§1. Т?рік ?а?анаты (552-603жж.)

§1. Түрік қағанаты (552-603жж.)

Мақсаты:

• Білімдік :

Түрік қағанатының құрылуы, дамуы, ыдырау себебін, шаруашылығы мен мәдени өміріндегі ерекшеліктермен таныстыру, жан - жақты білім беру;

• Дамытушылық:

6 класта алған білімдерін дамыту, тарихи оқиғаларды жүйелеп, жіктеп айтуға үйрету, тарихи оқиғаларды қорытындылауға дағдыландыру;

• Тәрбиелік:

Оқушылардың ел тарихына сүйіспеншілігін арттыру, патриоттық сезімге тәрбиелеу.

Сабақ жоспары:

1. Түрік қағанатының құрылуы, жер аумағы. 2. Халқы. 3. Шаруашылығы 4. Мәдениеті 5. Түрік қағанатының ыдырауы

Жер аумағы

Алтайдан бастап, батыста Каспий теңізіне дейінгі аралықты алып жатыр.

Оңтүстік - шығысында Қытаймен, оңтүстік – батысында парсы елімен шектеседі.

Халқының этникалық құрамы:

Түркі тілдес халық

Басым көбі – теле (тирек) тайпасы

Қырғыз, оғыз, ұйғыр,дулу, үйсін т.б

30 астам теле тайпасы

Саяси жағдайы .

Жылдар сөйлейді:

545ж- Қытаймен бейбіт келісім

552ж- жужан қағаны Бумыннан жеңілді

552-554жж –Мұқан қаған кезінде жужандар толық жеңілді

555ж- түріктер Арал теңізіне дейін жетті

563-567жж- эфталитеттерді жаулап алды

570-580жж –Түрік қағанатының шығыстағы ықпалы күшейді.

V Іғ. 70ж – Түрік қағанаты иелігі Солтүстік Кавказ бен Қара

теңізге дейін ұлғайды.

5

Бумын қаған

Түрік қағанатының елханы, қолбасшысы.

Қытай елімен қарым-қатынас орнатты.

Қағанатты күшейтті.

Иштеми қаған

Бумын қағанның інісі, 10 түмен қол бастаған қолбасшы.

Соғдылықтарды жаулап алды.

Түрік қағанатының алғашқы билеушілеріне орнатылған

көне ғұрыптық кешен.

5

қағанаттар

Түрік қағанатының ыдырау себептері

603ж

Әулет арасындағы билік үшін талас

2 бөлінді

Жаулап алған елдердің тәуелсіздік күресі

Батыс

Шығыс

Қытай т.б. елдердің шабуылы

Шаруашылығы

Мал шаруашылығы

Көшпелі, жартылай көшпелі

Қыстаулары: Іле, Талас, Ертіс, Сырдария өзені бойындағы оты, суы мол жерлер

Төрт түлік мал өсірді.

Ірі өзен бойларында жер өңдеу кәсібімен айналысты.

Мәдениеті.

баспанасы

киіз үй – ыңғайлы,

Қыста – жеркепелер,

Ағаштан, тастан, қамыстан жасалған

тұрақ - жайлар

Жылқы –басты көлік

Ат әбзелдері түрлері өте көп.

Ауыздық, жүген, үзеңгі, кісен, ертоқым, таға

9

Жерлеу рәсімі

кезеңдер

Алғашқы кезең:

Мәйітті отқа өртеп, күлін қою

Кейінгі кезең:

Мәйітті тірі кезеңде қолданған заттарымен бірге көму

О дүниеде өмір бар деген наным

Отқа табынушылық

Византия елшісі

Земархты оттың арасынан өткізу

9

Жаңа сабақты бекіту

І тапсырма. Есіңе түсір

Қашан?

Қайда? Кім?

552-603жж

Не болды?

Алтайдан Каспий теңізі аралығы

545ж

Түрік қағаны

552ж

Түрік қағанаты құрылды

Қытаймен бейбіт байланыс орнатты.

Бумын

563-567жж

түріктер

Түрік қағанаты билеушісі болды

Эфталиттерді жаулап алды

ІІтапсырма. Сыйқырлы сандық

1

3

2

5

4

6

8

9

7

Ерте орта ғасырда ірге тіккен алғашқы феодалдық мемлекетті ата?

Түрік қағанаты

Қытай шежіресі бойынша түрік сөзінің мағынасы қандай?

Теле

552ж. Жужан қағаны Анағұйды жеңген

кім?

Бумын

Жужандар Түрік қағанатынан кім кезінде толық жеңілді?

Мұқан қаған кезінде

563-567жж. Түріктер қай елді жаулап алды?

Эфталиттерді

Түріктердің алғашқы жерлеу рәсімі

Мәйітті отқа өртеп, күлін қою

Түрік қағанатында 581ж болған оқиға?

Ішкі өзара қырқыс

Түрік қағанаты екіге бөлінген жыл

603ж

Түрік қағанатының негізгі шаруашылығын ата?

Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығы

Үйге тапсырма

§1. Түрік қағанаты. (552-603жж)

• Түрік қағанатының жер аумағын кескін картаға түсір;
• Негізгі мәліметтерге байланысты “тарихи домино”

құрастыру