СЫН Т?Р?ЫСЫНАН ОЙЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫ? ТАРИХ П?НІН О?ЫТУДА?Ы ТИІМДІЛІГІ.

СЫН Т?Р?ЫСЫНАН ОЙЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫ? ТАРИХ П?НІН О?ЫТУДА?Ы ТИІМДІЛІГІ. Жа?а ?асыр?а ?адам бас?ан бізді? еліміз ?шін ?о?ам ?міріндегі ?азіргі ?згерістер, экономиканы?, саясатты?, ?леуметтік-саяси саланы? дамуы ?о?амда?ы негізгі фактор болып табылатын жеке т?л?аны? жалпы даму де?гейіне байланысты болма?. Ал ол ?о?амда?ы білім беру талаптарын т?бегейлі ?згертуге алып келді. ?о?амды? ?мірдегі ?згерістер о?ытуды? жа?а технологияларын ?олдануды, жеке т?л?аны? жан-жа?ты шы?армашылы? т?р?ыдан дамуына жол ашуды к?здеп отыр. Б?л міндеттерді ж?зеге асырушылар білім беру ж?йесіні? к?рделі м?селелерін шешуші к?сіби – педагогикалы? шеберлігі жо?ары ?стаздар болма?. Міне, осы орайда ?Р Білім ж?не ?ылым Министрлігі ?зірлеген «?Р жо?ары педагогикалы? білім т?жырымдамасы» мен «?Р жа?а т?рпатты педагогіні? ?здіксіз педагогикалы? білімі т?жырымдамаларында» жа?а ?о?амда?ы м??алім моделіні? ?лгілері к?рсетіліп берілген. Болаша? педагогтерге ?ойылатын талаптар ?азіргі ?о?ам ?ажеттілігінен туындайды. Жа?а ?о?ам м??алімі тек к?сіби шеберлігі жо?ары адам ?ана емес, рухани дамы?ан, шы?армашыл, м?дениетті, білім ??ндылы?ын т?сінетін, педагогикалы? технологияларды ме?герген, ?ылым мен техника жетістіктері негізінде к?сіби даярлан?ан болуы тиіс. ?азіргі кезе?де білім беруді? сапасын жа?сарту, ?дістемелік негізін ?згерту заман талабына с?йкес туындап отыр?ан ?ажеттілік.?йткені, мектепті? ?р к?ні к?птеген ?ылыми жа?алы?тар?а, тере? ?леуметтік ?згерістерге толы. Б?рын о?у ?рдісінде м??алім басты роль ат?ар?ан болса, ?азір о?ушыны? белсенділік к?рсететін кезі туды. Саба? м??алімні? емес, о?ушыны? іс-?рекетімен ба?аланады. ?азіргі заманда нені о?ыту емес, ?алай о?ыту ма?ыздыра? болып отыр. Саба? барысында о?ушыны? ізденуі мен зерттеу да?дыларын ?алыптастыра отырып, п?нге деген ?ызы?ушылы?тарын арттыру ма?сатында ?олданылатын технологиялар баршылы?. Соларды? бірі сын т?р?ысынан ойлау технологиясы. Сын т?р?ысынан ойлау технологиясыны? м?мкіндіктерін ?олдану ар?ылы о?ушыны субъект ретінде ?алыптастыру ж?не дамыту. Б?л технология Ке?ес ?кіметі кезінде 1973жылдан, ?аза?станда 1997 жылдан бері таныла бастады. О?у мен жазу ар?ылы сыни т?р?ыдан ойлау,я?ни, RWCT жобасы 29 мемлекетте ?олданылады.Технологияны? негізін ?алаушылар американды? ?алымдар Чарльз Темпл, Джон Дьюи, Мередит. Кезінде жоба ретінде ?сынылып, к?пшілікті? ?олдауын тап?ан б?л технологияда Выготский, Пиаже, Эльконин-Давыдовтарды?, бас?а да ?алымдарды? е?бектеріні? е? ??нды жерлері к?рініс тауып, идеялар то?ысып, біріктірілген іспетті. Сыни ойлау- ?зіндік ойлау.Сыни ойлау – с?ра? ?оюдан ж?не шешімін талап ететін проблемаларды ай?ындаудан басталады. О?ушы ?зі с?ра? ?ойып, шешімін ?зі ай?ындайды.Сыни ойлау- ?леуметтік ойлау, бірлесе о?ыту идеясы. Сыни т?р?ыдан ойлау технологиясын ?олдануымен ж?ргізілген саба?ты? жо?ары де?гейде ?туіні? ал?ы шарты оны? ?а?идаларында,я?ни, стратегияларында. Стратегия дегеніміз - философия, ?дістемелік ?станым. М??алім мен о?ушы кез келген стратегияны? ?діс-т?сілін, ?ыр-сырын жетік т?сіне білуі ?ажет. Сонда ?ана ж?мыс н?тижелі болма?. Стратегиялар о?ушыларды шы?армашылы?пен ?рекет етуге, ізденімпазды??а баулиды, еркін, тере?, жан-жа?ты ойлауына, ?здіксіз ж?мыс жасауына жол ашады, стратегияны? 80-нен аса т?рі бар. Ж?мысты? ы??айына ?арай стратегияларды ?згертіп те жіберуге болады. «Сыни т?р?ыдан ойлау д?лелдерді немесе с?йлемдер мен пайымдауларды ба?алауды? т?ртіпке келтірілген ойлау ?ызметі болып табылады, б?л ?станымдарды дамытуды ж?не шешім ?абылдауды ба?ыттай алады» Эннис (1992). Сыни т?р?ыдан ойлау б?л сана шекаралары, сондай-а? ойлау м?мкіндіктеріні? кешені. «Сыни ойшылдар: фактілер мен пікірлер арасында?ы айырмашылы?ты к?реді; егжей-тегжейлі ?ада?алау жасайды; болжалдарды ашып, оларды? терминдерін аны?тайды; ж?не сенімді логикалы? ж?не салма?ты д?лелдер негізінде логикалы? пайымдау жасайды. Эллис Д, 1997 Ма?саты барлы? жаста?ы о?ушылар?а кез келген мазм?н?а сыни т?р?ыдан ?арап, екі ?й?арым бір пікірді? біреуін та?дау?а саналы шешім ?абылдау?а саба?тарда ?йрету. Сын т?р?ысынан ойлау – сынау емес, шы?дал?ан ойлау. Б?л де?гейдегі ойлау тек ересек адамдар?а, жо?ар?ы сынып о?ушыларына ?ана т?н деп ойлау аса д?рыс емес. Жас балаларды? да б?л ж?мысты д?рыс ?йымдастыр?ан жа?дайда ?з даму де?гейіне с?йкес ойы шы?далып, белгілі бір жетістіктерге жетері с?зсіз. О?ан осы жобамен ж?мыс жасау барысында к?з жеткіздік. Аталмыш ба?дарламаны? ішкі ??рылымында ерекшелік бар. Б?л ??рылым 3 де?гейден т?ратын о?ыту мен ?йретуді? моделі. Білімні? болаша?та пайда?а асуы, ?ажетке жарауын ?алыптастырады. К?п а?паратты талдай, жина?тай отырып, ішінен ?ажеттісін алу?а ?йретеді. Сын т?р?ысынан ойлау ба?дарламасы ?ызы?ушылы?ты ояту, ма?ынаны тану, ой тол?аныс кезе?дерінен т?зіледі. Д?ст?рлі саба?тан айырмашылы?ы т?мендегідей: Д ? с т ? р л і с а б а ? т а р М??алімні? ?дістері О?ушыны? іс-?рекеті Та?ырыпты т?сіндіреді Мазм?нын айтып береді Кейіпкерлер туралы айтып береді Кейіпкерге мінездеме береді М?тінні? идеясын аны?тайды О?улы? бойынша м??алімні? т?сіндіргенімен байланыстырып айтады М?тінні? к?ркемдік ерекшелігін мысалдар ар?ылы т?сіндіреді М?тіндегі негізгі с?здерді тауып, айтып береді, д?птерлеріне жазады Та?ырып?а шы?арма жазуды тапсырады Шы?арма жазады Саба?ты ?орыту с?ра?тары жалпы ?ойылады Жауап береді RWCT с а б а ? т а р ы М??алімні? ?дістері О?ушыны? іс-?рекеті Топ?а б?ліп, ой ?оз?айды ?жыммен ж?мыс жасайды Та?ырып?а ?ызы?тырып ба?ыттайды М?тінмен ?здері танысады М?тіндегі е? ??нды н?рсені аны?тауды ?сынады ?р т?рлі ?дістер ар?ылы м?тінді зерттейді Кейіпкерді? ерекшеліктерін тану?а ба?ыттайды Жеке кейіпкерлерді талдайды, ?здерін оларды? орнына ?ойып, ?арайды, салыстырады М?тінні? тілдік ерекшелігі туралы с?ра? ?ояды ?р т?рлі ?дістер ар?ылы шы?арманы? негізгі мазм?нын аны?тайды ?з ойларын жазуды ?сынады Ойларын ?орытып, оны ?а?аз бетіне т?сіреді Ойларын ?орыту?а ба?ыттайды ?з т?жырымдамасын жасайды Саба?та о?ушы?а білім дайын к?йінде беріле салмау керек. М??алім шеберлігі ар?ылы баланы? білімді игеруге ?ызы?ушылы?ын ояту ?ажет. Ал ол с?ра? ?р т?рлі ?діс-т?сілдер ар?ылы баланы? алдына жан-жа?ты ма?сат ?ойып, іске асыруына жол к?рсетеді. Технологияны? басты ма?саты – дамыта о?ыту негізінде “Сын т?р?ысынан ойлау ар?ылы о?у мен жазуды дамыту” ба?дарламасын іске асыру, балалар?а тере? білім беру. Жа?а технология ретінде е? озы? ?дістерді дер кезінде игеру, іздену ар?ылы бала бойына дарыту, одан ?німді н?тиже шы?ара білу – ?рбір ?стазды? басты міндеті. Саба?ты? ма?саты: а) ?ызы?ушылы?ты ояту – с?ра? ?ою; б) ма?ынаны ажырату – жауаптар іздеу, м?селені зерттеу; в) ой тол?аныс – ойлау процесіні? е? жо?ар?ы сатысында м?селені тал?ылау, я?ни ?ш кезе?нен саба?ты б?ліп ?ту, о?ыту мен о?у процесін осындай ?ш сатыда ?йымдастыру. Мен ?з саба?тарымда, к?бінесе ?аза?стан тарихы п?нінде стратегияларды о?у ба?дарламасына с?йкес бірізді ж?йелі т?рде ?олданып ж?рмін. Саба?та ?олданып ж?рген ?дістерім мынадай: І – ?ызы?ушылы?ты ояту кезе?інде ой ?оз?ау (ша?ыру). ІІ – ма?ынаны ажыратуда т?ртіп алу ж?йесі. ІІІ ой тол?аныс кезе?інде Венн диаграммасы, еркін жазу т.б. стратегиялар ар?ылы баланы? дамуына, оны? бойында?ы жеке ?абілеттерді? ашылуына, шы?армашылы?пен ізденуіне жол саламыз. СТО технологиясын пайдалана отырып, саба? ??рылымын жоспарлау?а шы?армашылы?пен ?арау, ?дістемелік лабораторияны жина?тау секілді м?мкіндіктерге ?ол жеткіздім. 8- сынып о?ушыларыны? жас ерекшеліктерін ескере отырып, жазу мен о?у ар?ылы сыни т?р?ыдан ойлау ?абілеттерін арттыру ма?сатында ?олданып ж?рген стратегияларды? м?мкіншіліктеріне то?талайын: РАФТ Б?л стратегияны «кейіпкерге хат» деп алса да болады. Формасын т?рлендіруге м?мкіндік бар: хат, хабарландыру, жеделхат, ?тініш, б?йры?, жарнама. О?ушы ж?мыс?а кіріспес б?рын м?тінні? мазм?нын жетік т?сінуге тырысады, ол ?шін оны бірнеше ?айтара о?ып, ой елегінен ?ткізеді. Рафт о?ушыларды? тілін дамытады, ?иялын ?рбітеді, ?з ойларын ?а?аз бетіне т?сіру ар?ылы эссе жазу?а жетелейді, ресми іс ?а?аздары ж?нінде т?сініктері ?алыптаса т?седі. Осындай ж?мыстар ар?ылы е? ?уелі о?ушыларды? саба??а деген ?ызы?ушылы?ы артады, бір-бірімен пікір алмасып, с?здік ?оры молаяды, еркін с?йлеу, ?з ойларын жеткізе білу да?дылары ?алыптасады, о?улы?пен ж?мыс істеуге, бір-біріне ж?йелі с?ра? ?оя білуге да?дыланады. Б?л кестедегі к?рсеткіштер ар?ылы СТО технологиясыны? м?мкіндіктері негізінде о?ушыны? субъект ретінде ?аншалы?ты ?скенін а??ару?а болады. * Зейіні * С?здік ?оры * Танымы * Есте са?тауы * Ой-?рісі СТО ба?дарламасына ?атысуды? н?тижесінде саба?та жеткен н?тижелерім: 1. Саба?ымда саба?ты? жа?а ??рылымы пайда болды. Саба?ты? жоспары: 1. Психологиялы? дайынды?. 2. Ой ашар. 3. ?й тапсырмасын тексеру. 4. Жа?а саба?. І. ?ызы?ушылы?ты ояту. а) Ой ?оз?ау. ?) ?зіндік ж?мыс. б) Т?ртіп алу ? + ? v (INSERT) ІІ. Ма?ынаны тану сатысы. 1. Топпен ж?мыс. ІІІ. Ой тол?аныс сатысы. 1. Венн диаграммасы. 2. Ба?алау. 3. ?йге тапсырма. 2. Сын т?р?ысынан ойлауды дамыту саба?тарыны? негізінде мені? саба?ымда о?ушылар арасында: - бір-біріні? пікірін ты?дау, сыйлау?а ынтыма?ты ?арым-?атынасты? негізі ?аланды; - ?зін жеке дара т?л?а ретінде тану?а жол ашу?а; - бір-біріне ??рметпен ?арау?а; - ?з ойын ашы?, еркін айту?а, пікір алмасу?а; - ?зін-?зі, бірін-бірі ба?алау?а; - м??аліммен еркін с?йлесіп, пікір алмастыру?а; - достарыны? ойын ты?дай отырып, проблеманы шешу жолдарын іздей отырып, ?иынды?ты шешуге к?мектесуге; - белсенді шы?армашылы?ты ойлау?а негіз ?аланды. Бай?ап отырса?ыздар, ?ай ж?мыс болмасын о?у мен жазу ?атар ж?реді, о?ы?анын ?а?аз бетіне т?сіру, о?ушыны? ?аншалы?ты білімді екенін, шеберлігін бай?атады. Б?дан шы?атын ?орытынды, о?у мен жазу ар?ылы сын т?р?ысынан ойлауды ж?зеге асыру - технологияны? басты кілті. ?дебиеттер тізімі: 1. Н.Назарбаев ?аза?стан хал?ына Жолдауы. 2012ж. 14 желто?сан 2. ?Р 2015 ж. дейінгі Білім беруді дамыту т?жырымдамасы. Егемен ?аза?стан 2003 ж. 23 желто?сан. 3. Г. Т?леубаев. Тарихты о?ытуда?ы ?дістемелік технологиялары. ?аза? тарихы, № 5,2009 ж. 4. Б.Жолдасов. Инновациялы? технологияларды білім беруде ?олдану. Білім, №5,2007 ж. 5. ?.К?неев, А.?алыкова. О?ыту ?рдісінде педагогикалы? технологияларды ?тымды пайдалану. Білім,№ 3, 2006 ж. 6. Г.А?панбетова. Саба?та жа?а технологияны ?олдану. ?аза? тарихы,№3,2010ж.