле би)
4. Кіші жүздегі патша үкіметінің отарлау саясатына карсы ұлт - азаттық күрестің ең ірісі қайсы? (С.Датұлы.)
5. Олар: « Қарусыз халық үкіметтің жазалау шараларының құрбаны болады», - деп қауіптенеді. «Тыңдаңыздар, қан төкпеңіздер, қарсыласпаңыздар»,- деп жазды олар 1916 ж. Мұны жазған кімдер? (Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов)
6. 1931 - 1933 ж. республ - ң қанша тұрғыны аштықтан қырылды, қандай атпен тарихқа енді? (6, 2 млн.---- 2, 1 млн. «Ұлы жұт»)
7. 1916 ж. ұлт - азаттық қозғалыстың басталуына не себеп болды? (1916 ж. шыққан патша Жарлығы)
8. І дүние жүзілік соғысқа барлығы қанша ел, адам қатысты? (38 мемлекет, 74 мың адам қатысты)
9. «Ленинградтық өренім!» өлеңі кімдікі? (Ж. Жабаев)
10. М. Әуезовті бүкіл әлемге танытқан шығармасы. («Абай жолы» эпопеясы)

Ү. Қорытындылау. Әділ қазылар алқасына сөз беру.
- «Тәуелсіз елдің білімді ұрпақтары» атты қайталауға арналған «Атажұрт» интеллектуалдық тарихи - танымдық ойынымызды қорытындылаймыз. Топтардың ұпай сандарын есептеп шығарып, атап айтамыз. Ерекше жауап берген оқушыларды атайық.
ҮІ. М. Шаханов «Төрт ана» өлеңі. Сейдалиева Маржан. 9 « б» класс оқушысы

ҮІІ. Мұғалімнің қорытынды сөзі:
- Қазақ елі туралы білмеген жер шарының түкпір - тукпірі тек тәуелсіздігін алған соң ғана танып білуде. Тәуелсіздіктің тірегі білім. Дана халқымыз: « Білегі мықты бірді жығады, білімі мықты мыңды жығады»,- деп баяғыда айтқан. Қиялына қанат біткен ойы ұшқыр, білімді жастар болатындарыңа сенемін.
Өткенім бар, өкініш жасыра алман,
Тарихым бар жазылған ғасырлардан.
Қазақ деген ел барын әйгілейік,
Орындалсын аңсаған асыл арман, - дей отырып, елбасымыздың «Қазақстанның болашағы, балалар, сіздердің қолдарыңызда»,- деген аталық сезімін ақтай біліңіздер демекпін. – Тыңдағандарыңызға рахмет

«Жас тарихшы» танымдық білім сайысы

Білімділік: Оқушыларды өз ойларын шапшаң, тұжырымды, жинақы әрі ашық айтуға, ұтымды түрде сөйлей білуге, білімдерін тиімді пайдалануға баулу.
Дамытушылық: Ой - әрекетін дұрыс талдай отырып, топтастыруға, жинақтай, нақтылай білу, арнайы есте сақтау, шапшаң ойлау, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту, өз ойын сауатты түрде айта білуді қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларды бір - бірін силауға, сын көтере білуге баулып, өз мүмкіндігін дұрыс пайдалана алатын, бәсекеге қабілетті, ұжымшыл зерделі тұлға тәрбиелеу.
Түрі: Танымдық ойын
Әдіс - тәсілі: сұрақ - жауап, пікір талас
Көрнекілігі: Нақыл сөздер
Жүргізуші сөзі: Адамзат тарихында қай кезеңде болмасын ғұламалар ғылым мен білім мәселелеріне ерекше көңіл бөлген. Қазіргі ғаламдық заманда 50 елдің қатарына қосылу үшін білімнің аса қажет екенін Елбасы Н. Назарбаевта Жолдауында баса көрсетті. Қазақстан Республикасы өркениетті ел болу үшін ең бастысы - білім. Білім - патриотизм негізі. Білімді болу жүйелі түрде үйренудің, оқығанды зердеге, миға тоқудың нәтижесі.
Бүгінгі сайысымыздың ұраны:
Білекті бірді жығады
Білімді мыңды жығады
Жүргізуші сөзі: Құрметті аяулы көрермендер
Білімнен сусындаған жас өрендер
Қош келдіңіз бүгінгі кешімізге
Бұл кеш қалсын мәңгі есіңізде - дей отыра бүгінгі «Жас тарихшы» атты білімділер сайысын бастауға рұқсат етіңіздер
Жүргізуші сөзі:
Әділеттік болмаса егер шығар алға
Бұл дүние жақсылардан қалар ада
Әділқазы алқасы сеніп тұрмыз
Мықтыларға берер деп әділ баға - дей келе, бүгінгі ойынымызға төрешілік жасайтын әділ - қазы алқаларымен таныс болайық.
1.
2.
3.
Жүргізуші сөзі:
Шақырамыз сайыскерді ортаға
Қол соғады көрермендер таңдана
Сайыскер өнеріңді ортаға сал
Осы кеште біліміңді сынап ал
Білмегеніңді осы кеште біліп ал. Олай болса ойынымызға қатысушы сайыскерлерімізді ортаға шақырамыз.
1 - сайыскер
2 - сайыскер
3 - сайыскер
4 - сайыскер
5 - сайыскер
6 - сайыскер
Жүргізуші сөзі:
Таныстырып өздерін
Ұрандарын айтады
Білімдерін көрсетіп
Әділ баға алады. Ойынға қатысушы сайыскерлеріміз өздерін таныстырып өтеді.
Сайыскерлерді таныстыру.
Жүргізуші сөзі: Құрметті сайыскерлер, сайысымыздың шарттарымен таныс болыңыздар.
1 - кезең: Бәйге
2 - кезең: Жеті жұрттың тілін біл
3 - кезең: Ғажайып әлем
4 - кезең: Маңызды сегіз сұрақ
5 - кезең: Шешендік өнер
6 - кезең: Жорға
Бір ескере кететіндігі әр бір екі кезеңнен кейін ұпайлары төмен екі оқушымен қоштасып отырамыз.
Жүргізуші сөзі:
Бәйгеге түсіп жарыспай
Жүйріктің бағы жана ма
Біліммен өнер жарысып
Тәрбие - тәлім табар мән
Бұл бәйге ойдың бәйгесі
Кім жүйрік ойға, сол алда!
Деп сайысымыздың бірінші кезеңі: «Бәйге»
Шарты: әр оқушымызға жеке - жеке бес сұрақтан қойылады. Әр бір дұрыс жауапқа 10 ұпай. Онда сәт сапар тілейміз!
1 - Сайыскер:
1. Еліміздің оңтүстік астанасы: (Алматы)
2. Астана қаласының символы: (Бәйтерек)
3. 1993 ж. 15 - қарашада болған оқиға (Валюта енгізілді)
4. Тарихтың атасы: (Геродот)
5. Қазақстан Республикасының «Мәдениет және ақпарат» министрі (Мұхтар Құл - Мұхаммед)
2 - Сайыскер:
1. «Мен қазақпын» поэмасының авторы: (Ж. Молдағалиев)
2. Елбасымыздың мамандығы: (Инжинер - металлург)
3. Қазақтың соңғы ханы: (Кенесары)
4. «Алтын адам» қайдан табылды? (Есік қорғанынан)
5. Күйші, сазгер, дирижер, домбырашы: (Н. Тілендиев)
3 - Сайыскер:
1. Жоғарғы Заң шығарушы органы: (Парламент)
2. Қазақстанды алғаш тәуелсіз деп таныған мемлекет: (Түркия)
3. «Екінші ұстаз» атанған ғұлама (Әл - Фараби)
4. 2009 жылы 25 - ақпан мен 6 - наурыз аралығында Қазақстанда болған оқиға: (Халық санағы)
5. Қазақстанда отарлау саясатын жүргізген мемлекет: (Ресей)
4 - Сайыскер:
1. 100 жылды өтпелі кезеңді қалай атайды?(ғасыр)
2. Қ. Р - ның туының авторы (Ш. Ниязбеков)
3. Қазақ жеріне шығыстан қауіп төндірген мемлекет (Жоңғар)
4. Әмір Темір қай жерде қаза болды (Отырарда)
5. Тасқа салынған сурет (Петроглифтер)
5 - Сайыскер:
1. Қ. Р - на сіңген еңбегі үшін, оның тәуелсіздігі жолында күресі үшін берілетін орден. (Халық қаһарманы)
2. Қазақтың тұңғыш суретшісі: (Ә. Қастеев)
3. Астана қаласының бұрынғы атауы: (Ақмола, Целлиноград)
4. Қазақтың жазба әдебиетінің негізін салушы: (А. Құнанбаев)
5. Қ. Р - ның «Білім және ғылым» министрі: (Б. Жұмағұлов)
6 - Сайыскер:
1. Тәуке ханның заңдар жинағы: (Жеті жарғы)
2. Қазақтың тұнғыш ғарышкері (Т. Әубакіров)
3. Көшпенділер трилогиясының авторы: (І. Есенберлин)
4. Қазақтан шыққан академик (Қ. Сатпаев)
5. Ж. Жабаевтың ұстазы (С. Аронұлы)
ІІ - кезең: «Жеті жұрттың тілін біл»
Шарты: Ойыншыларға жалпылама мақал - мәтелдер айтылады. Сол мақал - мәтелдер мен жұмбақтарды шешіп жауабын үш тілде айтуы керек. Бір ескерте кететіндігі осы 2 - кезеңнен кейін ұпайлары төмен екі ойыншымен қоштасамыз.
1. Тіл тас жарады, тас жармас бас жарады
Бас - голова - хед
2. Өнер алды қызыл тіл
Қызыл - красный - ред
3. Қыстың қамын жаз ойла
Жаз - лето - самме
4. Денсаулық зор байлық
Байлық - богатство - уелс
5. Білім өмір шырағы
Өмір - жизнь - клен
6. Кіта білім бұлағы
Білім - знание - чолидж
7. Батыр қол бастар,
Шешен сөз бастар
Сөз - слова - ут
8. Ер бір рет өледі
Қорқақ мың рет өледі
Мың - тысяча - уан таузент
9. Туған елдей ел болмас,
Туған жердей жер болмас
Жер - земьля - өз
10. Алуан сурет салады
Көргендер сурет салады, бұл не?
Аяз - мороз - уери колт
11. Ұстай қалсаң еріп кетер,
Әуре болма теріп бекер, бұл не?
Қар - снег - снөу
12. Жазудан бір жалықпаған
Жаза - жаза арықтаған
Бор - мел - шок
Жүргізуші сөзі: Олай болса келесі сөз кезегін әділ - қазы алқаларына берейік.
Жүргізуші сөзі: 3 - кезең «Ғажайып әлем»
Шарты: бұл кезеңде 3 тақырып берілген. Әр тақырыпта 10 нан 40 қа дейінгі сандар жазылған. Әр ұяшықтың астында тақырыптарға сәйкес сұрақтар жапсырылған.
1. Есімдер сыр шертеді
2. Ұлы тұлғалар
3. Өлең тарихтың ажары
1. Есімдер сыр шертеді.
10 ұпай. Абылай ханның шын есімі: Әбілмансұр
20 ұпай. Шоқан Уәлихановтың шын есімі: Мұхамад - Қанафия
30 ұпай. Қабанбай батырдың шын есімі: Ерасыл
40 ұпай. Әйтеке бидің шын есімі: Айтақ
2. Ұлы тұлғалар.
10 ұпай. Бұл тарихи тұлға 1802 - 1847 ж. ж аралығында өмір сүрген Абылай ханның немересі. 1837 - 1847 ж. ж болған ұлт - азаттық көтерілістің басшысы, қазақтың соңғы ханы: Кенесары Қасымұлы.
20 ұпай. Бұл тарихи тұлға ұлтымыздың ағарту саласында көп еңбек еткен. Қазақ даласында бірінші болып қыздарға арнап мектеп ашқан ағартушы педагог, балалар әдебиетінің атасы. Ыбырай Алтынсарин.
30ұпай. Ол - жазушы. Кеңес Одағының батыры, Қазақстанның Халық қаһарманы. 2010 жылы ол кісінің 100 жылдық мерей тойы тойланып, Алматы қаласында ескерткіш орнатылды. Оның «Генерал Панфилов», «Ұшқан ұя», «Артымызда Москва» т. б еңбектері белгілі. Бауыржан Момышұлы.
40 ұпай. Ол - ұлт - азаттық қозғалыс жетекшісі, мемлекет қайраткері, ақын, публицист, қазақ тілі мен әдебиет тану ғылымдарының негізін салушы. Өзінің сенімді достары Ә. Бөкейханов, М. Дулатов пен бірге 1913ж. бастап ұлттық «Қазақ» газетін шығарып, оның жұмысына жетекшілік етті. Ахмет Байтұрсынұлы.
3. Өлең сөзің ажары.
10 ұпай.
Ағынды менің Ақсуым
Арқырап әлі ағарсың
Ақиланған ашумен
Ақтарды асқар сабағын. І. Жансүгіров «Ағынды менің Ақсуым»
20 ұпай.
Мектетегі балалар
Айтайын біраз сөзімді
Ұядағы түлектей
Білімге сал көзіңді. Қ. Терібаев «Оқушы жастарға»
30 ұпай.
Мен оның түнін сүйем, күнін сүйем
Ағынды өзен, асқар тау, гүлін сүйем.
Мен оның қасиетті тілін сүйем
Мен оның құдіретті үнін сүйем
Бар жәндігін сүйемін қыбырлаған
Бәрі маған «Отан» деп сыбырлаған. М. Мақатаев «Отан»
40 ұпай.
Қазағым, елім
Қайқайып белің
Сынуға тұр таянып
Талауды малың
Қанауда жаның
Аш көзіңді оянып. Кімнің өлеңі? А. Байтұрсынұлы «Жиған - терген»
Жүргізуші сөзі: 4 - кезең «Маңызды 8 сұрақ»
Шарты: Бұл сайыста әр сайыскер сан таңдайды, артында пән аттары, және сол пәнге байланысты сұрақтар жасырылған. Дұрыс жауап 10 ұпай.
1. Математика: Әл - Фараби 870ж. туылып, 950 ж. қайтыс болды. Ол қазір неше жаста, неше жыл өмір сүрді. (1141 жаста болар еді, 80 жыл өмір сүрді.)
2. Қазақ тілі: Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі қандай? Ол Конституцияның нешінші бабымен бекітілген? Конституцияның деген сөз қай септікте тұр? (Қазақ тілі; 7 бабымен; Ілік септігінде)
3. География: Қазақстан территориясының көлемі дүние жүзі бойынша нешінші орын алады? Онда неше облыс бар? (9 орын; 14 облыс)
4. Биология: Қазақстандағы қорықтар саны қанша? Оларды ата? Қандай аңдар мен құстар мекендейді?
5. Әдебиет: Абай Құнанбаев кім? Оның жазушылығы мен қатар қандай қырын білесіңдер? Еңбектерін ата? (Ұлы ақын; Аудармашы;)
6. Тарих: Сырым Датұлы бастаған көтеріліс қай жылдары болды? Көтеріліс қанша жылға созылды? (1783 - 1797ж. ж; көтеріліс 14 жылға созылды)
7. Музыка. Бөкей ордасының Жиделі деген жерінде дүниеге келген, сазгер, аспаптық музыканың классигі, аса көрнекті күйші кім? Еңбектерін ата: (Құрманғазы Сағырбайұлы, «Ақсақ киік», «Қайран шешем», «Адай» т. б)
8. Спорт әлемі: Афины олимпиадасында алтын медальға ие болған кім? Және спорттың қай түрінен? (Бақтияр Артаев, бокстан)
Жүргізуші сөзі: Сайысымыздың келесі кезеңі, яғни 5 - кезеңі «Шешендік өнер».
Жақсы сөзге жүрегі жай табатын
Өз ойын дәлелдеп нақты айта алатын
«Егер мен деп» шәкірттер шықсын алға
Шарты: ойыншыларымыз қима қағаздарды таңдайды, қандай тақырып шықса, сол тақырып бойынша өз ойын айтады.
1. Егер мен ауыл әкімі болсам...
2. Егер мен ауылдан шыққан депутат болсам...
3. Егер мен президент болсам...
Жүргізуші сөзі: Сайысымыздың соңғы кезеңі, яғни 6 - кезеңі
«Жорға». Шарты: Сайыскерлеріміз конверт таңдайды. Ол конвертте қай нұсқа көрсетілсе, сол нұсқаның сұрақтарына жауап береді. Әр бір дұрыс жауапқа 10 ұпай. Сұрақтарға тез әрі толық жауап беру керек.
А - нұсқасы:
1. Қазақ алфавитінде неше әріп бар? 42
2. Қазақтың 3 биі: Төле би, Қазбек би, Әйтеке би.
3. Партизан жазушы: Жұмағали Саин
4. Исатайдың ақын досы: Махамбет
5. Абылай тұсындағы атақты жырау: Бұқар жырау
6. Қазақтың музыкалық аспабы: Домбыра
7. Жиренше шешеннің жары: Қарашаш
8. Абылайдың шын есімі: Әбілмансұр
9. Адай күйінің авторы: Құрманғазы
10. Мына мақалды жалғастыр: Отан -...........(Оттан да ыстық)
Б - нұсқасы:
1. Нақыл сөз түріндегі сөз мәйегі: мақал
2. Қазақ хандығының негізін салушы: Керей мен Жәнібек
3. Шығыстың қос жұлдызы атанған Кеңес Одағының батырлары: Әлия мен Мәншүк
4. Абылайдың лақап аты: Сабалақ
5. Ашытылған бие сүті: қымыз
6. Қазақтың соңғы ханы: Кенесары
7. Қобыландының жүйрік аты: Тайбурыл
8. 1986 ж. болған оқиға: Желтоқсан оқиғасы
9. Шыңғыс ханның шын есімі: Темучин
10. Мына мақалды жалғастыр: Өнер алды -......... (қызыл тіл)
Жүргізуші сөзі: Ойынның шешуші сәті, әділ - қазы алқалары сөз кезегі өздеріңізде.
Осымен бұл қызықты тамамдайық
Бұл жайды айтамыз ба жаман болсақ
Үйрендік білмегенді осы жолы
Тағы да үйренеміз аман болсақ

Құрметті ұстаздар, оқушылар бүгінгі көріп тамашалаған зердені жетілдіру «Жас тарихшы» атты танымдық сайысымыз өз мәресіне жетті.

Батырлар – ел қорғаны (танымдық сайыс)

Сайыстың мақсаты:
1) Білімділік: Оқушылардың қазақ халқының батырларының ерліктері туралы түсініктерін кеңейту.
2) Тәрбиелік: Отанын, елін сүюге, қорғауға тәрбиелеу.
3) Дамытушылық: Оқушылардың Отанға деген сүйіспеншілігін дамытып, өзіндік көзқарастарын қалыптастыру.
Сабақтың түрі: Сайыс
Сабақтың әдісі: Сұрақ – жауап, баяндау.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, суреттер, кітап бұрышы.
Пәнаралық байланыс: География, Қазақ әдебиеті.

Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі
Оқушыларды топқа бөлу

ІІ. «Кім жылдам?» ойыны
Екі топқа ортақ 10 сұрақ қойылады. Әр дұрыс жауапқа бір ұпай беріледі.
1. Дарабоз атанған қазақ батыры. (Қабанбай)
2. 1705ж Алматы облысында дүниеге келіп, 1733 жылы Бөлек батырмен жоңғарларға елші болып барған қазақ батыры ( Райымбек)
3. Кеңес Одағы батыры атағын екі рет алған, жауға 305 рет ұшқан ұшқыш. (Талғат Бигелдинов)
4. «Жаужүрек Мың бала» көркем фильмі қай батыр туралы түсірілген? (Сартай батыр)
5. ХІХ ғасырдың І жартысында Қоқан басқыншылығына қарсы күрескен, Кенесарының сенімді серігінің бірі болған қазақ батыры (Сыпатай Саурықұлы)
6. Абылай ханның құрметіне бөленіп, қазақ – жоңғар шайқасына қатысып «Батыр» атағын алған қазақ батыры (Батыр баян)
7. 1836 - 1838 жылдары Бөкей Ордасында болған көтеріліс басшыларының бірі (Исатай Тайманұлы)
8. Шығыстың қос жұлдызы (Әлия мен Мәншүк)
9. Ұлы Отан соғысы кезінде Кеңес Одағының батыры атағын алған ең жас батыр (Ж. Елеусізов)
10. Қазақтың батыр қызы мерген: (Ә. Молдағұлова)

ІІ. Мақал – мәтел сайысы
Екі топқа тақырыптар беріледі. Әр топ берілген тақырып бойынша кезектесіп мақал - мәтел айтып жарысу керек. Кезегі келгенде мақал - мәтел айта алмаған топ жеңіледі. Жеңіске жеткен топқа - 10 ұпай, жеңілген топқа - 7 ұпай беріледі.
І. топ
Отан, туған жер туралы
ІІ. топ
Ерлік, батырлық туралы

ІІІ. «Тұлғаны таны» ойыны
Белгілі бір тұлға туралы қысқаша мәлімет беріледі. Берілген мәлімет бойынша тұлғаны тану керек. Әрбір дұрыс жауап 5 ұпаймен бағаланады.
І топ.
1) ХҮ ғасырда өмір сүрген. Аты аңызға айналған халық батыры. Әбілхайыр ханның қолбасшыларының бірі болған. Батыр туралы қазақ халқының қаһармандық жыры жазылған. (Қобыланды Тоқтарбайұлы)

2) ХҮІІІ ғасырдың аяғындағы отарлық езгіге қарсы ұлт - азаттық көтерілістің ұйымдастырушысы, әрі көсемі. Ол бастаған көтеріліс 14 жылға созылған. (Сырым Датұлы)

3) Патша өкіметінің отаршылдық саясатына қарсы бағытталып, халықтың бостандығын көздеген ұлт - азаттық көтерілістің басшысы. (А. Иманов)

ІІ топ.
1) Сырдария өзенінің жағасында дүниеге келген. Абылай хан тұсындағы батыр, атақты қолбасшы. 1710ж Қарақұмда жиынға қатысып, билермен бірге қазақ жасағының өкілі болып сайланған. Қартайған шағына дейін ат үстінен түспеген қазақ батыры. (Бөгенбай батыр)

2) Бөкей ордасында дүниеге келген. Халықтың азаттығын көксеген күрескер, ел бастаған батыр, ақын. Ол өз өлеңдері арқылы халықты патша өкіметі мен хандардың езгісіне қарсы күреске шақырған.
(Махамбет Өтемісұлы)

3) Жамбыл облысы Жуалы ауданындағы Көлбастауда дүниеге келген. Екінші дүниежүзілік соғыстың даңқты жауынгері, Халық қаһарманы, қазақтың көрнекті жазушысы. (Бауыржан Момышұлы)

ІҮ. «Топ басшылар» сайысы
Топ жетекшілеріне 10 сұрақ қойылады. Әрбір дұрыс жауап 1 ұпай.
Ү. Қорытынды
ҮІ. Марапаттау.

Сабақтың тақырыбы: Тарихты білу – парызым

Сабақтың мақсаты:
1) Білімділік: Еліміздің тарихы туралы оқушылардың білімдерін пысықтау.
2) Тәрбиелік: Отанын, елі сүюге, құрметтеуге тәрбиелеу.
3) Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау, шығармашылық қабілеттерін дамыту
Сабақтың түрі: Сайыс сабақ
Сабақтың әдісі: Сұрақ – жауап
Сабақтың көрнекілігі: Қ. Р Карта, үлестірмелі қағаздар, интерактивті тақта
Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі
Оқушыларды топқа бөлу.
ІІ. Сайыстың кезеңдері
1) Топ басшылар сайысы
2) Сандар сыры
3) Қазақстан Тәуелсіздік жылдарында
4) Тарихи терминдер

1) Топ басшылар сайысы
Екі топ жетекшісіне ортақ 10 сұрақ қойылады. Әрбір дұрыс жауап – 2 ұпай.
1. Ежелгі тас дәуірі ( палеолит)
2. «Диуани хикмет» еңбегінің авторы: (Қ. А. Яссауи)
3. Наурыз мерекесінде жасалатын ұлттық тағам ( Наурыз көже)
4. Қазақ халқының негізін қалаған хандар: ( Керей мен Жәнібек)
5. Халықтардың әдет - ғұрпын, салт - дәстүрін зерттейтін ғылым ( Этнография)
6. ХVІІІ ғасырда Қазақ хандығына қауіп төндірген мемлекет (Жоңғар)
7. Қазақстанның Ресейге қосылу процесі қанша жылға созылды? (150 жылға)
8. Ш. Уәлихановтың дүниеге келген жері (Құсмұрын)
9. Қазақстанның ең биік шыңы (Хан Тәңірі)
10. «Алтын адам» табылған жер? (Есік қорғаны)
2) Сандар сыры
Берілген сұрақтарға тек қана санмен жауап беру керек. Әрбір дұрыс жауап - 3 ұпаймен бағаланады.
І. топ
1) Әл - Фараби қай жылы дүниеге келді? (870)
2) «Отырар опаты» болған жыл? (1218)
3) С. Датұлы бастаған көтеріліс неше жылға созылды? (14)
4) Жоңғардың қалың қолы Қазақстанға тұтқиылдан басып кірген жыл:(1723)
5) Қазақ ғылым академиясы ашылды: ( 1946)
6) Қазақстанда тың жерді игеру басталды: (1954)
7) Екінші дүниежүзілік соғыс қай жылы аяқталды? ( 1945)

ІІ топ.
Шілікті қорғанынан табылған қола жебе саны (13)
Әл-Фарабидың қайтыс болған жылы? (950)
Қазақтардың қалмақтарға Бұланты өзенінің бойында соққы беруі (1726)
Патша үкіметі Бөкейді екінші хан етіп сайлаған уақыты: (1815)
К. Қасымұлы бастаған көтеріліс неше жылға созылды? (10)
Астана Ақмолаға қай жылы көшірілді? (1997)
Екінші дүниежүзілік соғыс басталған жыл ( 1939)

3) Қазақстан Тәуелсіздік жылдарында
(шығармашылық тапсырма)
Тәуелсіздік алған кезеңнен бастап бүгінгі күнге дейінгі еліміздің жетістігін суретпен бейнелеу тапсырылады. 10 ұпаймен бағаланады.

4) Тарихи терминдер
Берілген мәліметтер бойынша лауазым иесін табу қажет. Дұрыс жауап - 5 ұпай.
1. Әділдігі, әрі тапқыр шешендігімен төрелік айту беделіне ие болған адам (би)
2. Қағанат ақсүйектеріне берілетін лауазым ( елтебер)
3. Оғыз мемлекетінің билеушісі (жабғу)
4. Моғолстандағы хан кеңестшісі (инақ)
5. Ру билігін жүргізетін адам ( рубасы)
6. Феодалдық иелік қожасы, ру мен тайпа басшысы (бек)
7. Хан кеңесшісі (уәзір)
8. Ауыл билігін жүргізетін адам ( ауылбасы)
9. Жеке ерлігімен ерекше көзге түскен ержүрек қаһарман адамдарға берілетін құрметті атақ ( батыр)
10. Хан, сұлтандардың балаларын тәрбиелеуші, олардың қамқоршысы ( атабек)
ІІІ. Қорытынды
ІҮ. Жеңген топты марапаттау

Тақырыбы: «Кім көп біледі?» Интеллектуалдық сайыс
Орта ғасырлардағы тарихынан ұзақ мерзімді жоспары

Cайыс «Кім көп біледі?» Интеллектуалдық сайыс.
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушылардың сабақтан алған білімдерін пысықтау.
2. Оқушылардың өз білімдерін жеткізе білу, ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту.
3: Ортада өзін ұстауға, сабырлылыққа, ұстамдылыққа тәрбиелеу.
Көрнекілігі: суреттер, плакаттар, шарлар
Түрі: жарыс сабақ
Әдісі: сұрақ - жауап
Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі
Құрметті оқушылар, ұстаздар бүгінгі сайысымызға 5-6 сынып оқушылары арасындағы «Кім көп біледі?» атты сайысқа қош келдіңіздер. Сайысқа барлығы 4 топ қатысады. 
Сайыс 6 бөлімнен тұрады

1. Беташар. Әр топ өздерін таныстырады.
2. Біліміңді сына ./ шарты: сұраққа тез жауап беру/ 
3. Сәтті кезең .Топ сайысы (әр топқа 4 сұрақ қойылады)
4 Тарихқа саяхат . /шарты: тарихи хронологиямен жұмыс./ 
5.Тұлғаны таны. / шарты көрсетілген фотосуреттегі тұлғаның өмірбаянына тоқталу. Топпен ақылдаса отырып, сұраққа жауап беру
6. Финал . Тарихи терминдер. 
Сайысымызды бастамас бұрын әділқазылар алқасымен таныс болыңыздар. Яғни мен әділқазы алқысын жоғарғы сынып оқушыларын алдым. Олар: 
жүргізуші: Ғылымның сырын ұғына
Шығыңдар білім шыңына
Ұқыптылық пен зеректік
Жеткізер сіздей өренді
Білімнің нәрлі сырына

Сайысымыздың 1- кезеңі бойынша топтар өздерін таныстырады
1 - топ Алтын адам.

2 - топ Бәйтерек тобы:
3 - топ: Сұңқар тобы
4-топ : Алаш тобы.
Сайысымыздың екінші бөлімі Біліміңді сына ./ шарты: сұраққа тез жауап беру/ 
1. Өзіміздің рәміздерді ата және олардың авторлары : /ту ,елтаңба ,гимн / Елтаңба: Шотаман Уалиханов. Жандарбек Мәлібеков.
2. ту: Шәкен Ниязбеков.
3.Гимн .Жүмекен Нәжімеденов.Н.Назарбаев.Ш.Қалдаяқов
2.Тарих сөзі қандай мағына береді? / зерттеу, өткен оқиғалар жайлы әңгіме/
3.Қазақстан тарихы неше кезеңге бөлінеді? / 4 . Ежелгі Қазақстан тарихы. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы. Жаңа замандағы Қазақстан тарихы.Қазіргі замандағы Қазақстан тарихы /
4.Қ Р тұңғыш президенті Н.Әбішұлы Назарбаев қай жылы президент болып сайланды? / 1991 жылы 1 желтоқсанда/
5.Карта қандай мағына береді? / немісше түпнұсқа,ал грекше «жазу паирусы» деген мағынада/
6.Тарихта ең ұзаққа созылған кезең? / ежелгі тас дәуірі палеолит. Б,з,б 206 млн жылдан-б,з,б 12 мың жыл аралығын қамтыды /
7.Ғалымдар алғашқы адамды қалай атады ? / епті адам. Африкада Кения Олдувай шатқалынан ол осыдан 1 млн 750 мың жыл бұрын пайда болған. /
8.Қазақстан аумағында алғашқы адамдар шамамен қашан пайда болды? / 1 млндай жыл бұрын/
9.Ұлы Отансоғысы қай жылдары болды? / 1941-1945 жж /
10. Ежелгі сақтардың ел билеген атақты әйел патшаларының бірі? / Тұмар.Томирис
Сайысымыздың үшінші бөлімі; Сәтті кезең. Ауыл тарихынан сұрақтар. Топ сайысы (әр топқа 4сұрақ қойылады)
1-топ Алтын адам тобына сұрақ: 
1. Қаракеткен ауылының яғни не себептен Қаракеткен деп аталған. 
2. «Жалағаш қой совхозы » қай жылы ашылған? / 1943 жылы/
3. Осы өзіміз оқып жатқан № 114 орта мекетп қай жылы салынды? / 1989 жылы /
4. Қаракеткендегі Жамбыл Жабаев атындағы бастауыш мектеп қай жылы ашылды? / 1932-33 жж/
2-топ.Бәйтерек бобына сұрақтар: 
1. Қай жылы Қаракеткен машина -трактор станциясы құрылды?/ 1931/
2.Ауылдағы «Әбділда ата» атындағы имандылық мешіті қай жылы салынды? / 1997 жылы/
3. «Жалағаш қой совхозы» қай жылы таратылып кетті? / 1991-1993 жылдары /
4.Біз № 115 орталау мектептен № 114 орта мектеп болып қай жылы аталдық / 1975-76 оқу жылында /
3-топ. Сұңқар тобына сұрақтар:
1«Игілік» балық колхозы . қай жылы құрылды? / 1930 жылы /
2. «Қалияр шүңейіті» деп аталуының себебі неде?
3. Қаракеткен ауылдық уческелік ауруханасы қай жылы ашылды? / 1955 жылы /
4. 1955-57 жылы «Игілік» балық колхозында ерен еңбегі үшін медальді ауылдан балықшы кім марапатталды? /Төремұратов Қуаңбай ата /
4-топ. Алаш тобына сұрақтар: 
1. Балықшылар балықты Қаракеткен аумағындағы қандай көлдерден аулаған: /«Майкөл», «Кіндіккөл», «Үйсінкөлі», «Түйе кеткен» /
2. «Жалағаш қой совхозында » Еңбек Қызыл ту орденімен марапатталған жүргізуші кім? М.Өлментаев
3. Құрмет белгісі орденінің иесі шопан ? Ж.Нұрбаевты 
4. 1957 жылы «Майкөлден» ауланған сапалы балықпен балықшылардың ерен еңбегі туралы сол кездегі колхоз төрағасы Ж.Есіркепов қандай кітабында жазылған? /«Өмір өткелдері» /
Сайысымыздың төртінші бөлімі 4 «Тарихқа саяхат». /шарты: тарихи хронологиямен жұмыс./ 
1.Ежелгі тас дәуірі (палеолит) уақытына ата: / б.з.б. 2 млн 600 -12 мың жыл / 
2.Орта тас ғасыры (мезолит ): / б.з.б.12-5 мың жыл бұрын/
3.Жаңа тас ғасыры (неолит): / Б.з.б. 5-3 мың жыл бұрын/
4. Мыс-тас ғасыры (энеолит): / б.з.б 3 мың-1800 жыл/
5.Қола дәуірінің уақыты: /б.з.б. 2 мың жыл-8 ғасыр/
6.Ерте темір дәуірі: / б.з.б 8 ғасыр-б.заманымыздың 5 ғасыры /
7.ҚР ұлттық валютасы қай жылы енгізілді? / 1993 жылы 15 қарашада /
8. ҚР жаңа Конституциясы қашан қабылданды? / 1995 жылы 30 тамызда /
9.Алматыдағы желтоқсан көтерілісі қай жылы болды? / 1986 жылы 17-18 желтоқсанда /

Сайысымыздың бесінші бөлімі . Тұлғаны таны / шарты көрсетілген фотосуреттегі тұлғаның өмірбаянына тоқталу. Топпен ақылдаса отырып, сұраққа жауап беру
Ұяшықта тарихи тұлғалардың бейнесі жасырылған: Әр топ өздеріне ұнаған ұяшықты таңдайды .
Ұяшықтағы суреттер.
1 ұяшықта Герадот
"Тарих атасының" Каликарнас қаласындағы ескерткіші
Геродот (Ἡρόδοτος)– ежелгі дәуірдегі грек тарихшысы, «тарихтың атасы» деп танылған жиһанкез. Ол шамамен біздің заманымыздан бұрынғы 484 – 425 жылдары өмір сүрген. Батыстың.Геродот Кіші Азиядағы Каликарнас қаласында дүниеге келіп, жас кезінде әміршілерге қарсы топта болғаны үшін елінен қуылған. Біраз уақыт Самос аралында тұрып, көп жерлерді аралаған, Қара теңізге дейін жеткен деген мәлімет бар. 
Геродот көрген, естіген, оқыған материалдарын жинақтап, артына «Тарих» атты үлкен еңбек қалдырды. Кейіннен александриялық ғалымдар оның еңбегін тоғыз музаға сәйкестендіріп, тоғыз кітапқа бөлген. Геродот алғашқы төрт кітабында Лидия, Мидия мемлекеттері, Ахемен әулеті жөнінде жазып, олардың Мысырға,Вавилонға, сақтарға қарсы жорықтарына тоқталады. Қалған бес кітабы грек-парсы соғысына (біздің заманымыздан бұрынғы 500 – 449) арналған. Онда халықтардың тарихымен қатар этнографиясы, діні, әдебиеті, мемлекеттердің ішкі-сыртқы саясаты, экономикасы берілген. Шығарманың төртінші кітабында парсы патшасы Дарий Гистасптың сақтарға қарсы жорығы баяндалған. Онда сақтар елі жөнінде аса құнды мәліметтер ұшырасады. Қолжазбаларының ішінде бізге жеткен Флоренция нұсқасы ағылшын, орыс, т.б. тілдерге аударылған.
2 ұяшықта .
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 
Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбаев (6 шілде 1940 жыл, Шамалған ауылы,Алматы облысы) — Қазақстанның мемлекет қайраткері, ғалым, Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті.
Нұрсұлтан Назарбаев 1940 жылы 6 шілдеде Алматы облысының Қарасай ауданына қарасты Шамалған ауылында Әбіш пен Әлжанның отбасысында дүниеге келген. 1940 жылы 6 шілдеде Іле Алатауының баурайындағы Үшқоңыр жайлауында Әбіш пен Әлжан Назарбаевтардың шаңырағында дүниеге келді. Оған әке-шешесі Нұрсұлтан деп ат қойды.Сәбиге ат таңдаудың өзі жатқан бір хикаяға айналды. Тойға жиналған ағайын-туыс түрлі есімдерді тұс-тұстан айтып жатты. Ең ақырында жаңа туған ұлдың әжесі Мырзабала мынадай ұсыныс білдірді: «Менің сүйікті немерем екі бірдей есімді алып жүрсін. Оның аты Нұрсұлтан болсын».Әлемдегі барлық әжелер секілді Мырзабала да немересінің азамат болып қалыптасуына ерекше еңбек сіңірді.
3 ұяшықта Сыма Цянь
б.з.б.145-86 жж өмір сүрген. Ол шығыстың атасы. 130 тараудан тұратын «Тарихи жазбалар » еңбегі бар.
4 ұяшықта:
Әбу Насыр Әл-Фараби (араб.: أبو نصر محمد الفارابي ‎) Әбу Насыр Мұхаммад ибн Тархан ибн Узлағ әл-
Әбу Насыр Әл-Фараби
Туылған күні: 870 жыл

Туылған жері: Отырар қаласы[1]

Қайтыс болған күні: 950 жыл

Қайтыс болған жері: Сирия, Шам[1]

Азаматтығы: Түркістан

Ғылыми аясы: Метафизика, Саяси философия, Логика,Ғылым, Этика,[2] Эпистемология

Ғылыми дәрежесі: Екінші ұстаз [2]

Ғылыми атағы: түркітанушы, ойшыл философ,математик

Ғылыми жетекші: Әбу Жүсіп Әл-Кинди,Аристотель, Платон, Порфирий,Клавдий Птолемей[1]

Атақты шәкірттері: Ибн Сина, Yahya ibn Adi, Abu Sulayman Sijistani, Shahab al-Din Suhrawardi, Ibn Bajjah, Mulla Sadra,[2] Al Amiri, Ибн Рушд,Маймонд Мұса және Abū Hayyān al-Tawhīdī, Лео Штраус[3]

Несімен белгілі: ārā ahl al-madīna al-fāḍila(Қайырымды қала тұрғындарының көзқарасы),kitāb iḥṣāʾ al-ʿulūm("Ғылымдардың шығуы"), kitāb iḥṣāʾ al-īqā'āt ("Classification Of Rhythms")[2], Бірінші және екінші аналитика, Фусул ал-мадани(Мемлекет қайраткерлерінің қанатты сөздері)

Әйтеке Байбекұлы(1644 -1700 жж.) — қазақ халқының бірлігін нығайтуға үлкен үлес қосқан атақты үш бидің бірі, мемлекет қайраткері.Әлім тайпасының төртқара руынан шыққан.[1] Әмір-Темірдің бас кеңесшісі Ораз қажының бесінші ұрпағы. Бүкіл парсы, өзбек, қырғыз, қазақ жұрты "Синесоф буа"(жаны пәк жан) атағанСейітқұл әулиенің үшінші үрпағы. Әбілқайыр ханға дейін Кіші жүздің сөзін ұстаған қазақтың биі. Есім хан тұсында Самарқанды билеген Жалаңтөс батырдың жақын туысы. Әйтеке бес жасында молдадан оқып сауатын ашқан.
6 ұяшықта. Ахмет Байтурсынов
Байтұрсынұлы Ахмет (5 қыркүйек 1872 жыл, қазіргі Қостанай облысы, Жангелді ауданы Сарытүбек ауылы – 8 желтоқсан 1937, Алматы қаласы) — қазақтың ақыны, әдебиет зерттеуші ғалым, түркітанушы, публицист, педагог, аудармашы, қоғам қайраткері.[1] Қазақ халқының 20 ғасырдың басындағы ұлт-азаттық қозғалысы жетекшілерінің бірі, мемлекет қайраткері, қазақ тіл білімі мен әдебиеттану ғылымдарының негізін салушы ғалым, ұлттық жазудың реформаторы,ағартушы, Алаш-Орда өкіметінің мүшесі.[
7 ұяшықта. Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова

Дүниеге келгені: 1924 ж. 15 маусым
Бұлақ ауылы, Қобда ауданы,Ақтөбе облысы

Қайтыс болғаны: 1944 ж. 14 қаңтар
Казачиха деревнясы,Новосокольники ауданы,Псков облысы

Мансабы: мерген

Әлия Нұрмұхамбетқызы Молдағұлова (шын есімі Ілия, майдандас достары «Лия» деп атапты) (1925 ж. 15 маусым (кейбір деректерде 25 қазан, 20 сәуір),Ақтөбе облысы, Қобда ауданы, Қаз КСР – 1944 ж. 14 қаңтар, Псков облысының солтүстігіндегі Новосокольники, Казачиха ауылы, РКСФР) – Кеңес Одағының Батыры (1944), снайпер, ефрейтор.
Сайысымыздың алтыншы бөлімі Финал . Тарихи терминдер
1. Нумизматика нені қандай ғылым? / тиындар, құйма ақшалар .тиындар ақша айналымын зерттейді./
2. Геральдика ұғымы : / елтаңбатану ғылымы, елтаңбаларды арнай деректеме ретінде зерттейтін ғылым/
3.Антропология қандай ғылым: / адам қаңқасын зерттеу арқылы адамның дене бітімін ,сипатын анықтайтын тарихтың бір саласы /
4. Иероглиф- жазудың бңр түрі . оның таңбалары ретінде заттың , өсімдіктің, жануарлардың ,құстың суреті қолданылған.
5.Этнография- / халықтардың шығу тегін,рулық-тайпалық және әлеуметтің құрамын, тұрмыс-тіршілігін, салт-санасын, әдет-ғұрпын ерекшелігін зерттейтін ғылым/
6. Топономика-/ жер-су атауларының шығу тарихын зерттейтін ғылым саласы. /
7.Этнос-белгілі бір аумақта тұратын, тілі мен ділі, шығу тегі ортақ ұлт.
8.Теология-дін ілімін зерттейтін ғылым.
9.Археология-заттай дерек бойынша адамзат тарихының ежелгі кезеңін зерттейтін ғылым.

Сабақтың тақырыбы: «Интеллект» сайысы
Мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың өткен сабақтарда алған білімдерін тексеру, қорыту.
Дамытушылық: Ойлау, сөйлеу қабілеттерін шыңдау, есте сақтау қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: Туған халқына, Отанына, оның тарихи тағдырына деген құрмет сезімін қалыптастыру. Патриоттық тәрбие беру.

Көрнекілігі: слайд, суреттер, карточкалар, математикалық есептер.
Сабақтың түрі: сайыс сабақ
Сабақтың әдісі: пікіралысу, сұрақ - жауап, миға шабуыл.

Барысы:
І. Ұйымдастыру: оқушыларды түгендеу.
ІІ. Сабақтың жүрісі:
І – тур. «Қанат қақты»
ІІ – тур. “Білеміз бе?”
ІІІ – тур. “Тұлғаны таны”
ІV – тур. Тарихи криптограмма
V – тур. Математикалық ойын
VІ – тур. Байқампаздар сайысы

Ойынның өтілу тәртібі:
1. Ойынға екі топ қатысады, әр топ жетекшісі сайланады.
2. Топ атауы, ұраны болады.
3. Әр топқа ойын барысында тапсырмалар беріледі.
І. Қанат қақты! Жетекшілір сайысы 7 сұрақтан 10 сұрақ қойылады иә немесе жоқ деген жауаптары бар. Әр дұрыс жауап 5 ұпаймен бағаланады.

І топ: Алтын Орда командасына.
1. Түрік қағанаты тарихта алғашқы қағанат па? (иә немесе жоқ)
2. Тараздың бұрынғы атауы Суяп қаласыма? (иә немесе жоқ)
3. Арабтар “Сүзеген” деп атаған қаған Сұлу қаған ба? (иә немесе жоқ)
4. Махмұд Қашғари Баласағұн қаласында еңбек еткен ба? (иә немесе жоқ)
5. Орыс жылнамаларында половшылар деп қарлұқтарды атаған ба? (иә немесе жоқ)
6. Түркі тілдес тайпалардың ортақ атауы теле дұрыс па? (иә немесе жоқ)
7. Ташкент қаласының бұрынғы аты Шаш қаласы болған ба? (иә немесе жоқ)

ІІ топ: Ақ Орда командасы.
1. Көне түріктердің негізгі жазуы руна ма? (иә немесе жоқ)
2. Ғұн державасының негізін қалаған Аттила ма? (иә немесе жоқ)
3. Түрік қағандығының іргесін қалаған Бумын қаған ба? (иә немесе жоқ)
4. Жібек соғды елінен әкелінетін тауар ма? (иә немесе жоқ)
5. Баласағұн оғыздардың астанасы ма? (иә немесе жоқ)
6. Суяб қаласы Шу өзеннің бойында орналасқан ба? (иә немесе жоқ)
7. Оғыздардың әскербасшы шанью деп аталған ба? (иә немесе жоқ)

ІІ. “Білеміз бе?”
Әр ұяшықта сұрақтар берілген. Сол сұрақтарға дұрыс жауап берулерін керек.
Егер қосымша көмек алсаңдар онда ұпайларын кемиді. Толық жауап 20 ұпай, жартылай жауап 10 ұпай мен бағаланады.
1 - ші сұрақ:
Жужан қағаны Анағұй қағанға қалай тиісудің жолын іздеп, маған қызын әйелдікке берсін деп елші жіберген түрік қолбасшысы кім?
Қосымша көмек:
Жауабы: Бумын

2 - сұрақ: Қыпшақтың елбөрілі тайпасы табынған аң?
Жауабы: Қасқыр.

2 - сұрақ: 942 - 1212 жылдары – батыста Амудария мен Сырдария арасындағы Мәуереннахрдан бастап, шығыста Жетісу мен Қашғарға дейінгі жерлерде билік құрған алғаш мұсылман түрік мемлекеті.
Қазақтар жайлауға көшкенде мал мен көшті жанып тұрған екі оттың ортасынан өткізген. Тек бір түлік от ортасынан өтпеген. Ол қай түлік?
Қосымша көмек:
1. 1040 жылы мемлекет Батыс және Шығыс мемлекеті болып екіге бөлінеді.
2. Қарақытайларды талқандаған Хорезм шахы Мұхаммед осы мемлекеті құлатады.
Жауабы: Қарахан мемлекеті

4 - сұрақ: Оғыз мемлекетінің 24 тайпадан тұрғандығын жазған тариқшы кім?
Қосымша көмек:
Жауабы: М. Қашқари:
5 - сұрақ: Қазақтар мүшелік жыл санаудың бір жылында жұт болатынын байқаған. Ол қай жыл?
Қосымша көмек:
1. қысы қатты болатын жыл
2. жылдың мезгіліне байланысты түсін өзгертіп отыратын хайуан
Жауабы: Қоян жылы.
6 - сұрақ: Александр Дюма 19 ғ ортасында Орынбор өлкесін аралап жүріп, бір үйді көргенде таңқалып, күнделігіне: «Бұл үй архитектураның биік шыңы»,- деп жазыпты. Дюманы таңқалдырған қандай үй?
Қосымша көмек:
1. олардың 6, 8, 12 қанатты түрлері бар
2. бұл үйдің қабырғасы - кереге
Жауабы: қазақтың киіз үйі

Тақырыбы: «Қазақстан - біздің ортақ үйіміз»
(Бірінші желтоқсан - ҚР тұңғыш президенті Н. Ә. Назарбаев күніне байланысты сыныптан тыс интеллектуалды ойын сабағы)
Мақсаты: Оқушылар қазіргі білім негізіндегі Қазақстан тарихының өркениет құндылықтарымен байланысын анықтай отырып жан - жақты білімін, ойлау өрісін, сөйлеу шешендігін шыңдау арқылы өз интеллектуалдық қабілетін арттыру.
Міндеттері:
- Қазақстан тарихы пәнінен білімдерін шыңдау;
- Сөйлеу шешендіктерін, ойлау өрісін, арттыру;
- Өз тарихын құрметтеуге тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: Танымдық сайыс сабағы.(интелектуалдық сайыс)
Пәнаралық байланыс: Қазақстан тарихы, әдебиет т. б
Ойынға қатысушылар: 10 сынып оқушылары 1 топ, 2 топ, 3 топ.
Әділқазылар алқасымен таныстыру.
Мұғалім: Армысыздар, қадірменді білім нәрімен сусындатқан ұстаздар қауымы, жақсы ниетпен келген ұлағатты қонақтар, білімді, ақылды оқушылар!
Өз елін жанындай сүйген ардақты азамат Нұрсұлтан Назарбаевқа тағдыр бұдан жиырма жыл бұрын адамның түсіне де кірмейтін міндет ұсынды: жаңа тәуелсіз мемлекет құру мүмкіндігін алған Қазақстанның тұңғыш президенті оны алғырлықпен адал орындап шықты. Оның ең басты табыстарының бірі саяси тұрақтылықты сақтап нығайту, ұлтаралық, дінаралық, және азаматтық келісімге қол жеткізу болды.
Мемлекеттің бұрынғы бірінші басшыларының түсіне де кірмеген осыншама табысқа қол жеткізіп отырған Н. Назарбаев ең биік өкімет тұғырында бақытты адам ба? Деген сұраққа жауап беретін болсақ, біз бақытты деп ойлаймыз. Өз халқының қамын ойлап, тыным таппайтын адам ретінде ол қазақстандықтар бұдан әлдеқайда жақсы өмір сүруі керек деп есептейді. Олардың тұрмыстарын жақсартуға байланысты шаралар жоспарлы түрде жүргізіліп отырғанымен, бұдан да өркенді күндердің көп кешікпей туатынына сенімді. Ел Президенті Нұрсұлтан Назарбаев адамдар ешқандай қауіп - қатерсіз, мейлінше жайлы жағдайда өмір сүретін дүниежүзілік қауымдастыққа лайық XXI ғасырдың өркен жайған мемлекетін қалыптастыру үшін қолайлы жағдайлар жасауға бір жолата бел буған.
1 желтоқсан тұңғыш Президент күніне байланысты “Қазақстан біздің ортақ үйіміз” атты интеллектуалдық сайысты бастауға рұқсат етіңіздер.
Сан ғасырлар тарихынан кешегі,
Туған жердің шежіресі өседі,
Менің елім Қазақстан – Отаным,
Болашағы бізбен бірге өседі дей келе, бүгінгі сайысқа келген топтармен танысайық.
1 топ – топтың аты Астана, ұраны.....
2 топ – топтың аты Болашақ, ұраны.....
3 топ – топтың аты
Құрметті ойыншылар мен көрермендер келесі кезекте ойын кезеңдеріне тоқталайық.
1 кезең – “Кім білімді?”
2 кезең – “Кім жылдам?”
3 кезең – “Жорға”
4 кезең – “Егерде мен...”
1 кезеңде – “Кім білімді?” үй тапсырмасына “Н. Ә. Назарбаевтың білім саласына қосқан үлесі мен жетістіктерін атап өту.
3 топтан 3 оқушы шығып слайд көрсету арқылы қорғайды.
2 кезеңде – Кім жылдам? Ойын ережесі бойынша әр топтан 1 оқушы шығып
20 - ма сұраққа жауап береді. Әр оқушыға 2 минут уақыт кетеді
1 ұяшық
1. Көшпелілердің жазда мал жаю орындары ЖАЙЛАУ
2. "Тат" сөзінің мағынасы ҚҰЛ
3. Қарахан мемлекетінің астанасы БАЛАСАҒҰН
4. Бізге жазба деректерден белгілі сақ патшасы ТОМИРИС
5. Әл - Фараби (870 - 950 жж.) дүниеге келген қала ОТЫРАР
6. Отырар апаты болған жыл 1218
7. Ахмет Иассауи кесенесі кімнің бұйрығымен салынды? ӘМІР ТЕМІР
8. Қожа Ахмет Иассауи кесенесі орналасқан қала? ТҮРКІСТАН
9. Х ғ. ислам дінін алғаш рет мемлекеттік дін деп жариялаған мемлекет ҚАРАХАН
10. Таза малмен айналысатын шаруашылық? КӨШПЕЛІ
11. Ұлы Отан соғысы аяқталды 1945ЖЫЛЫ
12. Кіші жүзді Ресейдің қол астына алу ұсынысын қабылдаған патша АННА ИОАННОВНА
13. Абылай ханның өмір сүрген жылдары 1711 - 1781
14. Қазақ хандығының негізін қалаған хандар КЕРЕЙ МЕН ЖӘНІБЕК
15. 16 желтоқсан – ТӘУЕЛСІЗДІК КҮНІ
16. Тәуелсіз Қазақстанның Әнұранының жаңа мәтіні қабылданды? 1992 ЖЫЛЫ ЖЕЛТОҚСАНДА
17. Астана Ақмолаға көшірілді? 1997 ЖЫЛЫ
18. Астана қаласының 1998 жылға дейінгі атауы АҚМОЛА
19. 1993 ж. 28 қаңтарында қабылданған Конституциядағы қазақ тілінің мәртебесі МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛ
20. 1999 ж. жарық көрген Н. Назарбаевтың еңбегі ТАРИХ ТОЛҚЫНЫНДА
Интеллектуалды сабақтың өткізілуі:
1 кезең – «Өзін - өзі таныстыру»
2 кезең – “Кім білімді?”
3 кезең – “Кім жылдам?”
4 кезең – “Жорға”
5 кезең – “Егерде мен...”2 кезеңде – “Кім білімді?” үй тапсырмасына “Н. Ә. Назарбаевтың білім саласына қосқан үлесі мен жетістіктерін атап өту.
3 кезеңде – Кім жылдам? Ойын ережесі бойынша әр топтан 1 оқушы шығып
20 - ма сұраққа жауап береді. Әр оқушыға 2 минут уақыт кетеді
1 ұяшық
21. Көшпелілердің жазда мал жаю орындары ЖАЙЛАУ
22. "Тат" сөзінің мағынасы ҚҰЛ
23. Қарахан мемлекетінің астанасы БАЛАСАҒҰН
24. Бізге жазба деректерден белгілі сақ патшасы ТОМИРИС
25. Әл - Фараби (870 - 950 жж.) дүниеге келген қала ОТЫРАР
26. Отырар апаты болған жыл 1218
27. Ахмет Иассауи кесенесі кімнің бұйрығымен салынды? ӘМІР ТЕМІР
28. Қожа Ахмет Иассауи кесенесі орналасқан қала? ТҮРКІСТАН
29. Х ғ. ислам дінін алғаш рет мемлекеттік дін деп жариялаған мемлекет ҚАРАХАН
30. Таза малмен айналысатын шаруашылық? КӨШПЕЛІ
31. Ұлы Отан соғысы аяқталды 1945ЖЫЛЫ
32. Кіші жүзді Ресейдің қол астына алу ұсынысын қабылдаған патша АННА ИОАННОВНА
33. Абылай ханның өмір сүрген жылдары 1711 - 1781
34. Қазақ хандығының негізін қалаған хандар КЕРЕЙ МЕН ЖӘНІБЕК
35. 16 желтоқсан – ТӘУЕЛСІЗДІК КҮНІ
36. Тәуелсіз Қазақстанның Әнұранының жаңа мәтіні қабылданды? 1992 ЖЫЛЫ ЖЕЛТОҚСАНДА
37. Астана Ақмолаға көшірілді? 1997 ЖЫЛЫ
38. Астана қаласының 1998 жылға дейінгі атауы АҚМОЛА
39. 1993 ж. 28 қаңтарында қабылданған Конституциядағы қазақ тілінің мәртебесі МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛ
40. 1999 ж. жарық көрген Н. Назарбаевтың еңбегі ТАРИХ ТОЛҚЫНЫНДА
2 ұяшық
1. Көшпелілердің жылы қоралары бар тұрақтары ҚЫСТАУ
2. Үйсін тайпаларының мекендеген жері ЖЕТІСУ
3. Қарахан мемлекетінің астанасы БАЛАСАҒҰН
4. Әл - Фараби шығармаларын қай тілде жазған АРАБ
5. Атақты қобызшы Қорқыт ата күмбезі орналасқан ҚЫЗЫЛОРДА
6. Қазақ хандығының құрылған уақыты 1465 - 1466
7. "Жеті жарғы" заңдар жинағын жасауға қатысқан билер ТӨЛЕ, ҚЫЗЫБЕК. ӘЙТЕКЕ
8. Қазақстанның Ресейге қосылуының басталған жыл 1731
9. 1837 - 1847 жж. болған ұлт - азаттық көтерілістің басшысы КЕНЕСАРЫ ҚАСЫМҰЛЫ
10. Тәуке ханның заңдар жинағы ЖЕТІ ЖАРҒЫ
11. Ш. Уәлихановтың шын есімі МҰХАММЕД КАНАФИЯ
12. Абылай хан жерленген қала ТҮРКІСТАН
13. Абылай ханның бала кезіндегі лақап аты САБАЛАҚ
14. Абылай ханның ішкі және сыртқы саясатына әсер еткен дарынды адам БҰҚАР ЖЫРАУ
15. Сталин қашан қайтыс болды? 1953
16. Н. Ә. Назарбаев бірінші рет ҚР Президенті болып қай уақытта сайланды 1991 ЖЫЛЫ 1 ЖЕЛТОҚСАНДА
17. Қазақстан Біріккен Ұлттар Ұйымына қай жылы қабылданды? 1992 ЖЫЛЫ НАУРЫЗДА
18. ХІХ ғ. 60 жж. Верныйда тұрған ғалым, саяхатшы ШОҚАН
19. Ш. Уалиханов қағазға түсірген эпикалық шығарма МАНАС
20. Тәуелсіз Қазақстанның бірінші Конституциясы қашан қабылданды 1993 ЖЫЛЫ 28 ҚАҢТАРДА
3 ұяшық
1. Біздің заманымызға жеткен ежелгі мерекенің бірі? НАУРЫЗ МЕЙРАМЫ
2. Сақтардың негізгі шаруашылығы? МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ
3. Қарахан ханы Мұса Боғра 960 ж не істеді? ИСЛАМ ДІНІҢ МЕМЛЕКЕТТІК ДЕП ЖАРИЯЛАДЫ
4. Х - ХІІ ғғ. Таразға жақын жерде салынған кесене АЙША БИБІ
5. Шыңғысхан қашан қайтыс болды 1227 ЖЫЛЫ
6. Қазақ хандығында жүзді кім басқарды? ХАН
7. Тәуке ханның заңдар жинағы ЖЕТІ ЖАРҒЫ
8. Монғол империясының негізін қалаған ШЫҢҒЫСХАН
9. XVII ғ. І жартысында қазақтардың Ресейге қосылуын ұйымдастырушы ӘБІЛҚАЙЫР
10. Ш. Уалихановтың туған жері ҚОСТАНАЙ ОБЛ, ҚҰСМҰРЫН
11. Белгілі ғалым, "Әлемнің екінші ұстазы" ӘЛ - ФАРАБИ
12. Екінші дүниежүзілік соғыс қашан басталды? 1939
13. Абылай қай жылы қайтыс болды? 1781
14. Е. Пугачев көтерілісіне қатысқан қазақ жүздері КІШІ ЖӘНЕ ОРТА
15. С. Датұлы бастаған көтерілісі созылды 14 ЖЫЛҒА
16. Шоқанның досы, көрнекті орыс жазушысы ДОСТАЕВСКИЙ
17. С. Датұлы көтерілісінің негізгі қозғаушы күші ШАРУАЛАР
18. Президент Назарбаевтың болашақ ұрпақ алдындағы жауапкершілік сезіміміздің көрінісі деп бағалаған стратегиясы 2030 СТРАТЕГИЯСЫ
19. Қазақстан Республикасының жаңа Конституциясы қабылданды 1995 ЖЫЛЫ ТАМЫЗ
20. Н. Назарбаев 1960 ж. еңбек жолын жұмысшы болып бастаған қала ТЕМІРТАУ

4 кезең Жорға
Әр ұяшықтарға сұрақтар берілген. Ұяшықтардағы ұпай саны сұрақтардың аталуына байланысты төменгі сандағы ұяшықтарда жеңіл сұрақтар сандар өскен сайын сұрақтар қиындатылған. Ұяшықтар 10 нан 50 ұпайға дейін берілген.
1. Жолдауды кім жолдайды? Президент
2.“Қазақстан - 2030” стратегиялық мемлекеттік даму бағдарламасын қай жылы ұсынды? 1997 жылы
3. 1997 ж – 2010 жылға дейін президент Қазақстан халқына қанша жолдау жіберді? 14
4.“Дағдарыстан жаңару мен дамуға” жолдауы қай жылы жасалған? 2009 жылы
2010 жылғы жолдаудың атауы қандай? “Жаңа онжылдық - Жаңа экономикалық өрлеу - Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері”
Қазіргі қолданыстағы конституция қай жылы, қай күні қабылданды? 1995 жылы 30 тамыз
Конституция қанша тарау, қанша баптан тұрады? 9 - бөлім, 98 - баптан тұрады
Парламент қанша палатадан тұрады? Атап айтыңыз 2 палата Сенат, Мәжіліс
Қазақстан Республикасына сәйкес заң шығару қызметін жоғарғы өкілетті органы қандай?
Парламент
Н. Ә. Назарбаев қай жылы дүниеге келді? 1940 жылы, 6 шілде
Н. Ә. Назарбаевтың туып өскен жерін атаңыз. Алматы облысы
Н. Ә. Назарбаев Қазақстан Республикасының Президенті лауазымын ең алғаш рет қай жылы алды? 1990 жылы
Назарбаев университеті қай жылы ашылды? 2011 жылы
Астанадағы қазақ опера және балет театры кімнің атында?
Күләш Байсейтова атында
Астана қаласының әкімі? Иманғали Тасмағамбетов
Астанада ОБСЕ саммиті қай жылы өтті? 2010 жылы
Астанадағы Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университетің Н. Ә. Назарбаев қай жылы салтанатты түрде ашты? 1996ж
5 - кезең
Егер де мен ПРЕЗИДЕНТ болсам.
23. 11. 2012 ж. Күні 10 сынып оқушылары арасында «Қазақстан - біздің ортақ үйіміз» атты интеллектуалды ойын сабағы өткізілді. Ойын 5 - кезеңнен тұрды. Әр сыныптан бір - бір топтан шықты. ( 3 сыныптан – 18 оқушы қатысты) 1 топ – Болашақ, 2 топ - Астана, 3 топ – Көшбасшы.
1 - кезең бойынша – әр топ өзін - өзі таныстырды. Әр топтың эмблемасы мен ұрандары айтылды.
2 - кезең бойынша – «Кім білімді?» Көшбасшы тобы Президентіміздің білім саласына қосқан үлестерін жақсы жеткізді.
3 - кезең бойынша – «Кім жылдам?» Әр топтан бір оқушыдан шығып жиырма сұраққа екі минут ішінде жауап беру тапсырылды. Астана тобы жақсы көрсеткіш көрсетті.
4 - кезең бойынша – «Жорға» Әр ұяшықта сұрақтар жазылған, оны - 10, 20, 30, 40, 50 ұпай сандарымен белгілеген. Жеңіске жеткен – Астана тобы
5 кезең бойынша – «Егер де мен президент болсам». Астана тобы жақсы көрсеткіш көрсетті.
Барлық оқушылар интеллектуалды ойынға жақсы қатысып, өздерін көрсете білді. Президентіміз Н. Ә. Назарбаевтың өмір жолдары туралы толық мағлұмат алған. 1 – желтоқсан Президент күніне байланысты өткізілген іс-шараға оқушылардың барлығы өз үлестерін қосты.

Ел тарихын білесің бе?

Мақсаты: ойын барысында оқушылар Қазақ хандығының құрылғанына 550 - жыл толуына орай Қазақстан тарихы пәнінен түрлі тапсырмалар мен сұрақтарға жауап бере отырып, қазақ хандығының құрылу тарихымен танысады, қазақ халқының ғасырлар бойы аңсаған тәуелсіздікке деген ұмтылысы, қазақ тарихындағы ұлы тұлғалар, мәдениет төңірегіндегі сауалдарға жауап бере алады, оқушының ойлау қабілетін дамытып, тарих пәніне деген қызығушылығын арттырады;
Түрі: «Ел тарихын білесің бе?» атты зияткерлік ойыны Ойын барысында оқушылар сыныптар бойынша топтастырып, 6 - оқушыдан үш топқа бөлінеді. Әр топтан бір - бір капитан сайланады. Әрбір орындалған тапсырма 5 - 10 балдық жүйемен бағаланады.
Көрнекіліктер: сынып бөлмесін пәнге сай безендіру, тарих пәні бойынша түрлі тапсырмалар, қазақ хандарының суреттері, музыкамен көркемдеу;

І кезең «Миға арналған жаттығу» Командаларға 7 - сұрақ қойылады, көп ұпай алған команда ойынды бірінші бастауға мүмкіндік алады. Бұл кезеңде оқушының ойын жинақтау мақсатында төменгі сыныптарда өткен материалдар қамтылады:
1. Қожа Ахмет Йасауидің «Даналық кітабы» қай тілде жазылған? /араб/
2. Грек тарихшысы Геродот сақтарды қалай атаған?/массагеттер/
3. Қаңлы тайпаларының астанасы болған қала? /Битянь/
4. Сақ қоғамы неше топтан тұрады? /3 топтан, абыздар жауынгерлер, малшылар мен егіншілер/
5. «Теле» сөзінің мағынасы нені білдіреді? /Түрік/
6. «Ұлы Жібек жолы» қайдан басталады?/Қытайдағы Хуанхэ өзенінің аңғарындағы аймақтан/
7. Аристотельден кейінгі екінші ұстаз атанған данышпан, ұлы ойшыл, ғалым кім еді?

ІІ кезең «Ел тарихының білгірлері» бұл кезеңде әр топқа ел тәуелсіздігіне байланысты үш сұрақ қойылады:
І топ:
1. Қазақстан қашан өз тәуелсіздігін жариялады? /1991 жыл, 16 - желтоқсан/
2. Қазақстан республикасының рәміздері қабылданған жыл? /1992 жыл/
3. Астананың тұсаукесері қай жылы өтті? /1998 жыл, 10маусым /
ІІ топ:
1.«Тәуелсіздік монументінің» ұшар басындағы бейнелер? / алтын адам және жолбарыс/
2. Бүкілхалықтық Президент сайлауы қай жылы өтті? /1991 жылы, 1 желтоқсан/
3. Қазақ елінің тұңғыш астанасы болған қала? /Орынбор/
ІІІ топ:
1. Тұңғыш қазақ даласынан ғарышқа аттанған кім, қай жылы?/Т. Әубәкіров, 1991 жыл 2 - қазан//
2. Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін түсірілген, қазақ тарихынан мағлұмат беретін фильм? /Көшпенділер/
3. Қазақстан Республикасының Ата Заңы неше бөлім, неше баптан тұрады?/9 бөлім, 98 бап /
ІІІ кезең: «Дархан даламның батыр бабалары» бұл кезеңде қазақ даласында әр кезеңде өмір сүрген қазақ батырлары туралы білгендерін ортаға салады? Әр топқа екі сұрақтан қойылады:
І топ:
1. Жаугершілік заманында 50 - жылдан астам уақыт қазақ қолын бастаған батыр?/Бөгенбай батыр/
2. Абылай хан бұл батырды тапқырлығы, алғырлығы үшін ерекше бағалаған, бұл қай батыр? /Баян батыр/
ІІ топ:
1. Тәуке ханның «Жеті Жарғысын» жасауға қатысқан қазақ батыры кім??/Бөгенбай батыр/
2. 7 - жасынан жетім қалған қазақтың дарабоз батыры кім? /Қабанбай батыр/
ІІІ топ:
1. Ұлы Жүздің шапырашты руынан шыққан батыр кім? /Наурызбай батыр/
2. Қазақ халқының азаттығы туралы жырлаған батыр кім? /М. Өтемісұлы/

ІV кезең: «Капитандар сайысы» бұл кезеңде әр топтың капитандарына бір мезетте 20 - сұрақ қойылады, осылайша ең көп ұпай жинаған капитан жеңімпаз атанады:
1. Қазақстан Республикасы жерінен көлемінен нешінші орында? /9 орын/
2. Қазақстандағы облыстар саны қанша?/14/
3. Тәуелсіз мемлекеттің негізгі белгілері не?/шекара, ақша, әскер/
4. Атырау қаласының бұрынғы аты? /Гурьев/
5. Алғашқы адамдардың тіршілік етуіне қолайлы болған Қазақстанның қай аймағы? /Оңтүстік Қазақстан/
6. Жер - ұйықты іздеген адам кім? /Асан - Қайғы/
7. «Сарыарқа», «Кішкентай» күйлерінің авторы кім? /Құрманғазы/
8. Хан тұқымынан шыққан атақты күйші кім? /Дәулеткерей/
9. Қазақ хандығы құрылған жылдар? /1465 - 1466 жылдар/
10. Қазақ хандығының іргесін қалаған хандар?/Жәнібек пен Керей/
11. Қазақ хандығының аумағын кеңейткен, үш жүздің басын біріктірген, ұлы мемлекет қайраткері кім? /Абылай хан/
12. Қазақтың төбе биі кім? /Төле би/
13. Елші ретінде Жоңғар хандығына барып Абылайды босатып әкелген қазақ биі кім? /Қазыбек би/
14. Кіші жүздің атақты биі кім?/Әйтеке би/
15. 1680 - 1715 жылдары ел билігін қолына алған қазақ ханы кім? /Тәуке хан/
16. «Қазақтардың қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заманы» қай ханның тұсында болды? /Тәуке хан/
17. Абылай ханның ішкі және сыртқы саясатына мейілінше әсер еткен қазақтың атақты жырауы кім? /Бұқар жырау/
18. Түркі халықтарының ортақ ұлы ойшылы, жырау, қобызшы кім? /Қорқыт ата/
19. Қазақтардың нанымы бойынша отбасы мен балалардың қорғаушысы кім? /Ұмай ана/
20. Қазақ халқы жорыққа шыққанда алып шығатын аспап түрі? /Дауылпаз/

Әрі қарай 4 - кезеңнің қорытындысы бойынша нәтижелер шығарылып, жеңімпаздар анықталады, марапатталады.

Қазақ хандығының құрылуы және қазақ хандары (7 сынып)
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Қазақ хандығының құрылу тарихымен таныстыру, қазақ жеріндегі тұңғыш дербес мемлекеттің жаулап алушылық соғыстар нәтижесінде емес, халықтың ғасырлар бойы армандаған арман тілегі мен өзара туыстығы нәтижесінде дүниеге келгенін түсіндіру. Абылай мен Тәуке ханның билік саясатына түсінік беру.
Тұңғыш қазақ мемлекетінің құрылуына негіз қалаған қоғам қайраткерлерінің еңбегін бағалай білуге тәрбиелеу, өз елінің тарихына, адал ұлдарына деген құрмет сезімін қалыптастыру.
Көрнекі құралдар: Картамен жұмыс жасауға өз бетінше қорытынды жасауға, ізденіске дағдыландыру. Ойлау қабілеттері Карта, тірек схемалары, Абылай Тәуке хандардың суреттері, әр түрлі кестелер.
Сабақтың түрі: Қайталау, қорыту сабағы
Сабақтың формасы: Топпен жұмыс
Сабақтың әдіс - тәсілдері: Танымдық ойындар, СТО стратегиялары.
Сабақтың барысы:

І – Ұйымдастыру кезеңі: Оқушыларды түгелдеу, зейінді сабаққа аудару.
ІІ - Үй тапсырмасын тексеру
1 Абылай хан тобы – Қазақ хандығының құрылуы
2 Тәуке хан тобы – Қазақ хандығының құрылымы
Қазақ хандығының құрылуына себеп болған басты шарттарының бірі Әбілхайыр хандығындағы ру - тайпалардың саяси жағдайы, олардың шаруашылық өмірлеріндегі дағдарыстар, хан ұрпақтарының билік үшін таласы, ойрат тайпаларымен соғыста жеңіліске ұшырауы - халық бұқарасының Әбілхайыр ханға наразылығының өрши түсуіне себепші болды. Керей мен Жәнібек сұлтандар бұл тарихи жағдайды дер кезінде, өз мақсаттарына пайдаланып, қазақ тайпаларын бастап, қазақ хандығының болашақ негізін салуға Батыс Жетісуға көш бастады.
1465 - 66 жылдары Қозыбасыда қазақ хандығын құрды. Жаңадан құрылған қазақ хандығының тағына Шыңғыс ханның ұрпағы болғандықтан, Керей мен Жәнібек сұлтандардың екеуінің де отыруға құқы болды. Бірақ тәртіп бойынша жасының үлкендігі де ескерілді, сондықтан хан тағына Керей отырды. Ақылдасар тірегі Жәнібек
Тарихи үйірме “атты рөлдік ойын
Сынып екі топқа бөлінеді.
І топ Тәуке, ІІ топ Абылай. Әр оқушының атқаратын рөлі болады:
І реттеуші – ұйымдастыру (әр оқушыға сөз беріп отырады)
ІІ баяндаушы – топта өткен ой талқысын мұғалімге айтып береді.
ІІІ бейнелеуші - ол ханды көз алдыңа қалай елестететінін, соны сурет арқылы бейнелеп, мінездеме береді.
ТАПСЫРМАЛАР
Картамен жұмыс
І Қазақ хандығының қай жерде және қашан құрылғанын көрсету.
ІІ Жәнібек пен Керей сұлтандар қазақ хандығының шекарасын қай жерге дейін кеңейтуге ұмтылды.

Абылай хан (Әбілмәнсұр)
- Қазақтың ұлы хандарының бірі, аса көрнекті мемлекет қайраткері, қолбасшы және дипломат. 1711 жылы Уәлидің шаңырағында дүниеге келген, әкесі жау қолынан қаза тауып, Ораз аталық дейтін адамның қолында тәрбиеленеді. Жастайынан ақылымен, батырлығы, табандылығымен көзге түседі. 1771 жылы ресми түрде хан сайланады. Абылай өз заманының көреген де, ақылды саясаткері, данқты батыры, өткір ойлы, дарынды дипломаты болған.

Тәуке хан
Тәуке хан 1680 - 1718 жылдары билік етті.
Тәуке хандық билікті күшейту үшін билер, ру басылары, тайпа және жүз басыларының көмегіне арқа сүйеді. Ол талас - тартыс пен бытыраңқылықты жойып, бір орталыққа бағынған қазақ хандығын құруға күш салды, “Жеті жарғы” атты заң жинағын құрастырды. Әз – Тәуке билік құрған заман “қазақтардың алтын ғасыры, қой үстіне босторғай жұмыртқалаған заман” деп аталады.

Абылай хан тобы:
1. Абылай ханның ата тегін ата?
2. Абылай ханның 18 ғасырдағы әлемдік деңгейдегі мемлекет қайраткері, дипломат болғанын қалай дәлелдеуге болады?
3. Әбілхайыр ханның билігінің әлсіреуінің басты себебі не болды?
4. Қазақ тайпалары Әбілхайыр ханға неліктен наразы болды?
5. Моғолстан ханы Есен - бұғы қазақ сұлтандары Жәнібек пен Керейге қай жерлерден жер бөліп берді.

Тәуке хан тобы:
1. “Жеті жарғы” заңы неше тараудан тұрады?
2. Керей мен Жәнібек хандарының туыстық жақындығы қандай?
3. Ұрлық жасағандарға қандай жаза қолданды?
4. Қазақ хандығындағы шаруашылықтың негізгі басты саласы қандай шаруашылық болды?
5. Қазақ хандығының құрылуының, нығаюының тарихи маңызы қандай?
Із қуушы - оқушы даталар бойынша жұмыс істейді

БРЕЙН РИНГ САЙЫСЫ

Сайыстың мақсаты: Сайыскерлердің ойлау, сөйлеу дағдысын дамыту, өз ойын жеткізе білуге, ізденуге қалыптастыру. Туған жерін, отанын қастерлеп, сүюге тәрбиелеу.

Сайыстың ұраны: «Халықтың кемеліне келіп, өркендеуі үшін алдымен азаттық пен білім қажет». Ш.Уәлиханов.

Пәнаралық байланыс: Қазақстан тарихы, география, биология, спорт.

Өтетін орны: Мультимедия кабинеті.

Сайыстың жүру барысы:

Жүргізуші:Құрметті ұстаздар, оқушылар! Бүгінгі 9-10 «а» және «б» сыныптары арасында өткізілетін«Брейн ринг» сайысына қош келдіңіздер!

Жарысқа қатысушы командалармен және әділқазылар алқасымен таныстыру.

Сайысқа катысушы топтармен таныстыру (команда капитандарын да

таныстыру):

• 9 «А» сыныбы – «Болашақ» тобы

• 9 «Б» сыныбы – «Атамекен» тобы

• 10 «А» сыныбы – «Мұрагер» тобы

• 10 «Б» сыныбы – «Алаш» тобы

Сайыс жоспары:

• «Кім жылдам ойыны», яғни капитандар сайысы

• «Терминдер сөйлейді»

• «Жалпы сұрақтар»

• «Егер де мен болсам ....»

Сайысымыздың Бірінші туры «Кім жылдам» ойынын бастаймыз. Әр дұрыс жауап 1 ұпай. Бұл турда сұрақтарға команда капитандары ғана жауап береді. Бірінші болып «.......................» командасының капитаны бастайды. Әр сұраққа 5 секунд ішінде жауап беру керек.

Команда капитандары келіп нұсқалар жасырылған жеребе қағазын алып, кезек бойынша жауап береді.

I тур «Кім жылдам»

I нұсқа.

1. Түркілердің жаңа жылы (наурыз)

2. Тәукеханның зандар жинағы (Жетіжарғы)

3. ҚожаАхмет Йассауи күмбезінде"жерленген батыр (Бөгенбай)

4. ҚР Конституциясы бойынша мемлекеттік биліктің кайнаркөзі (халық)

5. Қазақ хандығының алғашқы ханы(Керей)

6. Қазақстан БҰҰ-ға кірген жылы (1992 ж.)

7. Қазақ автономиясының алғашкы астанасы (Орынбор)

8. Бала туғанда қазақтар қандай той істейді (шілдехана)

9. Ахмет Йассауи кесенесі қай қалада орналасқан (Түркістан)

1. Ұлы Отан соғысында қазақ арасында ең жас Кеңес одағының батыры кім? (Елеусізов)

1. «Невада-Семей» қозғалысының жетекшісі кім? (О. Сүлейменов)

2. Конституция неше баптан тұрады? (98)

3. Шығыс Қазақстан бойынша қандай темір жол өтеді? (Түрксіб)

4. Ақтабан-шұбырынды жылдары (1723-1727)

II нұсқа.

1. Қазақтың тұңғыш академигі (Сәтбаев)

2. Қамшыгер деген кім?(қамшының қожасы)

3. Қазақстан уран, фосфорит шығарудан әлемде нешінші орында (2)

4. Отырар қаласы басында қалай аталды (Фараб)

5. Ноғайордасыныңастанасы (Сарайшық)

6. Қаз дауысты... (Қазыбек би)

7. Астана қай өзеннің жағасында салынған (Есіл)

8. Қойдың басын кімге тартады (сыйлы қонаққа)

9.1867-1868 жж. реформа бойынша Қазақстан неше генерал-губернаторлыққа белінді (3)

1. Тың игеру жылдары (1954-1956)

2. Сүйінбайдың әкесі кім(Арон)

3. Соғыс кезінде «шығыс кілті»деп қай қаланы айтты ?(Сталинград)

4. «Алаш» партиясының құрылған жылы (1917 ж.)

5. Шоқанның есімін әлемге әйгілі еткен саяхаты (Қашғар саяхаты)

III нұска.

1. Бидайдан жасалған сусын (бидай көже)

2.Өскемен қаласының негізі қаланған жыл (1720 ж.)

• Малдың жаппай қырылуы (жұт)

• Алғашқы қазақ ғарышкері (Т. Әубәкіров)

• Астана қай жылдан бастап ҚР астанасы депаталды (1998 ж.)

• Қазақстанда қола мәдениетін зерттеген ғалым (Ә. Марғұлан)

• Үкітағар сыйлықты бас құда кімге береді (қалыңдыққа)

• Малшаруашылығыныңтүрлері (көшпелі, жартылай көшпелі, отырықшы)

9. Томирис қай тайпаның патшайымы болды?(сақ)

1. Сығанақ қаласы моңғолдарға қанша ай берілмей тұрды (3 ай)

2. Қазақ халқының 100 әнін жинақтаған кім?(Затаевич)

3. Тәуелсіздікті алған жыл (1991 ж.)

4. ШҚО-ның әкімі (Даниал Ахметов)

5. Семей қаласының негізі қай жылы қаланды (1718 ж.)

ІV нұсқа.

1. ҚР вольфрам өндіруден нешінші орын алады (1)

2. Түйенің сүтінен жасалған сусын (шұбат)

3.1929-1997 жж. Қазақстанның астанасы (Алматы)

1. Сөзден не бұзылады (көңіл-күй)

2. Алашахан күмбезі орналасқан жер (Орталық Қазақстан)

3. ШҚО «Алтын адам»табылған жерлер (Берел мен Шілікті)

4. Рейхстагқа жеңіс туын тіккен қазақстандық (Р. Қошқарбаев)

5. Алғашқы қазақ хрестоматиясының авторы (Ы. Алтынсарин)

6. «Қасым ханның қасқа жолы» неше бөлімнен тұрады? (5)

10.«Қан мен тер» романының авторы (Нұрпейісов)

11.Махамбет пен Исатайдың туған жері (Бөкей Ордасы)

12. Бала бірінші сыныпқа барғанда қандай той жасалады? (Тілашар)

13. «Ленинградтық өренім» өлеңінің авторы (Жамбыл)

14. Ежелгі сібір тайпаларының тілдерінде «қазақ» сөзі қандай мағынаны білдірген ?(«мықты, берік, алып» )

II тур «Терминдер»

Ұпай саны аз командадан бастаймыз, берілген терминнің анықтамасын айтып беру керек. Ақылдасуға 20 секунд уақыт беріледі. Әр дұрыс жауап 5 ұпай.

• Би — дау — жанжалға бітім айтып, терелік жасаушы, ел ішіндегі әділ қазы, рубасы.

1. Революция — қоғам өміріндегі түбірлі өзгеріс, төңкеріс.

2. Диаспора — басқа мемлекеттің аумағында тұратын халықтың шағын бір бөлігі, бұрынғы өз Отанынан тысқары жерлерге қоныстанған адамдар.

3. Дуал — балшықтан қаланып биік етіп салынған қоршау.

4. Кісе — күміс, жез қаптырмалармен безендіріп, қалташалар салған жалпақ былғары белдік.

5. Інжу – монғолдың «ханның жері» деген мағынадағы сөзі.

6. Арыс —бірнеше рудың бірлестігі.Оны басқарған би.

7. Кешіктен — ханның жеке басын қорғайтын жасауыл.

8. Көген — қозы-лақ байлайтын ағытылмалы бұршағы бар, қыл арқанға тағылған қысқа жіптер.

1. Аттұлдау — қайтыс болған ер адамның тірі кезінде мініп жүрген атының жал-құйырығын күзеп, жылына дейін құр жіберу(мінбеу), асына сою.

1. Құйысқан — ат әбзелі. Ер-тоқымның алға сырғып кетпеуін қамтамасыз етеді.

2. Медресе — Ислам дінің оқытатын орта және жоғары дәрежелі оқу орны.

III. Жалпы сұрақтар. Бұл турда әртүрлі ғылым салаларын сұрақтар қойылып, командалар кезектесіп жауап береді. Әр дұрыс жауапқа 3 ұпайдан беріледі. Ойлануға 20 секунд. Егер сұрақ қойылған команда жауап бере алмаса, онда қарсылас командаға жауап айтуға рұқсат беріледі. Ойынды ұпай саны жоғары команда бастайды.

• Бұрынғы Семей облысының қай аудандында архитектуралық ескерткіштер жасауда кеңінен қолданылатын өте сапалы габбро (қара гранит) өндіретін кен орны орналасқан? (Аягөз ауданы, Шұбартау өңірі)

• Қазақ хандығының даңқты қолбасшыларының бірі, әйгілі Қабанбай батырдың жорыққа мінген тұлпарының аты (Қубас).

• Малай сұржыланының лақап аты «100 метр». Бұл қорқынышты жыланға мұндай атау не үшін берілген? (Шаққаннан кейін оның жемтіктері тек жүз метр жер ғана жүре алады, яғни өте улы жылан).

• Германияның Майндағы Франкфурт қаласында ер адамның қандай затына ескерткіш орнатылған? (Галстук)

• «Семей полигоны» атты кітаптың авторы? (К. Бозтаев);

• Арыстан баласы? — абдан.

• Шыңғыс ханның алтын ерінің құрметіне қойылған жер аты қалай аталады? Бұлжер Алматы облысы Кербұлақ ауданында орналасқан (Атынемел).

• «Тіл байлығы елдің елдігін, жұртшылығын, ғылым - әдебиетін , өнеркәсібін , мәдениетін , қоғамдық құрылысын , салт – санасының , мұрасының қай дәрежеде екендігін көрсететін сөзсіз дәлел мөлшері деп айтқан қазақ халқының атақты тұлғаларының бірі. (Бауыржан Момышұлы)

• Гений болу үшін - 1 % шабыт және 99 % еңбек ету керек деп айтқан өнертапқыш? (Томас Эдисон)

• Үндістанның қандай таулы үстірті университеттегі факультетті басқарады? (Декан)

• Францияның қай қаласы терезеде ілініп тұрады? (ТЮЛЬ).

• Қазақстандағы қыз баланың есімімен аталатын мұнай кен орны (Қаламқас).

• Семей қаласының тұрғындары өздерін «семейліктер», Манчестер қаласының тұрғындары өздерін «манукуниандықтар» деп атаса, ал Монаколықтар өздерін қалай атайды? (Монегаски).

• Француздар үндістердің қай тайпасын бұзақылар деп атаған (Апачи, «Апаш» фр. «Бұзық» деген сөз)

• Ауыл шаруашылығына орасан зор зиянын тигізетін жәндік (Саранча).

• Ең қарапайым программалау тілі (Бейсик).

• М.Х. Дулати: «Жошыдан кейін бұл жұртта (Дешті Қыпшақта) одан ұлы хан болған емес»- дейді. Ханның әскер саны 300 мың деп көрсетеді. Бұл мәлімет қазақтың қай ханы жөнінде айтылып тұр? (Қасым хан 1511-1518 (1523) жж).

• Жер шарындағы ең ірі сүтқоректі – піл болса, ірілігі жағынан екінші орында қай жануар тұр? (Мүйізтұмсық).

• Қазақстан 2014 жылы Алматы қаласында өткен ауыр атлетикадан әлем біріншілігінде жалпы командалық есепте нешінші орын алды? (Қытаймен Солтүстік Кореядан кейін 3-ші орын алды)

• Н. Назарбаевтың 11.11.2014 жылдағы жолдауының атауы («Нұрлы жол-Болашаққа бастар жол»).

IV тур «Егер де мен болсам...»

Бұл турда әрбір командадан бір оқушы шығып, берілген тақырып төңірегінде әділқазыларға өз ойларын айтып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру керек. Ойлануға 3 минут уақыт беріледі. Тақырыптар жеребе арқылы беріледі. Ең жоғары ұпай 10.

• Егер де мен болсам білім министрі.

• Егер де мен болсам денсаулық министрі.

• Егер де мен болсам кәсіпкер.

• Егер де мен болсам спорт министрі.

Көрермендерге арналған сұрақтар:

• Қазақстанның монет сарайы орналасқан қала? (Өскемен).

• Не себепті автокөліктердің ішкі салоны және шиналары қара күңгірт түсті болып келеді? (Күнді шағылыстырмайды)

• Қандай кәсіптің мамандары Гиппократ антын қабылдайды? (дәрігерлер)

• Оңтүстік және Оңтүстік – шығыс Азия елдерінде аяқпен ойнайтын, волейболға ұқсас кең таралған ойын түрі («Сипактакро»).

• Шығыс елдерінде кеңінен тараған сауда орталықтары қалай аталады?(Базар)

• Қаскелең қаласында орналасқан печенье мен конфеттер шығаратын кәсіпорын («Хамле»).

• Компьютерде ақпаратты өлшеудің ең кіші бірлігі (бит)

• Қазақстанның пайдалы қазбалар көмбесі (Сарыарқа).

• Бұғының баласы (Бұғышақ)

(Оқушылардың шешендік өнері тыңдалғаннан кейін, әділқазылар қорытынды сөзді айтады)

Жүргізуші: Сонымен ойынымыз аяқталды. Құрметті ұстаздар, оқушылар бүгінгі ойынымызға келгендеріңізге, белсенді қатысқандарыңызға көп рахмет. Еліміз аман, жұртымыз тыныш болғай!